Przedmiotem wynalazku jest pompa sublimacyjno-zeolitowa, która przy wspól¬ pracy z pompa prózni wstepnej umozliwia uzyska¬ nie prózni rzedu 10"7 Tora lub wyzej.Stan techniki. Przedmiotem patentu nr 78 429 jest pompa sublimacyjno-zeolitowa zlozona z metalo¬ wego zbiornika pompy sublimacyjnej umieszczonego wewnatrz zbiornika pompy zeolitowej, przy czym przestrzen miedzy sciankami zbiorników tych pomp tworzy zbiornik wypelniony ciecza chlodzaca.Zbiornik pompy sublimacyjnej jest zaopatrzony w górnej czesci w kolnierz umozliwiajacy dolaczenie tej pompy do ukladu odpompowanego, przy czym z tym kolnierzem jest równiez polaczony zbiornik pompy zeolitowej za pomoca przewodu, w którym jest umieszczony zawór odcinajacy pompe zeolitowa od ukladu pompowego.W odmianie tej pompy zewnetrzny plaszcz zbior¬ nika pompy zeolitowej jest zaopatrzony w kanal przeznaczony do dolaczenia pompy prózni wstepnej, zwykle pompy obrotowej a przy wylocie tego kana¬ lu, wewnatrz plaszcza znajduje sie przeslona w ksztalcie pólpierscienia, ukierunkowujaca przeplyw gazów i par.Pompa tego rodzaju pracuje prawidlowo jednakze przy polaczeniu zbiornika pompy zeolitowej z kol¬ nierzem pompy sublimacyjnej, górne warstwy zeo- litu nie sa calkowicie wykorzystane. Ponadto zeolit w pompie zeolitowej, po kilku cyklach pracy wy¬ maga regeneracji, co mozna uzyskac po wyjeciu go z pompy, przez wygrzanie w piecu prózniowym.Azeby uniknac rozbierania pompy i wyjmowania zeolitu w tym wykonaniu pompy, do wygrzewania zeolitu stosuje sie dodatkowy piec nakladany na zewnetrzny plaszcz pompy, który przy zamknietym zaworze prowadzacym do kolnierza pompy sublima¬ cyjnej, nagrzewa zeolit przez metalowe scianki pom¬ py, co powoduje stopniowe uwalnianie pary wodnej a nastepnie ciezkich weglowodorów usu¬ wanych na zewnatrz za pomoca pompy obrotowej.Ze wzgledu na czeste zanieczyszczanie zeolitu, regeneracje za pomoca grzejnika nakladanego z ze¬ wnatrz na pompe nalezy wykonywac po kilku cy¬ klach pracy pompy, co przy ciaglej pracy ukladu pompowego jest klopotliwe i wymaga dluzszych przestojów w pracy pompy.Cel wynalazku. Celem wynalazku jest unikniecie tych niedogodnosci i umozliwienie lepszego wyko¬ rzystania materialu pochlaniajacego, którym jak stwierdzono, moze byc nie tylko zeolit, ale kazdy inny material o wlasnosciach sorpcyjnych, zwykle o budowie gabczastej, jak na przyklad wegiel akty¬ wny lub material, który przez upakowanie w zbior¬ niku spelnia te role jak na przyklad wióry lub wata metalowa lub inny.Istota wynalazku. Istote wynalazku stanowi pom¬ pa sublimacyjno-zeolitowa zlozona z metalowego zbiornika pompy sublimacyjnej zaopatrzonego w dolnej czesci w obsade grzejnika sublimatora a w górnej w kolnierz przystosowany do dolaczenia tej 94 0533 pompy do ukladu odpompowywanego i z metalo¬ wego zbiornika pompy zeolitowej, wypelnionego materialem sorpcyjnym, zaopatrzonego na zewnatrz w lacznik i kolnierz do dolaczenia pompy prózni wstepnej a wewnatrz w przeslony dla ukierunko¬ wania przeplywu gazów i par, przy czym zbiornik pompy sublimacyjnej jest umieszczony wewnatrz zbiornika pompy zeolitowej, w ten sposób, ze przestrzen miedzy sciankami tych zbiorników tworzy zbiornik zamkniety od dolu, — w której zbiprnik ten jest wypelniony luzno ulozonymi wió¬ rami z metalu o dobrym przewodnictwie cieplnym, na przyklad z miedzi lub aluminium a zewnetrzny plaszcz zbiornika pompy zeolitowej jest polaczony z dolna czescia zbiornika pompy sublimacyjnej za