Uprawniony z patentu: Firma A. Mannesmann, Remscheid (Republika Federalna Niemiec) Urzadzenie zaciskowe przekladni srubowej Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie zacisko¬ we przekladni srubowej.Przekladnia srubowa, która w znanym rozwiaza¬ niu sklada sie z gwintowanego trzpienia, na przy¬ klad z gwintem trapezowym lub z gwintem z kul¬ kami posredniczacymi, oraz z ruchomych na tym trzpieniu wspólosiowych nakretek, musi byc w celu uzyskania dokladnego ustalenia polozenia wyposa¬ zona w dwie wzajemnie zaciskajace sie nakretki, nie tylko aby stosowac luzy, lecz równiez, aby przez wzajemne zacisniecie nakretek zmniejszyc luzy przy obracaniu, czyli zwiekszyc sztywnosc ukladu trzpien — nakretki.W wymagajacych dokladnego ustalenia polozenia maszynach, zwlaszcza w obrabiarkach ze sterowa¬ niem numerycznym, wystepuja warunki sztywnosci ukladu trzpien-nakretki, które obok innych para¬ metrów maja duze znaczenie.Sztywnosc oznacza podatnosc nakretek na obcia¬ zenie w kierunku osiowym i jest dla konstruktora wazna wartoscia dla okreslenia parametrów ma¬ szyny. Wartosc sztywnosci jest podawana w kp/f^m i docisk wstepny ma na nia znaczny wplyw. Im wiekszy jest docisk wstepny, tym wieksza jest sztywnosc, aEe tym mniejsza zywotnosc. Zatem nie¬ celowe jest ustawianie na stale bardzo duzego do¬ cisku wstepnego dla najwiekszych obciazen, a na¬ lezy ten docisk dostosowac do konkretnych wa¬ runków pracy. Docisk wstepny powinien byc zatem regulowany w szerokich granicach, a urzadzenie sluzace do zmiany docisku wstepnego powinno byc równiez latwo przestawialne.Znanych jest wiele rozwiazan do zapewnienia 5 koniecznego docisku wstepnego nakretek, przy czym docisk wstepny nakretek uzyskuje sie przez umieszczenie obu nakretek w obudowie, gdzie przez nacisk na powierzchnie czolowe powodowany jest dzialajacy do srodka wstepny docisk nakretek, io albo przy zastosowaniu obudowy, która otacza obie nakretki, przez nacisk wywierany na wewnetrzne powierzchnie czolowe nakretek w kierunku na ze¬ wnatrz, przez co uzyskuje sie potrzebny docisk wstepny lub skasowanie luzów, przy czym nakretki 15 sa zabezpieczone przed obracaniem sie wzgledem siebie wewnatrz otaczajacej je obudowy.W rozwiazaniu z trzpieniem z gwintem z kul¬ kami posredniczacymi sila wzajemnego docisku wstepnego nakretek jest przekazywana przez kulki 20 na boki gwintu i jest przyjmowana przez po¬ wierzchnie czolowa obudowy. Obudowe zewnetrz¬ na, przeznaczona do przyjmowania sily, moze sta¬ nowic sam korpus maszyny, w którym nakretki sa umieszczone z dociskiem wstejpinym iod wewnatrz m lub z zewnatrz, przy czym 'docisk wstepny moze byc wywolany cisnieniem hydraulicznym na strony czolowe nakretek, lub w inny sposób wytworzonym naciskiem na strony czolowe nakretek, na przyklad za pomoca gwintowanej pokrywy lub innego typu 30 rozwiazania. 78 18478 3 ^ ... .- , ' Wada tej znanej z wielu rozwiazan koncepcji polega na koniecznosci stosowania otaczajacej na¬ kretki obudowy zewnetrznej, za pomoca której wy¬ wierana jest sila. na skutek czego zmniejszona zo¬ staje sztywnosc ukladu i powstaja dodatkowe koszty, a demontowanie ukladu do zmiany docisku wstepnego jest bardzo trudne.Znane sa równiez rozwiazania, które czynia obu¬ dowe zbyteczna, a jednak umozliwiaja wzajemne obciazenie nakretek, przykladowo przez to, ze na 'Odpowiednio uzebione nakretki nawiniete sa czolo¬ wo z obu stron uzebione zewnetrzne pierscienie stanowiace sprzeglo, dzieki czemu przy wkreconym trzpieniu powstaje zamkniety uklad silowy. Uklad taki nie daje sie zaciskac z zewnatrz przez wza¬ jemne przekrecanie nakretek, lecz w celu doko¬ nania zmiany docisku nakretek wymaga demontazu calego