Przedmiotem wynalazku jest maszyna zebata, zwlaszcza pompa zebata do przetlaczania cieczy, majaca w swym korpusie ulozyskowane obrotowo dwa kola zebate oraz wkladke o ksztalcie zblizonym do pólksiezy¬ ca, usytuowana miedzy wierzcholkami zebów tych kól, przy czym jedno z tych kól ma uzebienie wewnetrzne a drugie mniejsze, zwane zebnikiem- uzebienie zewnetrzne.Znane sa tego rodzaju pompy zebate, przy czym jedna z nich najbardziej zblizona swa konstrukcja do pompy wedlug wynalazku jest pompa przedstawiona w szwajcarskim opisie patentowym nr 459 768, druga zas w zachodnioniemieckim opisie wylozeniowym nr 1 266134. Pompy te równiez sa wyposazone w dwa kola zebate wspólpracujace ze soba, z których jedno ma uzebienie wewnetrzne a drugie — zewnetrzne i ulozyskowa¬ ne sa obrotowo w korpusie tej pompy. Jak wynika z wyzej wymienionych opisów patentowych, w pompach tych starano sie zastosowac mozliwie mala liczbe zebów, gdyz sadzono, ze pompy takie sa bardziej wydajne i ciszej pracuja.Te rozwazania doprowadzily do skonstruowania pompy wedlug zachodnioniemieckiego opisu wylozenio- wego nr 1 266 134, która to pompa ma jedno kolo z uzebieniem wewnetrznym o osmiu zebach, a kolo drugie mniejsze, z uzebieniem zewnetrznym o szesciu zebach, przy czym zeby obu tych kól maja profil zblizony do prostokata, a zatym wreby równiez maja taki sam ksztalt. Uimo zastosowania takiej ilosci zebów i takiej ich geometrii, pompy te nadal posiadaja dosc istotna wade, która jest to, ze w miejscach najglebszego przyporu zebów powstaja zaklócajace pulsacje, co obniza sprawnosc tych pomp i zwieksza halasliwosc ich pracy.Równiez i samo zazebianie sie tych kól jest niekorzystne, gdyz odcinek przylegania zebnika do zeba kola drugiego jest zbyt maly, co powoduje zla szczelnosc w miejscu, w którym laczy sie obszar ssania z obszarem tloczenia. Niekorzystna jest równiez parzysta ilosc zebów kazdego z tych kól, gdyz powoduje to nierówny i niespokojny bieg maszyny. Tak wiec pompa ta nie nadaje sie do pracy przy duzych cisnieniach cieczy i przy duzych wymaganiach pod wzgledem wydajnosci przetlaczania.Powyzsze wady" próbowano rozwiazac wynalazkiem chronionym szwajcarskim patentem nr 459 768.Wprawdzie zastosowany w tym rozwiazaniu ewelwentowy ksztalt zebów ma mniejsze obszary martwe to jednak2 93 567 takie uzebienie ma te wade, ze linia przyporu zebów ciagle skacze z jednego miejsca na drugie, co powoduje duzy halas maszyny i obniza jej wydajnosc. Dalsza wada tej pompy jest to, ze z powodu ostrych krawedzi zebów kola o uzebieniu zewnetrznym wystepuja duze naciski powierzchniowe pomiedzy krawedziami glów zebów zebnika a powierzchniami nosnymi kola o uzebieniu wewnetrznym. Przy tym uzebieniu wysokosc zebów zebnika jest wieksza od szerokosci ich stóp, a szerokosc glów zebów obu tych kól osiaga wielkosc 0,5 modulu.Poniewaz powierzchnie nosne zebów zebnika sa plaskie,a zebów kola o uzebieniu wewnetrznym wypu¬ kle, przeto po stepieniu sie krawedzi glów zebów zebnika znacznie pogarsza sie wydajnosc pompy. Wreszcie zbyt duza róznica w liczbie zebów, których kolo o uzebieniu wewnetrznym ma 15 a zebnik - 11 powoduje to, ze wal zebnika sila rzeczy jest cienszy a to z kolei oslabia ulozyskowanie tego zebnika. Tak wiec nie udalo sie dotychczas zbudowac pompy zebatej, która przy stosunkowo malych gabarytach bylaby wystarczajaco wydajna i która w czasie swej pracy nie wytwarzalaby duzego halasu.Celem wynalazku jest skonstruowanie takiej pompy zebatej, która praktycznie bedzie miala mniejsze gabaryty od pompy chronionej szwajcarskim patentem nr 459 768 i bedzie wykazywala nie tylko co najmniej taka sama trwalosc, lecz bedzie równiez okolo dwukrotnie wydajniejsza i znacznie ciszej bedzie pracowac.Zgodnie z wynalazkiem cel ten osiagnieto dzieki temu, ze wierzcholki zebów kola o uzebieniu wewne¬ trznym oparto na okregu, którego srednica jest mniejsza niz srednica okregu, na którym oparto wierzcholki zebów kola ó uzebieniu zewnetrznym oraz dzieki temu, ze kolo duze ma od 9 do 15 zebów a kolo male, czyli zebnik - zawjze o 2 zeby mniej niz kolo duze. Ponadto w rozwiazaniu wedlug wynalazku zastosowano takie wkladki, ze ich walcowe powierzchnie w przypadku pompy siegaja co najmniej do konca tej wkladki po stronie tloczenia a w przypadku silnika zebatego - co najmniej przy konci odplywu tej wkladki tak, ze zawsze opóznia¬ jace krawedzie glów kazdego z zebów kola o uzebieniu wewnetrznym i zebnika nachodza równoczesnie na odpowiednia powierzchnie walcowa, poza powierzchnia przylegania. Zgodnie z wynalazkiem zastosowano rów¬ niez taki ksztalt zebów kól zebatych, który przy duzym module i duzej wysokosci zeba pozwala na uzyskanie niewielkiej róznicy w liczbie zebów. Przyjety stosunek srednic podzialowych kól zebatych ma duzy wplyw na wydajnosc pompy.Dzieki malej róznicy w liczbie zebów przy duzej wysokosci zebów odleglosc pomiedzy wierzcholkami zebów obu kól zebatych po przeciwnej stronie najglebszego pokrycia jest niewielka. Odpowiednio do tego równiez waska jest wkladka. Tego rodzaju waskie wkladki mierzac je wysokoscia zebów, przy wysokich cisnie¬ niach, dla których w pierwszym rzedzie pomyslane sa pompy wedlug wynalazku (kilkuset atmosfer) moga równiez zostac wygiete przez cisnienie cieczy przy nierównomiernym zasilaniu, ze szybko zuzywaja sie i nie spelniaja swego uszczelniajacego