Przedmiotem wynalazku jest srodek owadobójczy, roiztoczobóijczy i niciieniofoófjczy, który jakb slulbstan- cje czynna zawiera mowe estiry Mb amidy estrów piiyLmiidfynylowych kwasu /Itliono/ /tiolloZ-fasforowe- go/fos£onoweglo/.Wiadomo, ze ejs,try lufo amidloestry piiryimlidynyio- we kwasu /tiiono/-{floisforowego, np. ester 0tt0nd)wiu- mietyilo- lub O^ndwue^yro-On^iryirddlyn-a-yaoiwy kwa. siu tionofosfoirowegio Jlufo esfter 0,0-dwuetyilo-0-i/B,4- Hdwumetyllo-SHmetylotiopiir^^ kwiasu fosfomowelglo lufo tionofosforowtejgo albo iN-fizopropy- loaimiid estiru 0-metylo-0-/2,4-dwumetylo-5-metylo- tiopkymidyn-6-yloweigoi/ kwasu fcionofosfoLrowego, maja wlasciwosci owadobójcze ii roztaczobójicze /opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 741- 968 lufo opis' patentowy RFN, DOS or 2144 392).Stwierdzono, ze nowe estry kib amddoesfary pi- rymidynylowe kwasu i/foiono/ i/itiioioL/^fosforowegp1 /fos¬ forowego/ o ogólnym wzorze 1, w kftórym fR ©zmacza irodindk alkilowy o 1^6 aitotmlaich wejgla,, R' oznacza girupe allkoksyfljowa, alkilotio lub monio- aiJbo dwu- alkiflioaiminowa o 1^h6 atomach wejgUa w kazdylm rodinliiku alkilowymi,, a X oznacza altom tleniu lufo siarki, maja sdilne wlasciwosci owadobójcze i ni- cieniobójcze.Nowe zwliaizki o wzorze 1, w któtrym wlszyistkie syfmfooLe maja wyiztej podlanie znaczenie, otrzyimuje sie, jiezielii haflogienjki eslfcrów lufo amidtoestoróiw ikjwa- su /ti'omio/ /tiolo/ — fosforowego /ftosfonowlego/ o 2 ogólnym wzorze 2, w którym R, R' i X tmlaija wy¬ zej podane znaczenie, a Hal oznacza atom chlo¬ rowca, poddaje sie reakcji z 2-liydroksy- 4,6-diwu- mietyillo-5HchloriopdTyimadyna o wzorze 3 w postaci wolnej zasady lub chlloirowodjoirkuf etwentuialiriie w obecnosci srodków wiazacych kwlas, albo z solaimi metali alkalicznych, metali ziem alikalicznych lub z solami amonowymlii tej Wolnej zasady, ewenitual- nde w obecnosci rozpuszczaIniilka lub rozcienczaillni- ka.Es|try lub amidoesjtiry piiryimidlynyjliowe kfWasu /Itiono/ /tiolo/ fosfioTowiego /fosfonowego/ o .wzorze 1 stanowfcalce substancje czynme srodka wedlug wy¬ nalazku wykazufia nieoczekiwanie lejpsze dfc&alanie owadobójcze, roztoczofoójicze i nicieniofoójicze, niz znane wczesniej zwiazki o analogicznej budowie i takim samym kiielrumku dlzialan&a. Przedmiot wy¬ nalazku stanowi przeto Wzbogacenie techniki.Jezeli jako zwiazki wyjsciowe stosuje sie na przy¬ klad chlorek NyNHd'wumetyloamid'u estru Onetyflowe- gio kwasu fosforowego i cMonowodorek 2-(hy(dro- ksy-4^6no^uim(ety11o-5Hchloro(pirymidyiny, to reakcja przebiega zgodniie ze scheim&teni podanym na ry¬ sunku.Produkty wyjsciowe sa jiednoznlacznie okresflone wzorami 2 i 3, alle konzylsitnlie R ozn|acza rodnik alkilowy prosty lufo rozgaleziony, zawierajajcy 1^4 atomów wejgda, R' oznacza prosta lub rozgialezilona gjruipe aUkoksylowa o 1—5 atomlach wegla, ailbo pro¬ sta lufo rozgaleziona grupe altailotio lufo glruspe mo- 9524295242 3 n-oalkilloatminowa o 1—4 atomach wejgla1, Hal ozna¬ cza atom chloru, a. X oznacza altioim tlenu lufo siar- kii.Stosowane jako substancje wyjscilowe ziwtiajzki o wzorze 2, sa .znanie z literatury i mozna j/e wytwa¬ rzac znanymi splosofoaimi. Brzyklllady tych ziwiajzkóiw sa nastepujace: chlorek dwiuestiru 0,Óndwuimetylowego, 0,OHdwuetylowego, O,0-dwu^n-prqpylowego, 0,0-dwu- -lizopiropyaowego, 0,,0-dwu-n-foutyloweigo, 0,0Hdwu-i- zabutylowego-, 0,0-dwu-II^rzejdjbutylowego, 0,<0-dwu- -Ill-rzed.butylowego, O-etyio-0-nipropylowego 0-ety- lo-O^izopropylowego, O^n-butylo-O-etylowego, 0-etylo- -0-II-irzedJ3utyiowe©o, 0-etylo^O-imetylowego, 0-etylo- -O-ipentylowego, O^n^prapylo-Oipentylowegoi i 0-izo_ propylo-0-(pentylowegokwasu fosforowego