PL198990B1 - Sposób zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling i sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży oraz zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego w tych sposobach - Google Patents

Sposób zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling i sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży oraz zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego w tych sposobach

Info

Publication number
PL198990B1
PL198990B1 PL337966A PL33796698A PL198990B1 PL 198990 B1 PL198990 B1 PL 198990B1 PL 337966 A PL337966 A PL 337966A PL 33796698 A PL33796698 A PL 33796698A PL 198990 B1 PL198990 B1 PL 198990B1
Authority
PL
Poland
Prior art keywords
enzyme
fabric
clothing
strain
hydrolyzing
Prior art date
Application number
PL337966A
Other languages
English (en)
Other versions
PL337966A1 (en
Inventor
Bente Konggaard Andersen
Kim Borch
Masanobu Abo
Bo Damgaard
Original Assignee
Novozymes A/S
Novozymes As
Priority date (The priority date is an assumption and is not a legal conclusion. Google has not performed a legal analysis and makes no representation as to the accuracy of the date listed.)
Filing date
Publication date
Family has litigation
First worldwide family litigation filed litigation Critical https://patents.darts-ip.com/?family=26064704&utm_source=google_patent&utm_medium=platform_link&utm_campaign=public_patent_search&patent=PL198990(B1) "Global patent litigation dataset” by Darts-ip is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Application filed by Novozymes A/S, Novozymes As filed Critical Novozymes A/S
Publication of PL337966A1 publication Critical patent/PL337966A1/xx
Publication of PL198990B1 publication Critical patent/PL198990B1/pl

Links

Classifications

    • C—CHEMISTRY; METALLURGY
    • C11—ANIMAL OR VEGETABLE OILS, FATS, FATTY SUBSTANCES OR WAXES; FATTY ACIDS THEREFROM; DETERGENTS; CANDLES
    • C11D—DETERGENT COMPOSITIONS; USE OF SINGLE SUBSTANCES AS DETERGENTS; SOAP OR SOAP-MAKING; RESIN SOAPS; RECOVERY OF GLYCEROL
    • C11D3/00—Other compounding ingredients of detergent compositions covered in group C11D1/00
    • C11D3/16—Organic compounds
    • C11D3/38—Products with no well-defined composition, e.g. natural products
    • C11D3/386—Preparations containing enzymes, e.g. protease or amylase
    • C11D3/38645—Preparations containing enzymes, e.g. protease or amylase containing cellulase
    • C—CHEMISTRY; METALLURGY
    • C11—ANIMAL OR VEGETABLE OILS, FATS, FATTY SUBSTANCES OR WAXES; FATTY ACIDS THEREFROM; DETERGENTS; CANDLES
    • C11D—DETERGENT COMPOSITIONS; USE OF SINGLE SUBSTANCES AS DETERGENTS; SOAP OR SOAP-MAKING; RESIN SOAPS; RECOVERY OF GLYCEROL
    • C11D3/00—Other compounding ingredients of detergent compositions covered in group C11D1/00
    • C11D3/16—Organic compounds
    • C11D3/38—Products with no well-defined composition, e.g. natural products
    • C11D3/386—Preparations containing enzymes, e.g. protease or amylase
    • C11D3/38636—Preparations containing enzymes, e.g. protease or amylase containing enzymes other than protease, amylase, lipase, cellulase, oxidase or reductase
    • D—TEXTILES; PAPER
    • D06—TREATMENT OF TEXTILES OR THE LIKE; LAUNDERING; FLEXIBLE MATERIALS NOT OTHERWISE PROVIDED FOR
    • D06M—TREATMENT, NOT PROVIDED FOR ELSEWHERE IN CLASS D06, OF FIBRES, THREADS, YARNS, FABRICS, FEATHERS OR FIBROUS GOODS MADE FROM SUCH MATERIALS
    • D06M16/00—Biochemical treatment of fibres, threads, yarns, fabrics, or fibrous goods made from such materials, e.g. enzymatic
    • D06M16/003—Biochemical treatment of fibres, threads, yarns, fabrics, or fibrous goods made from such materials, e.g. enzymatic with enzymes or microorganisms
    • D—TEXTILES; PAPER
    • D06—TREATMENT OF TEXTILES OR THE LIKE; LAUNDERING; FLEXIBLE MATERIALS NOT OTHERWISE PROVIDED FOR
    • D06P—DYEING OR PRINTING TEXTILES; DYEING LEATHER, FURS OR SOLID MACROMOLECULAR SUBSTANCES IN ANY FORM
    • D06P5/00—Other features in dyeing or printing textiles, or dyeing leather, furs, or solid macromolecular substances in any form
    • D06P5/02—After-treatment
    • D—TEXTILES; PAPER
    • D06—TREATMENT OF TEXTILES OR THE LIKE; LAUNDERING; FLEXIBLE MATERIALS NOT OTHERWISE PROVIDED FOR
    • D06P—DYEING OR PRINTING TEXTILES; DYEING LEATHER, FURS OR SOLID MACROMOLECULAR SUBSTANCES IN ANY FORM
    • D06P5/00—Other features in dyeing or printing textiles, or dyeing leather, furs, or solid macromolecular substances in any form
    • D06P5/13—Fugitive dyeing or stripping dyes
    • D06P5/137—Fugitive dyeing or stripping dyes with other compounds
    • D—TEXTILES; PAPER
    • D06—TREATMENT OF TEXTILES OR THE LIKE; LAUNDERING; FLEXIBLE MATERIALS NOT OTHERWISE PROVIDED FOR
    • D06P—DYEING OR PRINTING TEXTILES; DYEING LEATHER, FURS OR SOLID MACROMOLECULAR SUBSTANCES IN ANY FORM
    • D06P5/00—Other features in dyeing or printing textiles, or dyeing leather, furs, or solid macromolecular substances in any form
    • D06P5/15—Locally discharging the dyes
    • D06P5/158—Locally discharging the dyes with other compounds
    • D—TEXTILES; PAPER
    • D06—TREATMENT OF TEXTILES OR THE LIKE; LAUNDERING; FLEXIBLE MATERIALS NOT OTHERWISE PROVIDED FOR
    • D06M—TREATMENT, NOT PROVIDED FOR ELSEWHERE IN CLASS D06, OF FIBRES, THREADS, YARNS, FABRICS, FEATHERS OR FIBROUS GOODS MADE FROM SUCH MATERIALS
    • D06M2200/00—Functionality of the treatment composition and/or properties imparted to the textile material
    • D06M2200/35—Abrasion, pilling or fibrillation resistance

Landscapes

  • Engineering & Computer Science (AREA)
  • Chemical & Material Sciences (AREA)
  • Textile Engineering (AREA)
  • Life Sciences & Earth Sciences (AREA)
  • Chemical Kinetics & Catalysis (AREA)
  • Microbiology (AREA)
  • Biochemistry (AREA)
  • Oil, Petroleum & Natural Gas (AREA)
  • Wood Science & Technology (AREA)
  • Organic Chemistry (AREA)
  • General Chemical & Material Sciences (AREA)
  • Detergent Compositions (AREA)
  • Chemical Or Physical Treatment Of Fibers (AREA)
  • Coloring (AREA)
  • Treatments For Attaching Organic Compounds To Fibrous Goods (AREA)

Abstract

1. Sposób zmniejszania podatno sci poliestrowych tkanin i/lub odzie zy na pilling, znamienny tym, ze na tkanin e lub odzie z dzia la si e dawk a 0,05 - 5000 µg/g tkaniny i/lub odzie zy enzymu hydroli- zuj acego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizuj acego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, przy czym sposób ten prowadzi si e jednocze snie z praniem tkaniny i/lub odzie zy w obecno sci detergentu w temperaturze 30 - 100°C i przy pH 5 - 11 przez okres od 15 minut do 3 godzin. 6. Sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzie zy, znamienny tym, ze na tka- nin e lub odzie z dzia la si e dawk a 0,05 - 5000 µg/g tkaniny i/lub odzie zy enzymu hydrolizuj acego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizuj acego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, przy czym sposób ten prowadzi si e jednocze snie z praniem tkaniny i/lub odzie zy w obecno sci detergentu w temperaturze 30 - 100°C i przy pH 5 - 11 przez okres od 15 minut do 3 godzin. 11. Zastosowanie enzymu hydrolizuj acego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizuj acego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, oraz detergentu w sposobie zmniejszania podatno sci poliestro- wych tkanin i/lub odzie zy na pilling, który to sposób prowadzi si e jednocze snie z praniem tkaniny i/lub odzie zy, przy czym enzymy stosuje si e w dawce 0,05 - 5000 µg/g tkaniny i/lub odzie zy. 16. Zastosowanie enzymu hydrolizuj acego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizuj acego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, oraz detergentu w sposobie zwi ekszania intensywno sci barwy poliestrowych tkanin i/lub odzie zy, który to sposób prowadzi si e jednocze snie z praniem tkaniny i/lub odzie zy, przy czym enzymy stosuje si e w dawce 0,05 - 5000 µg/g tkaniny i/lub odzie zy. PL PL PL PL

