Sposób wytwarzania nowych pochodnych D-arabitolu i Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych D-arabitolu o wzorze 1, w któ¬ rym R2, R4 i R5 stanowia jednakowe lub rózne podstawniki i oznaczaja nizszy rodnik alkilowy, nizszy rodnik alkenylowy, nizszy rodnik fenyloal- kilowy lub rodnik fenylowy ewentualnie podsta¬ wione nizszym rodnikiem alkilowym, nizsza gru¬ pa alkoksylowa, chlorowcem lub grupa trójfluoro- metylowa, a Ri i R3 stanowia jednakowe lub róz¬ ne podstawniki i oznaczaja atom wodoru lub niz¬ sza grupe alkanoilowa.Wystepujace w niniejszym opisie podstawniki, rodniki lub zwiazki okreslone przedrostkiem „niz¬ sze" zawieraja, jezeli nie zaznaczono inaczej, ko¬ rzystnie co najwyzej 7, a zwlaszcza do 4 atomów wegla.Rodniki fenyloalkilowe stanowia przede wszyst¬ kim rodnik benzylowy, a ponadto fenyloetylowy taki, jak: rodnik 1- lub 2-fenyloetylowy. Moga one byc w pierscieniu aromatycznym ewentualnie jed¬ no-, dwu- lub wielopodstawione, na przyklad taki¬ mi podstawnikami, jak nizsze rodniki alkilowe, niz¬ sze grupy alkoksylowe lub nizsze grupy alkileno- dwuokisylowe, lub atomy chlorowców i/lub grupy trójfluorometylowe.Nizszymi rodnikami alkilowymi sa na przyklad takie rodniki, jak; metylowy, etylowy, n-propylo- wy, izopropylowy, n-butylowy, izobutylowy, II-rzed. butylowy, III-rzed. butylowy, n-pentylowy, izope- nylowy, neopentylowy, n-heksylowy, izoheksylowy, n-heptylowy lub izoheptylowy, natomiast nizszymi rodnikami alkenyIowymi sa takie rodniki, jak al- lilowy, metallilowy lub 2-butenylowy.Nizszymi grupami alkoksylowymi sa takie gru- 5 py, jak: metoksylowa, etoksylowa, n-propoksylowa, izopropoksylowa, n-butoksylowa, izobutolksylowa, n-pentoksylowa lub n-heksoksylowa, natomiast jako nizsze grupy alkilenodwuoksylowe wymienic nalezy przykladowo grupy metylenodwuoksylowe. 10 Atomy chlorowców stanowia zwlaszcza atomy fluoru, chloru lub bromu.Podstawione rodniki fenylowe zawieraja zwlasz¬ cza jeden podstawnik w polozeniu 4. W przypad¬ ku wiekszej ilosci podstawników, moga one byc 15 jednakowe lub rózne.W podstawionych nizszych rodnikach fenyloai- kilowych, w szczególnosci w rodnikach benzylo¬ wych (w przypadku, gdy pierscien aromatyczny zawiera kilka podstawników) podstawniki te moga 20 byc jednakowe lub rózne. Podstawiony nizszy rod¬ nik fenyloalkilowy, w szczególnosci rodnik benzy¬ lowy, zawiera zwlaszcza jeden podstawnik usytuo¬ wany w polozeniu 4 pierscienia.Nizszy kwas alkanokarbo'ksylowy stanowia na 25 przyklad takie kwasy, jak: mrówkowy, octowy, propionowy lub maslowy.Sposób wytwarzania zwiazków o ogólnym wzo¬ rze 1, w którym Ri—R5 maja wyzej podane zna¬ czenie, polega wedlug wynalazku na tym, ze gru- 30 pe karbonyiowa w polozeniu 1 pochodnej D-arabi- 8014380143 3 4 nozy o wzorze 2, w którym R2, R3, R4 i R5 maja wyzej podane znaczenie, a R3 moze równiez sta¬ nowic rodnik formylowy, redukuje sie do grupy hydroksymetylowej i w razie potrzeby w otrzyma¬ nym zwiazku nizsza grupe alkanoilowa, przepro¬ wadza sie w wolna grupe hydroksylowa, lub wol¬ na grupe hydroksylowa przeprowadza sie w nizsza grupe alkanoilolksylowa.Nizsze 3-0-alkanoilowe pochodne substancji wyj¬ sciowych zawieraja podstawniki: wymienione wy¬ zej jako rodniki acylowe, a zwlaszcza rodnik ace- tylowy lub formylowy.Redukcje prowadzi sie za pomoca dowolnych srodków redukujacych grupe karbonylowa do hy- droksymetylowej. Przy wyborze srodków reduku¬ jacych nalezy jednak zwracac uwage na to, ze nie¬ które organiczne grupy R2, R4 i/lub R5 moga rów¬ niez ulegac uwodornieniu lub hydrogenolitycznemu odszczepieniu. Dotyczy to zwlaszcza rodników aro¬ matycznych takich, jak na przyklad grupy benzy¬ lowe, ewentualnie podstawione, jak równiez przy¬ kladowo chlorowcowych podstawników rodników organicznych.Szczególnie dogodnymi srodkami redukujacymi sa srodki stanowiace wodorki, a zwlaszcza komplek¬ sowe wodorki metali takie, jak glinowodorki me¬ tali alkalicznych, na przyklad glinowodorek lito¬ wy oraz trójpodstawione nizszymi grupami alko- ksylowymd glinowodorki metali alkalicznych, takie, jak trój-III-rzed. butoksyglinowodorek litowy, w pierwszym jednak rzedzie wodorki boru takie, jak na przyklad szesciowodorek dwuiboru, a szcze¬ gólnie borowodorki metali alkalicznych lub meta¬ li ziem alkalicznych, na przyklad borowodorek so¬ dowy.Srodki redukujace stosuje sie zazwyczaj w obec¬ nosci rozcienczalników lub mieszaniny rozpuszczal¬ ników, przy czym zwiazki wodorku glinu stosuje sie zwlaszcza w obecnosci rozpuszczalników zawie¬ rajacych ugrupowanie eterowe, takich, jak na przy¬ klad eter lub czterowodorofuran, a zwiazki wodor¬ ku boru ;w obecnosci rozpuszczalników wykazuja¬ cych ugrupowania eterowe, miedzy innymi w obec¬ nosci dwuimetylowego eteru dwuglikolu dwuetyle¬ nowego lub równiez w obecnosci rozpuszczalników zawierajacych grupy hydroksylowe, takich, jak niz¬ sze alkanole, na przyklad w obecnosci metanolu, etanolu, izopropanolu, n-butanolu lub III-rzed. bu¬ tanolu.Redukcje grupy formylowej do karbinolowej mozna prowadzic równiez wodorem w obecnosci odpowiedniego katalizatora, na przyklad" tlenku platyny, korzystnie w lagodnych warunkach, sto¬ sujac przy tym odpowiednie rozcienczalniki lub mieszanine rozpuszczalników. Proces prowadzi sie w razie potrzeby w obnizonej lub podwyzszonej temperaturze i/lub pod cisnieniem.W warunkach procesu redukcji, a zwlaszcza w srodowisku alkalicznym, moze zostac równocze¬ snie odszczepione ugrupowanie 3-0-acylowe, a szczególnie ugrupowanie 3-0-formylowe, i wów¬ czas otrzymuje sie zwiazek o wzorze 1, w którym Ri i R3 oznaczaja atomy wodoru.Nowe zwiazki o wzorze 1 mozna otrzymac rów¬ niez sposobem wedlug wynalazku odszczepiajac podstawnik ze zwiazku b wzorze 3, w którym X oznacza rodnik metylenowy ewentualnie podstawio¬ ny nizszym rodnikiem alkilowym, nizszym rodni¬ kiem alkilenowym, rodnikiem fenylowym, nizszym 5 rodnikiem alkilofenylowym lub grupa chlorowco- fenylowa w razie potrzeby w otrzymanym zwiaz¬ ku przeprowadzajac nizsza grupe alkanoiloksylo- wa w wolna grupe hydroksylowa lub wolna grupe hydroksylowa przeprowadzajac w nizsza grupe al- kanoiloksylowa.Rodnik metylenowy X, ewentualnie podstawiony, jak wyzej podano, oznacza albo niepodstawiona grupe metylenowa, albo korzystnie jedno- lub dwu- podstawiona grupe metylenowa. Nizsze rodniki al¬ kilowe, stanowia na przyklad rodnik etylowy, n- Hpropylowy, izopropylowy lub n-butylowy, a zwla¬ szcza rodnik metylowy, a nizsze rodniki alkileno- we zawieraja zwlaszcza 4^6 atomów wegla w lan¬ cuchu i stanowia na przyklad rodnik 1,4-butyle- nowy lub 1,5-penylenowy. Podstawiony rodnik me¬ tylenowy X oznacza zwlaszcza rodnik izopropyli- denowy lub rodnik benzylidenowy, ewetualnie pod¬ stawiony w pierscieniu aromatycznym.Odszczepienie grupy X zachodzi korzystnie pod wplywem kwasu w obecnosci wody. Jako kwasy stosuje sie do tego celu kwasy Lewisa, kwasy mi¬ neralne, takie, jak na przyklad kwas siarkowy, a w szczególnosci kwasy chlorowoowodorowe, zwla¬ szcza kwas chlorowodorowy, jak równiez kwasy organiczne takie, jak organiczne kwasy karboksy¬ lowe, a w pierwszym rzedzie nizsze kwasy alkano- karboksylowe lub dwukarboksylowe, a w szcze¬ gólnosci kwas octowy, mrówkowy, szczawiowy, na- • stepnie organiczne kwasy sulfonowe, na przyklad kwas p-toluenosulfonowy, ewentualnie mieszaniny kwasów, na przyklad kwasu octowego z kwasem chlorowodorowym lub p-toluenosulfonowym, jak równiez sole posiadajace charakter kwasów Lewi¬ sa. Reakcje mozna prowadzic zarówno w fazie he¬ terogenicznej jak i homogenicznej, przy czym moz¬ na ja w razie potrzeby przyspieszyc przez doda¬ nie katalizatora, na przyklad katalitycznych ilosci kwasu fosforowego, Reakcje prowadzi sie zwlasz¬ cza w obecnosci rozcienczalnika, którym moze byc kwas stanowiacy jeden z reagentów, na przyklad kwas octowy. Jesli to jest konieczne, reakcje pro¬ wadzi sie w obnizonej temperaturze, korzystnie jednak w temperaturze pokojowej lub podwyzszo¬ nej, na przyklad w temperaturze 25—d50°C i ewen¬ tualnie w zamknietym naczyniu i/lub w atmosfe¬ rze gazu obojetnego, na przyklad azotu.Nizsze grupy alaknoilowe, w otrzymywanych sposobem wedlug wynalazku zwiazkach zawieraja¬ cych nizsze grupy 3-0-alkanoilowe, mozna zastepo¬ wac wodorem, na przyklad na drodze traktowania srodkami alkalicznymi takimi, jak wodorotlenek lub weglan metali ziem alkalicznych lub metali alkalicznych lub tlenek srebra, w srodowisku wod¬ nym lub alkoholowym, ewentualnie w podanych wyzej warunkach reakcji.Wolne grupy hydroksylowe zawarte w zwiazkach, moga byc w znany sposób