zadania.Wedlug wynalazku zapobiega sie temu tak, ze na koncu wkladki lezacym w kierunku obracania sie kól zebatych zawsze dwa kolejne, znajdujace sie naprzeciw siebie luzy miedzyzebne przenoszace ciecz otwieraja sie równoczesnie do nastepnego obszaru patrzac w kierunku obracania sie maszyny — a zatem przy pompach do obszaru tloczenia. Dzieki temu odpowiednie zakonczenia z obu stron wkladki umozliwiaja równoczesne zasilanie wysokim cisnieniem w przypadku pompy, a w przypadku silnika niskim cisnieniem, co zapobiega krótkotrwa - lytnwygieciom wkladki jakie mialyby miejsce winnym przypadku. Z tej przyczyny pompa wedlug wynalazku pozwala pogodzic niewielka liczbe zebów kola wewnetrznego przy duzej liczbie zebów zebnika z umieszczeniem wkladki, co dotychczas nie bylo mozliwe.Konstrukcja zostala tak rozwiazana, ze zakonczenie obu powierzchni walcowych wkladki z tego konca, który znajduje sie w kierunku obrotów, leza przynajmniej w przyblizeniu w osi plaszczyzny przechodzacej przez srodek pomiedzy osiami kola wewnetrznego i zebnika, na której powierzchnia wrebu zeba zebnika wyprzedza wrab przeciwleglego ze,ba kola wewnetrznego. Mozna jednak równiez przedluzyc wkladke, tak aby konce obu plaszczyzn walcowych tej wkladki konczyly sie w innych plaszczyznach. Wtedy istotnie pojawia sie na koncach wkladki niewielka sila naciskajaca poprzecznie na wkladke w kierunku zewnetrznym.Równiez i to, ze liczby zebów zebnika kola wewnetrznego i zebnika nie sa liczbami parzystymi zwieksza spokójnosc biegu.Maszyna wedlug wynalazku jest przewaznie nawrotna, to znaczy jest ona zbudowana symetrycznie w od¬ niesieniu do plaszczyzny przechodzacej przez os zebnika i os kola wewnetrznego. Otwory doplywowe i odply¬ wowe pompy znajduja sie przewaznie w jednej lub w obu scianach czolowych, które ograniczaja obszar tloczenia pompy w kierunku poosiowym, jak to ma miejsce w przypadku wyzej wspomnianej pompy chronionej szwajcar¬ skim patentem nr 459 768.Ogólnie mówiac preferowany ksztalt zebów pompy wedlug wynalazku rózni sie od ksztaltu zebów znanej pompy tym, ze powierzchnie nosne zebów kola wewnetrznego sa silniej wybrzuszone i ze odleglosci pomiedzy zebami kola wewnetrznego na obwodzie wrebów luzów sa znacznie zwiekszone, przewaznie podwójnie.93 567 3 Jako szczególnie korzystne okazalo sie dla pompy wedlug wynalazku uzebienie, przy którym szerokosc glowy zeba kola wewnetrznegojest równa mniej wiecej jednej piatej szerokosci stopy zeba tego kola. Natomiast szerokosc wrebu kola wewnetrznego mierzona przy dnie równa jest mniej wiecej 50 do 60% szerokosci stopy zeba. Wybrzuszenie powierzchni nosnych zebów kola wewnetrznego wystepuje korzystnie przy okolo- 10% dlugosci powierzchni nosnej. Znaczy to, ze jesli przez skrajne punkty tej wybrzuszona powierzchni nosnej zeba przeprowadzimy prosta laczaca te punkty, to najwyzszy punkt wybrzuszenia powinien znajdowac, sie od tej prostej w odleglosci wynoszacej okolo 10% dlugosci tej prostej. Przy tych danych nie uwzglednia sie zaokraglen zebów.Krawedzie stóp zebów kola wewnetrznego sa korzystnie zaokraglone, poniewaz zapobiega sie przez to powstawaniu naprezen.Szerokosc wierzcholków zebów zebnika ma korzystnie okolo polowe szerokosci stóp tych zebów. Po¬ wierzchnie nosne zebnika sa korzystnie nieznacznie wklesle. Wkleslosc wynosi okolo 5% dlugosci powierzchni nosnej. Krawedzie wierzcholków zebów zebnika sa odpowiednio korzystnie zaokraglone. Szerokosc wrebów zebnika wynosi na wysokosci glowy zeba okolo dwóch szerokosci glowy tego zeba lub nieco wiecej, a szero¬ kosc dna wrebu jest korzystnie mala. Tu obie napierajace na siebie wzajemnie powierzchnie nosne zebów moga przechodzic jedna w druga pod zarysem wkleslym. Ten zarys wklesly jest utrzymany korzystnie jako plaski tak, ze powstaje jednak male dno wrebu miedzyzebnego.Luz miedzy glowami zebów i przeciwleglymi wrebami miedzyzebnymi powinien byc maly. Korzystne sa szlifowane zarówno glowy zebówjak równiez i powierzchnie nosne zebów. Ze wzgledu na trudnosci obróbki nie zawsze szlifuje sie jednak dno wrebu. Luz pomiedzy glowami zebów a wrebami zebów powinien byc tylko tak duzy, aby tarcza szlifierska mogla tam swobodnie wchodzic.Zarówno zebnik jak i kolo wewnetrzne sa najczesciej hartowane lub wykonane z odpowiednio twardej stali, przy czym najpierw wykonuje sie zarys zebów kola z uzebieniem wewnetrznym a nastepnie przez odtla- czanie, uzebienie zebnika.Wedlug odmiany wykonania wynalazku zalecana jest liczba zebów dla kola z uzebieniem wewnetrznym jedenascie lub dziewiec, gdyz dzieki temu modul jest odpowiednio duzy.W przypadku maszyny zebatej wedlug wynalazku zawsze krawedz opózniajaca wierzcholków zebów zebnika mija krawedz wlotowa otworu wtlaczania w obszarze tloczenia gdy tylko wyprzedzi ona wyprzedzajaca krawedz zeba kola wewnetrznego, z którym to zebem slizga sie ona razem po zejsciu z wkladki od strony tloczenia.Istotna zaleta wynalazku polega na tym, ze pompa pracuje przy pomocy wkladki osadzonej sztywno w korpusie pompy wzglednie silnika. Wkladka ta jest osadzona na stale w co najmniej jednej a przewaznie w obu plytach czolowych lub scianach korpusu ograniczajac poosiowy obszar tloczenia.Wkladka posiada przewaznie po obu skrajnych koncach wypusty na jednej trzeciej dlugosci, za pomoca których wkladka ta jest osadzona w odpowiadajacych tym wypustom otworach, znajdujacych