Description

Opis wynalazku
Przedmiotem wynalazku są sposób zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling i sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży oraz zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego w tych sposobach.
Głównym poliestrem stosowanym w przemyśle tekstylnym są włókna z poli(tereftalanu etylenu). Włókna wytwarza się np. przez polikondensację kwasu tereftalowego i glikolu etylenowego i wyciąganie włókien ze stopionej masy.
Ze względu na swoją wytrzymałość, poliestrowe tkaniny i/lub odzież są podatne na tworzenie gruzełków i prawdopodobnie najważniejszymi procesami wykańczającymi tkaniny, stosowanymi w przypadku materiał ów z poliestrowych wł ókien cię tych są procesy zmierzające do ograniczenia pillingu. Wszystkie materiały z włókien ciętych mają tendencję do tworzenia na powierzchni tkaniny małych kulek lub „pilli” poplątanych włókien, podczas poddawania ich łagodnemu ścieraniu w czasie prania i noszenia. Jeśli tkanina zawiera znaczny udział włókien o wysokiej odporności na ścieranie przy zginaniu, gruzełki mogą utrzymywać się na powierzchni tkaniny w liczbie wystarczającej dla spowodowania nieprzyjemnego odczucia przy dotyku i nieprzyjemnego wyglądu.
Nie ma prostego rozwiązania problemu pillingu. W przemyśle tekstylnym włókna poliestrowe są produkowane jako średnio i wysoce odporne na rozciąganie przędze z włókien ciągłych i jako włókna cięte o różnej długości i różnej barwie, z dostosowaniem się do maszyn przędzalniczych istniejących w przemyśle włókienniczym. Włókna cięte są zwykle wyciągane w celu otrzymania średniej odporności na rozciąganie, ale mogą być przędzone z polimerów o niższej masie cząsteczkowej, w wyniku czego uzyskuje się ulepszoną odporność na „pilling”, kosztem pewnej utraty odporności na ścieranie. W procesie wykańczania można również zmniejszyć podatność tkaniny na pilling przez usunięcie wystających włosków z powierzchni tkaniny i przez obróbkę cieplną, zmniejszającą tendencję włókien do przesuwania się wewnątrz przędzy.
Są to wszystkie rozwiązania problemu pillingu stosowane przez przemysł tekstylny. Nigdy nie sugerowano takich rozwiązań tego problemu, które mogą być stosowane przez końcowego użytkownika tkanin poliestrowych, a konsumenci ciągle stwierdzają, że pilling jest problemem występującym przy noszeniu poliestrowych tkanin i odzieży.
Obecnie nieoczekiwanie stwierdzono, że pewne enzymy hydrolizujące poliestry są zdolne do zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i odzieży na pilling. W szczególności stwierdzono, że grupa enzymów hydrolizujących ester dibenzylowy glikolu etylenowego (BEB) i/lub ester dietylowy kwasu tereftalowego (ETE) są w stanie zmniejszyć podatność poliestrowych tkanin i odzieży na pilling. Ponadto stwierdzono, że obróbka enzymami hydrolizującymi ester dibenzylowy glikolu etylenowego (BEB) i/lub ester dietylowy kwasu tereftalowego (ETE) intensyfikuje barwę poliestrowych tkanin i odzież y.
Wynalazek dotyczy sposobu zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling, polegającego na tym, że na tkaninę lub odzież działa się dawką 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, przy czym sposób ten prowadzi się jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży w obecności detergentu w temperaturze 30 - 100°C i przy pH 5 - 11 przez okres od 15 minut do 3 godzin.
Wynalazek dotyczy również sposobu intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży, polegającego na tym, że na tkaninę lub odzież działa się dawką 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, przy czym sposób ten prowadzi się jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży w obecności detergentu w temperaturze 30 - 100°C i przy pH 5 - 11 przez okres od 15 minut do 3 godzin.
Wynalazek dotyczy ponadto zastosowania enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, oraz detergentu w sposobie zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling, który to sposób prowadzi się
PL 198 990 B1 jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży, przy czym enzymy stosuje się w dawce 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży.
Wynalazek dotyczy także zastosowania enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, oraz detergentu w sposobie zwiększania intensywności barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży, który to sposób prowadzi się jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży, przy czym enzymy stosuje się w dawce 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży.
W każdym z wyżej opisanych rozwiązań korzystnie na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dietylowy kwasu tereftalowego.
Korzystnie na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dibenzylowy glikolu etylenowego.
W szczególności sposób prowadzi się w obecności jednej lub większej liczby proteaz, lipaz, amylaz, celulaz, peroksydaz, oksydaz i pektynaz.
W szczególności sposób prowadzi się w obecności enzymu celulitycznego.
Poliestrowe tkaniny lub odzież
Poliestrowymi tkaninami i/lub odzieżą, które poddaje się obróbce sposobem według wynalazku, mogą być dowolne tkaniny lub połączenia różnych tkanin zawierające poliester. W rzeczywistości podatność na pilling jest najwyraźniejsza w przypadku tkanin i/lub odzieży zawierających włókna poliestrowe zmieszane z włóknami z różnych materiałów.
Korzystnie obróbce poddaje się tkaninę składającą się z mieszanych włókien, zawierającą więcej niż 50% wag. poliestru, zwłaszcza więcej niż 75% wag. poliestru, więcej niż 90% wag. poliestru lub więcej niż 95% wag. poliestru. Najkorzystniej sposób według wynalazku stosuje się w przypadku tkanin lub odzieży zawierających głównie poliester stanowiący politereftalan etylenu, to jest materiał z czystego poliestru stanowiącego politereftalan etylenu.
Enzymy hydrolizujące poliestry
Sposób według wynalazku polega na poddawaniu tkanin lub odzieży działaniu enzymu hydrolizującego poliester. Nieoczekiwanie stwierdzono, że pewna grupa enzymów jest zdolna do hydrolizowania estru dietylowego kwasu tereftalowego (ETE) i/lub estru dibenzylowego glikolu etylenowego (BEB), a zatem są one enzymami hydrolizującymi poliestry.
Zdolność enzymu do hydrolizowania ETE i/lub BEB można określić w sposób opisany poniżej w przykładzie 1.
W szczególności sposób według wynalazku polega na poddawaniu tkanin lub odzieży działaniu enzymu hydrolizującego ETE i/lub enzymu hydrolizującego BEB oraz detergentu. Korzystnie sposób według wynalazku polega na poddawaniu tkanin lub odzieży działaniu enzymu hydrolizującego ETE, albo na poddawaniu tkanin lub odzieży działaniu enzymu hydrolizującego BEB. Enzymem hydrolizującym BEB może być w szczególności enzym hydrolizujący BEB10 lub enzym hydrolizujący BEB30, tak jak to zdefiniowano poniżej w przykładzie 1. Korzystnie enzym hydrolizujący ETE ma aktywność hydrolityczną co najmniej 50%, korzystniej co najmniej 90%, a najkorzystniej co najmniej 95%. Korzystnie enzym hydrolizujący BEB10 lub BEB30 ma aktywność hydrolityczną co najmniej 50%, korzystniej co najmniej 90%, a najkorzystniej co najmniej 95%. W szczególności enzymy hydrolizujące zarówno BEB10, BEB30, jak i ETE mają aktywność hydrolityczną co najmniej 50%, korzystniej co najmniej 90%, a najkorzystniej co najmniej 95%.
Enzym hydrolizujący ETE i/lub enzym hydrolizujący BEB można otrzymywać z dowolnego dogodnego źródła. Korzystnie enzym hydrolizujący ETE i/lub enzym hydrolizujący BEP otrzymuje się z drobnoustrojów. W szczególności enzym hydrolizujący ETE i/lub enzym hydrolizujący BEB otrzymuje się ze szczepu Candida, zwłaszcza Candida antarctica i Candida cylindracea (synonim Candida rugosa), szczepu Humicola, zwłaszcza Humicola insolens, szczepu Pseudomonas, zwłaszcza Pseudomonas cepacia.
Obróbka
Wynalazek dotyczy sposobu zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling. Ponadto wynalazek dotyczy sposobu zwiększania intensywności barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży.
Dawkowanie enzymu zależy od rodzaju stosowanych enzymu(ów), czasu reakcji i warunków w jakich przebiega reakcja. Obecnie uważa się, że całkowita dawka enzymu(ów) może wynosić około 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży.
PL 198 990 B1
Obróbkę enzymatyczną można prowadzić w temperaturze około 30 - 100°C, korzystnie około
- 90°C. W zależności od stosowanego enzymu(ów), zakres pH może wynosić od około pH 5 do pH 11, korzystnie od około pH 7 do pH 11. Odpowiedni czas reakcji wynosi od około 15 minut do około 3 godzin. Detergent można stosować w ilości około 0,001 - 10 g/l cieczy piorącej.
Obróbkę zazwyczaj prowadzi się jednocześnie ze zwykle stosowanym procesem pralniczym, przy czym prowadzi się ją w obecności detergentu. Korzystnie obróbkę sposobem według wynalazku prowadzi się w obecności enzymu detergentowego, zwłaszcza enzymu proteolitycznego, enzymu lipolitycznego, enzymu celulitycznego, enzymu amylolitycznego, enzymu oksydazy, enzymu peroksydazy i enzymu pektynazy, albo mieszaniny tych enzymów. Szczególnie korzystnie obróbkę sposobem według wynalazku prowadzi się w obecności detergentu i enzymu celulitycznego. Obróbkę sposobem według wynalazku prowadzi się przez wprowadzenie powyższego enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego do detergentowej kompozycji pralniczej.
Detergent
W niniejszym opisie detergent jest synonimem środka powierzchniowo czynnego. Może to być w szczególności niejonowy środek powierzchniowo czynny, anionowy środek powierzchniowo czynny, kationowy środek powierzchniowo czynny, amfoteryczny środek powierzchniowo czynny, dwubiegunowy środek powierzchniowo czynny i semipolarny środek powierzchniowo czynny oraz mieszanina tych środków powierzchniowo czynnych.
Zazwyczaj środek powierzchniowo czynny jest obecny w kompozycji detergentowej w ilości 0,1 - 60% wagowych.
Środek powierzchniowo czynny korzystnie dobiera się tak, aby był zgodny ze składnikami enzymatycznymi obecnymi w kompozycji. W kompozycjach ciekłych lub w postaci żelu środek powierzchniowo czynny najkorzystniej dobiera się tak, aby sprzyjał, albo co najmniej nie pogarszał, trwałości każdego enzymu w tych kompozycjach.
Korzystny układ stosowany zgodnie z wynalazkiem zawiera jako środek powierzchniowo czynny jeden lub większą liczbę opisanych niejonowych i/lub anionowych środków powierzchniowo czynnych.
Kondensaty politlenków etylenu, propylenu i butylenu z alkilofenolami nadają się do stosowania jako niejonowy środek powierzchniowo czynny układów środków powierzchniowo czynnych stosowanych zgodnie z wynalazkiem, przy czym korzystne są kondensaty politlenku etylenu. Do związków tych należą produkty kondensacji tlenku alkilenu z alkilofenolami, w których grupa alkilowa zawiera około 6 - 14 atomów węgla, korzystnie około 8 - 14 atomów węgla, i jest grupą o łańcuchu prostym lub rozgałęzionym. Korzystnie tlenek etylenu jest obecny w ilości około 2 - 25 moli, korzystniej około 3 - 15 moli, na jeden mol alkilofenolu. Do dostępnych w handlu niejonowych środków powierzchniowo czynnych tego typu należą IgepalTM CO-630, firmy GAF Corporation, oraz TritonTM X-45, X-114, X-100 i X-102, wszystkie rozprowadzane przez Rohm & Haas Company. Te ś rodki powierzchniowo czynne są zwykle określane jako alkoksylaty alkilofenoli (np. etoksylaty alkilofenoli).
Produkty kondensacji pierwszorzędowych i drugorzędowych alkoholi alifatycznych z około 1 - 25 molami tlenku etylenu nadają się do stosowania jako niejonowe środki powierzchniowo czynne w ukł adach niejonowych ś rodków powierzchniowo czynnych stosowanych zgodnie z wynalazkiem. Alkilowy łańcuch alkoholu alifatycznego może być prosty lub rozgałęziony, pierwszorzędowy lub drugorzędowy i ogólnie zawiera około 8 - 22 atomów węgla. Korzystne są produkty kondensacji alkoholi, zawierające grupę alkilową o około 8 - 20 atomach węgla, korzystniej około 10 - 18 atomach węgla, z okoł o 2 - 10 molami tlenku etylenu na mol alkoholu. W tych produktach kondensacji obecnych jest około 2 - 7 moli tlenku etylenu, korzystnie 2 - 5 moli tlenku alkoholu na mol alkoholu. Przykładami dostępnych w handlu niejonowych środków powierzchniowo czynnych są TergitolTM 15-S-9 (produkt kondensacji liniowego alkoholu C11-C15 z 9 molami tlenku etylenu), TergitolTM 24-L-6 NMW (produkt kondensacji pierwszorzędowego alkoholu C12-C14 z molami tlenku etylenu, przy wąskim zakresie rozkładu masy cząsteczkowej), oba rozprowadzane przez Union Carbide Corporation; NeodolTM 45-9 (produkt kondensacji liniowego alkoholu C14-C15 z 9 molami tlenku etylenu), Neodol 23-3 (produkt kondensacji liniowego alkoholu C12-C13 z 3,0 molami tlenku etylenu), Neodol™ 45-7 (produkt kondensacji liniowego alkoholu C14-C15 z 7 molami tlenku etylenu), NeodolTM 45-5 (produkt kondensacji liniowego alkoholu C14-C15 z 5 molami tlenku etylenu), rozprowadzane przez Shell Chemical Company, KyroTM EOB (produkt kondensacji liniowego alkoholu C13-C15 z 9 molami tlenku etylenu), rozprowadzany przez The Procter & Gamble Company, oraz Genapol LA 050 (produkt kondensacji liniowego alkoholu
PL 198 990 B1
C12-C14 z 5 molami tlenku etylenu) firmy Hoechst. Korzystny zakres HLB w tych produktach wynosi od 8 - 11, najkorzystniej od 8 - 10.
Użytecznymi niejonowymi środkami powierzchniowo czynnymi w układach niejonowych środków powierzchniowo czynnych stosowanych zgodnie z wynalazkiem są również alkilopolisacharydy ujawnione w US 4565647, zawierające grupę hydrofobową o około 6 - 30 atomach węgla, korzystnie około 10 16 atomach węgla, oraz polisacharydową, np. poliglikozydową, grupę hydrofilową zawierającą około 1,3 - 10, korzystnie około 1,3 - 3, a najkorzystniej około 1,3 - 2,7 ugrupowań sacharydowych. Można stosować dowolny redukujący cukier zawierający 5 lub 6 atomów węgla, np. glukozę, galaktozę, przy czym grupy glukozylowe mogą być zastąpione grupami galaktozylowymi (ewentualnie grupa hydrofobowa jest przyłączona w pozycji 2, 3, 4, itp., co daje glukozę lub galaktozę zamiast glukozydu lub galaktozydu). Wiązania międzysacharydowe mogą znajdować się np. pomiędzy jedną pozycją dodatkowego ugrupowania sacharydowego i pozycją 2, 3, 4 i/lub 6 poprzedzających ugrupowań sacharydowych.
Korzystne alkilopoliglikozydy są określone wzorem R2O(CnH2nO)t(glikozyl)x 2 w którym R2 jest wybrany z grupy obejmują cej alkil, alkilofenyl, hydroksyalkil, hydroksyalkilofenyl i mieszaninę tych grup, przy czym grupy alkilowe zawierają około 10 - 18, korzystnie około 12 - 14 atomów węgla; n oznacza liczbę 2 lub 3, korzystnie 2; t oznacza liczbę od 0 do około 10, korzystnie 0; oraz x oznacza liczbę około 1,3 - 10, korzystnie około 1,3 - 3, a najkorzystniej około 1,3 - 2,7. Glikozyl korzystnie pochodzi z glukozy. W celu wytworzenia tych związków najpierw wytwarza się alkohol lub polietoksylowany alkohol alkiIowy, który następnie poddaje się reakcji z glukozą, albo źródłem glukozy, z wytworzeniem glukozydu (przyłączenie w pozycji 1). Dodatkowe ugrupowania glikozylowe mogą być przyłączone przez ich pozycję 1 i pozycję 2, 3, 4 i/lub 6 poprzedzających ugrupowań glikozylowych, korzystnie głównie pozycję 2.
