Przedmiotem wynalazku jest sposób utrzymania wyprostowanego watku w tkaninie, przed proce¬ sem utrwalania wyprostowanego watku oraz urza¬ dzenie do stosowania tego sposobu.W procesie tkania, nici watku zwykle sa wpro¬ wadzane pod katem prostym do nici osnowy, ale na skutek dalszej obróbki nastepuje czesto zmia¬ na kierunku przebiegu watku w stosunku do os¬ nowy i tak na przyklad watek moze przebiegac ukosnie w stosunku do osnowy lub byc wygiety.Te odchylenia watków w gotowej tkaninie sa uz¬ nawane jako wady, zwlaszcza jesli tkanina ma wy¬ raznie odznaczajacy sie wzór. Podobne wady moga powstawac w materialach dzianych, powodujac, ze wzdluzny przebieg oczek nie bedzie prostopadly wzgledem poprzecznego.Znane sa spoisoby i urzadzenia, które czesciowo tylko koryguja wymienione niedokladnosci prosto¬ wania watku. Dla wygody termin prostowania wat¬ ku i urzadzenie do prostowania watku bedzie w niniejszym opisie równiez stosowany w odniesie¬ niu do materialów dzianych, a termin watek be¬ dzie obejmowal równiez poprzeczne szeregi oczek w materiale dzianym.Przy prostowaniu watku stosuje sie rozciaga¬ nie powodujac wzdluzne naprezenie tkaniny zwla¬ szcza gdy obróbce poddawane sa tkaniny suche to jest takie, których wilgotnosc jest równa nor¬ malnej wilgotnosci atmosferycznej.Wyprostowany watek, Jgdy naciaganie zostanie zwolnione, ma tendencje powracania do swego poprzedniego stanu (ukosnego, wygietego itd.) i z tego oraz z innych wzgledów tkaniny poddaje sie obróbce utrwalajacej, która ma na celu utr¬ walenie struktury wyprostowanej tkaniny. Dotych¬ czas istnieje stale problem czesciowego powrotu materialu do stanu nieprostoliniowosci w okresie pomiedzy rozciaganiem waftku a jego utrzyma¬ niem w stanie wyprostowanym.Celem wynalazku jest opracowanie sposobu i urzadzenia, umozliwiajacego utrzymanie wyprosto¬ wanego watku w materialach tkanych lub dzia¬ nych przed procesem utrwalania wyprostowanego watku.Cel ten zostal osiagniety przez to, ze bezpos¬ rednio po procesie prostowania watku zmniejsza sie naprezenie wzdluzne tkaniny, nastepnie pro¬ wadzi sie tkanine po powierzchni nosnej znajdu¬ jacej sie pomiedzy strefa zmniejszania napreze¬ nia i strefa utrwalania, przy czym tkanine i te powierzchnie dociska sie do siebie, powodujac cier¬ ne zetkniecie ich ze soba na calej powierzchni i w tym stanie doprowadza sie tkanine do strefy utrwalania.Urzadzenie do stosowania sposobu wedlug wy¬ nalazku zawiera elementy do zmniejszania na¬ prezenia wzdluznego tkaniny, elementy przenosza¬ ce, znajduja sie pomiedzy elementami zmniejsza¬ jacymi naprezenie i ujtrwalajacymi oraz okresla¬ jace tor przemieszczania tkaniny, elementy do 84 76284 762 przemieszczania tkaniny po tym torze, znajduja¬ ce sie w bezposrednim sasiedztwie elementów nos¬ nych, sluzace do dociskania tkaniny i wywolywa¬ nia tarcia na calej powierzchni styku tkaniny z elementami nosnymi.Korzystnie jest jesli powierzchnie cierna stano¬ wi czesc jednego z przenosników tasmowych bez konca, ktorejgo powierzchna przeciwlegla do po¬ wierzchni stykajacej sie z tkanina