pomoca. przewodu zaopatrzonego w mieszek oraz w zawór odcinajacy pompe zeolitowa od pompy sublimacyjnej.Ponadto dolna czesc zbiornika pompy sublima¬ cyjnej jest zaopatrzona w kolnierz przystosowany do dolaczenia miernika prózni. Zbiornik, umiesz¬ czony miedzy zbiornikiem pompy sublimacyjnej i zbiornikiem pompy zeolitowej, wypelniony wió¬ rami metalowymi jest w zasadzie przeznaczony do wprowadzenia cieczy chlodzacej i moze byc otwar¬ ty do atmosfery dla umozliwienia parowania cieczy chlodzacej, na przyklad cieklego powietrza lub tez moze byc zaopatrzony w krócce lub przystosowany w inny sposób do dolaczenia obiegu cieczy chlo¬ dzacej.Zalety wynalazku. Umieszczenie wiórów metalo¬ wych o dobrym przewodnictwie cieplnym w zbior¬ niku cieczy chlodzacej, umozliwia po usunieciu lub odparowaniu cieczy chlodzacej wygrzewanie materialu sorpcyjnego w zbiorniku pompy zeolito¬ wej za pomoca grzejnika pompyv sublimacyjnej, co znacznie ulatwia proces regeneracji materialu sor¬ pcyjnego.Równiez cenna zalete stanowi polaczenie zbior¬ nika pompy zeolitowej z dolna czescia zbiornika pompy sublimacyjnej, przez co osiaga sie sukcesy¬ wny przeplyw gazów i par z przestrzeni opróznia¬ nej, przez obydwie pompy przy calkowitym wy¬ korzystaniu zdolnosci sorpcyjnych tych pomp.Dolaczenie miernika prózni do zbiornika pompy sublimacyjnej, umozliwia ocene stanu prózni i ma istotne znaczenie dla prawidlowej pracy pompy.Umieszczenie mieszka w przewodzie laczacym pompe sublimacyjna z pompa zeolitowa ulatwia prawidlowe próznioszczelne dolaczenie tego prze¬ wodu do obydwóch pomp.Przyklad wykonania. Budowe pompy wedlug wy¬ nalazku wyjasniono na przykladach wykonania uwidocznionych na zalaczonym rysunku, na któ¬ rym fig. 1 przedstawia schematycznie w przekroju pompe wedlug wynalazku z otwartym zbiornikiem cieczy chlodzacej, a fig. 2 — w przekroju nieco inne rozwiazanie tej pompy, ze zbiornikiem cieczy chlodzacej przystosowanym do dolaczenia obiegu cieczy chlodzacej.Przedstawiona na fig. 1 pompa sklada sie z me¬ talowego cylindrycznego zbiornika 1 pompy subli¬ macyjnej, w którym znajduje sie grzejnik 2 umo¬ cowany próznioszczelnie do dolnej czesci zbiornika 1 w izolowanej obsadzie 3. Grzejnik 2 moze byc 053 4 pokryty materialem aktywnym takim jak na przy¬ klad tytan lub moze podgrzewac oddzielny subli- mator, nie uwidoczniony na ryaunku< zawierajacy material aktywny. Zbiornik 1 jest szczelnie zam- kniety pokrywa 4 zaopatrzona w rurowy lacznik 5 zakonczony kolnierzem 6 przystosowanym do szczelnego dolaczenia do ukladu odpompowywa¬ nego.Zbiornik 1 jest otoczony metalowym, zamknie- io tym zbiornikiem. 7 pompy zeolitowej, w którym znajduje sie material sorpcyjny, na przyklad wegiel aktywny, zeolit lub inny, wlozony przez otwór 8 szczelnie zamykany.Przestrzen miedzy zewnetrzna scianka zbiornika 1 i wewnetrzna scianka , zbiornika 7 zamknieta od dolu tworzy zbiornik 9, w którym znajduja sie luzno ulozone metalowe wióry 10. Zbiornik 9 jest w górnej czesci otwarty do atmosfery i przystoso¬ wany do wprowadzenia cieczy chlodzacej na przy- klad cieklego powietrza, które parujac chlodzi scianki obydwóch zbiorników i ulatnia sie do at¬ mosfery.W górnej czesci zbiornika 7 znajduje sie otwór przystosowany do szczelnego dolaczenia przewodu 11 zaopatrzonego w mieszek 12, którego drugi koniec jest dolaczony do odcinajacego zaworu 13, polaczonego przewodem 14 z dolna czescia zbior¬ nika 1. W dolnej czesci zbiornika 7 przeciwlegle do otworu dla dolaczenia