Uprawniony z patentu: Southwdre Company, Carrolton (Stany Zjedno¬ czone Ameryki) Chlodnica kolowej formy odlewniczej maszyny do ciaglego odlewania metali Przedmiotem wynalazku jest chlodnica kolowej formy odlewniczej maszyny do ciaglego odlewania metali.Znane sa chlodnice kolowej formy, odlewniczej maszyny zawierajace obrotowe kolo odlewnicze z obwodowym rowkiem i elastyczna tasme o obie¬ gu zamknietym, która jest nalozona na rowek kola i przesuwa sie wraz z odlewnicza forma przez znaczna czesc jej obrotu w celu utworzenia luko¬ wej, ruchomej formy, na która chlodziwo, na przyklad woda, jest doprowadzana do zewnetrz¬ nych powierzchni formy w celu spowodowania skrzepniecia plynnego metalu. Takie maszyny od¬ lewnicze sa opisane w patentach Stanów Zjedno¬ czonych nr 3 279 0O0, 3 3118 369, 3319 700 i 3 329 197.Doprowadzenie chlodziwa do zewnetrznych po¬ wierzchni formy znanych maszyn odlewniczych zwieksza przenoszenie ciepla z plynnego metalu, predkosc jego krzepniecia i zabezpiecza forme przed uszkodzeniem termicznym. Odlewnicza for¬ ma i elastyczna tasma sa najbardziej wrazliwe w tej czesci lukowej formy, gdzie plynny metal jest wlewany do formy, poniewaz plynny metal w tym punkcie ma najwyzsza temperature i kolo odlewnicze wraz z elastyczna tasma sa ogrzewane bardzo szybko od stosunkowo niskiej temperatury do temperatury bardzo wysokiej w wyniku czego gwaltownie rozszerzaja sie.Podczas uruchamiania znanej maszyny kolo od¬ lewnicze wprowadza sie w powolny ruch obroto- 2 wy powodujac przy tym wlewanie plynnego me¬ talu w wyzlobienie formy ze stosunkowo duza szybkoscia az do momentu utworzenia kapieli plynnego metalu wewnatrz formy, a nastepnie wy- 5 regulowujac szybkosc przeplywu plynnego metalu i zwiekszajac szybkosc obrotowa odlewniczego ko¬ la oraz utrzymujac istnienie kapieli plynnego me¬ talu. Zwykle od momentu wstepnego wlewania plynnego metalu, do lukowej formy, do momentu io doprowadzenia plynnego chlodziwa do zewnetrz¬ nych powierzchni formy uplywa w przyblizeniu 15 sek. Podczas wstepnego wlewania plynnego me¬ talu do lukowej formy znanej maszyny odlewni¬ czej, kolo odlewnicze i elastyczna tasma maja niz- 15 sza temperature w stosunku do temperatury urza¬ dzenia pracujacego juz przez pewien czas, ponie¬ waz urzadzenie to poczatkowo ma temperature otoczenia i plynny metal poczatkowo krzepnie w lukowej formie bez koniecznosci doprowadzania 20 chlodziwa. Jednakze doplyw ciepla z plynnego me¬ talu lukowej formy jest bardzo duzy co powoduje znaczne uszkodzenia tych powierzchni, które nie nastapilyby w tym przypadku, gdyby powierzch¬ nie te byly chlodzone w sposób ciagly przez dopro- 25 wadzenie chlodziwa podczas rozruchu odlewniczej maszyny.Równiez podczas rozruchu znanych odlewniczych maszyn istnieje to niebezpieczenstwo, ze kapiel plynnego metalu niewlasciwie kontrolowana moze 30 przelac sie z formy, przy czym plynny metal, gdy 8268982689 w poczatkowym stadium odlewania zetknie sie z chlodziwem, to nastepuje gwaltowna eksplozja wydzielajacej sie pary. Z tego powodu przy zna¬ nej odlewniczej maszynie wytwarza sie poczatko¬ wo kapiel plynego metalu w lukowej formie, przed doprowadzeniem chlodziwa do zewnetrz¬ nych powierzchni odlewniczej formy i elastycz¬ nej tasmy unikajac