opiera sie na sztywnym elemencie. Korzystnie jest takze jesli szftywny element jest zakrzywiony w kierunku ruchu tkaniny i ustawiony tak, ze jego wypukla powierzchnia stanowi podparcie dla tasmy prze¬ nosnika. Dociskanie tkaniny do powierzchni tas¬ my odbywa sie za pomoca drugiej tasmy prze¬ nosnikowej bez konca, naprezanej wzdluznie i usytuowanej tak, ze styka sie z powierzchnia tka¬ niny na dlugosci sztywnego elemenitu.Powierzchnie nosna moze stanowic plaska ply¬ ta, prosty odcinek tasmy lub walec. Wtedy poje¬ dyncza naprezona tasma przenosnikowa zapewnia tarcie pomiedzy tkanina a powierzchnia oporowa i Stanowi jednoczesnie element dociskowy, w przy¬ padku walca, a jesli stosuje sie plaska plyte lub prosty odcinek tasmy przenosnikowej docisk moze byc uzyskiwany za pomoca plaskiej plyty dociska¬ nej pneumatycznie, hydraulicznie lub za pomoca sprezyn.Zarówno jedna jak i druga tasma przenosniko¬ wa moga byc napedzane i stanowic jednoczesnie srodki przenoszace tkanine wzdluz drogi, na któ¬ rej nastepuje jego obróbka. Tasmy przenosniko¬ we moga ponadto przenosic tkanine do urzadzenia utrwalajacego. Tasmy moga byc przesuwane za pomoca napedzanych rolek. Jedna z rolek napedo¬ wych pierwszej tasmy moze byc umieszczona w poblizu rolki napedowej drujgiej tasmy tak, ze obie te rolki tworza na koncu strefy zmniejszania na¬ prezenia w miejscu styku uchwyt dla przenoszo¬ nej tkaniny.Korzystnie jest jesli uklad przenoszenia tkani¬ ny przez urzadzenie prostujace watek sklada sie z jednej lub dwóch rolek napedzanych, których znaczna czesc obwodu opasuje material obrabia¬ ny. Rolki te moga podawac tkanine do miejsca jej chwytania z nieco wieksza predkoscia powodu¬ jac zmniejszenie naprezenia. Rolki te moga byó napedzane przekladnia bezstopniowa i ich chwi¬ lowa predkosc obwodowa moze byc regulowana za pomoca czujnika reagujacego na naprezenie wystepujace w tkaninie pomiedzy para rolek i miejscem chwytania tkaniny przez tasmy prze¬ nosnika.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przy¬ kladach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 — przedstawia urzadzenie wedlug wynalazku w rzucie bocznym, fig. 2 — urzadzenie wedlug wy¬ nalazku w innym przykladzie wykonania, f%. 3 — urzadzenie w jeszcze innym przykladzie wyko¬ nania, a flig. 4 — urzadzenie w kolejnym przy¬ kladzie wykonania, pokazane fragmentarycznie.Zbiornik cisnieniowy 10 sluzacy do utrwalania tkaniny wyposazony jest w doprowadzenie i od¬ prowadzenie plynu. Wewnatrz zbiornika 10 znaj¬ duja sie rolki dociskowe 11 rozmieszczone w jed¬ nakowych odstepach katowych wokól rolki srod¬ kowej 12 znajdujacej sie w osi naczynia. Silnik 13 znajdujacy sie na zewnatrz zbiornika 10 napedza kolo zebate 14, które jest sztywna polaczone ze srodkowa rolka 12 obracajaca sie swobodnie. Kolo zebate 14 zazebia sie z kolem zejbatym 15 osadzo¬ nym na wale 16 kazdej z rolek dociskowych 11 tak, ze rolki 11 sa napedzane od wspólnego ukla¬ du napedowego to jest silnika 13 i kola zebate- io go 14- Kola zebate 14 i 15 znajduja sie wewnatrz zbiornika cisnieniowego 10 a walki 