i odpowia¬ dajace ton analogi tiionowe, jak równiez takie jak: chlorek dwues^ru 0,S-dwumetylowego, 0,S dwuetyio- wego, 0,S-dwuvn-propylowego, 0,SHdwuizO|propylo- wego, 0,S^dwunn^butylowego, 0,S^d|wiuizdlbutylowego, OyS-dwu-III^zedjbutylowego, O-etylo-S-aupiropyliowe- gO1, 0-ety(lo-SHiziOjpriqpylofwego, O-etylo-S-nnautylo. wego, O-etydo-S-II-rzedjbutyloiwego, O-n-zpropylo-S- etylcwego, O^n-propylo-Snizopropylowego, Onn-foutylo ^S-nipropyiowego i O-II-rzedjfoutylo-S-etylowego kwasu tiofoslfc iroowe, j;ak rówimiez toaikie jak chlorek amidoesttiru N- Hmetylo-0-tmetylowego, NHmetylo-O-etylowego, Nnme- tylo-O-tn-propylowego, NHmetylo-Onizcipropylowego, N-metylo-O-n-ibutylowego, N-metylo-O-H^rzed jbuty- lowego, N-etylo-O-imetylowego, N-etylo-O-etylowego, N-etylo-O-n-propylowego, N-etylo-O-lizopiropylowego, N-etylc^-nHbutylowegOjN-etylo-O-n^raed.butylowe- go, N-nHpropylo-O-imetylowego, N-n-propylo-O-etylo^ wegb, N^upropylo-O-n-propylowego, N^n-ibutylo-O- -^-ipropyioweigo, N-etylo-0-izopropyiowego, N-n-fou- tyio-0-iizOipropyloiwego i N-etylo-O-IJI-rcedibutylowe- go kwasu fosforowego i odipowiadaijaceiim (analogi tio_ nowe.Chlorowodorek 2nhydr!oksy-4^-diwiuniietyllo-6-jCihlo- ropiijrymfidyny mozna wytw&rzac sposobami znanymi z literatulry,, podldajajc 3HcMoropeoitadliorw2,4 reakcji z mocznikiem w roztworze alkbhiolbwyim,, w obec¬ nosci stezonego kiwasu solnego.W reakcjfi stosuje sie korzystdie odpowiiedlniie roz¬ puszczalniki Lufo rozcienczailniiJki, przy czym mtozha w tym celu stosowac praktycznie wszystkie ofoo- jejtne rozpuszczalniki organiczne. W szczególnosci stosiulje sie alliifatyczme i aromatyczne weglowodory, 'ewentualnie chlorowane, .takliie jak benzen, toluen, ksylen, benzyna, chlorek metylenu, chilorofoirm. Czte¬ rochlorek wejgiia, cMorofoenzen, allbo etery, npu eter etylowy lufo butylowy, dioksan, a takze ketony, np. aceton, keton mietlyloetyiowy, metyiolizopropylowy lub metyloizobutyilowy, jak rówmiiez nitryle., takie jak nitryl kwa siu octowego lub propionowego.Jlako srodki wlajzace kiwas stosuje sie znane sub¬ stancje wiazajce kwasy, zwlaszcza Wejglany i alko¬ holany metali alkalicznych, nip. weglan sodowy lub potasowy alblo Iill-irzejdJbiutaniolan potasowy, jak równiez alifatyczne, aromatycznie" lufo heterocykli¬ czne aminy, np. troj^etyloamline, tiróijjmetyloamine, ^wuimetyloaniiline, dwumietylobenzyloamine i piry¬ dyne. iRdakcje mozna prowadzic w róznych temperatu- 40 50 55 60 65 rach, przy czym na ogól stosowe sie temperature 0°C-^100oC, korzyistnliie 30^50°C. Pirzewazlnie proces ptfowadzi sie (ppd( cisniieniiem norimlalnjyirn. Skiadtnlki reakcji stosuje sie zwykle w ilosciach równomo* lowylch, a stosowanie nadimlijaru jednego ze skladmi- kó|w nie daje istotnych korzysci. Reakcja przefoler- gla korzystnie w obeemlosci sirodka wtoajzaCe©o kiwas i jednego z wyizejj wyimliiariionych rozipusizczaiindków.Mieszanine reakicyjlna miesza sie w ciagu 1 do kil¬ ku godzin i mastejpnie przerabia .znanymi sposobami1, wlewajac ja do organicznego rozpuszczalnika, np. toluienm, (wytrzajsiaiiac z woda, oidldlzielajajc faze orga¬ niczna i po wysuszeniu odldestyd/owujajc rozpusz- czalnlijk.Zrwiajzltói o wzortze 1 otitzymu^e sie w postaci, pro¬ duktów oleistych, których nie mozna destylowac bez powodowania' ich rozkladu, natomiast podjdajie stie je tak zwianej wstejpnej destylacji, polegajacej nla dluzszym ogirzeWanilu pod zmniieijjslzonym cisnie- ndiem, w niezbyt podWyzBzomej tem|pe(rat.urze. W ten sposób uwalnia sie je od pozostalych lotnych skla¬ dników i oczyszcza. Zwiajzki* te charakteryizutje sie ich wspolczynnikliem zalamania.Jak wyóej wspomniano, substancje czymne sirod¬ ka o wzorze 1 sa