sie w scianach ograniczajacych komore tloczenia.Szczególna korzysc w przypadku maszyny zebatej wedlug wynalazku polega na tym, ze nie sa tu potrzebne specjalne, skomplikowane uklady wyrównawcze cisnienia na czolowych scianach kól zebatych. Kola zebate moga pracowac w prostej przestrzeni walcowej, która jedynie jest przerywana przez otwory doplywowe i odply¬ wowe tloczenia medium. Jest to ulatwione dzieki temu, ze zebnik posiada przepusty poosiowe. Przepusty te moga byc wykonywane jako wiercone poosiowe otwory, albo jako rowki wzdluzne w samym zebniku, który nastepnie zostaje nasuniety lub osadzony na wale zebnika. Tego rodzaju przepusty osiowe zapewniaja prawidlo¬ we wyrównanie cisnien na obu czolowych powierzchniach zebnika i kola wewnetrznego tak, ze w tym przypad¬ ku dobrze znane i stosowane zwykle plyty kompensujace cisnienie nie sa tu potrzebne, jesli bedzie gwarancja, ze nie nastapi z zewnatrz zaden nacisk poosiowy przejety przez wal zebnika.W rozwiazaniu wedlug wynalazku wychodzi sie z najmniejszej wielkosci dla luzu poosiowego kól zebatych, co znacznie zwieksza sprawnosc. Podobnie i luz miedzy wierzcholkami zebów kól zebatych a wkladka powi¬ nien byc mozliwie jak najmniejszy. Najlepiej uzyskac go mozna przez to, ze pompe o malym luzie wierzcholków zebów wmontowuje sie z wkladka i dociera sie ja przez pewien czas przy niskich obrotach i dostatecznym smarowaniu tloczona ciecza. Przeciwdzialaja temu wybrzuszone krawedzie wierzcholków zebów zebnika, które polepszaja rozlozenie sie tak zwanego cisnienia przenoszonego pomiedzy powierzchniami wierzcholków zebów zebnika, a wkladka. Cisnienie to jest niepozadane poniewaz moze ono osiagac bardzo duze wartosci. Jesli pracuje sie z mozliwie jak najmniejszym luzem miedzy wierzcholkami zebów a wkladka, to zalecane jest, aby przewi¬ dziec male krawedzie wierzcholków zebów zebnika, wykonujac osadzenia o wysokosci kilku dziesiatych mili¬ metra.4 93567 Ponizej podano korzystne skutki i zalety maszyny zebatej wedlug wynalazku: a/ Przez umieszczenie wkladki pomimo bardzo malej szczeliny jaka jest do wykorzystania osiaga sie przy takich samych wymiarach zewnetrznych jak i u innych maszyn wzrost wydajnosci do 25%. b/ Rozklad cisnienia wzdluz stosunkowo dlugiej wkladki nastepuje powoli co zmniejsza szumy pracy. c/Wzrost cisnienia jest lagodny. Zapobiega to kawitacji, przy czym ewentualne zassane pecherzyki gazu wydzielaja sie w pore i powoli. d/ Otwory ssania i tloczenia moga dosiegac prawie konców wkladki, co zmniejsza szybkosc przeplywu cieczy i zwieksza zdolnosc ssania pompy. e/ W strefie wolnej od zazebienia nie wystepuja zmiany cisnien. f/ Obszar tloczenia i obszar ssania maja prawie stale wielkosci tak, ze objetosc tloczenia zmienia sie tylko o 1%. Tego rodzaju wartosci nie uzyskiwano dotad przy pompach, które mozna porównywac. Zostalo to osia¬ gniete zwlaszcza przez umieszczenie dlugiej wkladki o odpowiednio uksztaltowanych koncach przy preferowa¬ nym uzebieniu wedlug wynalazku, które posiada petliwa linie przyporu, a zatem posiada umiejscowiony, prawie staly punkt przyporu. Pompa prawie nie posiada pulsacji i ma jedynie niewielki szum pracy. g/ Pompa moze zostac zaprojektowana z luzem powierzchni nosnych zebów bez ujemnych skutków dla sprawnosci objetosciowej. Równiez i wykonanie w tym przypadku moze byc mniej dokladne. h/ Dluga wkladka dziala razem ze wzglednie duza liczba zebów slizgajacych sie po niej jak uszczelnienie labiryntowe. i/Pompa jest bardzo prosta w montazu.Przedmiot wynalazku uwidoczniony jest w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig, 1 przedstawia pompe zebata w widoku perspektywicznym, fig. 2 - pompe w przekroju wzdluz walu napedowego wedlug fig. 1, fig. 3 - pompe w przekroku poprzecznym wzdluz linii III — III wedlug fig. 2, fig. 4 - wkladke mocowana na czolowych scianach pompy w perspektywie, fig. 5 — wierzcholek zeba zebnika z fragmentem wkladki w powiekszeniu.Przedstawiona na rysunku pompa zebata posiada obudowe, która sklada sie w zasadzie z przedniej plyty czolowej 2, z otaczajacego pierscienia 1 i z tylnej plyty czolowej 3, w której znajduja sie polaczenia 11 do otworu wlotowego i otworu wylotowego. Wal napedowy 7 zebnika ma zebnik 8 i jest ulozyskowany w przedniej 2 i tylnej 3 plytach czolowych.Kolo zebate 4 o uzebieniu wewnetrznym jest na swojej cylindrycznej zewnetrznej powierzchni 5 ulozy- skowane obrotowo w pierscieniu 1 i zazebiona z zebnikiem 8. Kolo zebate 4 posiada jedenascie zebów 6.Srednica podzialowa kola zebatego wewnetrznego zaznaczona jest linia przerywana 13 (fig. 3).Poniewwaz srednica kola podzialowego w przykladzie wykonania jest równa 100 mm, modul uzebienia wynosi dokladnie 9,1. W odniesieniu do wymiarów i wykonania zebów nalezy zwrócic uwage na odpowiednie wykonanie wedlug wspomnianego na wstepie opisu. W pokazanym przykladzie wykonania wzajemnie odwróco¬ ne wzgledem siebie powierzchnie nosne dwóch sasiednich zebów kola wewnetrznego sa zawsze ograniczone wspólnym lukiem kolowym o promieniu ri9 jak to pokazano na rysunku. Podzialka kola wewnetrznego (w wielkosci katowej) jest oznaczona t6. Szerokosc dna wrebu miedzyzebnego jest oznaczona b6. Szerokosc stopy zeba kola wewnetrznego oznaczona jest przez B6. Wysokosc zeba kola wewnetrznego oznaczona jest przez h6. Srednica wierzcholków zebów kola wewnetrznego