acylowane za pomoca srodków wprowadzajacych rodnik nizszego kwasu alkanokarboksylowego. Reakcje te prowadzi sie zna- 15 20 25 30 35 40 45 50 55 605 nym sposobem. Jaiko srodka acylujace stosuje sie odpowiednie pochodne kwasowe, a zwlaszcza bez¬ wodniki, w tym równiez wewnetrzne bezwodniki, to znaczy keteny oraz halogenki, a zwlaszcza chlor-^ ki. Korzstnie prowadzi sie reakcje za pomoca bez- 5 wodników, na przyklad bezwodnika kwasu octowe¬ go, w obecnosci kwasnych lub zasadowych srodków kondensujacych, na przyklad pirydyny. Reakcje te mozna prowadzic równiez za pomoca chlorków kwa¬ sowych, na przyklad chlorków takich, jak chlorek 10 kwasu octowego, w obecnosci wiazacych kwas srod¬ ków kondensujacych takich, jak trzeciorzedowe za¬ sady lub octan sodu. Wolna grupe hydroksylowa mozna równiez estryfikowac przy uzyciu kwasów karboksylowych w obecnosci odpowiednich sród- 15 ków kondensujacych, na przyklad karbodwuimidów lub tidkarbodwuimidów takich jak dwucykloheksy- lokarbodwuimid, lub za pomoca reaktywnych estrów kwasów karboksylowych, na przyklad estrów zwia¬ zków N-hydroksyaminowych lub N-hydroksyimino- 20 wyeh takich, jak N-hydroksysukcyimid.Opisane powyzej procesy prowadzi sie znanymi metodami, korzystnie w obecnosci rozcienczalników lub rozpuszczalników i w razie potrzeby w tem¬ peraturze obnizonej lub podwyzszonej, w zamknie- 25 tym naczyniu i lub w atmosferze gazu obojetnego na przyklad azotu.- Wynalazek obejmuje równiez takie postacie wy¬ konania sposobu, w których jako substrat stosuje sie zwiazeK otrzymany jako pólprodukt w dowol¬ nym etapie sposobu i przeprowadza sie brakujace etapy, albo sposób przerywa sie na dowolnym eta¬ pie, albo substrat wytwarza sie w warunkach rea¬ kcji, albo jako substrat stosuje sie zwiazek wyj-y sciowy w postaci reaktywnej pochodnej. Korzystne sa takie substraty, które stosowane w sposobie we¬ dlug wynalazku prowadza do zwiazków wykazuja¬ cych szczególnie cenne wlasciwosci.Omawiane nowe substraty otrzymuje sie korzys- 40 tnie przez traktowanie D^glikafuranozy o ogólnym wzorze 4, w 'którym R2 R4 i R5 unaja wyzej podane znaczenie, srodkiem utleniajacym, pod wplywem którego nastepuje rozszczepienie glikolu, po czym w razie poltrzeby przeprowadza sie grupe formoksy- 45 Iowa, zawarta w otrzymanym zwiiazku, w wolna grupe hydroksylowa, lub wolna grupe hydroksylo¬ wa w rodnik acyloksylowy. Odpowiednim srodkiem utleniajacym jest kwas nadjodowy lub jego sole, zwlaszcza sole mertali alkalicznych, na przyklad 50 nadjodan sodu, jak równiez pewne utleniajace kar- boksylany metali ciezkich, na przyklad karboksy- lany talowe lub zwlaszcza karboksylany olowiowe, na przyklad nizsze alkanokarboksylany olowiowe, a w pierwszym rzedzie czterooctan olowiu jak rów- 55 niez czterobenzeesan olowiu. Srodki utleniajace sto¬ suje sie korzystnie w obecnosci odpowiednich kwa¬ sów karboksylowych, na przyklad kwasu octowego, mogacych sluzyc równoczesnie jako rozcienczalniki.Reakcje prowadzi sie w razie potrzeby w obni- 60 zonej lub podwyzszonej temperaturze, grupa for- moksylowa, zawarta w otrzymanym zwiazku, moze byc przeprowadzona w wolna grupe hydroksylowa, a wolna grupa hydroksylowa w rodnik acyloksy¬ lowy. 65 6 Zwiazki D-glikofuranozy o ogólnym wzorze 4, stosowane jako pólprodukty, sa zwiazkami znany¬ mi, lub jesli sa zwiazkami nowymi, moga byc otrzy¬ mywane znanym sposobem. Mozna je na przyklad otrzymac przez osloniecie grup hydroksylowych, wystepujacych w polozeniu 1, 2 i ewentualnie w po¬ lozeniu 5 i 6 D-glikofuranozy, co uzyskuje sie przez wprowadzenie grup •ochronnych, na przyklad nie- podstawionego wzglednie jedno- lub dwupddstawio- nego rodnika metylowego X, na przyklad rodnika iziopropylidenowego lub benzyllidenowego.Grupa hydroksylowa, wystepujaca w polozeniu 3, moze wówczas zostac zestryfikowana, co uzyskuje sie przez traktowanie reaktywnym estrem zwiazku o wzorze R2 — OH, na przyklad odpowiednim halor genikiem, takim jak chlorek lub bromek, jak rów¬ niez odpowiednim zwiazkiem R2 — sulfohydroksy- lowym, w obecnosci srodka zasadowego, na przy¬ klad wodorotlenku metalu alkalicznego, takiego jak wodorotlenek sodu lub potasu, lub weglanu metalu alkalicznego, na przyklad weglanu sodu lub potasu, oraz odpowiedniego rozpuszczalnika takiego, jak dioksan lub sulfotlenek dwumetylu.Stosujac odpowiednie warunki, na przyklad pro¬ wadzac eteryfikacje w obecnosci tlenku srebra lub weglanu metalu alkalicznego, którym moze byc.na przyklad weglan potasu, mozna równiez eteryfiko- wac reaktywnym estrem zwiazku o wzorze R2 —OC zwiazek 3, 5, 6-trój-hydroksylowy bez obawy, ze zestryfikowane zostana grupy hydroksylowe usy- tuowane w polozenie 5 i 6. Jest jednak zrozumiale, ze eteryfikacji moga ulegac równoczesnie wszystkie trzy grupy hydroksylowe zawarte w zwiazku 3, 5, 6-trój-hydroksylowym. Chronione grupy hydroksy¬ lowe, usytuowane w polozeniu 5 i 6 pólproduktu, otrzymanego wedlug powyzszego sposobu, moga byc selektywnie przeprowadzane w wolne grupy, to znaczy bez odslaniania analogicznie chronionych grup hydroksylowych w polozeniu 1 i 2. Przeprowa¬ dza sie to przez traktowanie pólproduktu kwasem na przyklad 00°/o wodnym rotworem kwasu octo¬ wego /na przyklad w temperaturze 35°C/ lub uwod¬ nionym etanolowym roztworem kwasu solnego.Uwolnione grupy hydroksylowe moga byc nastep¬ nie zeteryfikowane rodnikami organicznymi, na przyklad reaktywnymi zestryfiikowanymi, ewentu¬ alnie podstawionymi alkoholami, na przyklad od¬ powiednimi halogenkami, takimi, jak chlorki lub bromki, jak równiez zwiazkami sulfonyloksylowy- mi, na przyklad zwiazkami p-toluenosulfonyloksylo- wymi, w obecnosci srodków zasadowych, na przy¬ klad wodorotlenku metalu alkalicznego, którym mo¬ ze byc na przyklad wodorotlenek potasu.Operacje te mozna przeprowadzac stopniowo, ete- ryfikujac w pierwszej kolejnosci pierwszorzedowa grupe hydroksylowa usytuowana w polozeniu 6, na przyklad przez traktowanie pólproduktu mniej wiecej równowazna iloscia reaktywnego estru zwia¬ zku o wzorze R5 — OH, w obecnosci mniej wie¬ cej równowaznej ilosci wodorotlenku metalu alka¬ licznego lub tlenku srebra, a w nastepnej kolejno¬ sci grupe hydroksylowa usytuowana w polozeniu 5.Grupe hydroksylowa, usytuowana w polozeniu 6 zwiazku 5, 6-dwu'hydroksylowego, zawierajacego w polozeniu 3 zeteryfikowana grupe hydroksylowa,80143 a mozna równiez estryfikowac selektywnie, na przy¬ klad przez traktowanie zwiazku odpowiednim halo¬ genkiem kwasu sulfonowego, takim jak chlorek • kwasu p-toluenosulfonowego. Tak przeksztalcony zwiazek 5, 6-dwuhydroksylowy mozna przeprowa¬ dzic przez traktowanie odpowiednim srodkiem al¬ kalicznym, na przyklad nizszym alkoholanem meta¬ lu alkalicznego, takim, jak etanolan sodu, w zwia¬ zek 5, 6-epoksydowy. Przez rozszczepienie epoksydu alkoholem o wzorze R5 — OH w obecnosci restry- fikujacego katalizatora, na przyklad zwiazku me¬ talu alkalicznego, zwlaszcza sodu, z alkoholem o wzorze R5 — OH, lub fenolu o wzorze R5 — OH, ewentualnie w obecnosci zasady, na przyklad pi¬ rydyny, korzystnie w podwyzszonej temperaturze, otrzymuje sie zwiazek 5-hydroksy-6-R5-tlenowy.Zawarta w tym zwiazku wolna grupe hydroksylo¬ wa w polozeniu 5 mozna selektywnie estryfikowac, na przyklad przez traktowanie reaktywnym estrem zwiazku o wzorze R4 — OH, w obecnosci srodka zasadowego, jak opisano wyzej.Traktujac zwiazki wyjsciowe, otrzymywane we¬ dlug wymienionych powyzej sposobów, kwasem Le¬ wisa lub kwasem mineralnym takim, jak kwas chlorowodorowy, lub siarkowy, jalk równiez fosfo¬ rowy, a takze karboksylowym kwasem organicznym takim jak kwas mrówkowy lub szczawiowy, w sro¬ dowisku wodnym, mozna uzyskac odszczepienie rod¬ nika ochronnego obu grup hydroksylowych usytuo¬ wanych w polozeniu 1 i 2 tych zwiazków. Reakcje te mozna prowadzic ewentualnie w obecnosci orga¬ nicznego rozpuszczalnika takiego, jak kwas octowy i ewentualnie w temperaturze obnizonej lub pod¬ wyzszonej, w zamknietym naczyniu i w razie po¬ trzeby i/lub w atmosferze gazu obojetnego.Zwiazki wyjsciowe o wzorze 3 mozna na przy¬ klad otrzymac estryfikujac grupy hydroksylowe w polozeniu 5 i 6 D-glikofuranozy, w której grupy hydroksylowe zawarte w polozeniu 1 i 2 sa chro¬ nione grupa o wzorze -X-, natomiast grupa hydro¬ ksylowa w polozeniu 3 jest zeteryfikowana, Estry- fikacje grup hydroksylowych w polozeniu 5 i 6 uzy¬ skuje sie przez traktowanie D-glikofuranozy reakty¬ wna pochodna organicznego kwasu karboksylowego, na przyklad halogenkiem, takim, jak chlorek, zwlaszcza jednak odpowiednia pochoda nizszego kwasu alkanokarboksylowego, na przyklad