bardzo skuteczne jakio srodki owadobójcze, roztoczobójcze i nicileniioibójcze, djzia^ llajia przeciwko szkiodlnikom rosflini, onganiizmom szkodliwym dla higieny i sizkodbikom pinzechowy- wanyich zapasów. Ich toksyfczniosc dla roslin jest nieznaczna, a dzialaja silnie równiez na owad^ rif roztocze o narzadzie gejbowylm spajcym, jak i gry- zajcym, totez imogia byc skuitecznie stosiowane db ocihiriomy roslini, do u(tirzymy(wlan,i|a Migiieny i ochrony przed1 szklodlnikamliu Ze wzgledu na to, ze zwiazki srodki wedlug wynalazku sa dobrze znoszone przez rosliny i nie sa trujace dla zwierzat cieploknwilstych, maioiga byc stosowane do zwalczania wszystkich lufo poszczególnylch stadUów rozwoju, w tym tez s,ta- dJiów przedzaiiioidlndikowylch, normailnie wrazlliwych 'i uiodjpornJiionyich sjtawiowogów, nlicienii i girzybów cho- nobotiwórczych, znanych jako szkodniki Lub czynni¬ ki wyjwolu(ja|ce choroby roslin w rolnictwie, lesnic¬ twie, przy magazynowaniu . zapasójw, do ochrony materialów i dlo uitrzyimanda hiilglieny.Do szkodników waznych w rolnictwie, lesnictwie orlaz w gospodarce magazymowej i materialowej oraz w dziedzinie higieny naleza nastepujjace: z rzejdu Iisopoda n|pi. Ontipcus asieEuls, ArmadlillMdlum yuilgare, Porcellliio scaber, z rzejdu Diipjlopoda njp. Blaniulus guititiiilaltuts^ z rzejdu Ohlilopoda np. Gelophilus carpophagiuis, Scu- ihigera spec., z rzejdu Syimpihyla' n|p. Scutigenella imjmacolata z rzejdu Airachnida np. Scorpilo mauirus„ Latrodectus mactanSj z rzedu Acarina nn. Aicatrute siiro, Argas rieiflJexius', Ortnlithodoros moulbata, Diermanylssus gaililnaej Eirio- phyes rilblils;, PhyOillocopitriuta olelvora, Boop(h!il'us mi- cropljUBi, RlhlilpScephalus evertsl, Saircop(t/eis scabM, Tarsonemuis sp&c. Bryobda praetiiosa, Panionychus citri, Panonycihius ullimi, Tetranychus teladliius, Ttetira- nychusi tuimidius, TetiranychuS urticae, z rzedlu Thy- sanura np. I^epilsma saccharina, z rzejdu CltollieimboiLa1 np. GnyichUuirtils armatus,95242 6 z rzedu Ortfooptera np. Blatta orilenjtaliis, Perdpljainle- tia amerdcama, Laucophaea madiarae, Bilatteflla ger- mandca, Acheta domesitlicus,, GffyOlloitaiplla spec., Lo- custa mdgrotorda migiraitordodes, Malanopilus diffe- rentaiis, Schistocerca gireglairda, z rzejdu Dermaptera np. Fiori&cuila aiuiriculairtia, z rzecki Isoptera np. Reticuldtermes. spec., z rzedu Anoplura np. Fhylkxera vastatrix, Pem- pfhtigws spec., Pietiliicufljufsi huanlanus corporis, z rzedu TUiyteaino(f(teila np. HerciinioltJhripe Jermoraliis, Thrips. tatolaciv z rzediu Heteroptera np. Enuryglasiter spec. Dyisdercus interanediiu&9 Piesima auadrata, Otaex leotulairius, Rhodndus proilixus<, Tlrdatoma1 spec., z rzedu Homioptera np. Aieurodes brassdcae, Be- mliBlia fcabaCi, TOaflleurodes vaporardorun\ Aphds gossypili, Bnetficoryme brassdcae, Grylptoimyfzias rlibls, Darailds faibaie, DoraliB pamii, Eriosoima lairmlgeruan, Hyalopteruis arumdini&, Macrosiphuim avenae, Myzus cerasii, Miylzus persdcae, Phlorodlon hulmuflli, Rhopallo- sdphuim padi, Empoasca spec., EnusceOtis billobatus, Nephotettix cincticeps, Lecaniuni coroi, Saissetda oleae, Laodeljp(hax strdatelluls,, M(lapasrvata lugenis, AionidliieMla aurantili, AjspiMioituls hiecDerae, Pisieudiococ- cus spec., PsyUla spec., z rzedu Depfidloptera np. Pectiiinlophiora gossylpdellla, Bupalus piniarius, CheBmatobia bruimata, Uthiocol- l-eitiis Blamcardella, Hyponionieuita padellJa, Flutellia macullipennis, Malacosoma meuisltirita, Euprocltfils cfory- sorirhoea, Lymianitirla spec, Bu'ccuiatrix thuirbioriella, FhyUlocudstis citrellla, Aigrotis spec., Buxioa spec., EelMa spec., Eardias imsullana, HeMlothis spec., La- phygtma