przy tym przelania formy, pomimo uszkodzen odlewniczego kola i tasmy spo¬ wodowanych opóznieniem doprowadzenia chlodzi¬ wa.Celem wynalazku jest usuniecie tych wad. Aby osiagnac ten cel postanowiono, zgodnie z wyna¬ lazkiem, zastosowac kolowa chlodnice formy od¬ lewniczej do ciaglego odlewania metalu, do której doprowadzane jest plynne chlodziwo przed i pod¬ czas rozruchu maszyny odlewniczej bez istotnego niebezpieczenstwa eksplozji spowodowanej przela¬ niem plynnego metalu z formy na wilgotne po¬ wierzchnie formy.Opracowany uklad doprowadzenia chlodziwa za¬ pewnia potrzebna regulacje chlodzenia formy. Chlo¬ dziwo doprowadza sie do poszczególnych skrzy¬ nek z zespolem dyszowym przewodami odgalez- nymi od przewodu glównego, na którym umiesz¬ czony jest zawór glówny odcinajacy doplyw chlo¬ dziwa do skrzynek rozdzielczych rozgaleznych i bo¬ cznych. Chlodziwo, w czasie rozpoczynania odle¬ wania, po zamknieciu zaworu glównego, kierowa¬ ne jest przez przewód obejsciowy, polaczony z prze¬ wodem glównym, do wewnetrznej skrzynki roz¬ dzielczej i skrzynek odgaleznych znajdujacych sie w strefie zalewania.Intensywnosc chlodzenia regulowana jest zawo¬ rami recznymi umieszczonymi na odgaleznych przewodach obejsciowych, polaczonych odgalezny- mi przewodami doprowadzajacymi bezposrednimi.Przed tymi polaczeniami, w przewodach bezpo¬ srednich umieszczone sa zawory kontrolne, zamy¬ kane w czasie rozpoczynania odlewania, dla unie¬ mozliwienia przeplywu powrotnego chlodziwa do przewodu glównego i dalej do pozostalych skrzy¬ nek rozdzielczych odgaleznych i bocznych poza strefe zalewania. Po rozpoczeciu odlewania i prze¬ sunieciu utworzonego odlewu otwiera sie zawór glówny przez co chlodziwo doprowadzone jest do wszystkich skrzynek przewodu glównego.Intensywnosc chlodzenia w poszczególnych stre¬ fach regulowana jest zaworami recznymi umiesz¬ czonymi na przewodach doprowadzajacych odga¬ leznych. Plynne chlodziwo wedlug wynalazku do¬ prowadza sie do elastycznej tasmy i do odlewni¬ czej formy w miejscach wokól zewnetrznych po¬ wierzchni formy, przy uniknieciu mozliwosci zet¬ kniecia sie chlodziwa z wewnetrznymi powierz¬ chniami formy przed wstepnym doprowadzeniem plynnego metalu gdzie przelewajacy sie plynny metal nie ma mozliwosci styku z plynnym chlo¬ dziwem.W poczatkowej fazie odlewania metal osadza sie w najnizszym punkcie formy kolowej, w tym miejscu gdzie forma nie jest chlodzona. Jednak temperatura formy równa jest temperaturze oto¬ czenia i wystarcza do tego aby metal zaczal krzep¬ nac.W czasie przeplywu metalu do strefy krzepnie¬ cia, forma od strony zalewania jest nagrzewana ale jest tez równoczesnie w tym miejscu chlodzo¬ na. 5 Wraz z narastaniem odlewu przesuwa sie stre¬ fa krzepniecia w kierunku strefy zalewania. Po przesunieciu sie strefy krzepniecia metalu, w po¬ blizu strefy zalewania, uruchamia sie maszyne i otwiera zawór glówny. 