oznaczona jest 15.Kolo wewnetrzne obraca sie wokól swego punktu srodkowego A4.Kolo wewnetrzne jest obracane przez zebnik 8 w kierunku strzalki 36. Zebnik Sjest osadzony na wcisk na wale 7 zebnika. Otwór srodkowy zebnika ma trzy rowki wyrównawcze 52 cisnienia przechodzace poosiowo i rozstawione równomiernie na jego obwodzie. Zebnik posiada dziewiec zebów 9. Punkt najglebszego pokrycia zebów znajduje sie na rysunku ugory, a mianowicie na linii symetrii 20. Zebnik ma srednice stóp 18, srednice podzialowa 14 i srednice wierzcholków 17.Otwór wylotowy cieczy tloczonej narysowany jest linia przerywana i oznaczony libzba 21, podczas gdy otwór wlotowy cieczy narysowany jest równiez linia przerywana po lewej stronie i oznaczony liczba 22. Oba te otwory sa w obszarze tloczenia i znajduja sie w plycie czolowej 2 poza plaszczyzna rysunku. Szczególnie ko¬ rzystnymjest znaczne wydluzenie otworów 11 i 12 prawie do samej wkladki.Pompa posiada, jak to pokazano na rysunku, wkladke 10, której najwieksza grubosc (na fig. 3) jak równiez wysokosc glów zebów kola wewnetrznego ponad srednice podzialowa 5 tego kola równa jest okolo dwum trzecim modulu. Wysokosc glów zebów zebnika 8 ponad srednice kola podzialowego 14 zebnika wynosi okolo trzech czwartych modulu.Na rysunku fig. 3 pokazano, ze wkladke 10, która obejmuje dosc znaczna czesc obwodu, pomimo ze jest bardzo waska. Dalej pokazano, ze prawy koniec wkladki na rysunku fig. 3 lezy na plaszczyznie przebiegajacej93 567 5 równolegle do osi A4 kola wewnetrznego i przechodzacej przez srodek pomiedzy ta osia, a plaszczyzna 24 zebnika A8, ze tylna krawedz wierzcholka zeba 9a zebnika wyprzedza tu akurat zab 6a kola wewnetrznego ijest wspólna z przeciwlegla lub opózniajaca sie krawedzia wierzcholka glowy zeba 6a, która swobodnie schodzi z wkladki. Na skutek tego obie kolejno po sobie nastepujace przy obrocie zebnika i kola wewnetrznego, komory przenoszace ciecz lub wreby rniedzyzebne 25 i 26 zostaja równoczesnie zamkniete w obszarze cisnienia, rozciaga¬ jacego sie od pokazanego na rysunku prawego konca wkladki 10 do lewej krawedzi 27 otworu wylotowego 21.Dzieki temu w cienkiej wkladce nie wystepuje praktycznie zadne naprezenie gnace. Powierzchnia czolowa wkladki jest tak waska, ze dzialajace tu nieznaczne cisnienie nie moze spowodowac zadnych szkodliwych odksztalcen. Grubosc wkladki daje sie zmieniac i dzieki temu mozna odpowiednio zmieniac wysokosc zebów kola wewnetrznego. Jesli ta ostatnia zwieksza sie, to oczywiscie wreby rniedzyzebne zebnika musza byc glebsze i odwrotnie.Pompa pokazana w przykladzie wykonania jest rewersyjna, to znaczy symetryczna do plaszczyzny syme¬ trii 20 przechodzacej przez os A4 kola wewnetrznego i os A8 zebnika tak, ze mozna zmieniac kierunek obrotów bez zadnych trudnosci.Jesli powierzchnie nosne zebów sa wyznaczone nie przez luki kolowe lecz przez krzywe równolegle wzgledem luków hypocykloidalnych jak to jest w przypadku szwajcarskiego patentu nr 459 768 to przewaznie kazdy luk cykloidalny obejmuje zawsze tylko dwa zeby. Znaczy to, ze wzajemnie odwrócone od siebie powierz¬ chnie nosne dwóch sasiadujacych ze soba zebów sa zawsze wyznaczane przez wspólna krzywa równo oddalona od takiego luku cykloidatnego. Lukiem cykloidalnym jest przy tym okreslona taka czesc hypocykloidy, która rozciaga sie pomiedzy promieniowo skrajnymi punktami cykloidy w odniesieniu do kola stalego lub kola podstawowego cykloidy.Umocowanie wkladki 10 przedstawione zostalo na fig. 4. Jak mozna wywnioskowac z tej figury, wkladka blisko swych obu konców umieszczonych w kierunku obwodu maszyny zebatej posiada boczne wystepy 28 lub mówiac inaczej w swym srodkowym odcinku posiada dwa wyciecia 29. Wystepy znajdujace sie po obu stronach wyciec 29 sa wyprasowane w dwa odpowiednio uksztaltowane otwory 30 na obu plaskich powierz¬ chniach Czolowych plyt 2 i 3 ograniczajacych w kierunku poosiowym komore tloczenia pompy. Wystepy 28 po obu stronach wyciec 29 moga byc równiez wklejone lub wlutowane w otwory 30. Wkladka 10 wykonana jest przewaznie z materialu slizgowego, miekkiego, jak na przyklad brazu lozyskowego.Dzieki wyzej opisanemu rodzajowi zamocowania wkladka jest osadzona dokladnie i stabilnie w korpusie.Po okresie docierania praktycznie nie nastepuje juz dalsze zuzywanie sie wkladki, tak, ze jest zapewniona opty¬ malna szczelnosc przy najprostrzej budowie konstrukcji.Aby uniknac ujemnych skutków przy wyprzedzajacych obrotach zebnika, nalezy krawedz wierzcholków zebów zebnika sciac co najmniej o kilka dziesiatych milimetra, jak zostalo to pokazane na fig. 5 tak, zeby wyprzedzajaca krawedz danego zeba 9 zebnika dotarla sie na wewnetrznej powierzchni walcowej lOa wkladki . Po dotarciu ta mala faza ma jeszcze te zalete, ze przeciwdziala powstawaniu podcisnienia.Jesli pompa ma byc rewersyjna, to trzeba na obu krawedziach kazdego zeba zebnika przewidziec ostre podciecie wielkosci kilku dziesiatych milimetra. W innym przypadku wystarczy wykonanie tego stopnia tylko po jednej stronie.Z uwagi na kompletnosc opisu nalezy jeszcze dodac, ze przy maszynach zebatych wedlug wynalazku modul równy jest promieniowi mimosrodu obu kól zebatych, a zatem równy jest odleglosci wzajemnej obu osi A4 i Ab- Wspólna wysokosc zeba osiaga prawie póltorakrotna wartosc modulu. PLThe subject of the invention is a gear machine, in particular