Uprawniony z patentu: Maschinenfabrik Lorenz, A.G., Ettlingen/Baden (Republika Federalna Niemiec) Prasa, zwlaszcza do wykrawania precyzyjnego Przedmiotem wynalazku jest prasa, zwlaszcza do wykrawania precyzyjnego, z dwoma suwakami, do których przytwierdzone sa dwie polowy zestawu narzedzi.Znane sa prasy do wykrawania precyzyjnego, które pracuja albo za pomoca nieruchomego stempla i ruchomej plyty, albo za pomoca ruchomego stempla i nieruchomej plyty, Pierwszy przypadek jest bardziej ekonomiczny, ale przy bardziej skomplikowanym ksztalcie wykroju musi byc zastosowany drugi przypadek.Prasy te zaopatrzone sa w tylko jeden silownik napedowy. Wada tego rozwiazania jest to, ze przy przejsciu stempla i plyty z polozenia nieruchomego w ruchome i odwrotnie, konieczna jest wymiana wielu elementów prasy.Znana jest ponadto prasa zawierajaca stempel przymocowany do górnej czesci kolumny, który wsparty jet nieruchomo razem z ta górna czescia kolumny na plycie oporowej. W tym przypadku stempel jest nieruchomy w stosunku do górnej czesci kolumny.W innym podobnym rozwiazaniu stempel nie jest wsparty na górnej czesci kolumny lecz na nieruchomym elemencie centralnym, wykonanym w ksztalcie tloka. Tlok pierscieniowy dziala poprzez plyte oporowa na czesc górna kolumny. W opisanych rozwiazaniach nie jest konieczna wymiana tloka pierscieniowego, przy zmianie elementów pracujacych z ruchomych na nieruchome i odwrotnie, jednak musza byc wymieniane plyty oporowe.Przy wykrawaniu precyzyjnym, w przeciwienstwie do wykrawania swobodnego, wyciska sie w tasmie materialu przed wlasciwa operacja wykrawania pierscieniowa falde o ksztalcie odpowiadajacym w zasadzie zewnetrznemu obrysowi przedmiotu. Zapobiega sie w ten sposób zaciaganiu materialu podczas ciecia. Zaleznie od ksztaltu, rodzaju i wielkosci przedmiotu matryca z pierscieniowa falda, utrzymujaca ponad nia napiety pas materialu w bezposredniej bliskosci obrabianego miejsca, poddana jest dzialaniu róznej wielkosci obciazen, zwlaszcza sil poprzecznych. Dla uzyskania w kazdym wypadku prawidlowego wykroju o mozliwie jak najmniej¬ szej chropowatosci powierzchni ciecia celowym jest, w przeciwienstwie do normalnie stosowanego zamocowania matrycy do suwaka srubami, zamocowanie jej w przypadkach wiekszych obciazen w obsadzie obejmujacej ja pierscieniowo i ustalajacej ja zarówno w kierunku osiowym, jak i promieniowym. Pierscieniowa obsada matrycy wymaga jednakze przy racjonalnym rozwiazaniu zastosowania tloka pierscieniowego lub równowaznego wienco¬ wego ukladu suwaka, czego dalszym nastepstwem jest to, ze dotychczas przezbrojenle prasy z jednego rodzaju2 72 773 narzedzia na inny wymagalo dlugotrwalej pracy, gdyz za kazdym razem konieczna byla równiez wymiana calego suwaka.Celem wynalazku jest wyeliminowanie wad i niedogodnosci znanych rozwiazan.Cel ten osiagnieto zgodnie z wynalazkiem w ten sposób, ze co najmniej jeden suwak prasy sklada sie z dwóch wspólpracujacych ukladów tlokowych dajacych sie uruchamiac niezaleznie od siebie. Kazdy z tych ukladów do wyboru moze byc zamocowany na ramie prasy. W ten sposób przy zmianie narzedzia odpada calkowicie konieczna dotychczas przebudowa suwaka, gdyz zaleznie od narzedzia trzeba w jednym wypadku ustalic wewnetrzny, w drugim zas zewnetrzny uklad tlokowy.Poniewaz wynalazek ma znaczenie praktyczne zwlaszcza dla pras do precyzyjnego wykrawania, wyposazo¬ nych w narzedzia, z których jedna matryca posiada pierscieniowa falde, wciskajaca sie przed operaq*a wykrawa¬ nia w material, wiec w tym przypadku przyjeto jako korzystne rozwiazanie osadzenie narzedzia z matryca zaopatrzona w wymieniona falde na suwaku z wspólosiowymi, dowolnie wybieranymi ukladami tlokowymi.Celowe jest przy tym polaczenie matrycy, przy ustalonym tloku zewnetrznym, z tlokiem pierscieniowym za posrednictwem obsady ustalajacej ja w kierunku promieniowym i osiowym, podczas gdy przy ustaleniu tloka pierscieniowego matryce nalezy polaczyc za posrednictwem stójek z tlokiem wewnetrznym.W odmianie wynalazku mozna w szczególnie prosty i celowy sposób dokonac ustalenia za pomoca srub wewnetrznego lub zewnetrznego tloka, wzglednie ukladów tlokowych, jakie moga byc ewentulanie zastosowa¬ ne.