Produkty kondensacji tlenku etylenu z hydrofobową podstawą, utworzoną przez kondensację tlenku propylenu z glikolem propylenowym nadają się również do stosowania zgodnie z wynalazkiem jako dodatkowy niejonowy układ środków powierzchniowo czynnych. Hydrofobowa grupa w tych środkach ma korzystnie masę cząsteczkową około 1500 - 1800 i wykazuje nierozpuszczalność w wodzie. Dodanie grupy polioksyetylenowej do tej grupy hydrofobowej zwiększa rozpuszczalność w wodzie cząsteczki jako całości, a ciekły charakter produktu jest zachowywany do punktu, w którym zawartość polioksyetylenu wynosi około 50% łącznej masy produktu kondensacji, co odpowiada kondensacji z tlenkiem etylenu w ilości do około 40 moli. Przykładami środków tego typu są pewne dostę pne w handlu ś rodki powierzchniowo czynne PluronicTM firmy BASF.
Użytecznymi niejonowymi środkami powierzchniowo czynnymi w układach niejonowych środków powierzchniowo czynnych stosowanych zgodnie z wynalazkiem są również produkty kondensacji tlenku etylenu z produktem powstałym w reakcji tlenku propylenu z etylenodiaminą. Hydrofobowe ugrupowanie w tych produktach stanowi produkt reakcji etylenodiaminy i nadmiaru tlenku propylenu i ma masę cząsteczkową około 2500 - 3000. To hydrofobowe ugrupowanie kondensuje się z tlenkiem etylenu do takiego stopnia gdy produkt kondensacji zawiera około 40 - 80% wagowych polioksyetylenu i ma masę cząsteczkową około 5000 -11000. Przykładami tego typu niejonowych środków powierzchniowo czynnych są pewne dostępne w handlu środki TetronicTM firmy BASF.
Korzystnymi niejonowymi środkami powierzchniowo czynnymi w układach niejonowych środków powierzchniowo czynnych stosowanych zgodnie z wynalazkiem są kondensaty tlenku polietylenu i alkilofenoli, produkty kondensacji pierwszorzę dowych i drugorzę dowych alkoholi alifatycznych z okoł o 1 - 25 molami tlenku etylenu, alkilopolisacharydy i mieszaniny tych ś rodków. Najkorzystniejsze są oksyetylenowane C8-C14-alkilofenole, zawierające 3 - 15 grup etoksylowych i oksyetylenowane alkohole C8-C18 (korzystnie średnio C10), zawierające 2 - 10 grup etoksylowych, oraz mieszaniny tych środków.
Bardzo korzystnymi niejonowymi środkami powierzchniowo czynnymi są środki powierzchniowo czynne stanowiące polihydroksyamidy kwasów tłuszczowych o wzorze
w którym R1 oznacza H, albo R1 oznacza grupę C1-C4 wę glowodorową, 2-hydroksyetyl, 2-hydroksypropyl lub mieszaninę tych grup, R2 oznacza grupę C5-C31 węglowodorową, a Z oznacza
PL 198 990 B1 grupę polihydroksywęglowodorową o liniowym łańcuchu węglowodorowym z co najmniej 3 grupami hydroksylowymi bezpośrednio związanymi z łańcuchem, albo alkoksylowaną pochodną tej grupy.
Korzystnie R1 oznacza metyl, R2 oznacza prosty C11-C15-alkil lub C16-C18-aIkiI albo alkenyl, taki jak alkil pochodzący z oleju kokosowego, albo ich mieszaninę, a Z pochodzi z redukujących cukrów, takich jak glukoza, fruktoza, maltoza lub laktoza, w reakcji redukcyjnego aminowania.
Do bardzo korzystnych anionowych środków powierzchniowo czynnych należą środki powierzchniowo czynne stanowiące alkiloalkoksylowane siarczany. Przykładami takich środków są rozpuszczalne w wodzie sole lub kwasy o wzorze RO(A)mSO3M, w którym R oznacza niepodstawiony C10-C24-alkil lub hydroksyalkil zawierający C10-C24-alkil, korzystnie C12-C20-alkil, lub hydroksyalkil zawierający C12-C20-alkil, korzystniej C12-C18-alkil lub hydroksyalkil, A oznacza grupę etoksylową lub propoksylową, m oznacza liczbę większą niż zero, zwykle około 0,5 - 6, korzystniej około 0,5 - 3, a M oznacza H lub kation, którym może być kation metalu (np. sodu, potasu, litu, wapnia, magnezu, itp.), jon amonowy lub podstawiony kation amoniowy. Rozważane są odpowiednie alkiloetoksylowane siarczany, jak również alkilopropoksylowane siarczany. Konkretnymi przykładami podstawionych kationów amoniowych są kationy metylo-, dimetylo-, trimetyloamoniowe i czwartorzędowe kationy amoniowe, takie jak kationy tetrametyloamoniowe i dimetylopiperydyniowe, oraz kationy pochodzące z alkiloamin, takich jak etyloamina, dietyloamina, trietyloamina, ich połączenia itp. Przykładowymi środkami powierzchniowo czynnymi są C12-C18-alkilopolioksyetyleno (1,0) siarczan (C12-C18E(1,0)M), C12-C18-alkilopolioksyetyleno (2,25) siarczan (C12-C18E(2,25)M), C12-C18-alkilopolioksyetyleno (3,0 ) siarczan (C12-C18E(3,0)M) i C12-C18-alkilopolioksyetyleno (4,0) siarczan (C12-C18E(4,0)M), gdzie M jest korzystnie wybrany spośród atomów sodu i potasu. Odpowiednimi anionowymi środkami powierzchniowo czynnymi są środki stanowiące sulfoniany estrów alkilowych, w tym liniowych estrów kwasów karboksylowych C8-C20 (to jest kwasów tłuszczowych), sulfonowanych gazowym SO3 zgodnie z „The Journal of the American Oil Chemists Society”, 52 (1975), str. 323-329. Odpowiednimi substancjami wyjściowymi są naturalne substancje tłuszczowe, pochodzące z łoju, oleju palmowego, itp.
Korzystnymi środkami powierzchniowo czynnymi stanowiącymi sulfoniany estrów alkilowych, zwłaszcza do zastosowań pralniczych, są sulfoniany estrów alkilowych o strukturalnym wzorze:
ο
II 4
R—CH-C-OR so3m 3 w którym R3 oznacza grupę C8-C20 węglowodorową, korzystnie alkil, lub połączenie takich grup, R4 oznacza grupę C1-C6 węglowodorową, korzystnie alkil, lub połączenie takich grup, a M oznacza kation tworzący rozpuszczalną w wodzie sól z sulfonianem estru alkilowego. Odpowiednimi kationami tworzącymi sole są jony metali, takich jak sód, potas i lit, podstawione i niepodstawione kationy amoniowe, takie jak te pochodzące z monoetanoloaminy, dietanoloaminy i trietanoloaminy. Korzystnie R3 oznacza C10-C16-alkil, R4 oznacza metyl, etyl lub izopropyl. Szczególnie korzystne są sulfoniany estru 3 metylowego, w których R3 oznacza C10-C16-alkil.
Innymi odpowiednimi anionowymi środkami powierzchniowo czynnymi są siarczany alkilowe, które są rozpuszczalnymi w wodzie solami lub kwasami o wzorze ROSO3M, w którym R korzystnie oznacza grupę C10-C24 węglowodorową, korzystnie alkil lub hydroksyalkil zawierający C10-C20-alkil, korzystniej C12-C18-alkil lub hydroksyalkil, a M oznacza atom H lub kation, np. kation metalu alkalicznego (np. sodu, potasu, litu), albo kation amoniowy lub podstawiony amoniowy (np. kationy metylo-, dimetylo- i trimetyloamoniowe oraz czwartorzędowe kationy amoniowe, takie jak tetrametyloamoniowe, i kationy dimetylopiperydyniowe oraz kationy pochodzące z alkiloamin, takich jak etyloamina, dietyloamina, trietyloamina, ich połączenia itp.). Zwykle łańcuchy C12-C16 alkilowe są korzystne przy niskiej temperaturze prania (np. poniżej około 50°C), a łańcuchy C16-C18 alkilowe są korzystne przy wyższej temperaturze prania (np. powyżej około 50°C).
Inne anionowe środki powierzchniowo czynne użyteczne dla celów czyszczących mogą być również włączone do pralniczych kompozycji detergentowych stosowanych zgodnie z wynalazkiem. Mogą one obejmować sole (w tym np. sole sodowe, potasowe, amonowe i podstawione amoniowe, takie jak sole mono-, di- i trietanoloaminowe) w postaci mydeł, sole pierwszorzędowych lub drugorzędowych C8-C22 alkanosulfonianów, C8-C24 olefinosulfonianów, sulfonowanych kwasów wielokarboksylowych wytwarzanych przez sulfonowanie produktu pirolizy cytrynianów metali ziem alkalicznych,
PL 198 990 B1 np. tak jak to opisano w brytyjskim opisie patentowym nr GB 1082179, C8-C24 alkilopolioksyetylenosiarczanów (zawierających do 10 moli tlenku etylenu); alkiloglicerolosulfonianów, tłuszczowych acyloglicerolosulfonianów, tłuszczowych oleiloglicerolosiarczanów, siarczanów polioksyetylenowanych alkilofenoli, parafinosulfonianów, fosforanów alkilowych, izetionianów, takich jak acyloizetioniany, N-acylotaurynianów, alkiloaminobursztynianów i sulfobursztynianów, monoestrów sulfobursztynianów (zwłaszcza nasyconych i nienasyconych monoestrów C12-C18) i diestrów sulfobursztynianów (zwłaszcza nasyconych i nienasyconych diestrów C6-C12), acylosarkozynianów, siarczanów alkilopolisacharydów, takich jak siarczany alkilopoliglikozydu (niejonowy, niesiarczanowy środek opisany poniżej) i siarczanów rozgałęzionych pierwszorzędowych alkili oraz alkilopolietoksykarboksylany, takie jak związki o wzorze RO(CH2CH2O)k-CH2COO-M+, w którym R oznacza C8-C22-alkil, k oznacza liczbę całkowitą 1 - 10, a M oznacza kation tworzący rozpuszczalną sól. Przydatne są również kwasy żywiczne i uwodornione kwasy żywiczne, takie jak kalafonia, uwodorniona kalafonia oraz kwasy żywiczne i uwodornione kwasy żywiczne obecne w oleju talowym lub pochodzące z oleju talowego.
Bardzo korzystne są alkilobenzenosulfoniany. Szczególnie korzystne są liniowe (nierozgałęzione) alkilobenzenosulfoniany (LAS), w których grupa alkilowa korzystnie zawiera 10 - 18 atomów węgla.
Dalsze przykłady opisano w „Surface Active Agents and Detergents” (tom I i II, Schwartz, Perry i Berch). Różne środki powierzchniowe są również ujawnione w US 3929678 (szpalta 23, wiersz 58 do szpalty 29, wiersz 23).
Gdy środek detergentowy do prania zawiera anionowe środki powierzchniowo czynne, ich zawartość wynosi zwykle około 1 - 40%, korzystnie około 3 - 20% wagowych.
Kompozycje detergentowe do prania stosowane zgodnie z wynalazkiem mogą również zawierać kationowe, amfoteryczne, dwubiegunowe i semipolarne środki powierzchniowo czynne, a także niejonowe i/lub anionowe środki powierzchniowo czynne, inne niż opisano powyżej.
Kationowymi, czyszczącymi środkami powierzchniowo czynnymi nadającymi się do stosowania w pralniczych kompozycjach detergentowych stosowanych zgodnie z wynalazkiem są środki zawierające długołańcuchową grupę węglowodorową. Przykładami takich kationowych środków powierzchniowo czynnych są środki amoniowe, takie jak halogenki alkilotrimetyloamoniowe i środki powierzchniowo czynne o wzorze:
[R2(OR3)y] [R4(OR3)y]2R5N+X- 2 w którym R2 oznacza alkil lub alkilobenzyl zawierający w łańcuchu alkilowym około 8 - 18 atomów węgla, każdy R3 jest wybrany z grupy obejmującej -CH2CH2-, -CH2CH(CH3)-, -CH2CH(CH2OH)-, -CH2CH2CH2- oraz połączenia tych grup; każdy R4 jest wybrany z grupy obejmującej C1-C4-alkil, C1-C4-hydroksyalkil, struktury pierścienia benzylowego utworzonego przez połączenie dwu grup R4, -CH2CHOHCHOHCOR6CHOHCH2OH, gdzie R6 oznacza ugrupowanie dowolnej heksozy lub polimery heksozy o masie cząsteczkowej mniejszej niż około 1000, albo atom wodoru gdy y ma znaczenie inne niż 0; R5 ma takie samo znaczenie jak R4 lub oznacza łańcuch alkilowy, w którym całkowita liczba atomów węgla lub R2 plus R5 jest nie większa niż około 18; każdy y oznacza liczbę od 0 do około 10, a suma wartości y wynosi od 0 do około 15; a X oznacza dowolny dopuszczalny anion.
Bardzo korzystnymi kationowymi środkami powierzchniowo czynnymi stosowanymi w kompozycji stosowanych zgodnie z wynalazkiem są rozpuszczalne w wodzie czwartorzędowe środki amoniowe o wzorze:
R1R2R3R4N+X- (i) w którym R1 oznacza C8-C16-alkil, każdy R2, R3 i R4 niezależnie oznacza C1-C4-alkil, C1-C4-hydroksyalkil, benzyl i -(C2H4O)XH, gdzie x ma wartość 2 - 5, a X oznacza anion. Nie więcej niż jedna grupa R2, R3 i R4 powinna być benzylem.
Korzystną długością łańcucha alkilowego w przypadku R1 jest C12-C15, zwłaszcza gdy grupa alkilowa stanowi połączenie długości łańcuchów pochodzących z tłuszczu z orzechów kokosowych lub oleju palmowego, albo jest pochodzenia syntetycznego z procesu wytwarzania olefin lub syntezy alkoholi OXO.
Korzystnymi grupami R2, R3 i R4 są metyl i grupy hydroksyetylowe, a anion X może być wybrany spośród jonów chlorowcowych, metylosiarczanowych, octowych i fosforanowych.
Przykładami odpowiednich czwartorzędowych związków amoniowych o wzorze (i) stosowanych zgodnie z wynalazkiem są:
chlorek lub bromek kokosotrimetyloamoniowy;
chlorek lub bromek kokosometylodihydroksyetyloamoniowy;
PL 198 990 B1 chlorek decylotrietyloamoniowy;
chlorek lub bromek decylodimetylohydroksyetyloamoniowy; chlorek lub bromek C12-15 dimetylohydroksyetyloamoniowy; chlorek lub bromek kokosanodimetylohydroksyetyloamoniowy; metylosiarczan mirystylotrimetyloamoniowy; chlorek lub bromek laurylodimetylobenzyloamoniowy; chlorek lub bromek laurylodimetylo(etenoksy)4amoniowy; estry choliny (związki o wzorze (i), w którym R1 oznacza
CH—CH—O—C-C12.]4 alkil , a R2, R3 i R4 są metylami) dialkiloimidazoliny [związki o wzorze (i)].
Inne użyteczne kationowe środki powierzchniowo czynne opisano również w opisach patentowych US 4228044 i nr EP 000224.
Gdy kompozycje detergentowe do prania stosowane zgodnie z wynalazkiem zawierają kationowe środki powierzchniowo czynne, ich zawartość wynosi zwykle około 0,2 - 25%, korzystnie około 1 - 8% wagowych.
Użytecznymi w pralniczych kompozycjach detergentowych stosowanych zgodnie z wynalazkiem są również amfoteryczne środki powierzchniowo czynne. Tego rodzaju środki powierzchniowo czynne mogą być w szerokim sensie opisane jako alifatyczne pochodne drugorzędowych i trzeciorzędowych amin, albo jako alifatyczne pochodne heterocyklicznych drugorzędowych i trzeciorzędowych amin, w których grupa alifatyczna może być prosta lub rozgałęziona. Jeden z alifatycznych podstawników zawiera co najmniej około 8 atomów węgla, zazwyczaj około 8 -18 atomów węgla, a co najmniej jeden podstawnik zawiera anionową grupę zwiększającą rozpuszczalność w wodzie, np. grupę karboksylową, sulfonianową, siarczanową. Patrz opis patentowy nr US 3929678 (szpalta 19, wiersze 18 - 35), gdzie podano przykłady amfoterycznych środków powierzchniowo czynnych.
Gdy kompozycje detergentowe do prania stosowane zgodnie z wynalazkiem zawierają amfoteryczne środki powierzchniowo czynne, ich zawartość wynosi zwykle około 0,2 - 15%, korzystnie około 1 - 10% wagowych.
Dwubiegunowe związki powierzchniowo czynne nadają się również do zastosowania w kompozycjach detergentowych do prania. Tego rodzaju środki powierzchniowo czynne mogą być w szerokim sensie opisane jako pochodne drugorzędowych i trzeciorzędowych amin, pochodne heterocyklicznych drugorzędowych i trzeciorzędowych amin, albo jako pochodne czwartorzędowych związków amoniowych, czwartorzędowych związków fosfoniowych lub trzeciorzędowych związków sulfoniowych. Patrz US 3929678 (szpalta 19, wiersz 38 do szpalty 22, wiersz 48), gdzie podano przykłady dwubiegunowych środków powierzchniowo czynnych.
Gdy kompozycje detergentowe do prania stosowane zgodnie z wynalazkiem zawierają dwubiegunowe środki powierzchniowo czynne, ich zawartość wynosi zwykle około 0,2 - 15%, korzystnie około 1 - 10% wagowych.
Semipolarne niejonowe środki powierzchniowo czynne należą do szczególnej kategorii niejonowych środków powierzchniowo czynnych obejmującej: rozpuszczalne w wodzie tlenki amin, zawierające jedną grupę alkilową o około 10 - 18 atomach węgla i 2 grupy wybrane spośród alkili i hydroksyalkili o około 1 - 3 atomach węgla; rozpuszczalne w wodzie tlenki fosfin zawierające jedną grupę alkilową o około 10 - 18 atomach węgla i 2 grupy wybrane spośród alkili i hydroksyalkili o około 1 -3 atomach węgla; rozpuszczalne w wodzie sulfotlenki zawierające jedną grupę alkilową o około 10 - 18 atomach węgla i grupę wybraną spośród alkili i hydroksyalkili o około 1 - 3 atomach węgla.
Do semipolarnych niejonowych środków powierzchniowo czynnych należą związki stanowiące tlenki amin o wzorze:
O i
R3(OR)xN(R)2 w którym R3 oznacza alkil, hydroksyalkil, alkilofenyl lub połączenia tych grup, zawierające około 8 - 22 atomów węgla; R4 oznacza grupę alkilenową lub hydroksyalkilenową zawierającą
PL 198 990 B1 około 2 - 3 atomów węgla lub połączenia tych grup; x oznacza liczbę od 0 do około 3; a każdy