a gear pump for transferring a liquid, having in its body two rotatably mounted gears and an insert with a shape similar to a crescent, located between the tooth tips of these wheels, one of these wheels having internal teeth and the other Gear pumps of this type are known, one of which is the most closely related to the pump construction according to the invention is the pump described in Swiss Patent No. 459 768, the other in West German Patent Description No. 1 266134. Pumps These are also equipped with two cooperating gears, one of which has an internal and the other external toothing, and are rotatably mounted in the pump housing. As it results from the above-mentioned patents, in these pumps, efforts were made to use as few teeth as possible, because it was believed that such pumps were more efficient and work quieter. These considerations led to the construction of a pump according to the West German reference description No. 1 266 134, which the pump has one wheel with an internal tooth with eight teeth and the other a smaller wheel with an external tooth with six teeth, both of which have a rectangular profile and the notches also have the same shape. Despite the use of such a number of teeth and their geometry, these pumps still have quite a significant disadvantage, which is that in the places of the deepest buttress of the teeth, disturbing pulsations appear, which reduces the efficiency of these pumps and increases the noise of their work. this is disadvantageous because the contact area of the riser to the tooth of the second wheel is too small, which results in poor tightness at the point where the suction area joins the pressing area. An even number of teeth for each of these wheels is also disadvantageous, as this causes an uneven and erratic running of the machine. Thus, this pump is not suitable for operation at high liquid pressures and with high requirements in terms of pumping capacity. The above disadvantages "were solved by an invention protected by Swiss patent No. 459 768. Although the tooth shape used in this solution has smaller dead areas, however, 2 93 567, such a toothing has the disadvantage that the buttress line of the teeth constantly jumps from one place to another, which causes a lot of noise and reduces the efficiency of the machine. A further disadvantage of this pump is that due to the sharp edges of the teeth of the external toothing wheel, there is a high surface pressure between the edges of the heads of the zebra's teeth and the bearing surfaces of the inner-toothed wheel.In this case, the height of the zebra's teeth is greater than the width of their feet, and the width of the heads of the teeth of both of these wheels is 0.5 modules. internal toothed wheels protrude, therefore after the edges of the heads are pressed together Collector teeth significantly worsen pump performance. Finally, too large a difference in the number of teeth, with the inner toothing wheel having 15 and the sprocket - 11, causes that the cylinder shaft is thinner, which in turn weakens the mounting of this sprocket. Thus, it has not been possible to build a gear pump that, with relatively small dimensions, would be sufficiently efficient and would not generate much noise during its operation. The aim of the invention is to construct such a gear pump, which will practically have smaller dimensions than the pump protected by Swiss patent No. 459 768 and will not only have at least the same durability, but will also be about twice as efficient and much quieter to run. According to the invention, this goal was achieved by the fact that the tooth tips of the inner-toothed wheel are based on a circle whose diameter is smaller than the diameter of the circle on which the tops of the teeth of the wheel are based - the external teeth, and due to the fact that the large wheel has from 9 to 15 teeth and the small wheel, i.e. the zebnik - narrow by 2 teeth less than the large wheel. Moreover, in the solution according to the invention, the inserts are used such that their cylindrical surfaces in the case of a pump extend at least to the end of the insert on the pressing side, and in the case of a gear motor - at least at the end of the outflow of this insert, so that the edges of the heads of each of the teeth always delay the internal toothing and shoulder gears simultaneously overlap the corresponding cylindrical surface, beyond the contact surface. In accordance with the invention, the shape of the teeth of the gear wheels has also been used, which, with a large modulus and a large tooth height, allows a slight difference in the number of teeth to be obtained. The assumed ratio of the toothed diameters of the gears has a large impact on the pump efficiency. Due to the small difference in the number of teeth at high tooth heights, the distance between the tooth tips of both gears on the opposite side of the deepest overlap is small. Correspondingly, the insert is also narrow. Such narrow inserts, measured by the height of the teeth, at high pressures, for which the pumps according to the invention are first conceived (several hundred atmospheres), can also be bent by the pressure of the liquid at uneven supply, that they wear out quickly and do not fulfill their sealing function According to the