10 w tym czasie nastepuje dalsze chlodzenie od¬ lewu w formie równiez poza strefa krzepniecia.Chlodziwo doprowadza sie do elastycznej tasmy w malych ilosciach i z mala szybkoscia za pomo¬ ca dyszowego zespolu, usytuowanego miedzy rolka 15 prowadzenia tasmy a tasma i za pomoca rozga- leznej skrzyni usytuowanej przy zespole dyszo¬ wym oraz za pomoca wstepnych, wewnetrznych skrzyn rozgaleznych odlewniczej formy. Chociaz chlodziwo doprowadzane jest w malych ilosciach 20 i z mala szybkoscia na odlewnicza forme i ela¬ styczna tasme, majace temperature otoczenie, to jednak chroni ono skutecznie te urzadzenia przed uszkodzeniem termicznym, podczas wstepnego wle¬ wania plynnego metalu, przez okres czasu wystar- 25 czajacy na utworzenie kapieli plynnego metalu w lukowej formie i na rozpoczecie doprowadzania predkosci obrotów odlewniczej formy do wartosci roboczej.Przedmiot wynalazku jest dokladnie omówiony 30 w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia odlewnicza forme do ciaglego odlewania metali w widoku z boku, z której pew¬ ne czesci zostaly usuniete w celu uzyskania bar¬ dziej przejrzystego rysunku, fig. 2 przedstawia 35 szczegól odlewniczej formy z fig. 1, gdzie elas¬ tyczna tasma styka sie z obwodowym rowkiem formy, fig. 3 przedstawia odlewnicza forme i jej rozglezne skrzynie w przekroju wzdluz linii 3—3 z fig. 2, a fig. 4 przedstawia zespól dyszowy i gór- 40 na czesc górnej rozgaleznej skrzyni od strony tasmy w widoku wzdluz linii 4—4 z fig. 2.Urzadzenie 10 wedlug fig. 1 zawiera kolowa forme 11, z gietka tasma 12 o obiegu zamknietym oraz rolki 14a, 14b, 14c i 14d do prowadzenia tas- 45 my. Zgodnie z fig. 3 kolowa forma 11 zawiera ze¬ spól wyposazony w obrotowa wsporcza plyte 15, obrecze 16 i 18 oraz pierscien formy 19.Pierscien formy 19 tworzy otwarty na zewnatrz, pierscieniowy obwodowy rowek 20 zawierajacy we- 50 wnetrzna scianke 21 i ukosnie nachylone boczne scianki 22. Gietka tasma 12 zamyka obwodowy rowek 20, tworzac przez to lukowe wglebienie for¬ my, rozciagajace sie wokól dolnej czesci kolowej formy 11. / 55 Zgodnie z uwidocznieniem na fig. 2 rolka 14a powoduje ruch gietkiej tasmy 12 przy styku z pier¬ scieniem formy 19, podczas gdy wlewowa rura 24 wchodzi w pólkolowa forme utworzona przez tas¬ me 12 i pierscien formy 19. Wlew rurowy 24 60 przystosowany jest do wprowadzania do kolowej formy plynnego metalu z odlewniczego zbiornika 25 (fig. 1). Predkosc przeplywu plynnego metalu z odlewniczego zbiornika 25 przez wlew rurowy 24 regulowana jest w sposób taki, ze plynny metal 65 zakrywa dolny koniec wlewu 24, co ma na celu5 82689 6 zmniejszenie burzliwego przeplywu metalu w ko¬ lowej formie.Rolka 14a prowadzenia tasmy zawiera pare pier¬ scieniowych rowków 28 i 29 (fig. 4) przy czym w poblizu rolki 14a usytuowany jest dyszowy ze¬ spól 30, który wchodzi w rowki 28 i 29. Dyszowy zespól 30 zawiera zasilajacy kanal 31 i pare kli¬ nowo uksztaltowanych dysz 32 i 33, które wcho¬ dza w pierscieniowe rowki 28 i 29. Zasilajacy ka¬ nal 31 zawiera otwory 34 w dyszach 32 i 33. Dy¬ sze 32 i 33 zawieraja dyszowa plyte 35, która ma krzywizne dostosowana do krzywizny powierzchni zewnetrznej pierscienia formy 19, przy czym na plycie 35 rozmieszczone sa dyszowe otwoTy 36.Dyszowe otwory 36 sa wykonane w sposób taki, ze sa one skierowane ku dolowi od rolki 14a, na skutek czego przechodzace przez nie chlodziwo plynie tylko w kierunku dolnym. Górne konce dyszowej plyty 35 usytuowane sa w pierscienio¬ wych rowkach 28 i 29 rolki 14a, tak wysoko jak to jest praktycznie mozliwe, przy czym górna scianka 38 dysz 32 i 33 zawiera krzywizne zgodna z