przewodu 11 jest wykonany otwór zaopatrzony w kolnierz 15 przystosowany do dolaczenia pompy prózni wstepnej, zwykle pompy obrotowej. Wewnatrz zbiornika 7 znajduja sie prze¬ slony 16 ukierunkowujace przeplyw gazów i par przez material sorpcyjny. W dolnej czesci zbiornika l pompy sublimacyjnej jest wykonany otwór zao¬ patrzony w kolnierz 17 dla dolaczenia miernika prózni.Uwidocznione na fig. 2 inne wykonanie pompy wedlug wynalazku, sklada sie równiez ze zbior- 40 'nika 1 pompy sublimacyjnej zawierajacego grzej¬ nik Z umocowany próznioszczelnie na przepuscie 3 i zamknietego pokrywa 4 zaopatrzona w ruro¬ wy lacznik 5 i kolnierz 6 oraz ze zbiornika 7 pompy zeolitowej i ze zbiornika 9 znajdujacego sie 45 miedzy zbiornikiem 1 pompy sublimacyjnej i zbiornikiem 7 pompy zeolitowej, jednakze zbior¬ nik 9 jest zaopatrzony u góry w dwa krócce 18 przystosowane do dolaczenia obiegu cieczy chlo¬ dzacej, a ponadto przewód 11 jest dolaczony do 50 otworu 19 wykonanego w dolnej czesci zbiornika 7 pompy zeolitowej, natomiast kolnierz 20 przezna¬ czony do dolaczenia pompy prózni wstepnej, jest dolaczony do otworu 21 wykonanego przeciwlegle do otworu 19 w górnej czesci zbiornika 7 pompy 55 zeolitowej.Dzialanie pompy. Dzialanie pompy w zasadzie nie odbiega od dzialania pompy wedlug patentu nr 78429 jednakze jest uzaleznione od wymagan od¬ nosnie stanu prózni, stosunku objetosci przestrzeni 60 odpompowywanej do objetosci pompy wedlugwy- * nalazku oraz innych czynników.W zasadzie po dolaczeniu kolnierza 6 pompy we¬ dlug wynalazku do ukladu odpompowywanego i po dolaczeniu pompy prózni wstepnej do kolnierza 15 65 lub 20 pompy wedlug wynalazku oraz po dolacze-94 053 niu prózniomierza do kolnierza 17, uruchamia sie pompe prózni wstepnej, zwykle pompe obrotowa, która obniza sie cisnienie w ukladzie do wielkosci rzedu 10"1 Tora, po czym do zbiornika 9 wprowa¬ dza sie ciecz chlodzaca, co z reguly powoduje obnizenie cisnienia do wielkosci rzedu 10"2 Tr a nastepnie przy dzialajacej pompie obrotowej wla¬ cza sie grzejnik 2 sublimatora i uruchamia sie pompe sublimacyjna, co w zasadzie pozwala na uzyskanie cisnienia rzedu 10~7 Tr. w ukladzie od¬ pompowywanym.W niektórych przypadkach po wprowadzeniu cie¬ czy chlodzacej i znacznym obnizeniu cisnienia najpierw odcina sie pompe zeolitowa przez zam¬ kniecie zaworu 13 a nastepnie uruchamia sie pom¬ pe sublimacyjna przez wlaczenie grzejnika 2. Rów¬ niez miedzy pompa prózni wstepnej a pompa wedlug wynalazku mozna umiescic zawór odcina¬ jacy. W tym przypadku po wprowadzeniu cieczy chlodzacej do zbiornika 9 odcina sie pompe prózni wstepnej i przy otwartym zaworze 13 uruchamia sie pompe sublimacyjna, co równiez umozliwia uzyskanie w przestrzeni opróznianej cisnienia rzedu ~7 Tr. przy wspóldzialaniu pompy zeolitowej z pompa sublimacyjna.W przypadku zanieczyszczenia materialu sor¬ pcyjnego w zbiorniku 7, usuwa sie ze zbiornika 9 ciecz chlodzaca a nastepnie przy zamknietym za¬ worze 13 wlacza sie pompe sublimacyjna i pompe obrotowa dolaczona do kolnierza 15 lub 20. Wsku¬ tek wiórów z metalu o dobrym przewodnictwie cieplnym znajdujacych sie w zbiorniku 9, cieplo z grzejnika 2 w zbiorniku 1 latwo przedostaje sie do zbiornika 7 a podgrzewany material sorpcyjny latwo oddaje zaabsorbowana pare wodna i gazy, które sa usuwane na zewnatrz za pomoca pompy obrotowej i w ten sposób uzyskuje sie oczyszcze¬ nie materialu sorpcyjnego, który po oczyszczeniu jest przygotowany do dalszej pracy w pompie. PL