invention, it is prevented that at the end of the inlay lying in the direction of rotation of the gear wheels, always two consecutive, opposite to each other, fluid-carrying interdental clearances open simultaneously to the next area, looking in the direction of rotation of the machine - and therefore with pumps towards the area. stamping. Thanks to this, the appropriate endings on both sides of the inserts enable simultaneous supply of high pressure in the case of the pump, and in the case of the motor - low pressure, which prevents short-term - smooth bending of the inserts that would otherwise occur. For this reason, the pump according to the invention makes it possible to reconcile a small number of teeth of the inner wheel with a large number of teeth in the gear with the insertion of the insert, which has not been possible until now. The design has been so designed that ending both cylindrical surfaces of the insert with the end which is in the direction of rotation, it lies at least approximately in the axis of the plane passing through the center between the axes of the inner and the inner wheel, on which the surface of the groove of the zebra's tooth is ahead of the frame of the opposite, or inner, wheel. However, the insert may also be lengthened so that the ends of both cylindrical planes of this insert end in different planes. Then, at the ends of the insole, a slight force exerts a slight lateral pressure on the insole towards the outside. Also, the fact that the number of teeth in the inner and outer gears are not even numbers increases the running smoothness. According to the invention, the machine is usually reversible, i.e. it is constructed symmetrically. with respect to the plane passing through the axis of the gearbox and the axis of the inner wheel. The inlet and drainage openings of the pump are usually located in one or both of the end walls which limit the pumping area of the pump in the axial direction, as is the case with the above-mentioned pump protected by Swiss Patent No. 459,768. Generally speaking, the preferred shape of the teeth is The pumps according to the invention differ from the tooth shape of the known pump in that the teeth bearing surfaces of the inner wheel are more convex and that the distances between the teeth of the inner wheel around the circumference of the looseness are significantly increased, usually doubled. 93 567 3 As particularly advantageous for the pump, according to According to the invention, a toothing for which the width of the head of the inner circle of the tooth is approximately one fifth of the width of the toe of the inner circle. On the other hand, the width of the inner wheel groove, measured at the bottom, is approximately 50 to 60% of the width of the toe foot. The bulging of the nose surfaces of the inner circle of the teeth preferably occurs at about 10% of the length of the nose surface. This means that if we run a straight line connecting these points through the extreme points of this bulging face of the tooth, the highest point of the bulge should be at a distance of about 10% of the length of this straight line. The tooth curves of the inner circle are preferably rounded in these figures, as this prevents the formation of tensions. The width of the tips of the zebra fins is preferably about half the width of the toes of the teeth. The bearing surfaces of the zebra crossing are preferably slightly concave. The concentricity is approximately 5% of the length of the supporting surface. The edges of the tops of the zebra fins are suitably rounded. The width of the zebra fish at the height of the head of the tooth is about two or more of the width of the head of that tooth, and the width of the bottom of the notch is preferably small. Here both the mutually pressing bearing surfaces of the teeth may merge into each other under a concave contour. This concave profile is preferably kept flat so that a small bottom of the interdental notch is nevertheless formed. The play between the heads of the teeth and the opposite interdental teeth should be kept small. Both the tooth heads and the shoulder surfaces of the teeth are ground to be ground. Due to the processing difficulties, the bottom of the groove is not always ground. The clearance between the heads of the teeth and the teeth of the teeth should only be so large that the grinding wheel can easily enter there. Both the gear and the inner wheel are usually hardened or made of sufficiently hard steel, whereby the teeth outline of the wheel with internal teeth is made first and then According to the invention, the number of teeth for a wheel with internal toothing is eleven or nine, because the module is therefore large enough. In the case of a gear machine, according to the invention, the trailing edge of the collar teeth always passes the inlet edge of the insertion hole in the stamping area, as soon as it overtakes the leading edge of the inner wheel, with which it slides together when leaving the insert from the pressing side. The main advantage of the invention is that the pump works by means of an insert mounted rigidly in the pump body or the motor. This insert is permanently embedded in at least one, and usually in both, face plates or body walls, delimiting the axial embossing area. The