ukladu, a przede wszystkim nie ma mozli¬ wosci regulacji ciaglej docisku.W innym znanym rozwiazaniu z wywieraniem cisnienia hydraulicznego na powierzchnie czolowe nakretek, powstaje równiez wewnetrzny uklad si¬ lowy pomiedzy nakretkami bez obudowy, przy czym zastosowano równiez nakladki pierscieniowe pomiedzy nakretkami, ale do wytworzenia docisku zabezpieczone przed obracaniem sie nakretki sa popychane w kierunku osiowym i przez to dociska¬ ne. Nie ma tu wzajemnego obracania sie nakretek, a przylacza hydrauliczne znaczenie przekraczaja srednice zewnetrzna nakretek.Rozwiazanie to nie daje mozliwosci nastawiania docisku przed wbudowaniem nakretek, a przylacza hydrauliczne uniemozliwiaja wbudowanie ukladu w otwór korpusu maszyny, który ze wzgledów kon¬ strukcyjnych przewaznie zaledwie przekracza sred¬ nice zewnetrzna nakretek. Co najistotniejsze przy¬ lacza hydrauliczne uniemozliwiaja wymagane czesto wbudowanie nakretek w obrotowy uklad dla prze¬ kladni srubowej.Warto nadmienic, ze ze wzgledów konstrukcyj¬ nych srednica zewnetrzna nakretek, zwlaszcza w przypadku przekladni srubowej z kulkami po¬ sredniczacymi, powinna byc mozliwie jak najmniej¬ sza i nalezy znalezc rozwiazanie umozliwiajace ciagla zmiane docisku bez przekraczania obliczonej pod wzgledem sztywnosci srednicy zewnetrznej na¬ kretek, czyli bez niepozadanego zwiekszania calko¬ witego wymiaru zewnetrznego nakretek. Istotne jest przy tym, by nie bylo uniemozliwione obraca¬ nie nakretek przy malym zapotrzebowaniu mniejsza na naped trzpienia gwintowanego, jak to ma czesto miejsce na skutek elementów umieszczonych na zewnatrz nakretek, lub na skutek nieruchomych przylaczy.Zadaniem wynalazku jest stworzenie urzadzenia zaciskowego przekladni srubowej, które nie ma zmniejszajajcej sztywnosc i kosztownej obudowy, stwarza mozliwosc bezstopniowego i nieograniczo¬ nego przestawiania nakretek wzgledem siebie przez co na skutek powstania sil wewnetrznych w ukla¬ dzie trzpien — nakretki powstaje docisk wstepny pomiedzy nakretkami. Urzadzenie to powinno miec mozliwosc regulacji docisku z zewnatrz w celu dostosowania do warunków pracy tak, aby dla zmiany docisku nie trzeba bylo rozmontowywac 184 urzadzenia. Urzadzenie to powinno byc pozbawione wszystkich elementów przekraczajacych srednice zewnetrzna nakretek. Powinna istniec mozliwosc wbudowania urzadzenia w przekladnie srubowa, 5 a urzadzenie to powinno miec niezbyt skompliko¬ wana i latwa do wykonania konstrukcje.Zadanie to zostalo rozwiazane wedlug wynalazku przez to, ze na zewnetrznych stronach czolowych obu nakretek usytuowane sa umieszczone jeden 10 w drugim pierscienie wspólosiowe, które sa pola¬ czone sztywno ze stronami czolowymi swych na¬ kretek, albo przez konstrukcje podobna do sprzegla klowego lub zebatego, albo przez czolowe przykre¬ cenie. Równie dobrze jedna nakretka moze miec 15 czolowy, kolnierzowy pierscien wewnetrzny a druga nakretka czolowy, zewnetrzny wystep pierscienio¬ wy, przy czym odpada laczenie czolowe.Pierscien zewnetrzny, usytuowany na stronie czo¬ lowej jednej nakretki ma srednice nie wieksza od 20 srednicy zewnetrznej korpusu nakretki i obejmuje wykonany na drugiej nakretce wspólosiowy wystep pierscieniowy oraz ma otwory do umieszczenia w nich jednej lub kilku srub slimakowych, które sa sprzezone z uzebieniem ewolwentowym, wyko- 2B nanym na obwodzie zewnetrznym pierscienia we¬ wnetrznego lub wystepu pierscieniowego drugiej nakretki.Przy obracaniu srub slimakowych w pierscieniu zewnetrznym powstaje wzajemny obrót nakretek 30 wzgledem siebie, co powoduje docisk, który dziala od pelnego luzu az do najwyzszych przenoszonych sil bez potrzeby stosowania obudowy.Zaleta