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia prase wedlug wynalazku wyposazona w narzedzie z matryca zaopatrzona w pierscieniowa falde, zamocowa¬ ne na tloku pierscieniowym przesuwnym w kierunku wzdluznym, fig. 2— czesciowy widok prasy z fig. 1 po przezbrojeniu w narzedzie, którego matryca z pierscieniowa falda przytwierdzona jest za posrednictwem stójek do centralnego tloka wewnetrznego.W prasie przedstawionej na fig. 1 przeznaczonej zwlaszcza do precyzyjnego wykrawania, pokazano szczególowo jedynie czesci nalezace do obu wspólpracujacych suwaków, gdyz tylko to ma znaczenie z punktu widzenia wynalazku. Punktem wyjscia byl przy tym jeden z napedów hydraulicznych suwaka. Naped ten moze jednakze byc równiez typu mechanicznego lub tez stanowic polaczenie obu powyzszych rodzajów. Podobnie tylko jako przyklad przedstawiono na rysunku narzedzia.Prasa wedlug wynalazku ma zastosowanie równiez przy pracy wykrojnikami otwartymi.Na przykladowym wykonaniu pokazano prase do precyzyjnego wykonania z rama 1 i dwoma suwakami dajacymi sie poruszac wzgledem siebie w kierunku poziomym. Uklad prawy na fig. 1 sklada sie z san 2 ulozyskowanych na lozyskach tocznych 3 i mogacych wykonywac ruchy posuwisto-zwrotne, przy czym jako naped sluzy tlok 5 poddawany dwustronnie dzialaniu cisnienia oleju w cylindrze 4. Do polaczenia san 2 z tlokiem 5 sluzy odsadzony suwak 6 wkrecany w sanie. Olej pod cisnieniem doprowadza sie do cylindra 4 z obu stron tloka 5 za pomoca przewodów 7 i 8 doplywowych, przy czym przewód 7 jest otwarty podczas operacji tloczenia i wykrawania, zas przewód 8 podczas skoku powrotnego. Rózniace sie wielkoscia powierzchnie tloka 5 • odpowiadaja wymaganiom stawianym odnosnie wielkosci sily nacisku i predkosci podczas ruchów roboczego i powrotnego.Dla uzyskania szybkiego przesuwu przewidzinay jest tlok 9 stykajacy sie z dnem cylindra 4 i wystajacy do komory 10 utworzonej w tloku 5. Do komory tej doprowadza sie olej pod cisnieniem za posrednictwem przewodu 11 przechodzacego przez tlok 9. Do przedniej sciany czolowej san 2 przytwierdzony jest, np. za pomoca srub 12, zespól narzedzia zawierajacy uchwyt narzedzia 13, zaopatrzony równiez w otwory dla trzpieni prowadzacych 14. Z uchwytem 13 i saniami 2 jest polaczona na stale matryca 15 oraz, za posrednictwem elementów dystansowych 16, 17 i 18, centralny stempel 19. Miedzy tym ostatnim i matryca 15 znajduje sie pierscieniowy stempel wyrzutnika 20 napedzany indywidualnie przez umieszczony w saniach 2 zespól cylinder- tlok 23 za posrednictwem stójki 21 i tloczyska 22.Lewy na fig. 1 suwak prasy sklada sie z cylindra hydraulicznego 24 zamocowanego na stale w ramie prasy 1, w którym umieszczone sa wspólosiowo tloki: wewnetrzny 25 i pierscieniowy 26. Wedlug fig. 1 tlok 25 jest przytwierdzony za posrednictwem tylnego tloczyska 27 i kolnierza 29 zaopatrzonego w sruby 28 do ramy prasy 1 i cylindra 24 tak, ze praktycznie biorac, tworzy czesc ramy. Przednie odsadzone tloczysko 30 tloka 25 podpiera za posrednictwem trzpieni 31, z których pokazano na rysunku tylko jeden pierscieniowy stempel 32 lewego zespolu narzedzi, który jest w ten sposób równiez ustalony.Do przesuwnej osiowo czesci lewego zespolu narzedzi naleza: matryca 33, na której przedniej powierzchni czolowej znajduje sie pierscieniowa falda 34, oraz stempel centralny 35. Obie te czesci za pomoca uchwytu narzedziowego 36, w którym zamocowane sa równiez trzpienie prowadzace 14 i który za pomoca srub 37 jest polaczony z tlokiem pierscieniowym 26, sa polaczone z tym ostatnim. Podparcie centralnego stempla 3572773 3 dokonuje sie przy tym za posrednictwem kolnierza 38 utworzonego na jego tylnym koncu, trzpieni 39 stykajacych sie z nim, oraz plyty wsporczej 40 ustawionej miedzy uchwytem narzedziowym 36 i tlokiem 26.Skok naprzód cylindra 26 odbywa sie pod dzialaniem oleju pod cisnieniem, doprowadzonego przewodem 41 do cylindra 24 miedzy tlok 25 i