16 sa osadzo¬ ne w scianach zbiornika za posrednictwem od¬ powiednich uszczelnien dowolnego typu.Drugi koniec walka 16 i rolki dociskowej 11 osadzony jest w bloku dociskowym 17, który slu¬ zy jako mechanizm dociskowy i w tym przypadku ma postac silownika membranowego 18. Dziala¬ nie silownika 18 polega na tym, ze cisnienie spre- zonego powietrza po jednej stronie membrany 19 powoduje przesuwanie bloków 17 za posrednict¬ wem pretów 20 a tym samym dociskanie rolek 11 do rolki srodkowej 12, Mozna stosowac równiez inne srodki umozliwia- jace dociskanie rolek 11. Silowniki membranowe 18 znajduja se wewnatrz zbiornika cdsnieniowe- |go 10. Nie sa one jednak istotne dla wynalazku i moga byc pominiete lub po prostu nie stoso¬ wane.Zbiornik cisnieniowy 10 ma u góry wlot oraz wylot przebiegajacy na znacznej czesci jego dlu¬ gosci, a iprzy wlocie i wylocie umieszczone sa od-, powiednie uszczelnienia 21, które pozwalaja na szczelne wprowadzenie tkaniny bez powodowania spadku cisnienia w zbiorniku 10.Pomiedzy rolkami 11 w poblizu rolki 12 umiesz¬ czone sa rolki prowadzace 22 obracajace sie swo¬ bodnie. Podobne rolki prowadzace 23 równiez obra¬ cajace sie swobodnie sa umieszczone przy wlocie 4t i wylocie zbiornika 10.Uklad transportowy sluzacy do przenoszenia tkaniny obrabianej i rozciagnietej na pelna sze¬ rokosc poprzez zbiornik 10 sklada sie z dwóch ftasm przenosnikowych bez konca, wykonanych z 45 odpowiedniego materialu, który bedzie wytrzymy¬ wal warunki obróbki panujace w zbiorniku 10 i nie bedzie wplywal szkodliwie na obróbke tka¬ niny. Przykladem takiego materialu jest nylon odporny na wysokie temperattury. so Obrabiana tkanina tworzaca warstwe srodkowa znajduje sie pomiedzy dwiema tasmami nalozo¬ nymi na siebie.Wewnejtrzna tasma bez konca 24 przechodzi przez rolke naprezajaca 25, rolki prowadzace 26, rolke 55 nawrotna 27, rolki przewodzace 28 i 29 pietrwsza zakrzywiona plyte 30, nastepna rolke prowadza¬ ca 31, druga zakrzywiona plyte 32 i wreszcie wchodzi do zbiornika cisnieniowego, gdzie przecho¬ dzi pomiedzy rolkami prowadzacymi 23 i górna «• rolka dociskowa 11 wokól rolki prowadzacej 22 i nastepnie pod kolejna rólka dociskowa 11 przez wszystkie trzy miejsca styku rolek dociskowych i rolki srodkowej 12, a dalej ipoprzez lewa rolke prowadzaca 23 na zewnatrz zbiornika cisnienio- $8 wego po trzeciej zakrzywionej plycie 33, rolce84 762 prowadzacej 34 i z powrotem do rolki 25 regulu¬ jacej naprezenie.Rolki i plyty oposowe znajdujace sie na zew- nate zbwarnika 10 sa badt ulozysjcowane w' kon¬ strukcji nosnej- 35 lub* w polaczonych z nia ele»- mentach lub tez sa zamocowane posrednio na zbiorniku 10, Rolka 25 regulujaca naprezenia oraz rolka-zwrotna 27 sa zamocowane ruchomo na kon¬ strukcji nosnej 35 tak* ze odleglosc pomiedzy nimi maze: byc regulowana za ptomoca dowolnych zna¬ nych srodków w celu zmiany naprezenia tasmy.Plyty- 30; 32 i 33 sa wykonane ze stali* nierdzew¬ nej i moga byc pokryte powloka o niskim wspólr czynniku tarcia, na przyklad teflonem, w celu zmniejszenia tarcia pomiedzy, nimi a tasma 