tego rozwiazania jest to, ze stwarza ona mozliwosc nawet przy najmniejszych wymiarach 35 urzadzenia, dokonywania zacisniecia nakretek z ze¬ wnatrz, nawet w stanie zmontowanym i mozliwosc bezstopniowej, nieograniczonej regulacji docisku.Jedna nakretka jest albo zamocowana kolnierzowo do korpusu maszyny albo przykrecona czolowo bez 40 kolnierza.W innym przykladzie rozwiazania urzadzenia za¬ ciskowego wedlug wynalazku z uzebieniem ewol¬ wentowym na obwodzie zewnetrznym pierscienia wewnetrznego jednej nakretki sprzezone sa prowa- 45 dzone w pierscieniu zewnetrznym drugiej nakretki drazki zebate, a w celu uzyskania ibezstopniowo regulowanego wzajemnego docisku nakretek drazki te sa poruszane i unieruchamiane w znany sposób, na przyklad za pomoca srub dociskowych. 50 przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przy¬ kladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia urzadzenie zaciskowe przekladni sru¬ bowej w widoku z boku z czesciowym wykrojem, fig. 2 — przekrój poprzeczny urzadzenia z fig. 1. 56 wzdluz linii A—B, przekrój wzdluzny urzadzenia z fig. 1, wzdluz ' linii C—D, a fig. 4 — odmiane wykonania urzadzenia wedlug wynalazku w wido¬ ku z boku z czesciowym wykrojem.Urzadzenie wedlug wynalazku, zawiera trzpien 1, 60 lewa nakretke 2, prawa nakretke 3, na których stronach czolowych zamocowane sa obrotowe wzgledem siebie, usytuowane jeden w drugim wspólosiowe pierscienie 4 i 5. Pierscien zewnetrzny 4 sluzy do umieszczania opisanej sruby slimakowej 65 6, która jest sprzezona z ewolwentowym uzebie-78184 niem 7 pierscienia wewnetrznego 5 drugiej nakret¬ ki. Pierscienie 4 i 5 sa zamocowane jednostronnie czolowo do nakretek 2 i 3 za pomoca klinów 9, aby przy zacisnieciu ukladu spowodowac zabiera¬ nie nakretki 2 przez pierscien zewnetrzny 4 oraz zabieranie nakretki 3 przez pierscien wewnetrzny 5. Kliny 9 sa umieszczone w rowkach 8 wykona¬ nych czolowo w nakretkach 2 i 3 oraz w pierscie¬ niu wewnetrznym 5 lub w pierscieniu zewnetrznym 4 jak pokazano w przekroju na fig. 2. Punkty 10 oznaczaja powierzchnie czolowe, przez które od¬ dzialywuje sila przy zaciskaniu.Pierscienie wspólosiowe 4 i 5 zamocowane sa na ich nakretkach za pomoca klinów 9, umieszczonych czesciowo w rowkach 8 nakretek 2 i 3, a czesciowo w rowkach 17 pierscienia zewnetrznego 4 i pierscie¬ nia wewnetrznego 5 i sluzacych do zabierania na¬ kretek 2 i 3 przy obracaniu sie pierscieni 4 i 5 wzgledem siebie.Oddzialywanie sily zaciskania nastepuje z po¬ wierzchni czolowych 10 nakretek 2 i 3 przez punkty przylozenia 11 poprzez kulki 13 na punkty przylo¬ zenia 12 trzpienia 1.Sruba slimakowa 6 ma przykladowo szczeline 18, która umozliwia pokrecanie z zewnatrz i która jest sprzezona samohamownie z uzebieniem 7 pierscie¬ nia wewnetrznego 5, dzieki czemu powoduje i utrzy¬ muje zacisniecie obu nakretek. Mozliwe jest wyko¬ nanie w prosty sposób dodatkowego zabezpieczenia sruby slimakowej przed obracaniem sie, jednak nie jest to bezwarunkowo konieczne.Przy obracaniu sruby slimakowej 6 wraz z obra¬ caniem sie pierscieni 4 i 5 wzgledem siebie naste¬ puje wzajemne obracanie sie nakretek 2 i 3, co powoduje nacisk na powierzchmie czolowe 10 na¬ kretek 2 i 3 i pierscienia 4, a zatem zacisniecie ukladu nakretek.Nakretki 2 i 3 urzadzenia wedlug fig. 4 na swych stronach czolowych maja pierscieniowe wy- 10 15 20 25 stepy kolnierzowe 14 i 15, pomiedzy którymi w wy¬ stepie 14 umieszczona jest opisana sruba slimako¬ wa 6, która jest sprzezona z uzebieniem 7 we¬ wnetrznego wystepu pierscieniowego 15 nakretki 3.Srednica zewnetrzna usytuowanego pomiedzy na¬ kretkami urzadzenia zaciskowego jest równa sred¬ nicy zewnetrznej nakretek. PL PL