W narzedziach udarowych, poruszanych powietrzem sprezonem, jak np. w mlotkach wiertniczych, mlotkach nitowniczych, prze¬ bij arkach stosuje sie czesto rozrzad, przy Atórym zawór zmienia swe polozenie, poru¬ szajac sie, to w jednym, to w drugim kie¬ runku, przyczem zamyka to jedna, to druga swa strona, kanaly wlotowe w skrzynce sta- widlowej. Na tern polega istota dzialania rozrzadów kulkowych i klapkowych, w któ¬ rych otwieranie kanalu odbywa sie przez odchylenie zaworu, a nie przez przesuwanie.W rozrzadach tego rodzaju, zawór prze¬ bywa dosc znaczna droge w celu otwarcia kanalu tak, aby powietrze moglo przecho¬ dzic bez zadnego dlawienia; dla unikniecia dlawienia kanaly musza byc o znacznej srednicy, a wiec zawór musi posiadac wiel¬ kie wymiary i znaczny ciezar. Te stosunko¬ wo ciezkie zawory, na dosc dlugiej drodze, przebywanej przy znacznem przyspieszeniu pod wplywem sprezonego powietrza, rozwi¬ jaja znaczne dzialanie mas, przez co wywo¬ luja silne uderzenia i ulegaja predkiemu zuzyciu. Ponadto, przy kazdej zmianie kie¬ runku ruchu stanowia one znaczny opór, ze wzgledu na znaczna sile bezwladnosci, co pcwoduje zmniejszenie ilosci skoków; Wszystkie te wady usuwa niniejszy wy¬ nalazek przez zastosowanie dwu lub wiecej kanalów, doprowadzajacych sprezone po¬ wietrze, dzieki czemu otwory wlotowe w skrzynce stawidlowej, a wiec i poszczególne zawory wypadaja mniejsze. Wszystkie za¬ wory dzialaja jednoczesnie i zgodnie, a dro¬ ga, przez nie przebywana, wypada krótszadzieki mniejszej srednicy otworów kanalo¬ wych. Wobec mniejszej wagi zaworów, zu¬ zycie ich jest mniejsze, zmiana zas kierunku ruchu zaworów, przy jednakowej sumarycz¬ nej ilosci powietrza przepuszczanego, odby¬ wa sie szybciej. W ten sposób powieksza sie ilosc skokówj podnosi sie wydajnosc narze- ^ |V 3flziJ zmniejsza sie rozchód powietrza spre- % Przf za&tó^^afu tego urzadzenia do mlotków, wiercacych w skalach, wobec zwiekszonej wydajnosci mlotków, po¬ wstaje duizo maczki wiertniczej, któ¬ ra, przy wierceniu zgóry nadól, na¬ lezy wydmuchiwac. Wydmuchiwanie to u- skutecznia powietrze zuzyte, które przez wydrazenie w wiertle przedostaje sie do dna otworu wierconego.Jezeli wiercenie odbywa sie w wilgotnej lub miekkiej' skale lub tez otwory maja znaczniejsza glebokosc, to zuzyte powietrze nie wystarcza; wtedy radza sobie zwykle w ten sposób, ze odejmuje sie mlot wiertniczy, a na pozostawione w otworze wiertlo nakla¬ da sie przewód, doprowadzajacy sprezone powietrze; zajmuje to wiele czasu i jest u- ciazliwe.W urzadzeniu wedlug niniejszego wyna¬ lazku byloby to jeszcze uciazliwszem, gdyz przy wiekszej wydajnosci przyrzadu zwiek¬ sza sie równiez ilosc maczki wiertniczej, wobec czego mlotek musialby byc czesciej zdejmowany.Unika sie tego przez dalsze rozwiniecie wynalazku, które polega na tern, ze zboku 'mlotka1 wiertniczego jest dolaczony kurek wielodtogowy, który moze byc tak nastawia¬ ny, ze przy jednem polozeniu kurka odbywa sie normalna praca mlotka, przy innem zas nastawieniu kurka uskutecznia sie wydmu¬ chiwanie maczki z otworu, przyczem zamy¬ ka sie otwór wylotowy, a przednia czesc cy¬ lindra laczy sie z przewodem powietrznym; wtedy powietrze sprezone przez kanaly na powierzchni mlotka, przedostaje sie do osio¬ wego wydrazenia w wiertle; wreszcie przy innem jeszcze nastawieniu kurka mlotek sie zupelnie odlacza od przewodu powietrzne¬ go. Aby ten kurek wielodrogowy posiadal dobre i pewne polaczenie z mlotkiem wiert¬ niczym, tuleja kurka stanowi jedna calosc ze skrzynka zaworowa tak, ze os kurka jest równolegla do osi cylindra.Na rysunku przedstawiono wynalazek w zastosowaniu do mlotka wiertniczego.Fig. 1 uwidacznia przekrój podluzny przez mlot wiertniczy; fig. 2—przekrój poprzeczny wedlug linji A—B (fig. 1); fig. 