krzywizna wewnetrznej powierzchni 39 rowków 28 i 29. Bezposrednio pod dyszowym zespolem 30 usytuowana jest górna rozgalezna skrzynia 40, któ¬ ra jest skierowana ku dolowi wokól kolowej for¬ my 11. Bezposrednio ponizej górnej skrzyni 40 usytuowana jest dolna rozgalezna skrzynia 41 (fig. 1), która rozciaga sie ku dolowi i konczy sie pod kolowa forme 11. Od dolnej czesci kolowej formy 11 do rolki 14d rozciaga sie tylna rozgalezna skrzy¬ nia 42, a pomiedzy rolka 14d a kolowa forma 11 usytuowany jest tylny dyszowy zespól 44, w spo¬ sób podobny jak dyszowy zespól 30 miedzy rolka 14a a kolowa forma 11.Po przeciwleglych stronach kolowej formy umie¬ szczona jest para bocznych rozgaleznych skrzyn 45, które rozciagaja sie od wejscia formy ku dolo¬ wi i do czesci dennej kolowej formy 11, przy czym podobne boczne rozgalezne skrzynie 46 rozciagaja sie od dolu odlewniczej formy 11 w kierunku gór¬ nym do czesci wyjsciowej formy. Wewnetrzne rozdzielcze skrzynie 48, 49 i 50 odlewniczej formy usytuowane sa przy obrotowej wsporczej plycie 15, zwykle w tej samej plaszczyznie co i pierscien formy. Kazda z wewnetrznych, rozdzielczych skrzyn 48, 50 obejmuje luk w przyblizeniu 90° wewnatrz kolowej formy 11, od rolki 14a, przez dolna czesc kolowej formy do rolki 14d. Na obwodzie luku rozdzielczych skrzyn 48—50 wykonane sa dyszowe otwory 51, które natryskuja chlodziwo na wewne¬ trzna powierzchnie 52 pierscienia formy 19.Uklad rozprowadzania chlodziwa uwidoczniony na fig. 1 umozliwia selektywna regulacje ilosci chlodziwa doprowadzanego do wybranych miejsc wokól kolowej formy. W tym ukladzie chlodziwo przenoszone jest do zespolów dyszowych i roz¬ dzielczych skrzyn urzadzenia 10 za pomoca prze¬ wodu 82. Od tego przewodu odchodzi szereg od- galeznych przewodów, które polaczone sa z dyszo¬ wymi zespolami i rozgaleznymi skrzyniami. Od- galezny przewód 54 jest polaczony z dyszowym ze¬ spolem 30, odgalezny przewód 55 jest polaczony z górna rozgalezna skrzynia 40 od strony tasmy, odgalezny przewód 56 jest polaczony z dolna roz¬ galezna skrzynia 41 od strony tasmy, odgalezny przewód 57 jest polaczony z tylna rozgalezna skrzy¬ nia 42 od strony tasmy, odgalezne przewody 58 i 59 sa polaczone z bocznymi skrzyniami 45, a od¬ galezne przewody 60 i 61 sa polaczone z boczny¬ mi skrzyniami 46. Kazdy odgalezny przewód za¬ wiera reczny kontrolny zawór, przeznaczony do regulowania przeplywu chlodziwa z glównego prze¬ wodu 82. Odgalezny przewód 62 odchodzi od glów¬ nego przewodu 82 i jest polaczony ze srodkowym zaworowym zespolem 64 wewnetrznych skrzyn 48—50 kolowej formy. Zaworowy zespól 64 zawie¬ ra kontrolne zawory 65, 66 i 67, przeznaczone do sterowania przeplywu chlodziwa z odgaleznego przewodu 62 do kazdej z wewnetrznych rozgalez¬ nych skrzyn 48—50 kolowej formy.Kontrolny zawór 70 umieszczony w przewodzie 82, sluzy do sterowania przeplywu chlodziwa przez ten przewód w kierunku do odgaleznych przewo¬ dów 54—62. Kontrolny zawór 70 jest sterowany pneumatycznie, za pomoca czynnika przeplywaja¬ cego do pneumatycznego silnika 71, który stero¬ wany jest elektromagnetycznym zaworem 72.Obejsciowy przewód 73 polaczony jest z prze¬ wodem 82 przed kontrolnym zaworem 70, a obej¬ sciowe przewody 74, 75 i 76 polaczone sa z obej¬ sciowym