36.Zewnetrzna tasma 36 bez konca przechodzi po¬ przez pare rolek naciagowych, 37 i 38, rolke (napre¬ zajaca 39, rolke zwrotna 40 i rolke prowadzaca 41, a dalej poprzez druga rolke zwrotna 42 i rolke prowadzaca 43, plód zbiornikiem cisnieniowym 10, wokól rolki prowadzacej 4V poprzez zespól rolek prowadzacych 45, wokól rolki prowadzacej 46, a nastepnie ta sama droga co wewnetrzna tasma 21 z rolki 29 z powroltem na rolke naciajgowa 37.Równiez rolki sa badz zamocowane na konstruk¬ cji nosnej 35, badz do polaczonych z ta? konstruk¬ cja elementów wyposazonych w rowki 47, 48, u- mozliwiajace wyjmowanie rolek 38 i 41 przy za¬ kladaniu tasmy 36, lulb tez posrednio na zbiorni¬ ku 10 z tym, ze rolka 31* spoczywa swobodnie na pejtli utworzonej przez tasme.Rolki zwrotne 40, 42 sa zamocowane nastawnie.Obrabiana tkanina F przechodzi ze zródla (nie pokazanego na. rysunku) poprzez rolke prowadza¬ ca 49, rolki naprezajace 50 do zespolu 51 prostu¬ jacego watek a stad poprzez rolke napedowa 52, pokryta okladzina gumowa pod rolke kompensa¬ cyjna 53, a nastepnie ta sama droga co zewnetrz¬ na tasma schodzaca z rolki 46 i nastepnie zostaje umieszczona pomiedzy dwiema tasmami na rolce 29. Przy rolce 34 tkanina F jest odprowadzana na zewnatrz w dowolnym kierunku.Rolka kompensacyjna 53 uruchamia regulator obrotów 53A silnika elektrycznego pradu stalego (nie pokazanego na rysunku), który napedza rolke ciagnaca 52, nadajaca ruch pasmu tkaniny. Uklad ten sluzy do zmniejszenia wzdluznego napreze¬ nia w obrabianej tkaninie.W trakcie pracy urzadzenia tkanina jest prze¬ ciagana poprzez zespól 51 prostujacy watek, na¬ prezenie wzdluzne w tkaninie o wyprostowanym watku zostaje zmniejszone przez uklad 52, 53, 53A, nastepnie tkanina jest umieszczona pomiedzy dwie¬ ma tasmami bez konca 24 i 36 oraz zaciskana pomiedzy tymi tasmami w stopniu umozliwiaja¬ cym powstanie tarcia na powierzchniach styków tych tasm z tkanina w obrebie dzialania zakrzy¬ wionych plyt 30 i 32 oraz rolki prowadzacej 31 zanim tkanina nie wejdzie do zbiornika cisnie¬ niowego 10, gdzie dopiero nastepuje utrwalenie watku w stanie wyprostowanym.Na fig. 2 przedstawione jest urzadzenie w in¬ nym wykonaniu. Sklada sie ono ze zbiornika cis¬ nieniowego 65 oraz zespolu 61, przez który prze¬ chodzi tkanina obrabiana 60 z okreslona predkos¬ cia uzyskana od pary rolek 62 napedzanych od ukladu napedowego nie pokazanego na rysunku.Tasma 63 bez konca przechodzi przez-rolki 64 znaj¬ dujace sie na zewnatrz zbiornika cisnieniowego* 65 i poprzez wnetrze zbiornika c&nieniowego 68 gdzie- droga tkaniny jest pokazana symboKcznier Tasm* wewnatrz zbiornika cisnieniowego 65 moze pfrze- chodzió wokól rolek. Rolka 64A powinna znajdo¬ wac sie w mozliwie najmniejszej odleglosci od wlotu zbiornika cisnieniowego. ROika 64^ jest roi* ka napinajaca i sluzy do naprezania tasmy 63* Zakrzywiona plyta 66 znajduje sie- pomiedzy- rolkami 64C i 64A i shlzy da podparcia tasfcny przenosnikowej 63.Drt^ga tasma przenosnikowa 67 bez konca prze* chodzi przez rolki-68, z których rolka 68A jest na* stawna i sluzy do naciagania tasmy. Rolki 64C i 68Br sa usytuowane scisle obok siebie tak, ze dbie tasmy przenosnikowe 63 i 67 chwytaja mie- dzy siebie tkanine 60.Rolki 64CT i 68B i ewentualnie niektóre inne .