R5 oznacza alkil lub hydroksyalkil zawierające około 1 - 3 atomów węgla lub ugrupowanie politlenku etylenu zawierające około 1 - 3 ugrupowań tlenku etylenu. Grupy R5 mogą być ze sobą połączone, np.
przez atom tlenu lub azotu, z utworzeniem pierścienia.
Środki powierzchniowo czynne typu tlenków amin w szczególności obejmują tlenki C10-C18-alkilodimetyloamin i tlenki C8-C12-alkoksyetylodihydroksyetyloamin.
Gdy kompozycje detergentowe do prania stosowane zgodnie z wynalazkiem zawierają semipolarne niejonowe środki powierzchniowo czynne, ich zawartość wynosi zwykle około 0,2 - 15%, korzystnie około 1 - 10% wagowych.
Układ wypełniaczy
Kompozycje stosowane zgodnie z wynalazkiem mogą ponadto zawierać układ wypełniaczy. Odpowiedni w kompozycjach stosowanych zgodnie z wynalazkiem jest dowolny znany układ wypełniaczy, w tym glinokrzemiany, krzemiany, kwasy polikarboksylowe i tłuszczowe, takie substancje jak etylenodiaminotetraoctan, substancje kompleksujące jony metali, takie jak aminopolifosfoniany, zwłaszcza kwas etylenodiaminotetrametylenofosfonowy i kwas dietylenotriaminopentametylenofosfonowy. Można również stosować fosforanowe wypełniacze, mniej korzystne z oczywistych względów ekologicznych.
Odpowiednim wypełniaczem może być jonowymienny materiał nieorganiczny, pospolity nieorganiczny uwodniony materiał glinokrzemianowy, szczególnie uwodniony syntetyczny zeolit, taki jak uwodniony zeolit A, X, B, HS lub MAP.
Innym odpowiednim nieorganicznym wypełniaczem jest krzemian warstwowy, np. SKS-6 (Hoechst) SKS-6 jest krystalicznym krzemianem warstwowym stanowiącym krzemian sodowy (Na2Si2O5).
Do odpowiednich polikarboksylanów zawierających jedną grupę karboksylową należą kwas mlekowy, kwas glikolowy i ich eterowe pochodne, ujawnione w belgijskich opisach patentowych nr BE 831368, nr BE 821369 i nr BE 821370. Polikarboksylany zawierające dwie grupy karboksylowe stanowią rozpuszczalne w wodzie sole kwasu bursztynowego, kwasu malonowego, kwasu (etylenodioksy)dioctowego, kwasu maleinowego, kwasu diglikolowego, kwasu winowego, kwasu tartronowego i kwasu fumarowego, jak również eterowe pochodne karboksylanów, opisane w opublikowanych niemieckich zgłoszeniach patentowych nr DE 2446686 i nr DE 2446487 oraz w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr US 3935257, a także sulfinylokarboksylany opisane w belgijskim opisie patentowym nr 840623. Polikarboksylany zawierające trzy grupy karboksylowe stanowią w szczególności rozpuszczalne w wodzie cytryniany, akonitany, cytrakoniany, jak również pochodne kwasu bursztynowego, takie jak karboksymetyloksybursztyniany opisane w brytyjskim opisie patentowym nr 1379241, laktoksybursztyniany opisane w holenderskim zgłoszeniu patentowym nr 7205873 oraz związki oksypolikarboksylanowe, takie jak 2-oksa-1,1,3-propanotrikarboksylany opisane w brytyjskim opisie patentowym nr GB 1387447.
Do polikarboksylanów zawierających cztery grupy karboksylowe należą oksydibursztyniany ujawnione w brytyjskim opisie patentowym nr 1261829, 1,1,2,2-etanotetrakarboksylany, 1,1,3,3-propanotetrakarboksylany zawierające grupy sulfo, w tym pochodne sulfobursztynianowe ujawniono w brytyjskich opisach patentowych nr GB 1398421 i nr GB 1398422 oraz w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr US 3936448, a sulfonowane pirolizowane cytryniany opisano w brytyjskim opisie patentowym nr 1082179, natomiast polikarboksylany zawierające podstawniki fosfonowe ujawniono w brytyjskim opisie patentowym nr 1439000.
Do alicyklicznych i heterocyklicznych polikarboksylanów należą cyklopentano-cis,cis,cis-tetrakarboksylany, cyklopentadienidopentakarboksylany, 2,3,4,5-tetrahydrofurano-cis,-cis,cis-tetrakarboksylany, 2,5-tetrahydrofurano-cis-dikarboksylany, 2,2,5,5-tetrahydrofuranotetrakarboksylany, 1,2,3,4,5,6-heksanoheksakarboksylany i karboksymetylowe pochodne wielowodorotlenowych alkoholi, takich jak sorbitol, mannitol i ksylitol. Polikarboksylany aromatyczne obejmują kwas melitowy, kwas piromelitowy i pochodne kwasu ftalowego ujawnione w brytyjskim opisie patentowym nr GB 1425343.
Wśród wyżej wymienionych korzystnymi polikarboksylanami są hydroksykarboksylany zawierające w cząsteczce do trzech grup karboksylowych, zwłaszcza cytryniany.
Korzystne układy wypełniaczy stosowane w opisanych kompozycjach obejmują mieszaninę nierozpuszczalnego w wodzie wypełniacza glinokrzemianowego, takiego jak zeolit A lub warstwowy krzemian (SKS-6), i rozpuszczalnego w wodzie karboksylowego środka chelatującego, takiego jak kwas cytrynowy.
PL 198 990 B1
Odpowiednim środkiem chelatującym do detergentowych kompozycji stosowanych zgodnie z wynalazkiem jest kwas etylenodiamino-N,N'-dibursztynowy (EDDS) i jego sole z metalami alkalicznymi, metalami ziem alkalicznych, jonami amonowymi lub podstawionymi jonami amoniowymi albo mieszaniny tych związków. Korzystnymi związkami EDDS jest wolny kwas oraz jego sole sodowe lub magnezowe. Przykładami takich korzystnych soli sodowych EDDS są Na2EDDS i Na4EDDS. Przykładami takich korzystnych soli magnezowych EDDS są MgEDDS i Mg2EDDS. Sole magnezowe są najkorzystniejszymi solami w kompozycjach stosowanych zgodnie z wynalazkiem.
Korzystnym układem wypełniaczy jest mieszanina nierozpuszczalnego w wodzie wypełniacza glinokrzemianowego, takiego jak zeolit A, i rozpuszczalnego w wodzie karboksylowego środka chelatującego, takiego jak kwas cytrynowy.
Inne substancje mogące stanowić część układu wypełniacza stosowanego w granulowanych kompozycjach obejmują substancje nieorganiczne, takie jak węglany, wodorowęglany i krzemiany metali alkalicznych, oraz substancje organiczne, takie jak organiczne fosfoniany, aminopolialkilenofosfoniany i aminopolikarboksylany.
Innymi odpowiednimi, rozpuszczalnymi w wodzie solami organicznymi są homo- i kopolimeryczne kwasy lub ich sole, przy czym kwas polikarboksylowy zawiera co najmniej dwie grupy karboksylowe, oddzielone od siebie nie więcej niż dwoma atomami węgla.
Polimery tego typu ujawniono w nr GB-A-1596756. Przykładami takich soli są poliakrylany o masie cząsteczkowej 2000-5000 oraz ich kopolimery z bezwodnikiem maleinowym, mające masę cząsteczkową 20000 - 70000, korzystnie około 40000.
Zawartość detergentowych soli wypełniaczy wynosi zwykle 5 - 80% wag. kompozycji. Korzystna zawartość wypełniacza dla ciekłych detergentów wynosi 5 - 30%.
Inne enzymy
Korzystne kompozycje detergentowe, oprócz preparatu enzymowego stosowanego zgodnie z wynalazkiem, zawierają inny(-e) enzym(enzymy), polepszający(-e) właściwości czyszczące i/lub zwiększający(-e) ochronę tkaniny.
Takimi enzymami są inne proteazy, lipazy, kutynazy, amylazy, celulazy, peroksydazy i oksydazy (np. lakkazy).
Proteazy. Można stosować dowolną proteazę nadająca się do stosowania w roztworach alkalicznych. Odpowiednimi proteazami są proteazy pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i drobnoustrojowego. Korzystne są proteazy pochodzące z drobnostrojów. Należą do nich też mutanty modyfikowane chemicznie lub genetycznie. Proteaza może być proteazą serynową, korzystnie alkaliczną proteazą drobnoustrojową, albo proteazą trypsynopodobną. Przykładami proteaz alkalicznych są subtilizyny, szczególnie pochodzące z Bacillus, np. subtilizyna Novo, subtilizyna Carlsberg, subtilizyna 309, subtilizyna 147 i subtilizyna 168 (opisane w WO 89/06279). Przykładami proteaz trypsynopodobnych są trypsyny (np. pochodzenia świńskiego lub bydlęcego) i proteaza Fusarium, opisane w WO 89/06270.
Korzystnymi dostępnymi w handlu proteazami są proteazy sprzedawane pod nazwami handlowymi Alcalase, Savinase, Primase, Durazym i Esperase przez firmę Novo Nordisk A/S (Dania), proteazy sprzedawane pod nazwami handlowymi Maxatase, Maxacal, Maxapem, Properase, Purafect i Purafect OXP przez firmę Genencor International, oraz proteazy sprzedawane pod nazwami handlowymi Opticlean i Optimase przez firmę Solvay Enzymes. Enzymy proteazowe mogą wchodzić w skład kompozycji stosowanej zgodnie z wynalazkiem w ilości 0,00001 - 2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystnie 0,0001 - 1% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystniej 0,001 - 0,5% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, a najkorzystniej 0,01 - 0,2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji.
Lipazy. Można stosować dowolną lipazę nadającą się do stosowania w roztworach alkalicznych. Odpowiednimi lipazami są lipazy pochodzenia bakteryjnego i grzybowego. Należą do nich też mutanty modyfikowane chemicznie lub genetycznie.
Przykładami użytecznych lipaz są: lipaza Humicola lanuginosa, np. taka jaką opisano w nr EP 258068 i nr EP 305216, lipaza Rhizomucor miehei, np. taka jaką opisano w nr EP 238023, lipaza Candida, taka jak lipaza C. antarctica, np. lipaza C. antarctica A lub B opisana w nr EP 214761, lipaza Pseudomonas, taka jak lipaza P. alcaligenes i P. pseudoalcaligenes, np. taka jaką opisano w EP 218272, lipaza P. cepacia, np. taka jaką opisano w EP 331376, lipaza P. stutzeri, np. taka jaką opisano w GB 1372034, lipaza P. fluorescens, lipaza Bacillus, np. lipaza B. Subtilis (Dartois i in.,
PL 198 990 B1 (1993), Biochemica et Biophysica acta 1131, 253-260), lipaza B. stearothermophilus (JP 64/744992) i lipaza B. pumilus (WO 91/16422).
Ponadto może być użytecznych szereg sklonowanych lipaz, w tym lipaza Penicillium camembertii opisana przez Yamaguchi i in., (1991), Gene 103, 61-67), lipaza Geotricum candidum (Schimada Y. i in., (1989), J. Biochem., 106, 383-388) i różne lipazy Rhizopus, takie jak lipaza R. delemar (Hass M.J. i in., (1991), Gene 109, 117-113), lipaza R. niveus (Kugimiya i in., (1992), Biosci. Biotech. Biochem. 56, 716-719) i lipaza R. oryzae.
Szczególnie odpowiednimi lipazami są takie lipazy jak LipaseTM M1, Luma fastTM i LipomaxTM (Genencor), LipolaseTM i Lipolase UltraTM (Novo Nordisk A/S) oraz lipaza P „Amano” (Amano Pharmaceutical Co. Ltd.).
Lipazy wchodzą w skład kompozycji detergentowej zwykle w ilości 0,00001 - 2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystnie 0,0001 - 1% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystniej 0,001 - 0,5% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, a najkorzystniej 0,01 - 0,2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji.
Amylazy. Można stosować dowolną amylazę (α i/lub β) nadającą się do stosowania w roztworach alkalicznych. Odpowiednimi amylazami są amylazy pochodzenia bakteryjnego i grzybowego.
Należą do nich też mutanty modyfikowane chemicznie lub genetycznie. Stosowanymi amylazami mogą być np. α-amylazy otrzymywane ze specjalnego szczepu B. Licheniformis, opisanego bardziej szczegółowo w opisie patentowym GB 1296839. Amylazami dostępnymi w handlu są DuramylTM, TermamylTM, FungamylTM i BANTM (rozprowadzane przez Novo Nordisk A/S) oraz RapidaseTM i MaxamylTM (rozprowadzane przez Genencor).
Amylazy wchodzą w skład kompozycji detergentowej zwykle w ilości 0,00001 - 2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystnie 0,0001 - 1% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystniej 0,001 - 0,5% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, a najkorzystniej 0,01 - 0,2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji.
Celulazy. W kontekście wynalazku określenie „celulaza” lub „enzym celulolityczny” odnosi się do enzymu katalizującego rozkład celulozy do glukozy, celobiozy, triozy i innych celooligosacharydów. Celuloza jest polimerem glukozy połączonej wiązaniami e-1,4-glukozydowymi. Łańcuchy celulozy tworzą liczne wewnątrzcząsteczkowe i międzycząsteczkowe wiązania wodorowe, w wyniku czego tworzą się nierozpuszczalne mikrofibryle celulozowe. W bakteryjnej hydrolizie celulozy do glukozy biorą udział następujące trzy główne klasy celulaz: endo-1,4-e-glukanazy (EC 3.2.1.4), rozszczepiające wiązania e-1,4-glukozydowe losowo w całej cząsteczce celulozy; celobiohydrolazy (EC 3.2.1.91) (egzoglukanazy), trawiące celulozę od końca nieredukującego; oraz β-glukozydazy (EC 3.2.1.21), hydrolizujące celobiozę i celodekstryny o niskiej masie cząsteczkowej, z uwolnieniem glukozy. Większość celulaz zawiera domenę wiązania celulozy (CBD) i domenę katalityczną (CDA), oddzielone łącznikiem zawierającym dużą ilość proliny i grup pochodzących z hydroksyaminokwasów. W opisie i zastrzeżeniach określenie „endoglukanazy” oznacza enzymy o działaniu rozkładającym celulozę, zwłaszcza wykazujących działanie endo-1,4-e-glukanazy, klasyfikowane w EC jako 3.2.1.4, zgodnie z „Nomenklaturą Enzymów” (1992), i zdolne do katalizowania (endo)hydrolizy wiązań 1,4-e-D-glukozydowych w celulozie, licheninie i zbożowych β-D-glukanach, w tym wiązań 1,4 w β-D-glukanach, zawierających również wiązania 1,3. Stosowana może być dowolna celulaza nadająca się do wykorzystania w roztworach alkalicznych. Odpowiednimi celulazami są celulazy pochodzenia bakteryjnego i grzybowego. Włączone są w to mutanty modyfikowane chemicznie lub genetycznie. Odpowiednie celulazy ujawniono w opisie patentowym US 4435307, w którym opisano celulazy wytwarzane przez grzyby Humicola insolens. Szczególnie odpowiednie są celulazy cechujące się działaniem ochraniającym barwy. Przykłady takich celulaz opisano w europejskim zgłoszeniu patentowym nr 0495257, WO 91/17243 i WO 96/29397.
Celulazami dostępnymi w handlu są CelluzymeTM i DenimmaxTM, wytwarzane przez szczep Humicola insolens (Novo Nordisk A/S), oraz KAC-500(B)™ (Kao Corporation).
Celulazy wchodzą w skład kompozycji stosowanej zgodnie z wynalazkiem zwykle w ilości 0,00001 - 2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystnie 0,0001 - 1% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystniej 0,001 - 0,5% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, a najkorzystniej 0,01 - 0,2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji.
PL 198 990 B1
Peroksydazy/oksydazy. Enzymy peroksydazy stosuje się w połączeniu z nadtlenkiem wodoru lub ze związkiem wytwarzającym nadtlenek wodoru (np. nadwęglanem, nadboranem lub nadsiarczanem). Enzymy oksydazy stosuje się w połączeniu z tlenem. Oba typy enzymów stosuje się do „wybielania w roztworze”, to znaczy do zapobiegania przenoszeniu barwników tkanin z wybarwionej tkaniny na inną tkaninę, gdy tkaniny te są prane razem w kąpieli piorącej, korzystnie razem ze środkiem wspomagającym, tak jak opisano to np. w WO 94/12621 i WO 95/01426. Odpowiednimi peroksydazami/oksydazami są enzymy pochodzenia roślinnego, bakteryjnego i grzybowego. Należą do nich też mutanty modyfikowane chemicznie lub genetycznie.
Peroksydazy i/lub oksydazy wchodzą w skład kompozycji detergentowej zwykle w ilości 0,00001 - 2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystnie 0,0001 - 1% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystniej 0,001 - 0,5% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, a najkorzystniej 0,01 - 0,2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji.
Zgodnie z wynalazkiem można stosować mieszaniny powyżej wymienionych enzymów, zwłaszcza mieszanina proteazy, amylazy, lipazy i/lub celulazy.
Enzym stosowany zgodnie z wynalazkiem lub dowolny inny enzym wchodzi w skład kompozycji detergentowej zwykle w ilości 0,00001 - 2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystnie 0,0001 - 1% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, korzystniej 0,001 - 0,5% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji, a najkorzystniej 0,01 - 0,2% białka enzymatycznego w przeliczeniu na masę kompozycji.