insert usually has one third of its length on both extreme ends, by means of which the insert is embedded in the corresponding holes, located in the boundary walls of the stamping chamber. A particular advantage of the gear machine according to the invention is that no special, complicated pressure equalizing systems are required on the front faces of the gear wheels. The gears can work in a straight cylindrical space which is only interrupted by the inlet and outlet openings of the pressing medium. This is facilitated by the fact that the gearbox has axial bushings. These culverts can be made as axial drilled holes or as longitudinal grooves in the collar itself, which is then slipped or mounted on the collar shaft. Axial bushings of this kind ensure the correct equalization of the pressures on both the front surfaces of the collar and the inner wheel, so that in this case the well-known and commonly used pressure compensation plates are not required here, provided that there is a guarantee that no external pressure will be applied. axial engaged by the gear shaft. In the solution according to the invention, the smallest size is taken for the axial play of the gear wheels, which significantly increases the efficiency. Likewise, the play between the tooth tips of the gear wheels and the inlay should be as small as possible. The best way to achieve it is that the pump with a small clearance of the tips of the teeth is mounted with the insert and it runs in for some time at low speed and sufficient lubrication of the pumped liquid. This is counteracted by the raised edges of the tops of the zebra's teeth, which improve the distribution of the so-called pressure transferred between the surfaces of the zebra's teeth tips and the inlay. This pressure is undesirable as it can reach very high values. If working with as little slack as possible between the tooth tips and the insert, it is recommended that the small edges of the tooth tips are threaded through the seatings of a few tenths of a mile in height.4 93567 The following are the beneficial effects and advantages of the toothed machine according to the invention. : a / By placing the insert despite the very small gap that can be used, an increase in efficiency of up to 25% is achieved with the same external dimensions as with other machines. b / The pressure distribution along a relatively long insert is slow, which reduces the noise at work. c / The increase in pressure is mild. This prevents cavitation, and any gas bubbles that are sucked in are released pore and slowly. d / The suction and discharge openings can reach almost the ends of the liner, which reduces the liquid flow rate and increases the suction capacity of the pump. e / There are no pressure changes in the overlapping zone. f / The embossing area and the suction area are almost constant in size so that the embossing volume only changes by 1%. This kind of value has not yet been obtained with pumps that can be compared. This has been achieved, in particular, by placing a long insert with suitably shaped ends on the preferred tooth according to the invention, which has a tufted abutment line and therefore has a localized, almost constant pressure point. The pump has almost no pulsation and only low running noise. g / The pump can be designed with the bearing surfaces of the teeth loose without any negative effects on volumetric performance. Also, the execution in this case may be less accurate. h / The long insert works together with a relatively large number of teeth sliding over it like a labyrinth seal. and / The pump is very simple to assemble. The subject of the invention is shown in an example embodiment in the drawing, in which fig. 1 shows a gear pump in a perspective view, fig. 2 - a pump in a section along a drive shaft according to fig. 1, fig. 3 - pump in cross section along the line III - III according to fig. 2, fig. 4 - insert mounted on the front walls of the pump in perspective, fig. 5 - tooth top with an enlarged fragment of the insert. The gear pump shown in the drawing has a casing which consists of essentially from the front faceplate 2, the surrounding ring 1 and the rear faceplate 3 in which there are connections 11 to the inlet and outlet. The drive shaft 7 of the gear wheel has a gear 8 and is located in the front 2 and rear 3 front plates. The gear wheel 4 with internal teeth is rotatably arranged in the ring 1 on its outer cylindrical surface 5 and interlocked with the gear 8. The gear wheel 4 has eleven Tooth 6. The pitch diameter of the inner gear is marked with a dashed line 13 (Fig. 3). Since the diameter of the pitch circle in the embodiment example is 100 mm, the toothed modulus is exactly 9.1. With regard to the dimensions and design of the teeth, attention should be paid to the appropriate design according to the description mentioned in the introduction. In the embodiment shown, the mutually inverted bearing surfaces of two adjacent teeth of the inner wheel are always delimited by a common circular arc with a radius ri9 as shown in the drawing. The inner circle pitch (angular size) is marked t6. The width of the bottom of the interdental notch is marked b6. The width of the toe of the inner circle is marked with B6. The height of the inner wheel tooth is h6. The diameter