Sposób wytwarzania 2,4-dwuhydroksybenzofenonu Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania 2,4-dwuhydroksybenzofenonu przez reakcje rezor¬ cyny z chlorkiem benzylidynu. 2,4-dwuhydroksybenzofenon stosuje sie przede wszystkim w przemysle tworzyw sztucznych, a tak¬ ze w coraz wiekszym stopniu w innych dziedzinach, jako tak zwany absorber ultrafioletu. Poza tym sluzy on jako substancja wyjsciowa do wytwarzania wielu zwiazków, glównie absorberów ultrafioletu.Jest wiec zrozumiale, ze równolegle ze znacznym wzrostem produkcji tworzyw sztucznych zwieksza sie równiez zainteresowanie tym zwiazkiem. 2,4-Dwuhydroksybenzofenon zostal wytworzony po raz pierwszy jeszcze w koncu ubieglego stulecia.Jeden z pozornie najprostszych sposobów syntezy tego zwiazku zostal opublikowany przez A. Koma- rowskiego i St. Kostaneckiego (Berichte der Deut- schen Chemischen Gesallschaft 27, 1997 (1890). Chlo¬ rek benzylidynu poddawano w srodowisku wodnym reakcji z rezorcyna, przy czym obok licznych barw¬ nych i innych produktów ubocznych uzyskuje sie takze 2,4-dwuhydroksybenzofenon. Juz autorzy ci stwierdzili, ze zwiazek ten wedlug opisanego przez nich sposobu mozna uzyskac tylko z niska wydaj¬ noscia i ze oczyszczanie surowego produktu jest bardzo uciazliwe. Nieco pózniej Pfeiffer uzyskal 2,4-dwuhydroksybenzofenon z tych samych sub¬ stancji wyjsciowych w srodowisku alkoholowym (Annalan 398, 165 (1913)). W reakcji tej powstaje jednak w duzych ilosciach benzoesan etylu, którego 10 15 20 oddzielenie od 2,4-dwuhydroksybenzofenonu jest nadzwyczaj trudne. Wskutek powstawania benzoe¬ sanu etylu wydajnosc jest bardzo mala.Znane sa jeszcze inne sposoby wytwarzania 2,4- -dwuhydroksybenzofenonu, wszystkie one sa jed¬ nak skomplikowane, kosztowne i pracochlonne, gdyz albo stosuje sie jako substancje wyjsciowe trudno dostepne zwiazki, na przyklad jchlorek benzoilu lub benzonitryl, albo przeprowadza sie reakcje w sro¬ dowisku calkowicie bezwodnym oraz stosuje sie katalizatory trudne do przerobu i dajace sie tylko w bardzo uciazliwy sposób usuwac z mieszaniny reakcyjnej, jak na przyklad chlorek cynku, fluorek boru, pieciotlenek fosforu, kwas fosforowy, trójchlo¬ rek fosforu, chlorek glinu, czterochlorek cyny itd.Stwierdzono, ze w reakcji chloru benzylidynu z rezorcyna uzyskuje sie 2,4-dwuhydroksybenzofe¬ non o czystosci wystarczajacej do wiekszosci celów praktycznych z wydajnoscia wynoszaca 91—98% w stosunku do wydajnosci teoretycznej, jezeli reak¬ cje prowadzi sie w temperaturze 50—120°C, korzyst¬ nie 95—105°C, w srodowisku wodnego roztworu kwasu octowego, który zawiera ilosc wody, co naj¬ mniej wystarczajaca do reakcji wedlug obliczen stechiometrycznych, a korzystnie sklada sie z 30— —50% kwasu octowego i 70—50% wody. W przeci¬ wienstwie do obserwacji praktycznych, z których wynika, ze 2,4-dwuhydroksybenzofenon mozna uzy¬ skac z chlorku benzylidynu i rezorcyny zarówno w czystej wodzie, jak tez w czystym kwasie octo- 8047080470 wym tylko z mala wydajnoscia oraz w postaci za¬ nieczyszczonej licznymi, najczesciej silnie zabar¬ wionymi produktami ubocznymi, w sposobie wedlug wynalazku, to znaczy w kwasie octowym zawiera¬ jacym okreslona ilosc wody, reakcje uboczne za¬ chodza w znikomym stopniu. Sposób wedlug wyna¬ lazku jest bardzo korzystny nie tylko ze wzgledu na swoje zalety techniczne, lecz takze z ekonomicz¬ nego punktu widzenia, gdyz substancje wyjsciowe sa tanie i latwo dostepne, wydajnosc jest duza, a stosowany jako srodowisko reakcji kwas octowy mozna po nieskomplikowanej regeneracji stosowac ponownie dowolna ilosc razy.Wykonanie sposobu wedlug wynalazku wyjasnio¬ no blizej w ponizszych przykladach.Przyklad I. W reaktorze zaopatrzonym w chlodnice zwrotna, mieszadlo i termometr umie¬ szcza sie 18,75 kg wody, 12,50 kg kwasu octowego i 3,50 kg rezorcyny. Reaktor zamyka sie, jego za¬ wartosc ogrzewa sie mieszajac do temperatury 50°C.Nastepnie wprowadza sie do reaktora mieszajac w ciagu 3 godzin 10,3 kg chlorku benzylidynu.W ciagu tego czasu utrzymuje sie temperature mieszaniny reakcyjnej w granicach 90—95°C przez ogrzewanie, a w razie potrzeby — przez chlodzenie.Opary kwasu solnego, które powstaja podczas re¬ akcji i ulatniaja sie z mieszaniny reakcyjnej, od¬ prowadza sie. Po zakonczeniu dodawania chlorku benzylidynu temperature mieszaniny reakcyjnej podnosi sie do 100—105°C i ogrzewa sie mieszanine reakcyjna w ciagu dalszych 30 minut w tej tempe¬ raturze. Nastepnie chlodzi sie do temperatury 10—15°C, wytracajacy sie krystaliczny 2,4-dwuhy- droksybenzofenon zbiera sie na filtrze, przemywa woda do usuniecia kwasu i suszy. Wydajnosc wy¬ nosi 9,70 kg, czyli 91% wydajnosci teoretycznej. 10 U5 30 35 Przyklad II. Postepuje sie jak w przykladzie i z ta róznica, ze do reaktora wprowadza sie naste¬ pujace ilosci substancji: 26,00 kg wody, 115 kg kwa¬ su octowego, 5,50 kg rezorcyny i 10,3 kg chlorku benzylidynu. Wydajnosc wynosi 9,70 kg czyli 91% wydajnosci teoretycznej.Przyklad III. Postepuje sie jak w przykla¬ dzie I « ta róznica, ze do reaktora wprowadza sie nastepujace ilosci substancji: 15,00 kg wody, 10,00 kg kwasu octowego, 5,50 kg rezorcyny i 10,30 kg chlor¬ ku benzylidynu. Wydajnosc wynosi 10,50 kg, czyli 98% wydajnosci teoretycznej.Przyklad IV. Postepuje sie jak w przykla¬ dzie I z ta róznica, ze do reaktora wprowadza sie nastepujace ilosci substancji: 12,50 kg wody, 12,50 kg kwasu octowego, 5,50 kg rezorcyny i 12,30 kg chlorku benzylidynu. Wydajnosc wynosi 10,25 kg, czyli 95% wydajnosci teoretycznej.Jakosc produktów uzyskiwanych wedlug powyz¬ szych przykladów jest wystarczajaca do wiekszosci zastosowan praktycznych. W razie potrzeby mozna te produkty oczyscic znanymi sposobami. Ich tem¬ peratura topnienia wynosi 144—145°C. PL PL