Środki wybielające. Dodatkowymi ewentualnymi składnikami detergentowymi, które mogą być włączone do detergentowych kompozycji stosowanych zgodnie z wynalazkiem, są środki wybielające, takie jak PB1, PB4 i nadwęglany o wielkości cząstek 400 - 800 μm. Środki wybielające mogą zawierać jeden lub większą liczbę tlenowych środków wybielających, oraz, w zależności od stosowanego środka wybielającego, jeden lub większą liczbę aktywatorów wybielania. Gdy stosuje się tlenowy związek wybielający, jego zawartość wynosi zazwyczaj około 1 - 25%. Ogólnie, związki wybielające są składnikami ewentualnie dodawanymi do preparatów, które nie są ciekłe, np. do granulowanych detergentów.
Środkiem wybielającym stanowiącym składnik opisanych kompozycji może być dowolny spośród środków wybielających stosowanych w kompozycjach detergentowych, w tym tlenowych środków wybielających i innych znanych środków wybielających.
Środkami wybielającymi odpowiednimi dla wynalazku mogą być aktywowane i nieaktywowane środki wybielające.
Do jednej kategorii stosowanych tlenowych środków wybielających należą związki wybielające stanowiące kwasy peroksykarboksylowe i ich sole. Odpowiednimi przykładami tej grupy środków są heksahydrat monoperoksyftalanu magnezu, sól magnezowa kwasu m-chloronadbenzoesowego, kwas 4-nonyloamino-4-oksoperoksymasłowy i kwas diperoksydodekanodionowy. Takie środki wybielające ujawniono w US 4483781, US 740446, EP 0133354 i US 4412934. Do bardzo korzystnych środków wybielających należy również kwas 6-nonyloamino-6-oksoperoksykapronowy, opisany w US 4634551.
Inną kategorię środków wybielających, które można stosować zgodnie z wynalazkiem, stanowią chlorowcowe środki wybielające. Do przykładowych podchlorowcynawych środków wybielających należą np. kwas trichloroizocyjanurowy, dichloroizocyjanurany sodu i potasu oraz N-chloroi N-bromoalkanosulfonoamidy. Takie związki zwykle dodaje się w ilości 0,5 - 10% wagowych produktu końcowego, korzystnie 1 - 5% wagowych.
Środki uwalniające nadtlenek wodoru można stosować w połączeniu z aktywatorami wybielania, takimi jak tetraacetyloetylenodiamina (TAED), nonanoiloksybenzenosulfonian (NOBS, opisany w US 4412934), 3,5-trimetyloheksanoloksybenzeno-sulfonian (ISONOBS, opisany w EP 120591) lub pentaacetyloglukoza (PAG), które ulegają perhydrolizie z wytworzeniem kwasu nadtlenowego jako aktywnego czynnika wybielającego, co prowadzi do polepszenia działania wybielającego. Dodatkowo, bardzo odpowiednie są aktywatory wybielania C8 (6-oktanoamidokaproilo)oksybenzenosulfonian, C9 (6-nonanoamidokaproilo)oksybenzenosulfonian i C10 (6-dekanoamidokaproilo)oksybenzenosulfonian oraz mieszaniny tych związków. Odpowiednimi aktywatorami są również estry acylowanego kwasu cytrynowego, takie jak ujawnione w europejskim zgłoszeniu patentowym nr 91870207.7.
Użyteczne środki wybielające, w tym kwasy nadtlenowe i układy wybielające składające się z aktywatorów wybielania i nadtlenowych związków wybielających, nadające się do stosowania
PL 198 990 B1 w kompozycjach czyszczących stosowanych zgodnie z wynalazkiem opisano w zgłoszeniu patentowym USSN 08/136626.
Nadtlenek wodoru może być również obecny w wyniku dodania układu enzymatycznego (to jest enzymu i odpowiedniego substratu), zdolnego do wytwarzania nadtlenku wodoru na początku lub podczas procesu prania i/lub płukania. Takie układy enzymatyczne ujawniono w europejskim zgłoszeniu patentowym nr EP 0537381.
Znane są również środki wybielające inne niż tlenowe środki wybielające i mogą być one stosowane zgodnie z wynalazkiem. Jednym ze szczególnie interesujących typów nietlenowych środków wybielających są fotoaktywowane środki wybielające, takie jak sulfonowane ftalocyjaniany cynku i/lub glinu. Substancje te mogą osadzać się na materiale w trakcie procesu prania. Przy napromienianiu światłem w obecności tlenu, tak jak ma to miejsce przy rozwieszaniu odzieży do wysuszenia w świetle dziennym, sulfonowane ftalocyjaniany cynku ulegają aktywacji i w wyniku tego materiał ulega wybieleniu. Korzystne ftalocyjaniany cynku i proces aktywowanego światłem bielenia opisano w US 4033718. Zwykle kompozycja detergentowa zawiera około 0,025 - 1,25% wagowych sulfonowanej ftalocyjaniny cynku.
Środki wybielające mogą również zawierać katalizator manganowy. Manganowym katalizatorem może być np. jeden ze związków opisanych w „Efficient manganese catalysts for lowtemperature bleaching”, Nature 369, 1994, str. 637-639.
Środki przeciwpieniące. Innym nieobowiązkowym składnikiem jest środek przeciwpieniący, którego przykładem są silikony i mieszaniny krzemionki i silikonu. Przykładami silikonów mogą być alkilowane substancje polisiloksanowe, natomiast krzemionkę zwykle stosuje się w postaci bardzo rozdrobnionej, np. aerożeli i kserożeli krzemionkowych oraz różnego typu hydrofobowych krzemionek. Materiały te można wprowadzać w postaci cząstek stałych, przy czym środek przeciwpieniący korzystnie jest zawarty w postaci umożliwiającej uwalnianie do rozpuszczalnego w wodzie lub dyspergowalnego w wodzie, zasadniczo nie aktywnego powierzchniowo nośnika, nieprzepuszczalnego dla detergentu. Alternatywnie środek przeciwpieniący można rozpuścić lub zdyspergować w ciekłym nośniku i nanieść przez rozpylanie na jeden lub większą liczbę innych składników.
Korzystny silikonowy środek regulujący pienienie ujawniono w US 3933672. Innymi szczególnie użytecznymi środkami przeciwpieniącymi są samoemulgujące silikonowe środki, opisane w niemieckim zgłoszeniu patentowym DTOS 2646126. Przykładem takiego związku jest DC- 544, będący kopolimerem siloksanowo-glikolowym, dostępnym w handlu z Dow Corning. Szczególnie korzystnymi środkami regulującymi pienienie są układy przeciwpieniące składające się z mieszaniny olejów silikonowych i 2-alkiloalkanoli. Odpowiednim 2-alkiloalkanolem jest 2-butylo-oktanol, dostępny w handlu pod nazwą Isofol 12 R.
Takie układy przeciwpieniące opisano w europejskim zgłoszeniu patentowym nr EP 0593841.
Szczególnie korzystne środki ograniczające pienienie opisano w europejskim zgłoszeniu patentowym nr 92201649.8. Wspomniane kompozycje mogą zawierać mieszaninę silikonu i krzemionki w połączeniu z nieporowatą krzemionką koloidalną, taką jak Aerosil®.
Środki przeciwpieniące opisane powyżej zwykle stosuje się w ilości 0,001 - 2% wagowych kompozycji, korzystnie 0,01 - 1% wagowych.
Inne składniki. W kompozycjach detergentowych można stosować jeszcze inne składniki, takie jak środki wytwarzające zawiesinę brudu, środki ułatwiające usuwanie brudu, wybielacze optyczne, środki ścierne, środki bakteriobójcze, inhibitory matowienia, środki barwiące i/lub kapsułkowane lub niekapsułkowane środki zapachowe.
Szczególnie odpowiednimi kapsułkami są rozpuszczalne w wodzie kapsułki, składające się z matrycy wytworzonej ze związków polisacharydowych i polihydroksylowych, takie jak opisano w GB 1464616.
Innymi odpowiednimi, rozpuszczalnymi w wodzie materiałami na kapsułki są dekstryny, pochodzące z estrów nieżelatynowanej skrobi i podstawionych kwasów dikarboksylowych, takie jak opisano w US 3455838. Takie estry dekstryn korzystnie wytwarza się ze skrobi, takiej jak woskowata skrobia kukurydziana, woskowata skrobia z sorgo, skrobia z sago, tapioki i ziemniaka. Odpowiednim przykładem materiału na kapsułki jest N-Lok, wytwarzany przez National Starch. Materiał na kapsułki N-Lok składa się z modyfikowanej skrobi kukurydzianej i glukozy. Skrobię modyfikuje się przez wprowadzenie jednofunkcyjnych podstawionych grup, np. pochodzących z bezwodnika oktenylobursztynowego.
Odpowiednimi środkami zapobiegającymi powtórnemu osadzaniu brudu i dyspergującymi brud są pochodne celulozy, takie jak metyloceluloza, karboksymetyloceluloza i hydroksyetyloceluloza, oraz
PL 198 990 B1 homo- lub kopolimerowe polikwasy karboksylowe i ich sole. Polimerami tego typu są poliakrylany i kopolimery bezwodnik maleinowy - kwas akrylowy, poprzednio wymienione jako wypełniacze, jak również kopolimery bezwodnika maleinowego z etylenem, eterem metylowo-winylowym lub kwasem metakrylowym, przy czym bezwodnik maleinowy stanowi co najmniej 20% molowych kopolimeru. Zawartość tych materiałów w kompozycji detergentowej wynosi zwykle 0,5 - 10% wagowych kompozycji, korzystnie 0,75 do 8%, a najkorzystniej 1 - 6% wagowych kompozycji.
Korzystne wybielacze optyczne mają charakter anionowy. Przykładami takich wybielaczy są 4,4'-bis-(2-dietanoloamino-4-anilino-s-triazyn-6-yloamino)stylbeno-2:2'-disulfonian disodowy, 4,4'-bis-(2-morfolino-4-anilino-s-triazyn-6-yloamino)stylbeno-2:2'-disulfonian disodowy, 4,4'-bis-(2,4-dianilinos-triazyn-6-yloamino)stylbeno-2:2'-disulfonian disodowy, 4',4''-bis-(2,4-dianilino-s-triazyn-6-yloamino)stylbeno-2-sulfonian monosodowy, 4,4'-bis-(2-anilino-4-(N-metylo-N-2-hydroksyetyloamino)-s-triazyn-6-yloamino)stylbeno-2,2'-disulfonian disodowy, 4,4'-bis-(4-fenylo-2,1,3-triazol-2-ilo)stylbeno-2,2'-disulfonian disodowy, 4,4'-bis-(2-anilino-4-(1-metylo-2-hydroksyetyloamino)-s-triazyn-6-yloamino)stylbeno-2,2'-disulfonian disodowy, 2-(stylbilo-4''-(nafto-1',2':4,5)-1,2,3-triazolo-2''-sulfonian sodu oraz 4,4'-bis(2-sulfostyrylo)bifenyl.
Innymi użytecznymi materiałami polimerowymi są glikole polietylenowe, zwłaszcza o masie cząsteczkowej 1000 - 10000, korzystniej 2000 - 8000, a najkorzystniej około 4000. Glikole polietylenowe stosuje się w ilości 0,20 - 5%, korzystniej 0,25 - 2,5% wagowych. Polimery te i poprzednio wymienione sole w postaci homo- lub kopolimerów polikwasów karboksylowych są wartościowymi substancjami polepszającymi utrzymanie bieli, osadzanie pyłu z tkaniny oraz działanie czyszczące zabrudzenia gliną, zabrudzenia białkowe i zabrudzenia utlenialne, w obecności zanieczyszczeń metalami przejściowymi.
Środki ułatwiające usuwanie brudu, użyteczne w kompozycjach stosowanych zgodnie z wynalazkiem, stanowią zazwyczaj kopolimery lub terpolimery kwasu tereftalowego z glikolem etylenowym i/lub glikolem propylenowym, w różnych układach. Przykłady takich polimerów ujawniono w US 4116885, US 4711730 i EP 0272033. Szczególnie korzystny polimer, zgodnie z EP 0272033, jest określony wzorem:
(CH3(PEG)43)0,75(POH)0,25[(T-PO)2,8(T-PEG)0,4]T(POH)0,25((PEG)43(CH3))0,75 w którym PEG oznacza -(OC2H4)O-, PO oznacza (OC3H6O), a T oznacza (p-OOC6H4CO).
Bardzo użyteczne są również modyfikowane poliestry jako bezładne kopolimery tereftalanu dimetylu, sulfoizoftalanu dimetylu, glikolu etylenowego i 1,2-propanodiolu, przy czym końcowe grupy stanowią głównie grupy sulfobenzoesanowe, a dodatkowo monoestrowe grupy glikolu etylenowego i/lub 1,2-propanodiolu. Celem jest uzyskanie polimeru zakończonego na obu końcach grupami sulfobenzoesanowymi, przy czym określenie „głównie” oznacza, że większość kopolimerów jest zakończona grupami sulfobenzoesanowymi. Jednakże niektóre kopolimery nie są w pełni zakończone grupami sulfobenzoesowymi, toteż ich końcowe grupy mogą stanowić ugrupowania monoestrów glikolu etylenowego i/lub 1,2-propanodiolu, tworząc zakończenie „dodatkowe”.
Wybrane poliestry wytwarza się z około 46% wagowych estru dimetylowego kwasu tereftalowego, około 16% wagowych 1,2-propanodiolu, około 10% wagowych glikolu etylenowego, około 13% wagowych estru dimetylowego kwasu sulfobenzoesowego i około 15% wagowych kwasu sulfoizoftalowego, a ich masa cząsteczkowa wynosi około 3000. Poliestry i sposób ich wytwarzania opisano szczegółowo w EP 311342.
Środki zmiękczające. Środki zmiękczające tkaniny również można wprowadzać do kompozycji detergentowych do prania stosowanych zgodnie z wynalazkiem. Mogą to być środki typu nieorganicznego lub organicznego. Przykładowymi zmiękczającymi środkami nieorganicznymi są glinki smektytowe, ujawnione w GB-A-1400898 i US 5019292. Organicznymi środkami zmiękczającymi tkaniny są nierozpuszczalne w wodzie trzeciorzędowe aminy, ujawnione w GB-A 1514276 i EP 0011340, oraz ich połączenia z mono czwartorzędowymi solami amoniowymi C12-C14, ujawnione w EP-B-0026528, a także długołań cuchowe diamidy, jak ujawniono w EP 0242919. Innymi użytecznymi organicznymi składnikami układów zmiękczających tkaniny są politlenki etylenu o dużej masie cząsteczkowej, ujawnione w EP 0299575 i 0313146.
Ilość glinki smektytowej zwykle wynosi 5 - 15%, korzystnie 8 - 12% wagowych, przy czym materiał w postaci suchej mieszaniny dodaje się do pozostałej części preparatu. Organiczne środki zmiękczające tkaniny, takie jak nierozpuszczalne w wodzie trzeciorzędowe aminy lub długołańcuchowe diamidy, dodaje się do kompozycji detergentowych w ilości 0,5 - 5% wagowych, zwykle 1 - 3% wagowych,
PL 198 990 B1 natomiast politlenki etylenu o dużej masie cząsteczkowej i rozpuszczalne w wodzie materiały kationowe dodaje się w ilości 0,1 - 2%, zwykle 0,15 - 1,5% wagowych. Materiały te zwykle dodaje się do wysuszonej rozpryskowo części kompozycji, chociaż w pewnych przypadkach może być bardziej dogodne dodawanie ich w postaci wymieszanych na sucho cząstek, albo ich natryskiwanie, w postaci stopionej cieczy, na inne stałe składniki kompozycji.
Polimerowe środki hamujące przenoszenie barwników. Detergentowe kompozycje stosowane zgodnie z wynalazkiem mogą również zawierać 0,001 - 10%, korzystnie 0,01 - 2%, korzystniej 0,05 - 1% wagowych polimerowych środków hamujących przenoszenie barwników. Takie polimerowe ś rodki hamujące przenoszenie barwników wprowadza się zwykle do kompozycji detergentowych w celu hamowania przenoszenia barwników z barwnych tkanin na tkaniny prane razem z nimi. Polimery te są zdolne do kompleksowania lub adsorbowania barwników wymywanych z barwnych tkanin, zanim barwniki te zwiążą się z innymi wyrobami znajdującymi się w kąpieli piorącej.
Szczególnie odpowiednimi polimerowymi środkami hamującymi przenoszenie barwników są polimery N-tlenków poliamin, kopolimery N-winylopirolidonu i N-winyloimidazolu, polimery poliwinylopirolidonowe, poliwinylooksazolidony i poliwinyloimidazole, lub ich mieszaniny.
Dodanie takich polimerów zwiększa również działanie enzymów stosowanych zgodnie z wynalazkiem.
Kompozycja detergentowa stosowana zgodnie z wynalazkiem może mieć postać cieczy, pasty, żelu, kostek lub granulek.
Niepylące granulaty można wytwarzać np. w sposób ujawniony w US 4106991 i US 4661452 (Novo Industri A/S) i można ewentualnie powlekać znanymi sposobami. Do przykładowych woskowych materiałów powlekających należą: produkty typu poli(tlenków etylenu) (poliglikolu etylenowego, PEG) o średniej masie cząsteczkowej 1000 - 20000; etoksylowane nonylofenole zawierające 16 - 50 merów tlenku etylenu; etoksylowane alkohole tłuszczowe, w których alkohol zawiera 12 - 20 atomów węgla i w których znajduje się 15 - 80 merów tlenku etylenu; alkohole tłuszczowe; kwasy tłuszczowe; oraz mono-, di- i triglicerydy kwasów tłuszczowych. Przykłady materiałów błonotwórczych, odpowiednich do stosowania w złożu fluidalnym, podano w GB 1483591.