exlilgiu!a, Maimiastra brasisdcae, Pam»oili& flarni- mea, Priodtemfia lituira, Spodoptera spec., Trichoplu- sia mi, Oacrpocapsa pooioinelllla, FlieriB spec., Ohfilo spec., Pyrausita niuibilaliia, Ephestia kulhnfiellla, Gal- ierfia mlelloneTla, Gacoecia podana, Capua reftifcuta, Ghiordlstonieura ruimdtfieraoa, Olysda aonlhligiuielHa, Ho- mona magmamdna, Ttarttirix yiirddJana, z" rzedu Coleopitera n(p. Anobduim punctatuim, Rhli- Hopertha doimdnica, Bruchddfrus obitecfcus, Acamfthos- celitiles obfoectus, Hydottcrupes bajuilujs, Agelatstica alnd, Deptinotarsa decemlineata, Phaedlon cochle- ariae, DHabirotiica spec., Psylliodles chrylsocephala, Epdilachma yacriwesitis, Moimairlia spec., Oytzaphikis suminamensis, Amjtboinomus spidc, SiltopihiLus spec, OtiocnrlhynchuB sulicaltuB;, Cosimiopoilliltes sioirdlidus,, CSeuithoirnhyinchuB asstilmlilliB, Hypeira posltlilca, Der- miesftes spec,, Trogioderma spec., Amithirenus spec., AittagenuB spec., Lyctus spec., Meiliigeithes aenleulsi, iPttiinruis spec., Mptus' hollolcucuis,, Giifbbliu!m .psydOJoddes, Tirib(lii,utm spec., Temebirio miolditioir, AgrioiteB spec, OanodtaruB spec, Meloloautha nuelolontba, Aimplhlimal- Iub sioWitdailiiis, Cosltelyltra zeaflamidica, z rzedu Hynieaijoipltera np. Dalpiraon, spec, Hcpliocaim- pa spec, LasiiuB spec, Monoimloiriuim phairaionds^ Vlespa spec, z nzejdu Dliiptera np. Aedles Sipec, Anoplheles spec, Cullex spec, Drospliiila mieflainogasiter, Mufeca domie- s)tica, Fanniia spec, Sitofmioxys cailciitran$i, Hypoder- nia spec, Biibio hortulainus, Osicinella frit, Pihoinbia spec, Pegomylia hyioscyamdi, Galiiphora eryitnatoce- pihala, Lucil&a spec, Oh/ryisiotmyiia spec; Oeraitirtiis oapdtata, Dacus oleae, Tipula paiudosa i z rzedu Sdphioinlaptera np. Xen!opBylla cheopis.Sulbisltiaincje czynnie sirodlka mozna sltosoiwac w po-. sitaci zwyklych pcnepairaftójw, takich jak rozitawoiry1, emulsje, proszki ziwiLlzalme, zawiesiny, proszki, prosz- W do opyllanda, pdany, plaslty, prioszki1 riozpulsizczalne, preparaty granuOiowane, aerozole, koncenitiraity za- ^eskio.wo-emulsyjne, puidry do masdon^ naituiralne /Lulb syntetyczne materdafty nasycone suibisitanpja ozynn dirobnych iflloscd sutotancji czynnej oitocizonelj poli- nieraimS lub masami powlokowyimH, a takze w po- sttacli .prepairaltów do spailanda, takUch jak ladfunjd, diawfttó ](uib spdiraile dyimme, ailbo pinepa-raity twiotrzajce mgle na zdmmo pod' wfplyfwiem promdend' niadlfdole- towych lub pod wfrlylwem ogirzadia.Sirtodki te wyltwainza sie w znany sposótó, npu przez mdieszantie sublsltanpji czynnych z rozcienczai- (ndikami, równiez z cieklymi rozpuszczalndjkaimli uplyn- indoinymi gazami pod zwiekszonym cisndendem i/lufo z stalymi nosnikami, ewentualnie z dodatkiem subs¬ tancji powderzchniowoczynnych, a takze emulgaitoirów Viuib substaincji dyspergujacych M.ub ipdanotwóirczych.Jezeli jako rcnzpusiziczailindikuzyje sde wode, to jaiko po¬ mocniczy rozpuszczalnik mozna tez stosowac np. or¬ ganiczne Tozpuszczaljndikd. Jako ciekle rozpuszczalniki stosuje sie glównie weglowodory aromatyczne, takie jak ksylen, toluen, benzen lub aMlonatftaleny, chloro¬ wane weglowodory aromatyczne lufo alifatyczne, np. chlorobenizeny, chloroetyleny lufb chlorek metylenu, weglowodory laliiifatyczne, takie jak cykloheksan lub parafiny, np. frakcje ropy radiowej, alkohole, njp. butanol lub gldkol, a takze ijch etery i esltry, ke¬ tony, np. aceton^ keton rmetyfloetylowy, metyiodzo- ibuitylowy lub cykloheksanioni, rozpuszczaMki sfiUnie polairne, njp. dlwumetyilcKBormamid lub sufljfbtlenek dlwumetylu, a takze wodle.Jako uplynnioine gazowe irozcdenczaliniki lub nosni¬ ka, stosuje sie tafcie ciecze, które w temperaturze