przewodem 73 i odgaleznymi przewoda¬ mi 54, 55 oraz rozdzielcza skrzynia rozgalezna 48 kolowej formy. Przeplywy cieczy w obejsciowych przewodach 74, 75 i 76 sa równiez sterowane recz¬ nymi zaworami. Kontrolne zawory 78 i 79 sa usy¬ tuowane w odgaleznych przewodach 54 i 55 przed polaczeniami z odpowiednimi ich obejsciowymi przewodami 74 i 75. Podobnie^ kontrolny nieuwi- doczniony zawór jest usytuowany w zaworowym zespole 64, aby uniemozliwic przeplyw ze skrzyni 48 kolowej formy w kierunku powrotnym przez zaworowy zespól 64 i odgalezny przewód 62. Prze¬ plyw chlodziwa przez obejsciowy przewód 73 jest sterowany za pomoca elektromagnetycznego za¬ woru 80.Dzialanie urzadzenia wykonanego wedlug wyna¬ lazku jest takie, ze roztopiony metal przy tempe¬ raturze powyzej 1632°C doprowadzany jest do urzadzenia 10, gdzie przy zastosowaniu odlewni¬ czej kadzi i wyregulowaniu naprezenia tasmy, na¬ stepuje wstepne doprowadzenie roztopionego me¬ talu do odlewniczej formy. Zawór 80 obejsciowe¬ go przewodu 73 zostaje przy tym otwarty dzieki czemu chlodziwo jest doprowadzane przez obejscio¬ wy przewód 73 do obejsciowych przewodów 74, 75 i 76. Zawory reczne odgaleznych obejsciowych przewodów 74—76 sa wstepnie ustawione w sposób taki, ze chlodziwo jest dostarczane w malych ilos¬ ciach dó dyszowego zespolu 30, górnej rozga- leznej skrzyni 40, od strony tasmy i do wewnetrz¬ nej rozgaleznej skrzyni 48 odlewniczej formy.Chlodziwo wyplywa z dysz polaczonych z tymi skrzyniami i dochodzi do zewnetrznych powierzch¬ ni pólkolistej formy. Chlodziwo przeplywajace przez dyszowy zespól 30 jest kierowane zasadniczo do dolu wzdluz zewnetrznej powierzchni tasmy 12.Poniewaz górne czesci dysz 32 i 33 dyszowego ze¬ spolu 30 sa wprowadzone w pierscieniowy rowek 28 rolki 14a prowadzenia tasmy, to przeplyw chlo- 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 607 82689 8 dziwa w tym obszarze jest ograniczony do pier¬ scieniowych rowków 28 i 29 rolki 14a az do czasu gdy chlodziwo wyplynie z rowków 28 i 29 w ob¬ szar miedzy dyszowa plyte 35 a powierzchnia zew¬ netrzna tasmy 12, rozciagajaca sie w dól od rolki 14a. Kierunek wyplywu chlodziwa z dyszowych otworów 36 odbywa sie przy ograniczajacym ukladzie pierscieniowych rowków 28 i 29 rolki 14a, które uniemozliwiaja przeplyw lub rozpryskiwa¬ nie sie chlodziwa do wnetrza formy utworzonej przez obwodowy rowek 20 odlewniczej formy 11 V przez tasme 12.Górne dysze 51, wystajace z wewnetrznej skrzy¬ ni rozgaleznej 48 odlewniczej formy sa skierowane do dolu wewnatrz odlewniczej formy 11 w sposób taki, ze chlodziwo wyplywajace z dysz nie rozpry¬ skuje sie w kierunku wnetrza formy. Ponadto dy¬ sze 51 sa skierowane na wewnetrzna scianke 52 (fig. 3) pierscienia formy 19, a ustalajace obrecze 16 i 18 ograniczaja rozpryskiwanie sie chlodziwa wyplywajacego z dysz 51 do wnetrza zewnetrznej powierzchni pierscienia ^ormy 19.Poniewaz górna rozdzielcza skrzynia 40 od stro¬ ny tasmy jest odsunieta do dolu od dyszowego zespolu 30 to istnieje tylko nieznaczne niebezpie¬ czenstwo przenikniecia chlodziwa z dysz górnej skrzyni 40 do styku z powierzchniami lukowej for¬ my.Recznie sterowane zawory odgaleznego przewodu 74, 75 i 76 sa regulowane w sposób taki, ze z dy¬ szowego zespolu 30, z