kwasu octowego lub aromatycznego kwasu karboksylowe¬ go, na przyklad kwasu benzoesowego. Grupy hy¬ droksylowe w polozeniu 1 i 2 otrzymanego w ten sposób zwiazku mozna selektywnie przeprowadzac w wolne grupy, traktujac na przyklad otrzymany zwiazek kwasem octowym w srodowisku wodnym i w razie potrzeby w obecnosci mocnego kwasu, ta¬ kiego, jak na przyklad kwas fosforowy.D-glikO'furanoze zawierajaca zeteryfikowana gru¬ pe hydroksylowa w polozeniu 3 i zestryfikowane grupy hydroksylowe w polozeniach 5 i 6, mozna otrzymac równiez odszczepiajac grupe ochronna, na przyklad grupe X, obu grup hydroksylowych w po¬ lozeniu 1 i 2 przez traktowanie kwasem chlorow- cowodorowym, na przyklad kwasem chlorowodo¬ rowym, w obecnosci alkoholu, na przyklad nizszego alkanolu, takiego, jak etanol, a nastepnie przepro¬ wadzajac otrzymany D-glikofuranozyd, na przyklad nizszy alkilo-D-glikofuranozyd, zawierajacy zete¬ ryfikowana grupe hydroksylowa w polozeniu 3 i ze¬ stryfikowane grupy hydroksylowe w polozeniu 5 i 6, w odpowiednia D-glikofuranoze. Te ostatnia 5 * reakcje przeprowadza s'ie traktujac D-glikofurano¬ zyd 50% roztworem wodnym kwasu octowego w temperaturze okolo 60°C.D-'glikofuranoze, posiadajace w polozeniu 3 ze- teryfikowna grupe hydroksylowa, a w polozeniach 10 5 i 6 zestryfikowane grupy hydroksylowe, przepro¬ wadza sie nastepnie tak jak to opisano powyzej, w D-arabinoze. Uzyskuje sie to przez traktowanie wymienionej D-glikofuranozy zwiazkami utleniaja¬ cymi takimi, jak kwas nadjodowy wzglednie jego 15 sól, na .przyklad nadjodan sodu. Otrzymana D-ara- binoza zawiera w polozeniu 2 zeteryfikowana gru¬ pe hydroksylowa, a w polozeniach 4 i 5 zestry¬ fikowane grupy hydroksylowe, natomiast w polo¬ zeniu 3 moze zawierac grupe hydroksylowa acy- 20 lowana rodnikiem formylowym. Te grupe hydro¬ ksylowa mozna uwolnic w warunkach reakcji. Tak otrzymana D-arabinoze redukuje sie nastepnie do odpowiedniego D-arabitolu, stosujac opisana wy¬ zej metode, na przyklad traktujac D-arabinoze wo- 25 dorkiem borowo-sodowym.Ewentualnie podstawiony rodnik metylenowy o wzorze -X- wprowadza sie w polozenie 1,3—0, na przyklad przez traktowanie ketonem lub aldehy¬ dem takim, jak aldehyd benzoesowy, korzystnie 30 w obecnosci odpowiedniego kwasnego srodka kon¬ densacyjnego takiego, jak chlorek cynkowy. W tak otrzymanym zwiazku D-arabitolu, zawierajacym w polozeniu 1 i 3 atomy tlenu zwiazane rodnikiem o wzorze Xi zeteryfikowana grupe hydroksylowa 35 w polozeniu 2 o, zestryfikowane grupy hydroksy¬ lowe umieszczone w polozeniu 4 i 5 przeprowadza sie w wolne grupy hydroksylowe. Zestryfikowane grupy w polozeniu 4 i 5 przeprowadza sie w wolne grupy hydroksylowe przez traktowanie srodkiem za- 40 sadowym, na przyklad wodorotlenkiem metalu al¬ kalicznego, takim, jak wodorotlenkiem metalu alka¬ licznego takim, jak wodórotlenek sodu lub potasu, wolne grupy hydroksylowe w pozycjach 4 i 5 mo¬ ga byc zeteryfikowane na przyklad w sposób opi- 45 sany powyzej, ewentualnie stopniowo.Zwiazki wyjsciowe o wzorze 3, a zwlaszcza takie, w których grupa hydroksylowa w polozeniu 5 jest zeteryfikowana rodnikiem aromatycznym, takim jak na przyklad rodnik fenylowy, mozna równiez otrzy- 50 mac estryfikujac grupy hydroksylowe w polozeniu 3 i 5 D-glikofuranozy, która w polozeniu 1 i 2 zawiera chronione grupy hydroksylowe, a w po¬ lozeniu 6 grupe hydroksylowa zeteryfikowana na przyklad rodnikiem aromatycznym. Estryfikacje 55 prowadzi sie na przyklad przez prowadzenie rod¬ ników benzoilowych, po czym w opisany wyzej sposób bezposredni lub stopniowy uwalnia sie chro¬ nione grupy hydroksylowe, w polozeniu 1 i 2, a na- , stepnie otrzymana D-glikofuranoze, zawierajaca 60 w polozeniu 3 i 5 zestryfikowane grupy hydroksy¬ lowe, a w polozeniu 6 zeteryfikowana grupe hydro¬ ksylowa, przeprowadza sie w srodowisku utlenia¬ jacym w odpowiednia D-arabinoze, która redukuje sie do odpowiedniego D-arabitolu. W tym ostatnim 65 zwiazku obydwie wolne grupy hydroksylowe w po-\ 80143 10 lozeniu 1 i 3 chroni sie przez wprowadzenie rodnika o wzorze X sposobem opisanym powyzej, a zwlasz¬ cza rodnika bezylidenowego, zestryfikowane grupy hydroksylowe w polozeniu 3 i 5 uwalnia sie przez traktowanie srodkiem zasadowym i zestryfikowane w znany sposób przez traktowanie reaktywnym es- trem alkoholu w obecnosci srodka zasadowego.Otrzymany zwiazek D-arabitolu zawiera w poloze¬ niach 1, i 3 grupy hydroksylowe chronione przez rodnik o wzorze -X-, a w polozeniach 2, 4 i 5 za¬ wiera zeteryfikowane grupy hydroksylowe, wyste¬ pujace w zwiazkach o wzorze 3.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku posiadaja cenne wlasciwosci farmakologiczne, a mia¬ nowicie wykazuja one dzialanie przeciwzapalne, Mozna to wykazac, na przyklad w oparciu o test Terpentin-Pleuritis Spector'a, J. Path. Bact., tom 72, str. 367/1956/ przeprowadzajac doswiadczenie na zwierzetach, na przyklad szczurach, stosujac dawki wprowadzane do otrzewnej 0,1—0,3 g/kg. Ze wzgle¬ du na wlasciwosci nowe zwiazki moga znalezc od¬ powiednie zastosowanie jako substancje dzialajace przeciwzapalnie, a w szczególnosci jako substancje dzialajace przeciwwysiekowo i przeciwobrzekowo.W przeciwienstwie do zwiazków glikofuranozydo- wych o. podobnym zakresie dzialania, zwiazki o wzorze 1 nie zawieraja ugrupowania pólaceta- lowego, dzieki czemu charakteryzuja sie doskonala stabilnoscia. Ponadto stwierdzono, ze zwiazki te otrzymuje sie latwo w postaci krystalicznej. Dlate¬ go tez, w przeciwienstwie do wyzej wymienionych zwiazków glikofuranozydowych, które przy normal¬ nym trybie postepowania wystepuja w postaci ole¬ istej i nalezy je oczyszczac poprzez wysokopróznio- wa. destylacje, zwiazki o wzorze 1 daja sie oczysz¬ czac latwiej, taniej i z mniejszymi stratami. Po oczyszczeniu moga byc przerabiane na preparaty farmakologiczne, takie na przyklad jak tabletki, do których to celów zwiazki glikofuranozydowe po¬ wyzszego typu nie nadaja sie.Szczególnie wartosciowymi, z uwagi na wymie¬ nione farmakologiczne dzialania, sa D-arabitole o wzorze 1, w którym B^ i R3 maja znaczenie po¬ dane przy omawianiu wzoru 1, a zwlaszcza ozna¬ czaja nizsze grupy alkanoilowe, takie, jak grupy acetylowe, i w którym to wzorze kazda z grup R2, R4 i R5 oznacza nizszy rodnik alkilowy, na przyklad metylowy, lub prostolancuchowy albo roz¬ galeziony rodnik propylowy lub butylowy, nizszy rodnik alkenylowy, na przyklad allilowy, a zwlasz¬ cza rodnik benzylowy, ewentualnie podstawiony w sposób podany powyzej, przy czym grupa R5 oznacza równiez rodnik fenylowy, ewentualnie pod¬ stawiony w sposób podany wyzej.Z grupy zwiazków wytwarzanych sposobem we¬ dlug wynalazku wymienic nalezy szczególnie zwiaz¬ ki o wzorze 1, w którym R2 oznacza nizszy rodnik alkilowy, jak równiez nizszy rodnik alkenylowy, lub rodnik benzylowy, ewentualnie podstawiony zwlaszcza w polozeniu 4, atomami chlorowców, a w szczególnosci atomami chlorii, lub nizszymi ro¬ dnikami alkilowymi, a zwlaszcza rodnikami metylo¬ wymi, jak równiez nizszymi rodnikami alkoksylo- wymi, a w szczególnosci grupami metoksylowymi: kazdy z rodników R4 i R5 oznacza rodnik benzylo- 10 15 20 25 30 35 40 55 65 wy, ewentualnie podstawiony, zwlaszcza w polo¬ zeniu 4, atomami chlorowca, a zwlaszcza atomami chloru, lub nizszymi rodnikami alkilowymi, a szcze¬ gólnie rodnikami metylowymi, jak równiez nizszymi rodnikami alkoksylowymi, na przyklad grupami metoksylowymi, przy czym R5 oznacza równiez rod¬ nik fenylowy, ewentualnie podstawiony, zwlaszcza w polozeniu 4, atomami chlorowca, a szczególnie atomami chloru lub nizszymi rodnikami alkilowy¬ mi, a szczególnie grupami metylowymi, jak rów¬ niez nizszymi rodnikami alkoksylowymi, na przy¬ klad grupami metoksylowymi, jak równiez ich nzsze ipochodne 0-alkanoilowe.W pierwszej kolejnosci wymienic nalezy 2,4,5- -trój-O-benzylo-D-arabitol, jak równiez 2,4-dwu- -0-benzylo-5-/-D-arabitol, które w wyzej wymie¬ nionym tescie Terpentin-Pleuritis, przy dawkach okolo 0,1—0,3 g/kg wykazuja doskonale dzialanie.Nowe zwiazki lub ich sole wytwarzane sposobem wedlug wynalazku moga znalezc zastosowanie jako srodki lecznicze, na przyklad w postaci preparatów farmaceutycznych, zawierajacych te zwiazki w'mie¬ szaninie z odpowiednimi nosnikami farmaceutycz¬ nymi organicznymi lub nieorganicznymi, stalymi lub cieklymi, nadajacymi sie do podawania we¬ wnetrznego, zewnetrznego i miejscowego. Przydat¬ nymi nosnikami do wytwarzania takich preparatów sa te, które sa obojetne w stosunku do. nowych zwiazków, na przyklad woda, zelatyna, cukier /lak¬ toza, glikoza, fruktoza/, skrobie /kukurydziana, pszenna lub ryzowa/, kwas stearynowy lub jego sole takie, jak stearynian wapnia lub magnezu, talk, oleje roslinne, alkohole benzylowe, guma, po- lialikiloenoglikole, glikol propylenowy lub inne znane nosniki leków.Preparaty farmaceutyczne moga wystepowac w po¬ staci tabletek, drazetek lub kapsulek albo w postaci cieklej jako roztwory, zawiesiny lub emulsje. Moga one byc ewentualnie sterylizowane i/lulb zawierac srodki pomocnicze takie, jak srodki konserwujace, stabilizujace, zwilzajace lub emulgujace, sole powo¬ dujace zmiane cisnienia osmotycznego lub bufory.Moga one zawierac równiez i inne terapeutycznie skuteczne substancje. Preparaty te wytwarza sie stosujac znane metody.Wynalazek jest opisany blizej w ponizszych przy¬ kladach.Przyklad I. Roztwór zawierajacy 26,3 g 2, 4,5-trój-0-benzylo-3-0-formylo-D-arabinozy w 50 ml metanolu wkrapla sie w ciagu 30 minut w tempe¬ raturze 5°C do roztworu zawierajacego 7,9 g wo¬ dorku borowo-sodowego w 125 ml 20% wodnego roztworu metanolu. Po uplywie 10 minut, niezbed¬ nych dla calkowitego zaknczenia reakcji, mieszani¬ ne reakcyjna zadaje sie 50 ml wody, wieksza czesc metanolu oddestylowuje sie pod zmniejszonym, cis¬ nieniem, a pozostalosc ekstrahuje chlorkiem mety¬ lenu. Ekstrakt organiczny przemywa sie woda, 2 n kwasem solnym i ponownie woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem.Pozostalosc krystalizuje sie z mieszaniny chlorku metylenu i eteru naftowego. Otrzymuje sie 2,4,5- -trój-0-'benzylo-D-arabitol o wzorze 5 w postaci bialych krysztalów, charakteryzujacy sie nastepu-11 jacymi wlasciwosciami: temperatura topnienia 67—68,5°C : MDW = -^50°±/c = 1,184 w chloroformie/.Stosowany nowy substrat wytwarza sie w naste¬ pujacy sposób: zawiesine zawierajaca 500 g suro¬ wego etylo-3,5,6Htrój-0-benzylo-D^glikofuranozydu 5 w 500 ml 50% wodnego roztworu kwasu octowego, ogrzewa sie w ciagu 16 godzin w temperaturze 70°C w atmosferze azotu, stosujac przy tym intensywne mieszanie. Jasnozólta zawiesine oziebia sie naste¬ pnie do temperatury 30°C, po czym odparowuje cal- io kowicie pod zmniejszonym cisnieniem na lazni o tempera/turze 35°C. Pozostalosc stanowiaca rzadki syrop, rozpuszcza sie w 1200 ml toluenu, przemywa nasyconym roztworem kwasnego weglanu 'sodu i woda az do uzyskania odczynu obojetnego, po 15 czym osusza siarczanem magnezu. Nastepnie do¬ daje sie porcjami 4200 ml heksanu, przy czym wy¬ dziela sie 3,5,6-trój - O-benzylo-D - glikofuranoza w postaci krystalicznego, prawie bezbarwnego pro¬ duktu. Po dwukrotnym rozpuszczeniu i powtórnym 20 wytraceniu, w temperaturze 0°C, z dwóch czesci ob¬ jetosciowych mieszaniny metanolu i wody w stosun¬ ku 1:1, otrzymuje sie calkowicie bezbarwny produkt o temperaturze topnienia 68—71°C i [a] ^ = —30° + l°/c = 1 w chloroformie/. Substancja jest, zgodnie 25 z chromatogramem cienkowarstwowym na sililkazelu jednolita i wykazuje w ukladach cykloheksan — aceton /70:30/: chloroform — aceton /85:15/ i chlo¬ roform — octan etylu /50:50/ wartosc Rf wynosza¬ ca 0,18 wzglednie 0,32, wzglednie 0,40. , . 30 Powyzszy pólprodukt mozna otrzymac równiez w nastepujacy 'sposób: zawiesine, zawierajaca 9,8 g 1,2-0 - izopropylideno-3,5,6-trój^0-benzylo-D^glikiofu- ranozy w mieszaninie skladajacej sie z 65 ml lo¬ dowatego kwasu octowego i 35 ml In wodnego 35 roztworu kwasu siarkowego, ogrzewa sie w Ciagu 30 minut w temperaturze 80°C, stosujac przy tym , intensywne mieszanie i atmosfere azotu. Jasno- zólty, przezroczysty roztwór oziebia sie do tem¬ peratury 10°C, nastepnie nastawia, przez dodanie 40 40 ml 2 n wodnego roztworu wodorotlenku sodu, na wartosc pH 2—3, po czym. odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem na lazni o temperaturze 36°C Uzyskany koncentrat rozpuszcza sie w 100 . ml chloroformu, przemywa 1 n wodnym roztwo- 45 rem kwasnego weglanu potasu i woda, az do uzy¬ skania odczynu obojetnego, po czym osusza siar¬ czanem magnezu.Chloroformowy roztwór odparowuje sie pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostaly rozpusz- 50 czalnik odparowuje sie calkowicie, ogrzewajac po¬ zostalosc w ciagu 1 godziny pod silnie obnizonym cisnieniem w temperaturze lazni 40°C. Oleista po¬ zostalosc rozpuszcza sie w 40 ml octanu etylu i krystalizuje dodajac porcjami 480 ml heksanu. 55 Otrzymuje siie bezbarwna 3,5,6-trój-O-benzalo-D- -glikofuranoze o temperaturze topnienia 68—7'0°C.Pólprodukt mozna wytworzyc równiez w naste¬ pujacy sposób: zawiesine, skladajaca sie z 10 g 1,2-O-izopropylideno - 3,5,6-trój-O-benzylo-D-gliko- 60 furanozy w 1000 ml 50®/o wodnego roztworu kwasu mrówkowego ogrzewa sie w oiagu 6 godzin w tem¬ peraturze 70°C, a nastepnie ekstrahuje toluenem.Faze organiczna przemywa sie nasyconym wod¬ nym roztworem kwasnego weglanu sodu i woda, «5 12 az do uzyskania odczynu obojetnego, nastepnie osusza siarczanem sodu, filtruje i przesacz uzu¬ pelnia do objetosci 100 ml toluenem.Roztwór rozciencza sie 100 ml eteru naftowego o temperaturze wrzenia 60—90°C, traktuje 0,3 g wegla aktywnego, po czym mieszanine utrzymuje sie w stanie wrzenia w ciagu kilku minut .pod chlodnica zwrotna i filtruje na goraco. Przesacz oziebia sie do temperatury 30°C i mieszajac roz¬ ciencza 500 ml eteru naftowego, wprowadzanego porcjami 3,5,6^trój-0-benzylo-D-glikofuranoza wy¬ traca sie w postaci bezbarwnych, drobnych igie¬ lek, które po zakonczeniu dodawania eteru nafto¬ wego, pozostawia sie w roztworze na kilka godzin utrzymujac temperature 0°C. Produkt posiada tem¬ perature topnienia 64—66°C. * Roztwór zawierajacy 53 g 3,5,6-trój-O-benzylo- -D-glikofuranozy w 4000 ml 50% wodnego roz¬ tworu kwasu octowego zadaje sie w temperatu¬ rze 20°C roztworem 58,4 g kwasu nadjodowego w 135 ml wody. Mieszanine pozostawia sie w tem¬ peraturze 0—5°C przez okres 16 godzin, nastepnie odfliltrowuje wytworzony bialy, krystaliczny osad, przemywa go niewielka iloscia lodowatej wody i suszy przy uzyciu strumieniowej pompy wod¬ nej w temperaturze 60°C. Otrzymana 2,4,5-trój- -0-benzylo-3-/-formylo-D-arabinoza topnieje w temperaturze 78—79°C. Przez traktowanie zasada mozna ^ przeprowadzic ja w 2,4,5-trój-O-benzylo- -D-arabinoze: Przyklad II. Roztwór, zawierajacy 13,2 g wodorku boroWo^sodowego w 180 ml 20% wodnego roztworu metanolu, zadaje sie roztworem 39,6 g 2-0 - n - propylo-4,5-dwuj0-/4-chlorobenzylo/-D-ara- binozy w 100 ml metanolu, dodawanym kropla¬ mi w ciagu 30 minut w temperaturze 5°C. Mie¬ szanine pozostawia sie w tej temperaturze na okres 2 godzin, po czym dodaje 40 ml wody. Me¬ tanol oddestylowuje sie pod zmniejszonym cisnie¬ niem w temperaturze 40°C, a pozostalosc ekstra¬ huje chloroformem. Ekstrakt organiczny przemywa sie woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc traktu¬ je sie mieszanina eteru i eteru naftowego i otrzy¬ muje sie 2-0-n-propylo-4,5-dwu^0n/4Hchlorobenzy* lo/-D-arabitol o wzorze 6, w postaci bialych kry¬ sztalów. Produkt charakteryzuje sie nastepujacy* mi wlasciwosciami: temperatura topnienia 84—84,5°C [a] d =-^27°± l°/c = 1,102 w chloroformie/.Nowa substancje wyjsciowa wytwarza sie w na¬ stepujacy sposób: roztwór, zawierajacy 82 g 1,2- -0 - i^opropylideno-S-O-alliilo-^-D^glikofuranozy w 800 ml etanolu, uwodornia sie w obecnosci 1 g katalizatora zawierajacego 10% palladu na weglu aktywnym. Katalizator odfiltrowuje sie, przesacz odparowuje, a^ pozostalosc, zawierajaca 1,2-0-izo- propylideno - 3 - 0 - n - propylo - «-D - glikofuranoze, [a] ^ = —49* 25±!li7c —1 w chloroformie/, odgazo¬ wuje sie pod silnie obnizonym cisnieniem.Roztwór, zawierajacy 32 g l-v2-0-izopropylidcleno- -3-O^n-propylo-a-D-glikofuranozy w 100 ml abso¬ lutnego dioksanu, zadaje sie 87;5 g sproszkowane¬ go wodorotlenku potasu. Nastepnie, mieszajac wkrapla sie w ciagu 30 minut roztwór 131 g chlor¬ ku 4-dhlorobenzylowego w 50 ml absolutnego dio-13 ksanu i pozostawia na okres 5 godzin w tempe¬ raturze 80°C. Nadmiar chlorku 4-chlorobenzylowe- go oddestylowalje sie z para wodna, a pozostalosc oziebia i ekstrahuje chloroformem. Ekstrakt orga¬ niczny przemywa sie woda, osusza siarczanem so¬ du i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem.Pozostalosc destyluje sie w temperaturze 230°C przy 0,015 mm Hg. Otrzymuje sie 1,2-0-izopropy- lideno-3-0-n-propylo-5,6-dwu-0-/4-chlorobenzylo/-a- -D-glikofuranoze w postaci slabo zóltawego oleju, charakteryzujacego sie: [a] ^ =—22°±l7c = 1 w chloroformie/.Zawiesine 5 g l,2-0-izopropylideno-3-0-n-propy- lo - 5,6 - dwu - 0-/4-chlorobenzylo/^a-D-glikofuranozy w mieszaninie 35 ml lodowatego kwasu octowego i 17,5 