nor¬ malnej i pod normalnym cdsnieniem sa w stanie gazo- 40 wym, ;np. gazy sitosOwane w preparatach aerozolom wych, takde jjak cMoroiwcoweglowodory. Jako stale nosniltoi stosuje sde zmielone naturalneprodukty mine¬ ralne, takde jak kaoliny, gliny ,talk, kreda, ikwarc, ata- puilgit, motmorjnlomdt lub zdemde okrzemkowe i syn- 45 tetyczne zmielone ijDirodiukty mineralne, takie jak silnie rozdrobndonia knzemionlka, tlenek glilnu i krzie- imiany. Jako emuHgaitory i/luib suibjstancje pianotwór¬ cze stosuje sde ndejooowe lub andomowie emulga¬ tory, takie jak prioduklty kodensacjii poldokteyetylleniu 50 z eterami kwasów tluszcziowy|ch lub eterami" alko¬ holi tluszczowych, np. etery alMloairylotwe poligli- kdlu, alkilioisu|lfiondiany, sdarczany alkiliowe, aryUosuil- foniiany oraz produklty hydrodiizy bdalka. Jako suto- s(tancje dylspergujiajce stosuje sie np. lligtnime, oldpa- 55 dlowe lugfi siarczynlowe i metyLoceluiloze, W srod¬ kach wedlug wynalazku zwiazki o wzorze 1 mogia wystepowac w miieszanfinlLe z injnyimd, znanymi suto- sitamcjami czynnymi.Srodki wedlug wynailazku zawieraja przewaznie 60 04—95°/o,\korzyistndie 0y5—00% wagowych suibisitan- cjii czynnej. Substancje czynne moga byc sitosiowa¬ rne sam/e lub w postaci preparatów albo wyltwo- rzonych z nich postaci uzytkowych. Stosuje sie je zwyklymi sposobami, np. przez opryskiwanie cie- «5 cza, opryskiwanie w postaci mgly, opylanie, rozlsie- 97 95242 S warnie, odgazowywanie, polewanie, zaprawianie Lulb kijkrusitowande. / Stezenie sulbtsitancji czynnej w srodkach gotowych dlo uzyftku moze byc rózne, ale zwykle wynosi 0,0001—10§/o, toorzysltmie 0,Ol^l%.Srodki wedlug wynalazku moga, byc stosowane równiez metoda zwana metoda bardzo malej ob- jejtoslci (ULV), w której miozna stosowac preparaty zawierajace 95% subtsftainlcjti czyinnej, a nawet sama substancje czynna (100°/o).Srodki wedlfcug wynalazku stosowanie w dtóiedzi- oie hiigiieny i do zwalczania szkodników zapasów cechuje bandzo dlugo trwajace dzialanie na drew¬ nie i glinie oraz dobra odpornosc na dzialanie al¬ kaliów w podlozach zawierajacych wapno.(Naatejpugajoe przyklady bflJizlej wyjasniaja wynala¬ zek.Przyklad I. Badanrie dzialania* na uodpornio¬ nego przejdziorka.Rozpuiszczalndk: 3 czesci wagowe acetonu.Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alfcijloarylowe- g|o polliglikolu.W celu otrzymaniia komzystmego preparatu zawie- rajajcego sulbstancje czynna, miesza sie 1 czesc wa¬ gowa substancji czynnej z podana wyzej iloscia roz- pulszczalmllkla i ernuilgaitora i koncentrat rozciencza wocla tafl^ aby otrzymac zajdamte stezenie. Ofcrzyima- nyim srodkiem zrasza sie rosHiny fasoli (Phaseoluis viuHgaris) o wysokosci 10^30 cm tak, alby ciecz sciekala z nfich kroplami. Rosliny poddane badaniu byly sfiUntie zaatakowane wlszystkiimi stadiiaiml roz¬ woju przejdziorka zwyklego czyE przedziorka chimdie- lorwlca (Tetranychuis uirticae). Po ulplywlie ustalonego okresu czasu okresla sie simiertielnosc w procentach,. przy czym 100#/o oznacza, ze wjszylstkie osoibnliki przejdziorka g&na^ zas 0% oznacza, ze zadlem, z ndch nde ginie. W tafbillicy 1 podano wzory zw&azków stosowanych jako substancje czynnie, stezenie i smiertelnosc w procentach po uplylwliie 2 dmft. 1 czesc substancji czynnej miesza sie z podana wytaej iloscia rozpuszczalnika i emulgatora i kon¬ centrat rozciencza wioda tak, aby otrzymac zajdame stezenie. Otnzyimanym srodkiem opryskuje sde Ms- cdje bawelny (Gossypium hLiwuitum) taftc,, aby wytwo¬ rzyla sie na ndch rosa i zaraza je gasdennicasm sówki (Lejphyigma exfigiuis). Pio uplyjwie okreslonego czasu badla sie smiertelnosc, przy czym lOOtyo ozna¬ cza, ze zginely wtszyisitkie