Granulowane kompozycje stosowane zgodnie z wynalazkiem mogą mieć również postać „zagęszczoną”, to jest mogą mieć stosunkowo dużą gęstość, w porównaniu do znanych granulowanych detergentów, czyli 550 - 950 g/l. W takim przypadku granulowana kompozycja detergentowa stosowana zgodnie z wynalazkiem zawiera mniejszą ilość „wypełniaczy nieorganicznych w postaci soli”, w porównaniu do znanych granulowanych detergentów. Typowymi wypeł niaczami w postaci soli są siarczany i chlorki metali ziem alkalicznych, zwykle siarczan sodu. „Zagęszczony” detergent zwykle zawiera nie więcej niż 10% wypełniacza w postaci soli. Ciekła kompozycja stosowana zgodnie z wynalazkiem może mieć również postać koncentratu. W takim przypadku ciekła kompozycja stosowana zgodnie z wynalazkiem zawiera mniejszą ilość wody, w porównaniu ze zwykłymi ciekłymi detergentami. Zazwyczaj zawartość wody w stężonym ciekłym detergencie jest mniejsza niż 30%, korzystnie mniejsza niż 20%, a najkorzystniej mniejsza niż 10% wagowych kompozycji detergentowej.
Kompozycje stosowane zgodnie z wynalazkiem można wytwarzać jako detergentowe kompozycje piorące przeznaczona do prania ręcznego i w pralce, w tym jako kompozycje piorące zawierające różne substancje dodatkowe, kompozycje przeznaczone do wstępnej obróbki zaplamionych tkanin, kompozycje zmiękczające dodawane do płukania tkanin oraz kompozycje przeznaczone do stosowania w gospodarstwie domowym do czyszczenia powierzchni twardych i do mycia naczyń.
Następujące przykłady ilustrują przykładowe kompozycje stosowane zgodnie z wynalazkiem.
W kompozycjach detergentowych skróty nazw składników mają następujące znaczenia:
LASS: Liniowy C12-alkilobenzenosulfonian sodu
TAS: Alkilosiarczan sodu pochodzący z łoju
XYAS: C1x-C1Y-alkilosiarczan sodu
SS: Drugorzędowy środek powierzchniowo czynny typu mydła, w postaci kwasu
2-butylooktanowego
25EY: Zasadniczo liniowy pierwszorzędowy alkohol C12-C15, skondensowany średnio z Y molami tlenku etylenu
45EY: Zasadniczo liniowy pierwszorzędowy alkohol C14-C15 skondensowany średnio z Y molami tlenku etylenu
XYEZS: C1x-C1Y -alkilosiarczan sodu, skondensowany średnio z Z molami tlenku etylenu/mol
PL 198 990 B1
Niejonowy:
CFAA:
TFAA:
Krzemian:
NaSKS-6:
Węglan:
Fosforan:
MA/AA:
Mieszany etoksylowany/propoksylowany alkohol tłuszczowy C13-C15 o średnim stopniu etoksylowania 3,8 i średnim stopniu propoksylowania 4,5, sprzedawany pod nazwą handlową Plurafax LF404, przez BASF GmbH C12-C14-alkilo-N-metyloglukamid
C16-C18-alkilo-N-metyloglukamid
Bezpostaciowy krzemian sodu (stosunek SiO2:Na2O = 2,0)
Krystaliczny krzemian warstwowy o wzorze δ-Na2Si2O5
Bezwodny węglan sodu
Tripolifosforan sodu
Kopolimer 1:4 kwas maleinowy/kwas akrylowy o średniej masie cząsteczkowej około 80000
Poliakrylan
Zeolit A:
Cytrynian:
Cytrynowy:
Nadboran:
PB4:
Nadwęglan:
TAED:
CMC:
DETPMP:
PVP:
EDDS:
Środek przeciwpieniący:
Granulowany środek przeciwpieniący:
Siarczan:
HMWPEO:
TAE 25:
homopolimer poliakrylanowy o średniej masie cząsteczkowej 8000, sprzedawany pod nazwą handlową PA30 przez BASF Gmbh uwodniony glinokrzemian sodu o wzorze Nai2(AlO2SiO2)i2 · 27H2O, o wielkości cząstek przeważnie w zakresie od 1 do 10 μm dihydrat cytrynianu trisodowego
Kwas cytrynowy bezwodny wybielacz, monohydrat nadboranu sodu o wzorze empirycznym NaBO2 · H2O2
Tetrahydrat bezwodnego nadboranu sodu
Wybielacz, bezwodny nadwęglan sodu o wzorze empirycznym 2Na2CO3 · 3H2O2
Tetraacetyloetylenodiamina
Sól sodowa karboksymetylocelulozy
Kwas dietylenotriaminopentametylenofosfonowy, rozprowadzany przez Monsanto pod nazwą handlową Dequest 2060 Polimer, poliwinylopirolidon
Kwas etylenodiamino-N,N'-dibursztynowy, izomer [S,S], w postaci soli sodowej 25% Wosk parafinowy o temperaturze topnienia 50°C, 17% hydrofobowa krzemionka, 58% olej parafinowy
12% Silikon/krzemionka, 18% alkohol stearylowy, 70% skrobia w postaci granulowanej
Bezwodny siarczan sodu Politlenek etylenu o dużej masie cząsteczkowej Oksyetylenowany (25) alkohol pochodzący z łoju Przykład detergentu I
Granulowaną kompozycję stosowaną zgodnie z wynalazkiem do czyszczenia tkanin można wytworzyć z następujących składników:
Liniowy C12-alkilobenzenosulfonian sodu 6,5
Siarczan sodu 15,0
Zeolit A 26,0
Nitrylotrioctan sodu 5,0
Enzym stosowany zgodnie z wynalazkiem 0,1
PVP 0,5
TAED 3,0
Kwas borowy 4,0
Nadboran 18,0
Fenolosulfonian 0,1
Składniki uboczne do 100
Przykład detergentu II
Zagęszczoną granulowaną kompozycję do czyszczenia tkanin zgodnie z wynalazkiem (gęstość 800 g/l) można wytworzyć z następujących składników:
45AS 8,0
25E3S 2,0
PL 198 990 B1
25E5 3,0
25E3 3,0
TFAA 2,5
Zeolit A 17,0
NaSKS-6 12,0
Kwas cytrynowy 3,0
Węglan 7,0
MA/AA 5,0
CMC 0,4
Enzym stosowany zgodnie z wynalazkiem 0,1
TAED 6,0
Nadwęglan 22,0
EDDS 0,3
Granulowany środek przeciwpieniący 3,5
Woda i składniki uboczne do 100%
Przykład detergentu III
Granulowaną kompozycję stosowaną zgodnie z wynalazkiem do czyszczenia tkanin, przydatną zwłaszcza do prania barwnych tkanin, wytworzono z następujących składników:
LAS 10,7 -
TAS 2,4 -
TFAA - 4,0
45AS 3,1 10,0
45E7 4,0 -
25E3S - 3,0
68E11 1,8 -
25E5 - 8,0
Cytrynian 15,0 7,0
Węglan - 10
Kwas cytrynowy 2,5 3,0
Zeolit A 32,1 25,0
Na-SKS-6 - 9,0
MA/AA 5,0 5,0
DETPMP 0,2 0,8
Enzym stosowany zgodnie z wynalazkiem 0,10 0,05
Krzemian 2,5 -
Siarczan 5,2 3,0
PVP 0,5 -
Poli-N-tlenek (4-winylopirydyny)/
/kopolimer winyloimidazolu i winylopirolidonu - 0,2
Nadboran 1,0 -
Fenolosulfonian 0,2 -
Woda i składniki uboczne do 100%
Przykład detergentu IV
Granulowaną kompozycję stosowaną zgodnie z wynalazkiem do czyszczenia tkanin, zapewniającą „zmiękczanie przez pranie”, można wytworzyć z następujących składników:
45AS - 10,0
LAS 7,6 -
68AS 1,3 -
45E7 4,0 -
25E3 - 5,0
Chlorek kokosoalkilodimetylo-
hydroksyetyloamoniowy 1,4 1,0
Cytrynian 5,0 3,0
Na-SKS-6 - 11,0
Zeolit A 15,0 15,0
MA/AA 4,0 4,0
PL 198 990 B1
DETPMP 0,4 0,4
Nadboran 15,0 -
Nadwęglan - 15,0
TAED 5,0 5,0
Glinka smektytowa 10,0 10,0
HMWPEO - 0,1
Enzym stosowany zgodnie z wynalazkiem 0,10 0,05
Krzemian 3,0 5,0
Węglan 10,0 10,0
Granulowany środek przeciwpieniący 1,0 4,0
CMC 0,2 0,1
Woda i składniki uboczne do 100%
Przykład detergentu V
Ciekłą kompozycję stosowaną zgodnie z wynalazkiem do czyszczenia bardzo zabrudzonych tkanin można wytworzyć z następujących składników:
I II
LAS, postać kwasowa - 25,0
Kwas cytrynowy 5,0 2,0
25AS, postać kwasowa 8,0 -
25AE2S, postać kwasowa 3,0 -
25AE7 8,0 -
CFAA 5 -
DETPMP 1,0 1,0
Kwas tłuszczowy 8 -
Kwas oleinowy - 1,0
Etanol 4,0 6,0
Propanodiol 2,0 6,0
Enzym zgodny z wynalazkiem 0,10 0,05
Chlorek kokosoalkilodimetylo-
hydroksyetyloamoniowy - 3,0
Glinka smektytowa - 5,0
PVP 2,0 -
Woda i składniki uboczne do 100%
Polepszenie odporności na pilling można określić stosując przyrząd do badania pillingu „Martin-
dale” (norma szwajcarska SN 198525).
W poniż szym przykładzie 2 opisano sposób określania zmniejszenia podatnoś ci poliestrowych tkanin i odzieży na pilling.
Stosowanie sposobu według wynalazku zapewnia dodatkowe korzyści.
Jak podano powyżej, wynalazek dotyczy zastosowania enzymu hydrolizującego ETE i/lub enzymu hydrolizującego BEB do zmniejszania podatności na pilling, oraz znajduje zastosowanie w sposobie zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i odzieży na pilling.
Jednakże z doświadczeń przy użyciu enzymu hydrolizującego ETE i/lub enzymu hydrolizującego BEB dla zmniejszania podatności na pilling wynika, że sposób według wynalazku zapewnią również zwiększenie intensywności barwy. Z tego względu korzystnie sposób według wynalazku można realizować jednocześnie ze znanymi procesami zwiększania intensywności barwy. Sposoby zwiększania intensywności barwy opisano np. w EP 220016; WO 91/17243; WO 89/09259; WO 91/19807; WO 94/07998 i WO 96/29397. W szczególności sposób według wynalazku można realizować jednocześnie z procesem prania i w obecności enzymu celulitycznego.
Określenie „zwiększanie intensywności barwy”, stosowane w opisie, odnosi się do zachowania początkowych barw przy wielokrotnych cyklach prania, wskutek usuwania meszku i gruzełków z powierzchni odzieży i/lub tkaniny. Zdolność do zwiększania intensywności barwy można określić przez pomiar współczynnika odbicia tkanin. Dane te wykorzystuje się do obliczania różnicy barwy za pomocą równania Huntera, tak jak to opisano w poniższym przykładzie 3.
Sposób według wynalazku umożliwi również polepszenie właściwości ułatwiających usuwanie brudu, zwłaszcza plam oleistych, prawdopodobnie wskutek zwiększonej hydrofilowości włókien poliestrowych.
PL 198 990 B1
Stwierdzono także, że sposób według wynalazku polepsza antystatyczne właściwości poliestrowych tkanin i/lub odzieży.
Wynalazek ilustrują następujące przykłady.
P r z y k ł a d 1
Działanie hydrolityczne
W przykładzie tym opisano test określający działanie hydrolityczne enzymu na ester dietylowy kwasu tereftalowego (ETE) i/lub ester dibenzylowy glikolu etylenowego (BEB).
Działanie hydrolityczne w stosunku do ETE
Enzym hydrolizujący ETE stosowany zgodnie z wynalazkiem jest enzymem zdolnym do hydrolizy estru dietylowego kwasu tereftalowego (ETE), tak jak to określono w poniższym teście.
Do 2,000 ml dejonizowanej wody w probówce dodano 0,250 ml 0,20 M glicyloglicyny o pH 8,5 i 0,250 ml 10,0 mM estru dietylowego kwasu tereftalowego (ETE) w 1,4-dioksanie.
Mieszaninę wstępnie inkubowano w 30°C w trakcie mieszania przez około 15 minut, po czym dodano 25,0 μg enzymu w możliwie jak najmniejszej objętości.
Mieszaninę tę następnie poddano inkubacji w 30°C w trakcie mieszania, przez 16 godzin.
Mieszaninę reakcyjną poddano analizie metodą HPLC z odwróceniem faz, w kolumnie ODS (krzemian oktadodecylu), z elucją przy wzrastającym stężeniu acetonitrylu i zmniejszającym się stężeniu 200 mM NaPO4, pH 3,0.
Produkty reakcji wykrywano spektrofotometrycznie przy 240 nm. Tę długość fali absorbuje kwas tereftalowy i jego pochodne.
Działanie hydrolityczne w stosunku do BEB
Enzym hydrolizujący BEB stosowany zgodnie z wynalazkiem jest enzymem zdolnym do hydrolizy estru dibenzylowego glikolu etylenowego (BEB). W zależności od ilości obecnego w próbce dioksanu (BEB jest tylko częściowo rozpuszczony w 10% roztworze, ale całkowicie rozpuszczony w 30% roztworze dioksanu), enzym hydrolizujący BEB stosowany zgodnie z wynalazkiem może być enzymem hydrolizującym BEB10 lub enzymem hydrolizującym BEB30, tak jak to określono w następujących testach.
Działanie hydrolityczne w stosunku do BEB10
Do 2,000 ml dejonizowanej wody w probówce dodano 0,250 ml 0,20 M glicyloglicyny o pH 8,5 i 0,250 ml 10,0 mM estru dibenzylowego glikolu etylenowego (BEB) w 1,4-dioksanie.
Mieszaninę wstępnie inkubowano w 30°C w trakcie mieszania przez około 15 minut, po czym dodano 25,0 μg enzymu w możliwie jak najmniejszej objętości.
Mieszaninę tę następnie poddano inkubacji w 30°C w trakcie mieszania, przez 16 godzin.
Mieszaninę reakcyjną poddano analizie metodą HPLC z odwróconymi fazami, na kolumnie ODS (krzemian oktadodecylu), z elucją przy wzrastającym stężeniu acetonitrylu i zmniejszającym się stężeniu 200 mM NaPO4, pH 3,0.
Produkty reakcji wykrywano spektrofotometrycznie przy 240 nm. Tę długość fali absorbuje kwas tereftalowy i jego pochodne.
Działanie hydrolityczne w stosunku do BEB30
Do 1,500 ml dejonizowanej wody w probówce dodano 0,250 ml 0,20 M glicyloglicyny o pH 8,5 i 0,250 ml 10,0 mM estru dibenzylowego glikolu etylenowego (BEB) w 1,4-dioksanie i 0,500 ml 1,4-dioksanu.
Mieszaninę wstępnie inkubowano w 30°C w trakcie mieszania przez około 15 minut, po czym dodano 25,0 μg enzymu w możliwie jak najmniejszej objętości.
Mieszaninę tę następnie poddano inkubacji w 30°C w trakcie mieszania, przez 16 godzin.
Mieszaninę reakcyjną poddano analizie metodą HPLC z odwróconymi fazami, w kolumnie ODS (krzemian oktadodecylu), z elucją przy wzrastającym stężeniu acetonitrylu i zmniejszającym się stężeniu 200 mM NaPO4, pH 3,0.
Produkty reakcji wykrywano spektrofotometrycznie przy 240 nm. Tę długość fali absorbuje kwas tereftalowy i jego pochodne.
Źródła drobnoustrojowe
Szereg enzymów z różnych źródeł drobnoustrojowych poddano testowi oznaczania aktywności hydrolitycznej w stosunku do BEB i ETE. Otrzymane wyniki podano w poniższej tabeli.
PL 198 990 B1
T a b e l a
Enzymy wykazujące działanie hydrolityczne w stosunku do BEB i/lub ETE; % rozłożenia substratu
Enzym, źródło bakteryjne Substrat
BEB30 BEB10 ETE
Humicola insolens 1) 100 100 95
Candida antarctica 2) 60 100 100
Pseudomonas cepacia 3) 95 - 60
Candida cylindracea 4) 0 100 15
GA 5) 0 0 5
1) Kutynazę Humicola insolens (właściwie lipazę wykazującą również działanie kutynazy) otrzymano ze szczepu DSM 1800, tak jak to opisano w przykładzie 2 w US 4810414.
2) Składnik B Candida antarctica otrzymano w sposób opisany w przykładzie 10 w WO 88/02775.
3) Pseudomonas cepacia otrzymano w sposób opisany w EP 331376.
4) Lipazę Candida cylindracea (synonim Candida rugosa) otrzymano z Nippon Oil & Fats Co. Ltd., Japonia.
5) Glukozoaminowaną LipolazęTM otrzymano w sposób opisany w przykładzie 7A w WO 95/09909.
P r z y k ł a d 2
Zmniejszona podatność na pilling
W przykładzie tym opisano test określania zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i odzieży na pilling.
200 ml buforu Brittona-Robinsona o pH 7,5 z dodatkiem 0,2 g/l Lutensolu TO5 (BASF) dodano do każdej z zawierających 5 stalowych kulek zlewek aparatu „Launder-O-meter”. Zlewki doprowadzono do stanu równowagi w 50°C. Dwie próbki dzianiny poliester/bawełna (50/50%) (każda o wymiarach około 14x14 cm) włożono do zlewki aparatu „Launder-O-meter”. Dodano różne dawki (0,01 - 0,2% w przeliczeniu na masę tkaniny) enzymu (kutynaza Humicola insolens), przeprowadzając również ślepą próbę bez dodatku enzymu. Próbki tkanin inkubowano przez 2 godziny w 50°C w aparacie „Launder-O-meter”. Po inkubacji próbki tkanin krótko płukano w domowej pralce i suszono w suszarce bębnowej.
Cykl inkubacji i płukania/suszenia powtarzano raz, albo aż do osiągnięcia różnicy w podatności próbek tkanin na pilling.
Polepszenie odporności na pilling mierzono stosując aparat do badania pillingu „Martindale” (norma szwajcarska SN 198525). Polepszenie uważano za znaczące, gdy stopień pillingu polepszył się o więcej niż pół stopnia.
P r z y k ł a d 3
Intensywność barwy
W przykładzie tym opisano test określający zdolność do zwiększania intensywności barwy tkanin poliestrowych.
Jako próbkę tkaniny stosowano barwną tkaninę poliester/bawełna, uprzednio upraną, np. 10 razy, w domowej pralce, w celu uzyskania matowego wyglądu powierzchni tkaniny.
150 ml buforu Brittona-Robinsona o pH 7,5 z dodatkiem 0,2 g/L Lutensolu TO5 (BASF) dodano do każdej zawierającej 5 stalowych kulek zlewki aparatu „Launder-O-meter”. Zlewki doprowadzono do stanu równowagi w 50°C. Dwie uprzednio uprane próbki dzianiny poliester/bawełna (50/50%) (każda o wymiarach około 10x10 cm) włożono do zlewek aparatu „Launder-O-meter”. Dodano różne dawki (0,01 - 0,2% w przeliczeniu na masę tkaniny) enzymu (kutynazy Humicola insolens), przeprowadzając również ślepą próbę bez dodatku enzymu. Próbki tkanin inkubowano 2 godziny w 50°C w aparacie „Launder-O-meter”. Po inkubacji próbki tkanin krótko płukano w domowej pralce i suszono w suszarce bębnowej. Cykl inkubacji i płukania/suszenia powtarzano raz, albo aż do osiągnięcia wyraźnej różnicy w próbkach tkanin pod względem ich barwy (zmechacenie).
Na koniec próbki tkanin oceniano wizualnie w porównaniu do próbki kontrolnej (bez enzymu) i mierzono różnice w barwie, stosując spektrofotometr odbiciowy. Zdolność enzymu do zwiększania intensywności barwy można było wykryć przez pomiar różnicy barwy pomiędzy próbkami tkanin poddanych działaniu enzymu i próbką kontrolną. W tym celu można wykorzystać „współrzędną L Huntera”, a także inne systemy (np. CIE Lab L*) (AATCC Test Method 153-1985 „Color Measurements of Textiles: Instrumental”).