ml 1 n wodnego roztworu Jcwasu siarkowe¬ go ogrzewa sie w temperaturze 80°C w ciagu 30 minut w atmosferze azotu, stosujac przy tym in¬ tensywne mieszanie. Mieszanine reakcyjna oziebia sie nastepnie do temperatury liO°C, nastawia 2 n wodnym roztworem wodorotlenku sodu na war¬ tosc pH 2—3 i w koncu odparowuje w tempera¬ turze lazni 35°C. Koncentrat ekstrahuje sie ete¬ rem, po czym faze organiczna przemywa sie na¬ syconym wodnym roztworem kwasnego weglanu sodu i woda, az do uzyskania odczynu obojetne¬ go, osusza siarczanem magne'zu i odparowuje.Pozostalosc odpowiada 3-0- -chk)robenzylo/-D-glikofuranozie, która w chro- matogramie cienkowarstwowym na silikazelu w ukladzie chloroform: octan etylu w stosunku 85:15 wykazuje wartosc Rf 0,12. Produkt po prze£rysitaiizowaniu z mieszaniny toluenu i heksa¬ nu w stosunku 1:3 oraz oziebieniu do temperatu¬ ry —17°C, posiada temperature topnienia 60°C. 3-0-n-propylo-5,6-dwu-0-/4-chlorobenzylo/-D-gli- kofuranoze mozna otrzymac równiez w ten sposób, ze 15 g etylo-3-0-n-propylo-5,6-dwu-0-/4-chloro- benzylo/-'D-glikofuranozydu traktuje sie 600 ml lo¬ dowatego kwasu octowego, a nastepnie mieszanine ogrzewa sie w ciagu 16 godzin do temperatury 70°C. Nadmiar kwasu octowego oddestylówuje sie, wodna pozostalosc ekstrahuje eterem, po czym eks¬ trakt eterowy podaje sie dalszej obróbce opisanej powyzej.Roztwór 49,8 g 3-0-n-jpropyk-5,6-dwu-0-/4-chlo- robenzylo/-D-glikofuranozy w 200 ml kwasu octo¬ wego zadaje sie roztworem 52,5 g kwasu nadjodo- wego w 400 ml wody. Roztwór pozostawia sie na okres 1 godziny w temperaturze pokojowej, po czym filtruje, dodaje do przesaczu 1600 ml wody i ekstrahuje chloroformem. Ekstrakt 'Chloroformo¬ wy przemywa sie nasyconym roztworem kwasnego weglanu sodu oraz woda i osusza siarczanem so¬ du. Roztwór odparowuje sie i otrzymuje 2-O-n- -propylo-4,5-dwu-0-/4-chlorobenzylo/-D - arabinoze, która mozna stosowac bez dalszego oczyszczania.Przyklad III. Mieszanine 12 g 2-O-n-propy- lo-4,5-dwu-0-/4-chlorobenzylo/-D-arabitolu w 12 ml pirydyny i 12 ml bezwodnika kwasu octowego po¬ zostawia sie na okres 16 godzin, a nastepnie odpa¬ rowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc destyluje sie i otrzymuje l,3^dwu-0-acetylo-2-0-n- -prppylo-4,5-dwu-0-4-chlorobenzylo-D-arabitol o wzorze 7, [temperatura wrzenia produktu wynosi 14 220^225°C przy 0,01 mm Hg; [a] ™= +21 + 1° (c = = 1,214 w chloroformie)].Przyklad IV. Roztwór 5,45 g wodorku boro- wo-sodowego w 30 ml zimnej wody wkrapla sie 5 w temperaturze 10°C w ciagu 15 minut do zawie¬ siny 19 g 2-0-metylo-3-0-formylo-4,5-dwu-0-/4- - Mieszanine pozostawia sie na okres 30 minut, a nastepnie dodaje 50 ml wody. Glówna ilosc meta- 10 nolu oddestylówuje sie w temperaturze- 40°C pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc ekstrahuje chlorkiem metylenu. Otrzymany ekstrakt przemy¬ wa sie woda, 2 n kwasem solnym, ponownie woda, nastepnie osusza siarczanem sodu i odparowuje pod x15 zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc krystalizuje sie z mieszaniny chlorku metylenu i eteru. nafto¬ wego. Otrzymuje sie 2-0-metylo-4,5-dwu-0-/4-chlo- robenzylo/-D-arabitol o wzorze 8 w postaci bialych krysztalów, posiadajacy temperature topnienia 82— 20 82,5°C, [a] d° = —20° ±1° (c = 1,046 w chloroformie). Stosowany mowy substrat wytwarza sie w naste¬ pujacy sposób: roztwór 42 g l,20-izopropylideno- -3-O-metylo-ia-D^glikofuranozy w 150 ml bezwod- 2b mego dioksanu, zadaje sie 128 g sproszkowanego wodorotlenku potasu. Do mieszaniny wkrapla sie, mieszajac w ciagu 30 minut 192 g chlorku 4-chlo- robenzylowego i calosc pozostawia na okres 5 go¬ dzin w temlperaturze 80°C. Nadmiar chlorku 4- 30 -chlorobenzylowego oddestylówuje sie z para wod¬ na, a pozostalosc oziebia i ekstrahuje chlorofor¬ mem. Roztwór chloroformowy osusza sie siarcza¬ nem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnie¬ niem. Pozostalosc destyluje sie w temperaturze 35 235°C przy 0,02 m-m Hg, otrzymujac 1,2-O-izopro- pylideno-3-O-metylo - 5,6- dwu-0-/4-chlorobenzylo/- -D-glikofuranoze w postaci slabo zóltego oleju: M d° = — 22° ±lG ('c = 1G w chloroformie).Roztwór 11 g l,2-0-izopropylideno-3-0-metylo- 40 -5,6-dwu-iO-/4Hchlo:robenzylo/-«-DJglikofuranozy w 300 ml 1 n etanolowego roztworu chlorowodoru po¬ zostawia sie na okres 20 godzin w temperaturze pokojowej, a nastepnie neutralizuje w temperaturze 0—5°C 10 n wodnym roztworem wodorotlenku so- 45 du. Glówna ilosc etanolu oddestylówuje sie pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc ekstrahuje chloroformem. Ekstrakt chloroformowy przemywa sie wodnym roztworem kwasnego. siarczynu sodu, a nastepnie woda, po czym osusza siarczanem sodu 50 i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozo¬ stalosc destyluje sie, przy czym etylo-3-O-metylo- -5,6-dwu-0-/4-chlorobenzylo/-D-glikofuranozyd o- trzymuje sie w temperaturze 190°C przy 0,01' mm Hg w postaci slabo zóltego oleju: [a] 2£ = ^14° ±ló 55 (c = w chloroformie).Roztwór 68,6 g etylo-3-0-metylo-5,6-dwu-0-/4- ^chlorobenzylo/-D-glikofuranozydu w 600 ml 60°/o wodnego roztworu kwasu octowego, zawierajacy 2 g bromku wapnia, utrzymuje sie w stanie wrze- 60 nia w ciagu 12 godzin pod chlodnica zwrotna. Na¬ stejpnie oddestylówuje sie glówna ilosc kwasu oc¬ towego pod zmniejszonym cisnieniem, a pozosta¬ losc ekstrahuje eterem. Roztwór eterowy przemywa sie nasyconym roztworem kwasnego weglanu sodu 65 i woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod15 Zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc rozpuszcza sie w mieszaninie chloroformu i octanu etylu w stosunku 85: 15 i filtruje w kolumnie chromato¬ graficznej wypelnionej silikazelem. Otrzymuje sie 3-OMmetyloJ5,6-dwu-0-/4-chlorobelnzylQ/-D-iglikofu- ranoze w postaci zóltawego oleju. Produkt charak- 20 teryzuje sie nastepujacymi wlasciwosciami: [a] D = = —\2° ±1°, chromatogram cienkowarstwowy wy¬ kazuje wartosc Rf = 0,1 w ukladzie chloroform: octan etylu = 85 : 15, wypelnienie silikazel.Roztwór 26,8 g 3-Q-metylo-5,6-dwu-0-/4-chloro- benzylo/-D^glikofuranozy w 800 ml 75°/o wodnego roztworu kwasu octowego, zadaje sie w tempera¬ turze 20°C roztworem 30 g kwasu nadjodowego w 100 ml wody. Do mieszaniny dodaje sie 400 ml wody i odfiltrowuje wytworzony bialy, krysztalo¬ wy osad, który przemywa sie niewielka iloscia lo¬ dowatej wody i suszy- pod zmniejszonym cisnieniem wytworzonym strumieniowa pompa wodna, w temperaturze 50°C. Otrzymana 2^0-metylo-3-0-fór- mylo-4,5-dwu-0-/4-chlorobenz:ylo/-D-arabinoza topi sie w temperaturze 108^109,5°C; [«] g* = +7° ±1° (c = 1,167 w chloroformie). < Przyklad V. Roztwór 17,3 g 2,4-dwu-O-ben- zylo-3-0-fórmylo-5-0-fenylo-D-ara!binozy w 210 ml metanolu wkrapla sie w ciagu 15 minut w tempe¬ raturze 59Cf do roztworu 5 g wodorku borowo-so- dowegó w 90 ml 65% wodnego roztworu metanolu.Mieszanine reakcyjna pozostawia sie na okres 30 minut, a nastepnie dodaje 50 ml wody. Glówna ilosc metanolu oddestylowuje sie pod zmniejszo¬ nym cisnieniem w temperaturze 40PC, a pozosta¬ losc neutralizuje sie lodowato zimnym 2 ri kwasem solnym i ekstrahuje chlorkiem metylenu. Ekstrakt organiczny przemywa sie 2 n kwasem solnym i Woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc krystalizuje sie z mieszaniny chlorku metylenu i eteru naftowe¬ go. Otrzymuje sie 2,4-dwu-0-benzylo-5-0-fenylo-D- -arabitol o wzorze 9, w postaci bialych krysztalów o temperaturze topnienia 88—89°C; [a] ™ = —39° ±1°; (c = 1,112 w chloroformie).Nowa substancje wyjsciowa wytwarza sie w na¬ stepujacy sposób: stopiona mieszanine, zawierajaca 50 g l^-O-izopropylideno-S^-anhydro^a-P-glifeofu- . ranozy (l,2-Ojizopropylideno-5,6-dwudezoksy-5,6-0- -«-D-glikofuranozy) i 23,5 g fenolu zadaje sie w temperaturze 110°C 3 kroplami pirydyny. Wywia¬ zujaca sie egzotermiczna reakcje reguluje sie przez oziebianie tak, aby temperatura nie przekraczala 170°C. Mieszanine reakcyjna pozostawia sie przez 30 minut w temperaturze 140°C, nastepnie oziebia, do ¦ temperatury 80—90°C i mieszajac wkrapla 100 ml metanolu. Metanolowy roztwór odparowuje sie, a pozostalosc rozpuszcza w eterze. Eterowy roztwór przemywa sie lodowato zimnym 1 n wod¬ nym roztworem wodorotlenku sodu, nastepnie osu¬ sza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszo- nyni cisnieniem.Pozostala 1,2-O-izapropy lideno-6 -O-fenyló-\a-D- -glikofuranoze oczyszcza sie w nastepujacy sposób: roztwór 65 g surowej l,2-0-izoprópylideno-6-0-fe- nylo^a-D-glikofuranozy w 60 ml pirydyny zadaje sie 60 ml bezwodnika kwasu octowego i pozostawia 16 na okres 12 godzin w temperaturze