3—równiez przekrój poprzeczny we¬ dlug linji A—B, lecz przy zmienionem polo¬ zeniu kurka wielodrogowego; fig. 4—przekrój poprzeczny wedlug linji A-C (fig. 1); fig. 5—przekrój podluzny przez cylin¬ der i skrzynke zaworowa wedlug linji D—E (fig- 2); fig. 6—schemat dla nastawien kurka.Mlotek, wiercacy w skalach, sklada sie z cylindra 1 w którym porusza sie naprzód i wstecz tlok 2, napedzany sprezocem po¬ wietrzem. Tlok posiada w przedluzeniu bi- jak 3 i trzon 4 z kanalami 5, wyzldbionemi u góry wedlug stromej linji srubowej, a u dolu pionowemi; dzieki tym kanalom odby¬ wa sie obrót tloka (przy ruchu wstecz), przy pomocy nasrubka 6, bedacego pod dziala¬ niem wechwytu zebatego z zajpadka. Wier¬ tlo wklada sie kwadratowym koncem w od¬ powiedni otwór 7 wkladki 8, obracajacej sie razem z nasrubkiem 6, a tern samem obra¬ cajacej wiertlo przy kazdym ruchu wstecz.Nie przedstawione na rysunku wtórtlo jest przewiercone (wydrazone) wzdluz, jak rów¬ niez tlok 2 z trzonem 4 i bijakiem 3.Do poruszania mlotka wiertniczego za¬ stosowano powszechnie znany rozrzad kul¬ kowy. Moznaiby równiez zastosowac zawo¬ ry klapkowe, walczaste i tym podobne, o ile- by wogóle chodzilo o zawory poruszajace sie naprzód i wstecz i odslaniajace przytern, badz otwór wlotowy, badz wylotowy.W ni- — 2niejszym przykladzie stosuje sie, jak to po¬ wyzej nadmieniono, nie jeden lecz dwa za¬ wory, a mianowicie kulki 9 i 10. Kazda z tych kulek miesci sie w osobnej skrzynce sta- widlowej, laczacej sie z kanalem doplywo¬ wym 11 przez kanal 12 wzglednie 13. Od kazdej skrzynki stawidlowej prowadza do cylindra 1 dwa kanaly 14il4a (fig. 5); przez te kanaly sprezone powietrze doplywa, badz do tylnej, badz do przedniej strony cylindra.Zuzyte powietrze wychodzi z cylindra 1 przez kanaly wylotowe 15 i 16 (fig. 1). Kul¬ ki 9 i 10 sa sprezone równolegle t. j. dziala¬ ja zgodnie. Kazda z nich ma do przepuszcze¬ nia w tym samym czasie polowe calkowitej niezbednej ilosci powietrza, Dzieki malym otworom kanalów 14 i 14a w skrzynce sta¬ widlowej, kulki sa malych wymiarów i ma¬ lej wagi i maija do przebycia nieznaczna droge przy ruchu naprzód i wstecz, gdyz wystarcza nieznaczne oddalenie kulki od otworu kanalu, aby utworzona przytem szpara pierscieniowa pomiedzy kulka a o- tworem osiagnela przekrój równy przekro¬ jowi kanalu.Doplyw powietrz a sprezonego odbywa sie przez wielodrogowy kurek 17, którego tuleja 18 stanowi jedna calosc ze skrzynka stawi- dlowa i z cylindrem a .mianowicie tak, ze os kurka jest równolegla do osi cylindra 1, a wiec i do osi mlotka. Kurek, wedluJg fig. 2, jest nastawiony dla normalnej pracy mlot¬ ka. Na fig. 6 nastawienie to oznaczono kie¬ runkiem linji /. Obrócenie kurka o 75° daje nastawienie, oznaczone na fig. 3t przy któ- rem kanal 11 jest zupelnie odlaczony od przewodu powietrznego i mlotek jest zupel¬ nie nieczynny.Na fig. 6 nastawienie to ozna¬ czono kierunkiem linji II. Gdy kurek zosta¬ nie obrócony o dalsze 45° f to otrzymuje sie nastawienie III (wydmuchiwania) odpowia¬ dajace polozeniu kurka na fig. 4. Przy tem nastawieniu kutfka kanaly 12 i 13 sa za¬ mkniete, a kanal 11 jest polaczony przez ka¬ nal okólny 19 i przez kanal 20 z kanalem 21, który prowadzi do przedniej stromy cylin¬ dra. Jednoczesnie kanal wylotowy 16 jest zamkniety. A wiec powietrze sprezone mo¬ ze wejsc do przedniej czesci cylindra 1, nie wprawiajac w ruch tloka roboczego 2. Tlok bedzie sie tak daleko posuwal wstecz, az ka¬ naly 5 wejda do wnetrza cylindra. Wtedy spr^zbne powietrze przez te kanaly dostaje sie do wydrazenia w wiertle, a przez nie do dna otworu wierconego, skad wydmuchuje maczke wiertnicza.Kurek wielodrogowy moze byc stosowa¬ ny nietylko do rozrzadów wielozaworo- wych; mozna go równiez zastosowac i do rozrzadów o jednym zaworze. PL