< rolki, po których przebiegaja tasmy przenosniko¬ we 63 i 67 sa napedzane tak, ze predkosc wcho¬ dzacej tkaniny w miejsce chwytu pomiedzy rol- kami 64C i 68BT jest nieco mniej niz jej poprzed¬ nia, predkosc. Tak wiec wzdluzne naprezenie tka¬ niny w miejscu X. jest nieco mniejsze niz w miej¬ scu Y. Urzadzenie posiada ponadto beben 69 slu¬ zacy do nawijania obrobionej tkaniny 60.Korzystnie jest gdy naped rolek 64C i 68B oraz naped rolek 62 odbywa sie za pomoca przekladni bezstopniowej i umozliwia regulowanie predkos¬ ci w zaleznosci od róznic naprezen w tasmie mie¬ dzy punktami X i Y.Tkanina przeciagana przez urzadzenie 61 nie wykazuje odchylen watku lub odchylenia watku sa przynajmniej czesciowo skorygowane.Naprezona tasma przenosnikowa 67 wywiera nacisk, który powoduje powstanie sil tarcia po- 40 miedzy tkanina 60 i tasma przenosnikowa 63.Tarcie wystepuje równiez na powierzchni tkaniny stykajacej sie z tasma przenosnikowa 67. Ponie¬ waz tasmy 63 i 67 przemieszczaja sie w kierun¬ ku pokazanym strzalkami tkanina 60 jest dopro- 45 wadzana do zbiornika 65 i przechodzi przez zbior¬ nik na zewnatrz po drodze zaznaczonej symbo¬ licznie linia przerywana. Tkanina utrwalana jest w zbiorniku 65 i przy wyprostowanym watku i w tej postaci jest nawijana na bejben 69. 50 Dalszy przyklad wykonania urzadzenia wedlug wynalazku pokazano na fig. 3. Tasmy przenosni¬ kowe 71 i 72 przechodzace przez czesc obwodu kazdej z dwóch rolek 73 i 74 posiadaja umieszczo¬ na miedzy nimi tkanine obrabiana 70. Naipreze- 55 nie tasmy przenosnikowe 71 i 72 wywoluja nacisk dzialajacy prostopadle do powierzchni zakrzywio¬ nej, po której tasma przebiega. Tasma przenosni¬ kowa 72 dociska tkanine 70 do tasmy przenosni¬ kowej 71 na czesci obwodu rolki 73, a tasma 71 60 dociska tkanine 70 do tasmy 72 na czesci obwodu rolki 74.W obu tych przypadkach pomiedzy dociskana tkanina a powierzchnia tasmy przenosnikowej, na calej czesci obwodu przylegania, wystepuja sily « tarcia.84 762 8 Kolejny przyklad wykonania urzadzenia poka¬ zano na fig. 4. Powierzchnia nosna i wytwarza¬ jaca tarcie jest utworzona przez rolke 75, a tka¬ nina 76 jest dociskana przy jednoczesnym wytwa¬ rzaniu tarcia za pomoca naciagnietej wzdluznie tasmy 77.Pomocnicza tasma przenosnikowa 78 wspólpra¬ cujaca z tasma przenosnikowa 77 przenosi tkani¬ ne 76 ze strefy tarcia do zbiornika 79. Powierzch¬ nia rolki 75 moze byc pokryta materialem o wy¬ sokim wspólczynniku tarcia, moze byc rowkowa¬ na lub w ininy sposób doprowadzona do stanu chropowatego. Óczywisite jest równiez, ze jakiekolwiek znane srodki inne niz to podano w przykladach moga byc równiez zastosowane do zmniejszenia wzdluz¬ nego naprezenia tkanliny. Na przyklad tkanina maze byc przenoszona za pomoca jednej lub dwóch tasm przenosnikowych poprzez szereg przeciwnie skierowanych krzywych odcinków torów w celu zmniejszenia naprezenia wzdluznego. PL