pokojowej, po czym oddestylowuje sie glówna ilosc pirydyny i bezwodnika kwasu octowego pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze 50—60oC. Pozostalosc 5 zadaje sie 100 ml lodowatej wody i ekstrahuje eterem. Roztwór eterowy przemywa sie lodowato zimnym 1 n kwasem solnym i woda, osusza siar¬ czanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym ci¬ snieniem. Pozostalosc krystalizuje sie z mieszaniny 10 metanolu i wody. Otrzymuje sie 1,2-0-izopropyli- deno-3,5-dwu-0 - ace!tylo-6-0-fenykwa-tD-gl:ikofura- • noze o temperaturze topnienia 108°C.Zawiesine 62,5 g l,20-izopropylideno-3,5-dwu-0- -acetylo-16-O-fenyloHa-D-glikofuranozy w 200 ml 15 metanolu zadaje sie roztworem 20,2 g. wodorotlen¬ ku potasu w 466 ml metanolu. Mieszanine pozo¬ stawia sie na 10 minut, po czym odparowuje pod' zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc ekstrahuje sie eterem i roztwór eterowy przemywa woda az 20 do uzyskania odczynu obojetneigo, a nastepnie osu¬ sza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszo¬ nym cisnieniem. Pozostalosc krystalizuje sie z mie¬ szaniny metanolu i wody. Otrzymuje sie 1,2-O-izo- propylideno-6-O-fenylo-a-D-glikofuranoze o tempe- 25 raturze topnienia 60—61°C. Roztwór 90 g 1,2-O-izo- prtfpyliderio-6-Ó-fenylo-a-D-glikofuranozy w 60 ml sulfotlenku dwumetylowego wkrapla sie, mieszajac, w atmosferze azotu do zawiesiny 58,3 g sproszko¬ wanego wodorotlenku potasu w 120 ml sulfotlenku 30 dwumetylowego. Do powstalej mieszaniny wkrapla sie w ciagu 70 minut w temperaturze 40°C 115 g chlorku benzylu. Calosc miesza Sie jeszcze w cia¬ gu 12 godzin w temperaturze pokojowej, po czym mieszanine, reakcyjna wylewa sie do 200 ml lodo- 35 watej wody i ekstrahuje chloroformem.Chloroformowy roztwór przemywa sie woda, az do uzyskania odczynu obojetnego, osusza siarcza¬ nem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnie¬ niem, wytworzonym strumieniowa pompa wodna. 40 Pozostalosc zadaje sie, 60 g wodorotlenku potasu i poddaje destylacji z para wodna, która prowa¬ dzi sie tak dlugo, dopóki destylat wykazuje nega¬ tywna próbe chlorowa. Pozostalosc oziebia sie i ekstrahuje chloroformem. Roztwór chloroformo- 45 wy przemywa sie woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzy¬ mana w ten sposób l,2-0-'izopropylideno-3,5-dwu-0- -benz^lo-6-O-fenylo-a-D-glikofuranoze krystalizuje sie z mieszaniny metanolu i wody. Produkt posia- 50 da temperature topnienia 62y5—63,5°C; [«] ™ = —26° ±1° (c = 1,03 w chloroformie).Roztwór 96 g l^-O-izopropyliideno-S^-dwu-O- -!benzylo-6-0-fenylo-«-D-igli!kofuranozy w 150 ml \ 1 n etanolowego roztworu chlorowodoru pozosta- 55 wia sie na okres 18 godzin w temperaturze poko¬ jowej, nastepnie oziebia do temperatury 0—5°C i neutralizuje lodowato zimnym 10 n wodnym roz¬ tworem wodorotlenku sodowego. Wydzielony chlo¬ rek sodu odfiltrowuje sie, a z przesaczu odpedza glówna ilosc alkoholu pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze 40-^45°C. Pozostalosc ekstrahuje sie eterem, po czym roztwór eterowy przemywa sie nasyconym wodnym roztworem kwasnego siar¬ czynu sodu, osusza siarczanem sodu i odparowuje w temperaturze 40°C pod zmniejszonym cisnieniem,17 wytworzonym strumieniowa pompa wodna. Po od¬ parowaniu pozostalosci pod silnie obnizonym ci¬ snieniem otrzymuje sie etylo-4;5-dwujO-benzylo-6 -O-fenylo-D-glikofuranozyd; [a] ^ = ^*8° ±1° (c = = 0,91 w chloroformie).Roztwór 24 g etylo-3,5~dwu^O-benzylo-6-C-feny- lo-D-glikofuranozydu w 1800 ml 50°/o wodnego roz¬ tworu kwasu octowego miesza sie w ciagu 6 go¬ dzin w temperaturze 70°C. Nastepnie odpedza sie pod zmniejszonym cisnieniem glówna ilosc kwasu octowego, a pozostalosc ekstrahuje eterem. Roz¬ twór eterowy przemywa sie nasyconym wodnym roztworem kwasnego weglanu sodu i woda, po czym osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. 3,5-dwu-0-benzylo-6-0- -fenylo-D-glikofuranoza wykrysitalizowuje z mie¬ szaniny eteru i heksanu w postaci bialych kryszta¬ lów o temperaturze topnienia 90—91°C; [«] D = = —8° ±1° (c = 1,013 w chloroformie).Roztwór 35,6 g 3,5-dwu-0-benzylo-6-0-fenylo-D- -glikofuranozy w 850 ml 65*/o wodnego roztworu kwasu octowego zadaje sie, w temperaturze 20°C, roztworem 40,5 g kwasu nadjodowego w 70 ml wo¬ dy. Po 5 minutach mieszanine reakcyjna zadaje sie 700 ml wody i ekstrahuje eterem. Roztwór eterowy przemywa sie nasyconym wodnym roztwo-' rem kwasnego weglanu sodu i woda, nastepnie osusza siarczanem sodu i odparowuje w tempera¬ turze 40°C pod cisnieniem obnizonym za .pomoca strumieniowej pompy wodnej. Pozostalosc krystali¬ zuje sie z mieszaniny eteru i heksanu. Otrzymuje sie 2,4-dwu-04)enzylo-3-0-formylo^6^0-fenylo-D- -arabinoze w postaci bialych krysztalów o tempe¬ raturze topnienia 52—54°C; [a] ?? = +8° ±1° (c = = 1,096 w chloroformie). Produkt ten przeprowadza sie w 2,4-dwu-0-benzylo-60-fenylo-O-arabinoze przez traktowanie zasada.Przyklad VI. Roztwór 5,2 g wodorku boro- wo-sodowego w 190 ml 85% wodnego roztworu metanolu zadaje sie w temperaturze 0-^5°C za-* wiesina 19 g 2,4-dwu^O-benzyloJ3jOHformylo-5-0- /4jchlorofenylo/-D-arabinozy w 210 ml metanolu.Mieszanine utrzymuje sie w tej temperaturze w ciagu 30 minut, po czym oddestylowuje sie meta¬ nol w temperaturze 40°C pod zmniejszonym cisnie¬ niem, wytworzonym za pomoca pompy wodnej. Po¬ zostalosc neutralizuje sie loddwatb zimnym 2 n kwasem solnym i ekstrahuje chlorkiem metylenu.Roztwór chlorku metylenu przemywa sie 2 n kwa¬ sem solnym i woda, osusza siarczanem sodu i od¬ parowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc krystalizuje sie z mieszaniny metanolu i wody.Otrzymuje sie 2,4-dwu-0-benzylo-5-0-/4-chlorofe- nylo/-D-araoitol o wzorze 10, w postaci lekko bru¬ natnych krysztalów. Temperatura topnienia pro¬ duktu wynosi 88—89°C; [«] *°=^30° ±1° (c = 1,073 w chloroformie).Stosowany nowy substrat wytwarza sie w naste¬ pujacy sposób: stopiona mieszanine, zawierajaca 50 g l^^O-izopropylideno-Sje-anhydroHa-D^glikofu- ranozy i 38,5 g 4-chlorofenolu, zadaje sie w tem¬ peraturze 1'10°C 6 kroplami pirydyny.Mieszanine reakcyjna pozostawia sie w ciagu 30 minut w temperaturze 140°C, po czym oziebia 0143 \ 18 to temperatury 80—90°C, dodaje 100 ml metanolu, oddestylowuje glówna ilosc metanolu pod zmniej¬ szonym cisnieniem, a pozostalosc ekstrahuje ete^ rem. Ektrakt eterowy przemywa sie 1 n wodnym 5 roztworem wodorotlenku sodu oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, wytworzonym strumieniowa pompa wodna. Pozostalosc, stanowiaca l,2Tizopropylideno- ^6-Q-/4-chlorofenylo/-(a-D^glikofuranoze oczyszcza 10 sie w nastepujacy sposób: roztwór 80,2 g surowej l,2-0-izotxropylideno - 6- OV4^dhlorofenylo/^a-D^gli- kofuranozy w 160 ml mieszaniny pirydyny: bez¬ wodnik kwasu octowego = 1: d utrzymuje sie w ciagu 1,5 godziny w temperaturze 90°C, a nastep- 15 nie odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Po¬ zostalosc zadaje sie 100 ml lodowatej wody i eks¬ trahuje eterem. Eterowy ekstrakt przemywa sie 1 n kwasem solnym oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. 20 1,2 - O - izopropylideno - 3j5 -< dwu-0-acetylo-6-0-/4- -dhlorofenylo/Ha-D-glikofuranoze krystalizujecie z mieszaniny metanolu i wody. Produkt posiada tem¬ perature topnienia 76—77,5°C; [a] p* = 13° ±1° (o = = 1,264 w chloroformie)/ 25 Zawiesine 76 g powyzszej l,2^0-izoipropylideno- v -3,5-dwu-0-acetylo-6-0-/4-chlorofenylo/-ia-D-gliko- » furanozy w 200 ml metanolu zadaje sie roztworem 21,7 g wodorotlenku potasu w 450 - ml metanolu.Mieszanine reakcyjna miesza sie w ciagu 30 minut w temperaturze pokojowej, po czym oddestylowuje glówna ilosc metanolu pod zmniejszonym cisnie¬ niem. Pozostalosc ekstrahuje sie eterem. Ekstrakt eterowy przemywa sie woda, osusza siarczanem so¬ du i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc • krystalizuje z mieszaniny metanolu i wody. Otrzymana w ten sposób 1,2-O-izopropyli- deno^-0-/4n:hlorofenylo/^a-D-glikofuranoza top¬ nieje w temperaturze 103,5^104,5°C; [«] D°=—6° 40 ±'l° (c = 1,297 w chloroformie).Roztwjór 47 g l,2-0-izopropylideno^6-p-/4-chloro- fenyloZ-ia-D-glikofuranozy w 40 ml sulfotlenku dwumetrowym wkrapla sie, mieszajac, w atmosfe¬ rze azotu do zawiesiny 28,8 g sproszkowanego wo- 45 dorotlenku potasu w 50 ml sulfotlenku dwumetylo- wego. Do powstalej mieszaniny wkrapla sie w cia¬ gu 70 minut, w temlperaturze 40°C, 54 g chlorku benzylu. Calosc miesza sie w ciagu 30 minut, po czym wylewa do 150 ml lodowatej wody i ekstra- 50 hujechloroformem. ' Roztwór chloroformowy przemywa sie woda, osu¬ sza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszo¬ nym cisnieniem. Pozostalosc zadaje sie 30 g sprosz¬ kowanego wodorotlenku potasu i destyluje z para 55 wodna. Destylacje prowadzi sie tak dlugo, dopóki próba chlorowa destylatu daje wynik negatywny.Pozostalosc ekstrahuje sie chloroformem, po czym ekstrakt chloroformowy przemywa sie woda, osu¬ sza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszo- 60 nym cisnieniem, wytworzonym strumieniem wody.Pozostalosc destyluje sie i otrzymuje sie 1,2-O-izo- propylideno-3,!5-dwu - 0-benzylo-6-0-/4Jchlórofeny- lo/-«-D-glikofuranoze w postaci zóltawego oleju o temperaturze wrzenia 250-^255°C przy 0,0! mm Hg; 65 [**] 20 = _24° ±1° (c = 1,19 w chloroformie).19 80143 20 Roztwór 66,5 g l,2-0-izopropylideno-3,5-dwu-0- -benzylo-6-0-/4^hlorofenylo/Ha-D-glikofuranozy w 100 ml 1 n etanolowego roztworu chlorowodoru, utrzymuje sie w ciagu 18 godzin w temperaturze pokojowej, nastepnie oziebia do temperatury 0— 5°C i neutralizuje lodowato zimnym 10 n wodnym roztworem wodorotlenku sodu. Wytworzony chlo¬ rek sodu odfiltrowuje sie, a z przesaczu odpedza sie w temperaturze 40°C pod zmniejszonym cisnie¬ niem glówna ilosc etanolu. Pozostalosc ekstrahuje sie eterem, po czym roztwór eterowy przemywa sie nasyconym wodnym roztworem kwasnego siar¬ czynu sodu oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje w temperaturze 40°C pod zmniejszo¬ nym cisnieniem. Pozostalosc krystalizuje sie z mie¬ szaniny eteru i heksanu i otrzymuje sie etylo-3,5- -dwu - O -benzylo-,6-/4^chlorofenylo/-Djglikofurano- zyd w postaci bialych krysztalów o temperaturze topnienia 83,5-*84,5°C; [a] g = 37° ±1° (c = d',080 w chloroformie).Roztwór 38,4 g etylo-3,6-dwu-0-benzylo-6-/4-chlo- rofenylo/-D-glikofuranozydu w 500 ml 50% wod¬ nego roztworu kwasu octowego utrzymuje sie w stanie wrzenia w ciagu 12 godzin pod chlodnica zwrotna, po czym odpedza glówna ilosc kwasu oc¬ towego w temperaturze 70°C pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc ekstrahuje sie eterem i na¬ stepnie roztwór eterowy przemywa sie nasyconym wodnym roztworem kwasnego weglanu sodu oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem, wytworzonym strumie¬ niem wody. Pozostalosc krystalizuje sie z miesza¬ niny chlorku metylenu i heksanu i otrzymuje sie. 3,5^dwu-0-benzylo-6-0-/4-chlorofenylo/^D-glikofu- ranoze w postaci lekko zóltawych krysztalów o temperaturze topnienia 80—82°C; [a] ™ =0° ±1° (c = = 1,075 w chloroformie).Roztwór 27 g SjS-dwu-O-benzylo-e-O-^chlorofe- nylo/-D-glikofuranozy w 800 ml 05% wodnego roz¬ tworu kwasu octowego zadaje sie w temperaturze 20°C roztworem 28,4 g kwasu nadjodowego w 70 ml wody. Do wytworzonej mieszaniny dodaje sie 530 ml wody i ekstrahuje eterem. Roztwór etero¬ wy przemywa sie nasyconym wodnym roztworem kwasnego weglanu sodu oraz woda;, osusza siar¬ czanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym ci¬ snieniem. Pozostalosc krystalizuje sie z mieszani¬ ny eteru i hek&anu. Otrzymuje sie 2,4-dwu-O-ben- zylo-3-O-formylo - 5HO-/4-chlorofenylo/-D-arabinoze w postaci bialych krysztalów o temperaturze top¬ nienia 59--61°C; Md0 = +6° ±1° (c = i,l w chlo¬ roformie).Przyklad VII. Roztwór 21,8 g 2,4-dwu-O-ben- zylo-3-0-formylo-5-0-/4-metoksyfenyloi/-D-arabino- zy w 220 ml metanolu wkrapla sie mieszajac w ciagu 15 minut w temperaturze 10°C do roztworu 6 g wodorku borowo-sodowego w 180 ml 80% woo nego roztworu metanolu. Calosc miesza sie w cia¬ gu 30 minut, a nastepnie oddestylowuje pod zmniejszonym cisnieniem glówna ilosc metanolu.Pozostalosc neutralizuje sie lodowato zimnym 2 n kwasem solnym i ekstrahuje eterem. Roztwór ete¬ rowy przemywa sie 2 n kwasem solnym oraz wo¬ da, ostudza siarczanem sodu i odparowuje przy uzyciu strumieniowej pompy wodnej. Pozostalosc krystalizuje sie z mieszaniny eteru i eteru nafto¬ wego. Otrzymuje sie 2,4-dwu-0-benzylo-5-0-/4-me- toksyfenylo/-D-arabitol o wzorze 11 w postaci bia- 5 lych krysztalów o temperaturze topnienia 81—82°C; W d = —35*' ±1° (ic = 1,150 w chloroformie).Nowa substancje wyjsciowa wytwarza sie w na¬ stepujacy sposób: stopiona mieszanine 50 g 1,2-0- -izopropylideno-5,6-anhydroH«-D-glikofuranozy i 10 30,7 g 4-metoksyfenolu zadaje sie w temperaturze 110°C 6 kroplami pirydyny. Wywiazujaca sie reak¬ cje egzotermiczna reguluje sie chlodzac tak, aby temperatura nie przekroczyla 170°C. Mieszanine reakcyjna miesza sie w ciagu 30 minut w tempe- 15 raturze 140°C, nastepnie oziebia mieszajac do tem¬ peratury 80^90°C i dodaje 100 ml metanolu. Po oddestylowaniu glównej ilosci metanolu mieszani¬ ne ekstrahuje sie eterem, po czym roztwór etero¬ wy przemywa sie l n wodnym roztworem wodoro- 20 tlenku sodu oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzy¬ mana l,2-0-izopropylideno-6-0-/4-metoksyfenylo/- -tt-D-glikofuranoze oczyszcza sie w nastepujacy sposób. 25 Mieszanine, zawierajaca 72 g surowej 1,2-O-izo- propylideno-6-0-/4-met6ksyfenyro/ - n -D-glikofura- nozy w mieszanienie 144 ml pirydyny i 144 ml bezwodnika kwasu octowego pozostawia sie na okres 12 godzin w temperaturze pokojowej, po 30 czym oddestylowuje sie pod zmniejszanym cisnie¬ niem w temperaturze 60—70°C miszanine pirydyny i bezwodnika kwasu octowego. Pozostalosc desty¬ luje sie pod silnie obnizonym cisnieniem. Otrzy¬ muje sie l,20-izopropylideno-3,5-dwu-0-acetylo- -6-0-/4^etoksyfanylo/^a-D-glikofuranoze wrzaca w temperaturze 210°C przy 0,02 mm Hg. Produkt, po przekrystalizowaniu z mieszaniny metanolu i wo¬ dy, topnieje w temperaturze 90,5-^92°C; [a] ™= 4o = -J12° ±1° (c = 1,161 w chloroformie).Zawiesine 69,3 g l,2-0-izopropylideno-3,5-dwu- O-acetylo-e-O-M-metcJksyfenylo/^a-D-glikofurano- zy w 360 ml metanolu zadaje sie roztworem 20,6 g wodorotlenku potasu w 150 ml metanolu. Miesza- 45 nine miesza sie w ciagu 30 minut w temperatu¬ rze pokojowej, po czym odparowuje w temperatu¬ rze 40°C przy zmniejszonym cisnieniu wytworzo¬ nym przez strumien wody, a nastepnie ekstrahuje pozostalosc eterem. Aoztwór eterowy przemywa sie woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc, stanowiaca czysta l,2-Ó-izoipropylideno-6-0/4-metoksyfenylo/-a-, -D^glikofuranoze, odparowuje sie pod silnie obni¬ zonym cisnieniem: [a] ^ = +5° ±1° (c = 1,004 w 55 chloroformie).Roztwór 56 g l,2-0-izopropylideno-6-0-/4-meto- ksyfenylo/-«-D^glikofuranozy w 90 ml sulfotlenku dwumetylowego wkrapla sie, mieszajac, w atmo¬ sferze azotu do zawiesiny 31,8 g sproszkowanego 30 wodorotlenku potasu w 60 ml sulfotlenku dwurrie- tylowego. Do powstalej mieszaniny wkrapla sie w ciagu 75 minut w temperaturze 45°C 65,4 g Chlorku benzylowego. Calosc miesza sie w ciagu 2 godzin, po czym wylewa do 100 ml lodowatej 65 wody i ekstrahuje chloroformem. Ekstrakt chloro-SI formowy przemywa sie woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje przy, uzyciu strumieniowej pom¬ py wodnej. Pozostalosc destyluje sie przy cisnie¬ niu 0,06 mm Hg az do temperatury pary wynosza¬ cej 200PC. Pozostalosc, stanowiaca surowa 1,2-0- -izopropylideno-3,5-dwu-0-benzylo-6-0-/4-metoksy- fenylo/Ha-D-glikofuranoze, poddaje sie dalszej prze¬ róbce bez oczyszczania.Roztwór 79 g l,2-o-izopropylideno-3,5-dwu-0- -benzylo-6-0-/4-metoksyfenylo/^a-D-glikofuranozy w 1200 ml 1 n etanolowego roztworu chlorowodoru pozostawia sie na okres 17 godzin w temperaturze pokojowej, po czym oziebia do temperatury 0—5°C i neutralizuje lodowato zimnym 10 n wodnym roz¬ tworem wodorotlenku sodu. Glówna ilosc etano¬ lu oddestylowuje sie w temperaturze 40°C pod zmniejszonym cisnieniem, a powstaly koncentrat ekstrahuje sie eterem. Roztwór eterowy przemywa sie nasyconym wodnym roztworem kwasnego siar¬ czynu sodu oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje w temperaturze 40^0, stosujac do te¬ go celu strumieniowa pompe wodna. Pozostalosc odgazowuje sie. pod silnie obnizonym cisnieniem, otrzymujac etylo-3,5-dwu-0-benzylo-t6-0-/4-metoksy^ fenylo/-D-glikofuranozyd w postaci zóltawego ole¬ ju: [«]£° = — 72° ±1° /c = 1,069 w chloroformie/.Roztwór 60 g etylo-3,5-dwu-0-benzylo-6-0/4-me- toksyfenylo/-D-glikofuranozydu w 3000 ml 5% wodnego roztworu kwasu octowego miesza sie w ciagu 5 godzin w* temperaturze 70°C, nastepnie od¬ destylowuje glówna ilosc kwasu octowego w tem¬ peraturze 60—70°C pod zmniejszonym cisnieniem, a pozostalosc ekstrahuje eterem. Eterowy roztwór przemywa sie nasyconym wodnym roztworem kwa¬ snego weglanu sodu i odparowuje pod zmniejszo¬ nym cisnieniem, wytworzonym strumieniowa pom¬ pa wodna. 