of the tooth tips of the inner circle is marked 15. The inner circle rotates around its center point A4. The inner circle is rotated by the collar 8 in the direction of the arrow 36. The collar S is pressed onto the shaft 7 of the collar. The center bore of the gearbox has three pressure equalizing grooves 52 extending axially and spaced evenly around its circumference. The zebnik has nine teeth 9. The point of the deepest coverage of the teeth is on the fallow figure, namely on the symmetry line 20. The zebnik has 18 feet diameters, 14 division diameters and 17 apex diameters 17. The pumped liquid outlet is marked with a dashed line and marked with libzba 21, while the liquid inlet opening is also drawn with a dotted line on the left-hand side and indicated by the number 22. Both of these openings are in the stamping area and are located in the front plate 2 outside the plane of the drawing. Particularly advantageous is the considerable elongation of the holes 11 and 12 almost to the liner itself. The pump has, as shown in the figure, an liner 10, the greatest thickness of which (in Fig. 3) as well as the height of the inner wheel tooth heads above the spacing diameter 5 of this wheel equal to it is about two thirds. The height of the heads of the sprocket teeth 8 above the diameter of the sprocket 14 is approximately three-quarters of the module. Figure 3 shows that the liner 10, which covers a fairly large part of the circumference, despite being very narrow. It is further shown that the right end of the insert in Fig. 3 lies on the plane running parallel to the axis A4 of the inner wheel and passing through the center between this axis and the plane 24 of the pin A8, that the rear edge of the top of the tooth 9a of the pin is ahead of the tab 6a here. of the inner circle and is shared with the opposite or lagging edge of the top of the head of the tooth 6a, which comes freely from the pad. As a result, the two consecutive rotation of the collector and the inner wheel, the liquid-carrying chambers or the interdental notches 25 and 26 are simultaneously closed in a pressure area extending from the right end of the inlay 10 shown in the figure to the left edge 27 of the outlet opening 21. Thanks to this, there is practically no bending stress in the thin liner. The front surface of the insert is so narrow that the slight pressure applied here cannot cause any harmful deformations. The thickness of the insert can be varied and thus the height of the teeth of the inner wheel can be changed accordingly. If the latter increases, of course, the grooves of the ridge must be deeper, and vice versa. The pump shown in the embodiment example is reversible, i.e. symmetrical to the symmetry plane 20 passing through the axis A4 of the inner circle and the axis A8 of the collar so that the direction can be changed rotation without any difficulties. If the flanks of the teeth are defined not by circular gaps, but by curves parallel to the hypocycloid gaps, as in the case of Swiss patent No. 459 768, then usually each cycloidal gap always includes only two teeth. This means that the mutually diverted bearing surfaces of two adjacent teeth are always defined by a common curve equidistant from such a cycloid arc. The cycloidal gap is a defined part of the hypocycloid which extends between the radially extreme points of the cycloid with respect to the fixed wheel or the base wheel of the cycloid. The attachment of the insert 10 is shown in Fig. 4. As can be deduced from this figure, the insert is close to its two ends. extending towards the circumference of the gear machine, have lateral projections 28 or, in other words, in its central section it has two cutouts 29. The projections on both sides of the cutouts 29 are pressed into two suitably shaped holes 30 on both flat surfaces of the face plates 2 and 3 of the limiting in the axial direction of the pump's discharge chamber. The projections 28 on both sides of the cutout 29 can also be glued or soldered into the holes 30. The insert 10 is usually made of a sliding material, soft, such as, for example, bearing bronze. Due to the above-described type of attachment, the insert is firmly and firmly seated in the body. The running-in practically does not cause any further wear of the insert, so that optimum tightness is ensured with the simplest structure of the structure. In order to avoid negative effects in the case of leading rotor rotation, the edge of the zebra tooth tips should be cut by at least a few tenths of a millimeter as shown in Figure 5, such that the leading edge of the respective tooth 9 of the ripper reaches the inner cylindrical surface 10a of the insert. After running-in, this small phase has the advantage of counteracting the build-up of a vacuum. If the pump is to be reversible, a sharp undercut of a few tenths of a millimeter must be foreseen at both edges of each collar. Otherwise, it is sufficient to make this step only on one side. For the sake of completeness of the description, it should be added that for gear machines according to the invention, the module is equal to the eccentric radius of both gear wheels, and therefore is equal to the distance between the axes A4 and Ab- Common height the tooth reaches almost 1.5 times the value of the module. PL