Claims (20)

  1. Zastrzeżenia patentowe
    1. Sposób zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling, znamienny tym, że na tkaninę lub odzież działa się dawką 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, przy czym sposób ten prowadzi się jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży w obecności detergentu w temperaturze 30 - 100°C i przy pH 5 - 11 przez okres od 15 minut do 3 godzin.
  2. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dietylowy kwasu tereftalowego.
  3. 3. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dibenzylowy glikolu etylenowego.
  4. 4. Sposób według zastrz. 1 albo 2, albo 3, znamienny tym, że sposób ten prowadzi się w obecności jednej lub większej liczby proteaz, lipaz, amylaz, celulaz, peroksydaz, oksydaz i pektynaz.
  5. 5. Sposób według zastrz. 1 albo 2, albo 3, znamienny tym, że sposób ten prowadzi się w obecności enzymu celulitycznego.
  6. 6. Sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży, znamienny tym, że na tkaninę lub odzież działa się dawką 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, przy czym sposób ten prowadzi się jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży w obecności detergentu w temperaturze 30 - 100°C i przy pH 5 - 11 przez okres od 15 minut do 3 godzin.
  7. 7. Sposób według zastrz. 6, znamienny tym, że na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dietylowy kwasu tereftalowego.
  8. 8. Sposób według zastrz. 6, znamienny tym, że na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dibenzylowy glikolu etylenowego.
  9. 9. Sposób według zastrz. 6 albo 7, albo 8, znamienny tym, że sposób ten prowadzi się w obecności jednej lub większej liczby proteaz, lipaz, amylaz, celulaz, peroksydaz, oksydaz i pektynaz.
  10. 10. Sposób według zastrz. 6 albo 7, albo 8, znamienny tym, że sposób ten prowadzi się w obecności enzymu celulitycznego.
  11. 11. Zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, oraz detergentu w sposobie zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling, który to sposób prowadzi się jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży, przy czym enzymy stosuje się w dawce 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży.
  12. 12. Zastosowanie według zastrz. 11, na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dietylowy kwasu tereftalowego.
  13. 13. Zastosowanie według zastrz. 11, w którym na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dibenzylowy glikolu etylenowego.
  14. 14. Zastosowanie według zastrz. 11 albo 12, albo 13, w którym sposób prowadzi się w obecności jednej lub większej liczby proteaz, lipaz, amylaz, celulaz, peroksydaz, oksydaz i pektynaz.
  15. 15. Zastosowanie według zastrz. 6 albo 7, albo 8, w którym sposób prowadzi się w obecności enzymu celulitycznego.
  16. 16. Zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego otrzymanego ze szczepu Candida, szczepu Humicola lub szczepu Pseudomonas, oraz detergentu w sposobie zwiększania intensywności barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży, który to sposób prowadzi się jednocześnie z praniem tkaniny i/lub odzieży, przy czym enzymy stosuje się w dawce 0,05 - 5000 μg/g tkaniny i/lub odzieży.
  17. 17. Zastosowanie według zastrz. 16, w którym na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dietylowy kwasu tereftalowego.
  18. 18. Zastosowanie według zastrz. 16, w którym na tkaninę lub odzież działa się enzymem hydrolizującym ester dibenzylowy glikolu etylenowego.
  19. 19. Zastosowanie według zastrz. 16 albo 17, albo 18, w którym sposób prowadzi się w obecności jednej lub większej liczby proteaz, lipaz, amylaz, celulaz, peroksydaz, oksydaz i pektynaz.
  20. 20. Zastosowanie według zastrz. 16 albo 17, albo 18, w którym sposób prowadzi się w obecności enzymu celulitycznego.
PL337966A 1997-07-04 1998-07-03 Sposób zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling i sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży oraz zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego w tych sposobach PL198990B1 (pl)