ga$iennice, a 0°/o oznacza, ze nie zglinela zaldma z ndch. Wzory stosowanych siubstaincjii czynnych, ich sltezentie, czate trwania1 pró¬ by i wynliki podano w tablicy II.Tablica 11 Próba z Laphylglma exi|gua Badana substancja czynna Wzór 10, zwiazek znany Wzór 11, zwiazek znany Wzór 12 Wzór 13 Wzór 8 Stezenie sub¬ stancji czynnej iw% 0,01 0,001 0,01 0,001 o,oa 0,001 0,01 0,001 0,001 0,01 &mfiei!te3nosc w f/o po uply¬ wie 3 doi 100 0 100 0 100 100 100 70 100 80 Przyklad 111. Plróba z Pdutella maculiipenlnis.Rozpuszczalnik: 3 czes|ci walgowie acetonu-.EmullgaHJar: 1 czesc waigojwa eteru alkiloarylowego poiLi|g(llik)oiki.Tablica III Próba z Pliutella maculipennlis Badana substancja czynna Wzór 4, zwfta|zek znany W&ór 5, ziwliajzek znany Wzór 6, zwliajzek znany Wzóir 15 Weót 13 Wzór 14 Wzór 7 Wzór 8 WZÓlT 9 Stezenie sub¬ stancji czynnej 0,1 CU 0,01 0,1 0,01 04 ' 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 Smiertelnosc w % po uply¬ wie 3 dnL ' 20 100 0 100 0 100 100 100 100 100 100 i 100 100 100 100 100 100 Tablica I Próba z przedziorkiem Badana substancja czynna Wzór 4, zwiazek znany Wzór 5, zwiazek znany Wizór 6, zwiazek znany1 „ Wzór 7 Wzór 8 Wzór 9 Stezenie sub¬ stancji czynnej w % 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Smfiertelnosc 1 w e/o po uply¬ wie 2 dni 0 0 0 98 90 100 45 50 60 Przyklad II. Br6ba z Laphygma exigua. iRozpuiszczalnlik: 3 czesci wagiowe acetonu.Emuillgaftor: 1 czesc wagowa eteru afcloaryliofwe- gopolligfllikolu. w Wzór 4, zw&a|zek znany W&ór 5, zwUaizek znany Wzór 6, zwliajzek znany Wzór 15 Weót 13 Wzór 14 Wzór 7 Wzór 8 Wzór 9 0,1 0,1 0,01 0,1 0,01 04 ' 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 0,1 0,01 wlie 3 d 100 0 100 0 100 100 100 100 100 100 i 100 100 100 100 100 100 40 45 50 55 60 Badana substancja czynna Stezenie sub¬ stancji czynnej Smiertelnosc w % po uply¬ wie 3 dnL •* 95242 1 czesc wagowa substancji czynniej miesza sie z podana wyizej iloscia rozpuszczalnika i emuflgisrtora i koncentrat rozciencza woda tak, aiby otrzyima£ zajdane stezenie. Otrzymanymi sirodkleim opryjskuje sde 15iscie kapusty (Bnatssica odieratea) tak, alby? wy¬ tworzyla sie na nich rosa i *RH«i.gFi. je j^fcehnicaimi tanltniBda krayzowlilaiczka {Plkiftelila rnacu%enrtifi). Po uiplyfwfie oUresAonego czasu okresia sie stótetbeflboic szkodlnlków, przy czyim 100% oznacza, ze wszystkie" gajsiennice zgfiinety, a 0% oznacza, ze zadna z nich nie zginela. Badane substancje czynne, iich stenenie, czas trwania próby i wyntilkd podano w tablicy IH.Piraykjlad IV. Próba z DrosopMa meQanoga<- ster.Rozpusjzczaikiik: 3 czesci wagowe acetonu Emullgator: 1 czesc wagowa eteru alkiloarylowe- go poiiglikioilu 1 czesc wagowa substancji czynjnej miesza sde. z podana wyzej iloscia rozpuszczalnika i elmufljgatora i koncentrat rozciencza tak, aby otaymac zadane stezenie, 1 ml otrzymanego srodka wlewa sie za pomoca pijpety na kra|zek z bibuly o srednicy 7 cm i krazek "ben, naklada na otwór szklanego naczytnia, ¦iw którym znajduje sie 50 osobników Drosophdla mieltanoglaister, po czym nakrywa sie szklana plyta.Bo uplywie otoesioneigo czasu oblicza sie smier¬ telnosc w procentach, przy czym 100% oznacza, ze wszystkie muchy zgineiyi, a 0% oznacza*, ze nie zginela zajdna. Badane suibsitanjcje czynne, ich ste¬ zenie, czas trwania próby i wyniki podano w tac blliicy IV.T a b 1 i c a IV Próba z DrosopmHa rmalanogalster badana substancja St^n'ie mb\ czynna Wzór 6, zwiazek znany Wizór 4, zwiazek x znany Wzór 12 Wzór 13 Wlzór 14 Wzór 7 Wzór 8 Wzór 9 Wzór 15 stancji czynnej IW % 0,1 OJUL oz OM 04 ' ojn 0,1 • 1 0,1 0,01 04 0,01 0,1 0,01 04 0,01 04 0,01 SiirterteOniosc w % po uply¬ wie 1 dnia 