3,5-dwu-0Hbenzylo-6-0-/4-metoksyfenylo/-D-gliko- furanoza wykrystalizowuje z mieszaniny eteru i eteru naftowego. Zwiazek topnieje w temperatu¬ rze 99^1O0°C: [«]* = —7°±1° /c = 1,228 w chlo¬ roformie/.Roztwór 30,3 g 3,5-dwu-0-benzylo-6-0-/4-metoksy- fenylo/-D-glikofuranozy w 400 ml 65% wodnego roztworu kwasu octowego zadaje sie w temperatu¬ rze 20°C roztworem 32,1 g kwasu nadjodowego w 70 ml wody. Bialy, krystaliczny osad odfiltro- wuje sie, przemywa niewielka iloscia lodowatej wody i suszy w temperaturze 30°C przy zmniejszo¬ nym cisnieniu, uzyskiwanym strumieniowa pompa wodna. Otrzymana 2,4-dwu^0-formylo-5-0-/4-meto- ksyfenylo/-D-arabinoza topnieje w temperaturze 74—75°C: [a]£° = +,8°±l° /c= 1,251 w chlorofor¬ mie/.Przyklad VIII. Roztwór 18,5 g 2-0-allilo-3-0- -formylo-4,5-dwu-0-ibenzylo-D-arabinozy w 2O0 ml metanolu wkrapla sie w ciagu 30 minut w tempe¬ raturze 10°C do roztworu 6 g wodorku borowo-so- dowego w 200 ml 85% wodnego roztworu metano¬ lu. Mieszanine miesza sie w ciagu 30 minut w tem¬ peraturze 10°C, po czym oddestylowuje glówna ilosc metanolu pod zmniejszonym cisnieniem, w temperaturze 40°C. Do pozostalosci dodaje sie 100 ml wody, a nastepnlie ekstrahuje eterem. Roz- 22 twór eterowy przemywa sie lodowato zimnym 2 n kwasem solnym oraz woda, osusza siarczanem so¬ du i odparowuje pod cisnieniem obnizonym za po¬ moca strumieniowej pompy wodnej. Pozostalosc od- 5 gazowuje sie pod silnie obnizonym cisnieniem i otrzymuje sie 2-0-allilo-4,5-dwu-0-benzylo-D-ar- bitol o wzorze 12 w postaci bezbarwnego oleju o temperaturze wrzenia 220°C przy 0,009 mm Hg /mikrodestylacja/: [a] fj = —37° ±1° /c = 0,895 10 w chloroformie/.Stosowany nowy substrat wytwarza sie w naste¬ pujacy sposób. Sporzadzona w atmosferze azotu zawiesine 121 g sproszkowanego wodorotlenku sodu w 300 ml sulfotlenku dwumetylowego zadaje sie 15 roztworem 214 g 1^2-izoprapylideno-3^0-allilo-&-D- -glikofuranozy w 500 ml sulfotlenku dwumetylowe¬ go. Powstala mieszanine zadaje sie w atmosferze azotu 227^2 g chlorku benzylu, który wprowadza sie. kroplami w ciagu 3 godzin tak, aby tempera- 20 tura nie, przekroczyla 40—45°C. Calosc miesza sie w ciagu li godziny w temperaturze 40°C, po czym wylewa do 1500 ml lodowatej wody i ekstrahuje eterem. Ekstrakt eterowy przemywa sie woda, osu¬ sza siarczanem sodu i odparowuje. Pozostalosc de* 25 styluje sie, przy czym frakcja wrzaca w tempera¬ turze 192—a©8°C przy 0,01 mm Hg stanowi 1,2-0- izoprQpylideno-3'-0-allilo^5,6-dwu-0-benzylo-«-D-gli- kofuranoze: [a] ™ =—30° ±0,5° /c = 1,993 w chlo¬ roformie/. 30 Roztwór 12,75 g 1,2—0-izopropylideno-3-0-allilo^ k -5,6-dwu-O-benzylo-ct-D-glikofuranozy w 298 ml 1 n etanolowego roztworu chlorowodoru pozostawia sie na okres 17 godzin w temperaturze pokojowej, po czym neutralizuje w temperaturze 0—5°C 10 n 35 •wodnym roztworem wodorotlenku sodu. Nastepnie oddestylowuje sie glówna ilosc etanolu pod zmniej¬ szonym cisnieniem, a pozostalosc ekstrahuje chlo¬ roformem. Ekstrakt chloroformowy przemywa sie wodnym roztworem kwasnego siarczynu sodu oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc destyluje sie, przy czym frakcja wrzaca w temperaturze 200°C przy 0,03 mm Hg stanowi etylo-S-O-allilo-Sje-dwu- -0-benzylo-D-glikofuranozyd, który otrzymuje sie w postaci slabo zóltawego oleju: [a] ^ = ^ 18° ± 1° Tc = 1 w chloroformie/. ' Roztwór 277 g etylo-3-'0-allilo-5,6-dwu-0-benzyr lo-D-glikofuranozydu w 4500 ml 55% wodnego roz- 50 tworu kwasu octowego miesza sie w ciagu 6 godzin w temperaturze 70°C, po czym oddestylowuje z roztworu glówna ilosc kwasu octowego pod zmlniejszonym cisnieniem w temperaturze 60—70°C.Pozostalosc, neutralizuje sie w temperaturze 0—5°C 55 lodowato zimnym 10 n wodnym roztworem wodo¬ rotlenku sodu, po czym ekstrahuje eterem. Roz¬ twór eterowy przemywa sie woda , osusza siarcza¬ nem sodu i odparowuje w temperaturze 40°C przy uzyciu strumieniowej pompy wodnej. Pozostalosc 60 krystalizuje sie z mieszaniny eteru i eteru nafto¬ wego. Otrzymuje sie 3-0-alliloJ5,6-dwu-0-benzylo- -D^glikofurahoze w postaci bialych krysztalów o temperaturze topnienia 58-^59^C; [aj J!j =—19° ± ± 1° /c = 1,013 w chloroformie/. 65 Roztwór 30 g 3-0-allilo-5,6-dwu-0-benzylo-D-gli-23 80143 24 kofuranozy w 530 ml 57% wodnego roztworu kwa- tworem 37,4 g kwasu nadjodowego w 70 ml wody.Nastepnie mieszanine reakcyjna rozciencza sie 550 ml wody i ekstrahuje eterem. Roztwór etero- su octowego zadaje sie w temperaturze 20°C roz- wy przemywa sie nasyconym roztworem kwasnego weglanu sodu oraz woda, osusza siarczanem sodu i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem w tem¬ peraturze 30°C. Otrzymuje sie 2-0-allilo-3-0-formy- lo-5,6-dwu-0-benzylo-D-arablnoze w postaci bia¬ lych rozplywajacych sie krysztalów o temperatu¬ rze topnienia 47—49°C.Przyklad IX. Roztwór 1 g 1,3-0-benzylideno- -2,4,5-trój-O-benzylo-D-ara'bitolu w 10 ml dioksanu zadaje sie 5 ml stezonego kwasu solnego i pozo¬ stawia na okres 4 godzin w temperaturze 20°C, po czym oddestylowuje glówna ilosc dioksanu i kwa¬ su solnego pod zmniejszonym cisnieniem w tem¬ peraturze 40°C. Pozostalosc neutralizuje sie w tem¬ peraturze 0—5°C 10 n wodnym roztworem wodo¬ rotlenku sodu i ekstrahuje eterem. Roztwór ete¬ rowy osusza sie siarczanem sodu i odparowuje przy uzyciu strumieniowej pompy wodnej. Z pozostalo¬ sci otrzymuje sie metoda preparatywnej chroma¬ tografii cienkowarstwowej na zelu krzemionkowym PF 254 firmy Merck, Darmstadt, eluujac za po- mo.ca mieszaniny chloroformu i octanu etylowego /85 : 15/, czysty 2,4,5-trój-0-benzylo-D-arabitol w po¬ staci bialych, igielkowatych krysztalów o tempera¬ turze topnienia 66,5—67,5°C i Rf = 0,2.Nowa substancje wyjsciowa mozna wytworzyc w nastepujacy sposób: l,2-0-izopropylideno-3-0- benzylo-a-D-glikofuranoze poddaje sie reakcji z pirydynowym roztworem, zawierajacym 2 gramo- czasteczki chlorku benzoilu. Wytworzona 1,2-0-izo- propylideno-3-0-benzylo-5,6-dwu-0-benzoilo-a-D-gli- 'kofuranoze zadaje sie w ciagu 16 godzin 10% roz¬ tworem bezwodnego chlorowodoru w absolutnym etanolu. Roztwór wytworzonego etylo-3-0-benzylo- -5,6-dwu-0-benzoi]o-D-glikofuranozydu w 50% wod¬ nym roztworze kwasu octowego ogrzewa sie w ¦temperaturze 60°C, po czym otrzymana 3-0-benzy- lo-5,6-dwu-0-benzoilo-D-glikofuranoze w roztworze kwasu octowego przeprowadza sie przez traktowa¬ nie kwasem nadjodowym w 2-0-benzylo-3-0-for- mylo-4,5-0-benzoilo-D-arabinoze.Reakcje te prpwadzi sie analogicznie, jak w przy¬ kladzie I. Otrzymany produkt rozpuszcza sie w me¬ tanolu i roztwór traktuje sie w temperaturze 10—i20°C wodorkiem borowo-sodowym. Otrzymany 2-0-benzylo-4,5-dwu-0-benzoilo-D-ara,bitol poddaje sie reakcji z aldehydem benzoesowym w obecnosci chlorku cynku, otrzymujac l,3-0-benzylideno-2-0- -beinzylo-4,5-dwu-0-be'nzoilo-D-arabitol, który zmy- dla sie wodno-etanolowym roztworem wodorotlen¬ ku sodu.Powstaly l,3-0-benzylide'no-2-0-benzylo-D-arabi- tol rozpuszcza sie w dioksanie i traktuje chlorkiem benzylu w obecnosci sproszkowanego wodorotlenku potasu. Wytworzony l,3-0-benzylideno-2,4,5-trój-0- -foenzylo-D-arabitol, po przekrystalizowaniu z me¬ tanolu, topnieje w temperaturze 143—144°C. Chro- matogram cienkowarstwowy wykazuje wartosc Rf = 0,75 /silikazel SL 254 firmy Merck AG, Darm¬ stadt; uklad chloroform i octan etylu = 85 : 15/.Przyklad X. Roztwór 1 g 1,3-0-benzylideno- -2-0-propylo-dwu-0-/4-chlorobenzylo/ - D - arabitolu w 40 ml 75% wodnego roztworu kwasu octowego utrzymuje sie w ciagu 12 godzin w temperaturze 5 70°C, po czym z roztworu odparowuje sie glówna ilosc kwTasu octowego, stosujac w tym celu stru¬ mieniowa pompe wodna. Pozostalosc neutralizuje sie w temperaturze 0—5°C 10 n wodnym roztworem wodorotlenku sodu i ekstrahuje eterem. Roztwór io eterowy przemywa sie woda, osusza siarczanem so¬ du i odparowuje pod zmniejszonym cisnieniem.Z pozostalosci wydziela sie metoda preparatywnej chromatografii cienkowarstwowej /silikazel PF 254 firmy Merck AG, Darmstadt, uklad chloro- 15 form : octan etylu = 85 :15/ czysty 2-0-n-propylo- -4,5-dwu-0-/4-chlorobenzylo/-D-arabitol w postaci bialych krysztalów o temperaturze topnienia 84°C; chromatogram cienkowarstwowy wykazuje wartosc Rf = 0,13 /silikazel SL 254 firmy Merck AG, Darm- 20 stadt, uklad chloroform, : octan etylu = 85 : 15/.Nowa substancje wyjsciowa mozna wytworzyc analogicznie, jak w przykladzie IX, stosujac odpo¬ wiednie substraty. l,3-0-benzylideno-2-0-n-propylo- -4,5-dwu-0-/4-chlorobenzylo/-D-arabitol, przekrysta- 25 lizowany z mieszaniny acetonu i eteru naftowego topnieje w temperaturze 132—133°C; wartosc Rf = = 0,7 /silikazel SL 254 firmy Merck, Darmstadt: uklad chloroform : octan etylu = 85 : 15/. /¦ 30 PL