przesuwny na jego tloczysku 30 tlok pierscieniowy 26. Do ograniczenia ruchu naprzód sluzy zderzak 42 o ksztalcie haka, przymocowany srubami 43 do cylindra 24. Ruch powrotny tloka 25 az do zetkniecia sie z cylindrem 24 nastepuje wskutek przewagi nacisku hydraulicznego w prawostro¬ nnym suwaku.Prasa pracuje podczas tloczenia jak nastepuje: wskutek doprowadzenia oleju do cylindra 10 prawie narzedzie porusza sie szybkim ruchem przesuwowym w stosunku do lewego. Zaleznie od polozenia tloka, wzglednie san 2 przelacza sie nastepnie doplyw oleju na przewód 7 tak, ze mamy wtedy do rozporzadzenia pelna sile tloczenia, wzglednie wykrawania. Teraz rozpoczyna sie, poczatkowo wbrew sile tloka 26, wciskanie pierscieniowej faldy 34 matrycy 35. Poniewaz jednak sile hydrauliczna w prawym suwaku dobrano wieksza niz w lewym, wiec bezposrednio po sobie cylinder pierscieniowy 26 zostaje docisniety z powrotem az do styku, na przyklad przedniego jego kolnierza 26a, z cylindrem 24, a nastepnie wykrawa sie calkowicie przedmiot z pasa materialu S. Wykroje powstaja przy tym wskutek wchodzenia pierscieniowego stempla 32, naciskanego przez tlok 25 w matryce 15 oraz jednoczesne wchodzenie prawego stempla centralnego 19 w pierscieniowy stempel 32.Moga powstac wtedy na przyklad: pierscieniowy przedmiot W i rdzen B.Podczas gdy przedmiot W zostaje wyrzucony z prawego narzedzia przez tlok wyrzutnika 20 podczas powrotnego ruchu suwaka, stempel 35 w roli wyrzutnika wyciska podczas ponpwnego ruchu tloka 26 naprzód do polozenia wyjsciowego, rdzen B z centralnego otworu stempla 32. Po ponownym rozsunieciu obu suwaków pas materialu moze przesunac sie dalej a przez powtórzenie wyzej opisanego procesu moze byc wykonana dalsza sztuka przedmiotu.W zaleznosci od rodzaju wykonywanej pracy czesto konieczne jest zastosowanie narzedzia i jego uchwytu o postaci przedstawionej na fig. 1, jednak w innych przypadkach wystarcza prostsza i tansza odmiana narzedzia pokazanego na fig. 2, która z tego wzgledu o ile tylko mozliwe nalezy preferowac. Róznice wystepuja tu jednakze tylko w lewym suwaku, natomiast prawe narzedzie i jego naped sa takie same w kazdym przypadku, wobec czego zrezygnowano ze szczególowego ich pokazania. W odmianie wedlug fig. 2, tlok 26 zamocowany jest do cylindra 24 i tym samym do ramy prasy 1 za posrednictwem srub 44 stykajacych sie z jego przednim kolnierzem. Z cylindrem pierscieniowym 26 jest polaczony srubami 37a uchwyt narzedziowy 45, na którym oprócz trzpieni prowadzacych 14 zamocowany jest pierscieniowy stempel 46, który jest dzieki temu ustalony.Ruchome czesci lewego narzedzia, a mianowice matryca 47 z pierscieniowa falda 48 oraz centralny stempel 49 sa polaczone na stale z przednim tloczyskiem 30 tloka 25, zas matryca 47 posrednio przez stójki 50 i kolnierz przytrzymujacy 51 nasadzony na przedni koniec tloczyska 30. Jak widac, w przykladzie wedlug fig. 2 polaczenie 28 wewnetrznego tloka 25 z rama prasy 1 lub cylindrem 24 jest rozlaczne. Wskutek doplywu oleju przewodem 52 przesuwa sie tlok 25 w prawo, wskutek nacisku prawego narzedzia — ponownie w strone przeciwna.Proces tloczenia, wykrawania, przebiega, w przykladzie wedlug fig. 2 dokladnie tak samo, jak w rozwiaza¬ niu z fig. 1, gdyz nie ma tu róznicy w dzialaniu, a jedynie w lewym narzedziu i napedzie jego ruchomych czesci zamiast przez ustalony tlok 26 — przez tlok wewnetrzny 25. Mimo tych róznic w ukladzie napedowym nie jest jednak konieczne przy przezbrajaniu maszyny z narzedzia wedlug fig. 1 na takowe wedlug fig. 2, dokonywanie duzych zmian i daleko idacej wymiany elementów suwaka, lecz wystarcza zluznienie srub 28 ustalajacych tlok 25 i ustalenie w zamian tloka pierscieniowego 26 za pomoca srub 44. Odpowiednio proste jest równiez w odwrotnym przypadku, to jest przy przezbrajaniu z narzedzia wedlug fig. 2 na takowe wedlug fig. 1, luzowanie wzglednie dokrecanie obu ostatnio wymienionych polaczen srubowych.Wszystkie ruchy obu suwaków sa sterowane z funkcji drogi za pomoca elektro-hydraulicznego ukladu sterowania, nie pokazanego na rysunku. PL PL