górnej rozdzielczej skrzyni 40 od strony tasmy i z wewnetrznej rozdzielczej skrzyni 48 odlewniczej formy wyplywaja niewielkie ilosci chlodziwra z mala szybkoscia, co dodatkowo zmniejsza mozliwosc niepozadanego rozpryskiwa¬ nia chlodziwa na powierzchnie lukowTej formy.Kontrolne zawory 78 i 79 w odgaleznych prze¬ wodach 54 i 55 oraz kontrolny zawór w zaworo¬ wym zespole 64 chronia przed przeplywem chlodzi¬ wa przez uklad z glównego obejsciowego przewo¬ du 73 podczas wstepnego przeplywu chlodziwa.W przypadku, gdy przewód glówny 82 jest odciety przez glówny zawór 70, to kontrolne zawory otwie¬ raja sie.Gdy operator przygotuje urzadzenie do wykony¬ wania odlewu, to przy stosunkowo malej predkos¬ ci obrotowej kola wyregulowuje iglice dozujaca kadzi odlewniczej w sposób taki, aby spowodowac stosunkowo duza szybkosc przeplywu cieklego me¬ talu w pólkolista forme, zawierajaca kapiel plyn¬ nego metalu. Pozadane jest przy tym, by poziom 26 kapieli plynnego metalu zakrywal otwarty ko¬ niec wlewu 24 rurowego w sposób taki, by w plyn¬ nym metalu utrzymany byl jak najmniejszy ruch burzliwy. Po utworzeniu poziomu kapieli plynne¬ go metalu glówny zawór 70 przewodu glównego 82 zostaje uruchomiony przez pobudzenie elektromag¬ nesem, na skutek czego chlodziwo przeplywa przez rózne odgalezne przewody 54^-62 o wyregulowanej ilosci i szybkosci przeplywów do dyszowych zespo¬ lów 30 i 44 i do rozgaleznych skrzyn 40, 41, 42, 45, 46, 48, 49 i 50. Wzrost predkosci i zwiekszenie ilos¬ ci chlodziwa wyplywajacego z dyszowego zespolu 30, górnej rozgaleznej skrzyni 40 od strony tasmy i z wewnetrznej skrzyni 48 odlewniczej formy na¬ tychmiast nastepuje po odcieciu pozostalych roz¬ galeznych skrzyn.Chlodzenie wstepne, podczas wstepnego odlewa¬ nia, przed ustaleniem glównego przeplywu chlodzi¬ wa wedlug wynalazku, umozliwia rozpoczecie do¬ prowadzenia odlewniczej formy do normalnej szyb¬ kosci, nawet przed ustaleniem glównego przeply¬ wu chlodziwa. Ponadto istnieje zwykle opóznienie, w przyblizeniu 3 sek. od chwili wlaczenia elektro¬ magnesu zaworu glównego do chwili ustalenia sie pelnego przeplywu chlodziwa przez rózne dysze rozgaleznych skrzyn.Wewnetrzna rozgalezna skrzynia 48 odlewniczej formy i górna rozgalezna skrzynia 40 od strony tasmy sa przystosowane do wydluzenia obszaru chlodzenia formy od wlewu rurowego 24 i dyszo¬ wego zespolu 20 w kierunku dolnej czesci odlew¬ niczej formy 11 podczas wstepnych etapów doko¬ nywania odlewu, przy czym mala predkosc katowa odlewniczej formy, podczas etapów dokonywania odlewania, umozliwia rozprowadzenie ciepla plyn¬ nego metalu w tym odcinku odlewniczej formy w sposób taki, ze plynny metal osiagnie taka tem¬ perature, która nie bedzie wplywala szkodliwie na odlewnicza forme.Urzadzenie wedlug wynalazku moze byc rów-, niez stosowane do sterowania programowego, przy czym glówny zawór 70 jest otwierany w tym ukla¬ dzie automatycznie, po otworzeniu obejsciowego zaworu 80. Uklad do otwierania glównego zaworu 70 z ustalonym uprzednio opóznieniem od chwili otworzenia obejsciowego zaworu 80 jest taki, ze glówny zawór 70 jest otwierany, w przypadku, gdy temperatura odlewniczej formy osiagnie okre¬ slona wartosc, która zostaje ustalona przez jadro¬ wy detektor poziomu metalu. PL PL