W pradnicach pradu stalego pomimo bardzo wysokiego naprezenia elektrycz¬ nego mozna dzisiaj osiagnac bieg bez- iskrowy tern, ze sie ich komutacje wspie¬ ra przy pomocy pól pomocniczych, któ- zmienianem napieciu pochodzi stad, ze glówne pole wzbudzajace maszyny, wy¬ noszace w wielkich jednostkach wiele miljonów linji sil magnetycznych, wsku¬ tek swych zmian w czasie indukuje rych natezenie jest dokladnie wprost w zwartych uzwojeniach twornika silne proporcjonalne do pradu twornika tak, ze wszystkie sily elektromotoryczne w zwartych elektrycznych obwodach szczotek wzajemnie sie znosza.Tymczasemokazuje sie, ze tego rodza¬ ju maszyny, wspaniale pracujace przy sta¬ lem a takze i zmiennem obciazeniu, zle komutuja, iezeli sie zmienia szybko ich napiecie, regulujac pole wzbudzajace, jak tego zachodzi potrzeba, np., podczas biegu maszyny jako pradnicy sterujacej w systemie Leonarda.Okazalo sie, ze iskrzenie szczotek w maszynach tego rodzaju o szybko napiecie transformatorowe, nie dajace sie usunac zapomoca dotychczas uzywa¬ nych srodków dla uzyskania biegu bez- iskrowego. To napiecie transformato¬ rowe wywiera podobny wplyw jak u zna¬ nych silników kolektorowych pradu zmiennego podczas ich biegu trwalego.Jednak nie mozna go tutaj zniszczyc w równie prosty sposób, jak tam, przez uzycie pojedynczego pola zwrotnego o przesunietej fazie, poniewaz zjawia sie ono tylko podczas przejscia z jedne¬ go napiecia i jednego natezenia pola ma¬ szyny do drugiego, wskutek czego niemozna prowadzic stalej zmiany pola zwrotnego celem zniszczenia tegoz na¬ piecia.Na podstawie wynalazku to napiecie transformatorowe, wystepujace podczas kazdej zmiany natezenia pola glównego, ma sie w ten sposób usunac, ze pola magnetyczne otrzymuja wzbudzenie do¬ datkowe, zasilane transformatorowo przez wzbudzenie pola glównego. Wzbudze¬ nie dodatkowe dziala wtedy tylko w cza¬ sie istnienia pola przejsciowego glówne¬ go, jak tez tego rzeczywiscie potrzeba celem udoskonalenia biegu maszyny.Kazda zmiana pola glównego, indukuja¬ ca w zwartych uzwojeniach transforma¬ torowo szkodliwe napiecia, wzbudza na¬ stepnie z drugiej strony dodatkowe pole zwrotne, dzialajace przez wirujaca in¬ dukcje na zwarte uzwojenia i mogace usunac napiecie transformatorowe.Rysunek podaje sposób, w jaki uzwo¬ jenia maszyny moga byc polaczone* Litera a oznacza obracajacy sie twornik pradu stalego, którego pole glówne zo¬ staje wywolane przez uzwojenie wzbu¬ dzajace e, dajace sie dowolnie szybko regulowac zapomoca regulatora / dla pola. Celem zniszczenia napiecia reak- tancji maszyna jest zaopatrzona w zna¬ ny sposób w uzwojenie pola zwrotnego ze/, a w razie potrzeby takze w uzwoje¬ nia kompensacyjne k. Prócz tego na biegunie zwrotnym znajduje sie jeszcze uzwojenie dodatkowe s, zasilane przez uzwojenie /, dzialajace jako transforma¬ tor pod wplywem glównego wzbudzenia.Na podstawie rysunku, uzwojenie to jest umieszczone wprost na biegunie glów¬ nym; mozna takze równie dobrze zasi¬ lac wzbudzenie dodatkowe biegunów zwrotnych zapomoca specjalnego trans¬ formatora w obwodzie wzbudzenia.Wkoncu mozna takze zasilac transfor¬ matorowo wzbudzenie dodatkowe bie¬ gunów zwrotnych zapomoca zmiennego napiecia wzbudzajacego, albo tez spowo¬ dowac oddzialywanie napiecia twornika na -dodatkowe wzbudzenie biegunów po¬ mocniczych, przy pomocy transformatora.Wplyw pradu wzbudzajacego, lub samego napiecia wzbudzajacego na dodatkowe uzwojenie pola zwrotnego ma te wade, ze nasycenie zelaza maszyny oddzialy- wuje niekorzystnie, podczas gdy w przed- stawionem na figurze polaczeniu nasy¬ cenie zelaza nie powoduje zadnych róz¬ nic w teoretycznie dobrem oddzialywa¬ niu. Rozumie sie samo przez sie, iz mozna jeden lub tez wszystkie bieguny glówne uzyc do zasilania wzbudzenia do¬ datkowego, azeby nawet w mimosrod- kowem polozeniu twornika uzyskac do¬ bre stosunki; mozna takze kazdy biegun zwrotny wzbudzic przy pomocy pola glównego, które indukuje te same prze¬ wodniki twornika, co biegun zwrotny.Azeby pole dodatkowe biegunów zwrotnych bylo rzeczywiscie proporcjo¬ nalne do wahan pola wzbudzajacego, nalezy, jak to jest na rysunku przedsta¬ wione, wlaczyc w obwód pradu znaczny opór omowy r, dzieki któremu staly¬ by sie nieznacznemi szkodliwe dzialania samoindukcji, wypaczajace prad. Z dru¬ giej strony mozna takze zastosowac do¬ wolne znane urzadzenia, azeby przeszko¬ dzic oddzialywaniu normalnych uzwojen biegunów zwrotnych na prady dodatko¬ we. Moznaby w tym celu, np., wlaczyc zewnetrzna samoindukcje w obwodzie dodatkowym lub tez zastosowac trans¬ formatorowe sprzezenie miedzy obydwo¬ ma biegunami zwrotnemi. Dla zmniej¬ szenia szkodliwych wplywów samoin¬ dukcji mozna wreszcie wlaczyc w obwód pradu równiez kondensatory. PL