100 100 0 100 "v 100 100 98 100 100 100 100 1O0 100 100 100 1O0 100 Przyklad V. Próba stezenia granicznego — owady glebowe I. Badany owadJ: Phorbia antiaua — latrwy w glebie.Rozpuszczalnik: 3 czesci wjagowe acetionu.Emuillgator: 1 czesc wagowa eteru alkfiloaryflowe- go poliglikolu. la 50 55 1 czesc wagowa substancji czynnej miesza sie z podana wyzej iloscia rozpuiszczaliniika* dodajie emulN- gaftor i koncentrat rozciencza woda tak, aby otrzy¬ mac zadane stezenie. Otrzyimany srodek miesza sie dokladnie z gleba, przy czyni stezenie substancji czynnej w prepairacie nie odgryiwa zadnej roli, na¬ tomiast diecyjcHuje liczba jedinostek wagowych sub- stamcji czynniej na jednostke objejtosci gleby, wy- irazona w ppm, na przyklad im@/liltr. Ziemia ta na¬ pelnia sie, (Janiczka i pozostawia w teniperajturze pokojowej. Po uplywie 24 godzin w ziemi umieszcza sie badane szkodniki i po uplywie dalszych 2—7 dni okresla stopien skutecznosci substancji czynnej przez obliczanie martwych i zywych owadów, wy¬ razajac ten stosunek w procentach. Skutecznosc wynosi 100%, g|dy zabite zostaja wszystkie bajclame owady, a skutecznosc jest 0%, gdiy pozostaje tyle owadów zylwych, ile w próbie kontrolnej nie za¬ wierajacej substancji czynnej. Badame substancje czynnej, ich illlosci i wyniki: podlano w tablicy V.Tablica V Próba z larwami Phorbia anttiaua w gJLebde Badana substancja czynna' Wzór li, zw&ajzek znany Wzór 10, zwiazek znany Wzór 14 Wzór 8 Wzótr 9 Wzór 12 * Wzór 13 Srniertelnosc w % przy stezeniu substancji czynnej 5 ppm 0 0 100 100 100 ¦ - 100 , 100 65 Przyklad VI. Próba stezenia granicznego: — owady glebowe II Badany owad: Melofidogyme incogndta.-Rozpuszczaflniki: 3 czesci wagowe acetonu.Ernujlgaitor: 1 czesc wagowa eteru aUdlbarylowego paMglikolu. 1 czesc wagowa substancja czytanej miesza sie z podana wyizej illoscia rozpuszczalnika., dodaje poda¬ na wyzej ilosc emulgatora i koncentrat rozciencza woda talk, afby otayfmjac zajdane stejzentie. Otrzyma- ny srodlek miesza sie dlokladbie z gleba, przy czyim stezenie substancji czynnej w preparacie nie od¬ grywa praktycznie zadnej roli, natomfiast decyduje liczba jedinostek wagowych substancji czynnej na Jednostke objetosci gleby, wyrazona w ppm, na przyklad mg/litr. Ziemia ta napelnia sie doniczki i pozostawia w temperaturze pokojowej. Po uptty- wtie 24 godzin w ziemi umieszcza sie badane szkod¬ niki i po uplyiwde dalszych 2—7 dni okresla stopilen skutecznosci substancji czytnnej przez obliczanie liczby zywych i martwych owadów, wyiraizajajc ten stosunek w procentach. Skutecznosc wynosi 100%, gjdy zabite zostaja wszystkie badane owady* a sku¬ tecznosc jest 0%, gdy pozostaje tyle owadów zy¬ wych, Me w próbie kontrolnej, nie zawierajacej substancji czynnej. Badane substancje czynne, ich ilosc i wyniki podano w taiblicy VI,95242 11 12 Tablica VI Piróiba z Meloddogme incognito Badana substancja czynna Wzór 11, zwiazek znany Wzór 10, zwiazek znany Wzó«r 14 Wzór 8 Wzótr 9 Wzór 12 Smiertelnosc w °/p przy sitejzeniu substancji czynnej 5 ppm 0 0 100 100 100 100 Przyklad VII. Próba stezenia granicznego — ndicienie Badane nicienie: Tenebrio meiolfi/tior — liairwy w glebie Rozpuszczalntik: 3 czesci wagjowie acetonu Emulgator: 1 czesc wagowa eteru alWiOoaiiTiowe- wego ptoligllikolu 1 czesc wagowa substancji czynnej miesza si(e z podana iOtoscia rozpuszczalnika, dodaje podana wy¬ zej ilosc emullgatora i rozciencza koncentrat Woda tak, aby uzyskac zadane stejzemtie. Otirzynnany! sro¬ dek miesza sie dokladnie z zdiemia, siki&e zakazona badanyimfi nilcieniiami, przy czym stezenie substan¬ cji czynnej w preparacie nie odgirywa praktytcznie zadnej roli, natomiast decyduje liczba