Applications Claiming Priority (3)

Application Number Priority Date Filing Date Title
DK80797 1997-07-04
US5403897P 1997-07-28 1997-07-28
PCT/DK1998/000306 WO1999001604A1 (en) 1997-07-04 1998-07-03 A method of treating polyester fabrics

Publications (2)

Publication Number Publication Date
PL337966A1 PL337966A1 (en) 2000-09-11
PL198990B1 true PL198990B1 (pl) 2008-08-29

Family

ID=26064704

Family Applications (1)

Application Number Title Priority Date Filing Date
PL337966A PL198990B1 (pl) 1997-07-04 1998-07-03 Sposób zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling i sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży oraz zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego w tych sposobach

Country Status (12)

Country Link
US (1) US5997584A (pl)
EP (1) EP0996785B1 (pl)
JP (1) JP4068167B2 (pl)
CN (1) CN1140665C (pl)
AT (1) ATE258246T1 (pl)
AU (1) AU8102898A (pl)
BR (1) BR9810637A (pl)
DE (1) DE69821236T2 (pl)
ES (1) ES2214715T3 (pl)
PL (1) PL198990B1 (pl)
TR (1) TR200000024T2 (pl)
WO (1) WO1999001604A1 (pl)

Families Citing this family (20)

* Cited by examiner, † Cited by third party
Publication number Priority date Publication date Assignee Title
US6254645B1 (en) 1999-08-20 2001-07-03 Genencor International, Inc. Enzymatic modification of the surface of a polyester fiber or article
US6933140B1 (en) * 1999-11-05 2005-08-23 Genencor International, Inc. Enzymes useful for changing the properties of polyester
US7074753B2 (en) * 2001-07-28 2006-07-11 Clariant International Ltd. Liquid softeners
US6673119B2 (en) * 2001-08-31 2004-01-06 Milliken & Company Chemical modification of hydrolizable polymer-containing textile articles
US6780202B2 (en) * 2001-11-02 2004-08-24 Novoymes North America, Inc. Modification of printed and dyed materials
US20030199068A1 (en) * 2002-03-05 2003-10-23 Bott Richard R. High throughput mutagenesis screening method
WO2003087464A1 (en) * 2002-04-05 2003-10-23 Novozymes North America, Inc. Improvement of strength and abrasion resistance of durable press finished cellulosic materials
CA2495246A1 (en) * 2002-08-16 2004-02-26 Novozymes North America, Inc. Process for enzymatic hydrolysis of cyclic oligomers
EP1579056A4 (en) * 2002-12-20 2007-04-25 Novozymes North America Inc TREATMENT OF TEXTILE SURFACES, FIBERS OR YARN
WO2004059075A1 (en) * 2002-12-23 2004-07-15 Novozymes North America, Inc. A method of treating polyester fabrics
AR049538A1 (es) * 2004-06-29 2006-08-09 Procter & Gamble Composiciones de detergentes para lavanderia con colorante entonador eficiente
EP1935935A1 (de) * 2006-12-20 2008-06-25 Huntsman Textile Effects (Germany) GmbH Zusammensetzung für die Behandlung von Fasermaterialien
EP2133461A1 (de) * 2008-06-12 2009-12-16 Huntsman Textile Effects (Germany) GmbH Zusammensetzung für die Behandlung von Fasermaterialien, insbesondere mittels Ausziehverfahren
CN101942764B (zh) * 2010-09-16 2012-04-18 天津工业大学 一种涤纶织物生物改性的方法
WO2014012506A1 (en) 2012-07-18 2014-01-23 Novozymes A/S Method of treating polyester textile
WO2015085920A1 (en) 2013-12-11 2015-06-18 Novozymes A/S Cutinase variants and polynucleotides encoding same
EP3240929A4 (en) * 2014-12-31 2018-08-08 Novozymes A/S Method of treating polyester textile
DE102016201173A1 (de) * 2016-01-27 2017-07-27 Henkel Ag & Co. Kgaa Verbessertes Anti-Pilling auf Polyester Textilien durch Einsatz einer Cutinase
RU2746324C1 (ru) * 2020-03-26 2021-04-12 Федеральное государственное бюджетное образовательное учреждение высшего образования "Ивановский государственный химико-технологический университет" Состав для обработки пряжи из полиэфирных волокон
CN113338044A (zh) * 2021-05-31 2021-09-03 江南大学 一种基于Humicola insolens角质酶对涤纶进行改性的方法

Family Cites Families (6)

* Cited by examiner, † Cited by third party
Publication number Priority date Publication date Assignee Title
DK187280A (da) * 1980-04-30 1981-10-31 Novo Industri As Ruhedsreducerende middel til et fuldvaskemiddel fuldvaskemiddel og fuldvaskemetode
US4810414A (en) * 1986-08-29 1989-03-07 Novo Industri A/S Enzymatic detergent additive
US5707858A (en) * 1992-11-30 1998-01-13 Novo Nordisk A/S Process for the treatment of cellulosic fabrics with cellulases
MA23738A1 (fr) * 1994-12-05 1996-07-01 Novozymes As Procede pour obtenir une matiere textile cellulosique ayant une tendance reduite a la formation de pelluches
WO1996034092A2 (en) * 1995-04-28 1996-10-31 Genencor International, Inc. Detergents comprising cellulases
AU1437297A (en) * 1996-01-22 1997-08-20 Novo Nordisk A/S Enzymatic hydrolysis of cyclic oligomers

Also Published As

Publication number Publication date
WO1999001604A1 (en) 1999-01-14
DE69821236D1 (de) 2004-02-26
CN1260014A (zh) 2000-07-12
AU8102898A (en) 1999-01-25
EP0996785A1 (en) 2000-05-03
CN1140665C (zh) 2004-03-03
US5997584A (en) 1999-12-07
ATE258246T1 (de) 2004-02-15
BR9810637A (pt) 2000-08-08
PL337966A1 (en) 2000-09-11
EP0996785B1 (en) 2004-01-21
JP2002530049A (ja) 2002-09-10
DE69821236T2 (de) 2004-11-04
JP4068167B2 (ja) 2008-03-26
TR200000024T2 (tr) 2000-07-21
ES2214715T3 (es) 2004-09-16

Similar Documents

Publication Publication Date Title
JP4851093B2 (ja) 洗剤組成物
PL198990B1 (pl) Sposób zmniejszania podatności poliestrowych tkanin i/lub odzieży na pilling i sposób intensyfikacji barwy poliestrowych tkanin i/lub odzieży oraz zastosowanie enzymu hydrolizującego ester dietylowy kwasu tereftalowego i/lub enzymu hydrolizującego ester dibenzylowy glikolu etylenowego w tych sposobach
WO1995002675A1 (en) A detergent composition comprising two cellulase components
JPH10509203A (ja) リパーゼ及びプロテアーゼを含有した洗剤組成物
JPH10509474A (ja) 特定の脂肪分解酵素を含有した洗剤組成物
JPH10508057A (ja) キシラナーゼを含有したクリーニング組成物
CZ290758B6 (cs) Detergentní prostředek inhibující přenos barviv a způsob inhibice jejich přenosu
CZ20496A3 (en) Detergents inhibiting transfer of dyestuff
EP1210414B1 (en) Alkaline xyloglucanase from malbranchea
JPH11511778A (ja) 脂肪分解酵素を含んでなる洗剤組成物
JP2001509537A (ja) 特定のセルラーゼを含んだアルカリ性洗剤組成物
CA2224154A1 (en) Cleaning compositions comprising keratanase
CA2245939A1 (en) Cellulase activity control by a terminator
JPH11507692A (ja) コンドロイチナーゼを含有したクリーニング組成物
MXPA99011529A (en) A method of treating polyester fabrics
MXPA98009637A (en) Compositions that comprise specific lipolytic enzyme and alkilglucos surgical agent
MXPA97009888A (en) Cleaning compositions comprising condroitin
JPH11501979A (ja) ヒアルロニダーゼを含有した洗剤組成物
EP0708819A1 (en) A detergent composition comprising two cellulase components
WO1999002633A1 (en) Detergent compositions comprising a specific cellulase and a hydrophobic bleach activator
MXPA98009638A (en) Detergent compositions that comprise specific lipolytic and zeolite enzyme
MXPA98009639A (en) Detergent compositions that comprise a specific lipolitic enzymes and a specific agentetensioactive system
MXPA98009640A (en) Detergent compositions that comprise specific lipolytic and dispersant soap soup
JP2001519832A (ja) 特定のアミラーゼと直鎖アルキルベンゼンスルホネート界面活性剤を含む洗剤組成物
MXPA99001904A (en) Cellulase activity control by a terminator