jednostek wagowych substancji czynnej na jednostke obje¬ tosci glleby, wyiraziona w ppm. Tak potraktowana ziemia napelnia sie dloniczki, zasiewa salate i utrzymuje doniczki w cieplarni w ternjperaturze 27°C. Po uplywie 4 tygodni bada sie stopien zaata¬ kowania korzeni przez ndtcienlLe (pejchertzyki na ko¬ rzeniach) i okresla skutecznosc substancji czynnej w procentach. Stopien skutecznosci wynosi 100%, gldy korzenie nie sa wcale zaatakowane, a skultecz- nosc wynosi 0°/o, gldy sltopien zaaitakowamia jiest do¬ kladnie tak wyisoki, jak u roslin z próby kontrol¬ nej, prowadzonej w tak samo zakazonej zietmti), lecz nie zawierajacej substancji czynnej. Badane sub¬ stancje, ich ilosc i wytniki podano w tablicy VII.Tablica VII Badana substancja ¦ - . czynna Wzór 11, zwiazek znany Wzór 10, zwiazek znany Wzór 14 Wzór 8 Wzór 9 Wzór 12 Wzór 13 SrMertiellnosc w % przy stezeniu substancji czynniej 5 pptm ¦ o ¦ 0 100 100 100 100 100 Przyklady wytwarzania zwiazków o wzorze 1.Do zawiesiimy 10,6 g (0yl mola) chlorowodorku 2- 4iytixoksy-5-cMoro-4,6^dwumet^ i 29 g (0,21 mola) wegUanu potasowego w 200 ml acetoni- trylu wkrapla sie 16,8 g (0,1 mola) dwuestru dww- 40 45 50 55 60 65 etylowego chlorku kwasu tionofoeforowego, ogrze¬ wa mieszanine w ciagu 4 godzin w temperaturze 40°C, po czy|m chlodzL, wilewa do 3O0 ml ^toffluenu i wytrzasa dlwukrottntie z woda. Faze organiczna od¬ dziela- sie, suszy nad siarczanem sodowym, od(paro- wuje rozpuszczailndk pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc podjdage opisanej wyzej wstepnej dies- tyiacji, to jeisrt ogtrzewamfiu w tejm|perattuirze 100°C pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzymuje sie 20 g (65% wydajnosci teoretycznej) esitru 0,0-dwuetyio-0- -/4^6ndhvumeftylo^-eh{lJoropirym^ -S-yiowegokwa¬ su tóonofosifbrowegb o wzorze 14 w postaci oMste- @o pnodluktu o barwie zóltej i wlspólezynniku zala¬ mania nD24»5 = 1,51(29.W anafllogiiczny sposób wy/twarza sie zwiazki o wizorze 1, w którym X, R i R' maja podane nlizej znaczenie (tablica nr VIII).X s s s o s s R C*H5 C^H6 C*H, C*H6 OH3 CH3 Tablica VIII R' OC^Hr-n SCjHT-n NH-€3H7- 4zo OOjHs OC8H7-n OC#I9-n I Wydajnosc produktu w % wy¬ dajnosci te¬ oretycznej 68 00 40 51 86 31 Wlspóczyn- mik zaBa- tnamlia sfwtfaitla n23D = = 1,5308 nz3D = = 1,5370 = 1,5143 n*4D = = 1/4792 m*3D = = 1,5175 = 1,0207 Stosowany jako produkt wyjsciowy chlorowodo¬ rek 2nhydroksy^,6-dlwuimetyao-5HcMoropirymidyny o wizorze 3 miozna wyitwairzac w ten sposób, ze do roztworu 200 g (2 mole) penfcadionu-2,4 w 1000 ml chlorku rmetyHenu wkrapla sie w temperaturze 20— °C roztwór 283 g (2J1 mola) chlorku suilifiuiryiu w 3i00 ml chllorku metylienu, po czym utrzytmuje mie- sjzanine w sitanife wrzenfia pod chlodnica zwrottnja w ciagu 3 godzin,, nastepnie oddestylowtije rozpusz- fczalnik, a ipozostalosc przedestylowuje pod zminieg- szionym clilsnieniem. Otnzymuje sie 235 g (87J5*/o wy¬ dajnosci teoretycznej) 3-cMoropenitanodlionu^2,4 o wzorze 16 w poslfcaci ofleju o temjpetratuirze wrzenia 78°CKlt2 tor.Roztwór 134,5 g (1 moll) otrzymanego 3-chilioiro- pentanodlionu-2,4 i 75 g (1^26 mola) mocznika w 800 ml etanolu i 100 ml stezonego kwasu solnego utrzy¬ muje sie w stanie wrzenia pod chlodnica zwrotna w ciagu 10 godzin, po czym chlodzi do temperatury —il0°C. Otrzymany osad odsacza sie i suszy, otrzy¬ mujac 114 g (58% wydajnosci teoretycznej) chloro- wodloirku 2-hydroksy-5^Moiro-4,6^ dyny o wzorze 17 w postaci bezJbairwlnylch kryszta¬ lów o temperaturze topnienia 210°C.95242 p|_j (ch3)Av ju 3 ^\ (ch3)2nxv n=< ; ;P-CL + HO-( )KCL „ ,_ /P_CK\ i~Cl cW l< "2xHCl C2H5(/ M CH3 CH3 SCHEMAT Drukarnia Narodowa Zaklad Nr 6, zam. 917/77 Cena zl 45.— PL