PL178909B1

PL178909B1 - Szczoteczka do zębów

Info

Publication number: PL178909B1
Application number: PL95318155A
Authority: PL
Inventors: Gelder Maria Van; Kirstie J. Morgan
Original assignee: Procter & Gamble
Priority date: 1994-07-13
Filing date: 1995-07-12
Publication date: 2000-06-30
Also published as: EP0769920B1; TW279795B; AU2969895A; ES2202367T3; DE69531786D1; RU2158101C2; ZA955833B; HUT77207A; ATE249765T1; CN1150748A; EP1300096A2; WO1996002165A1; IL114577A0; CN1108125C; MX9700341A; CA2194054C; TR199500852A2; PE39296A1; GB9414140D0; PL318155A1

Abstract

1. Szczoteczka do zebów, majaca raczke oraz sprezyscie wyginana glówke z kepka- mi szczeciny umieszczonymi na jednej z jej powierzchni, przy czym na glówce znaj- duje sie co najmniej jeden rowek wypelnio- ny co najmniej czesciowo materialem ela- stomerowym, znamienna tym, ze wolne konce kepek (3) szczeciny lezace wzdluz podluznej osi (B-B') glówki (1) i raczki (2) tworza profil wklesly, zas rowek (4) jest umieszczony co najmniej na jednej powierz- chni glówki (1). Fig 1 Fig. 12 PL PL PL

Description

Przedmiotem wynalazku jest szczoteczka do zębów.

Z układu zębów ludzkich wynika, że idealnym kształtem szczeciny szczoteczek do zębów do mycia zewnętrznych, albo znajdujących się od strony policzków, powierzchni zębów jest kształt wklęsły, natomiast idealnym kształtem szczeciny do mycia wewnętrznych, albo znajdujących się od strony jamy ustnej, powierzchni zębów jest kształt wypukły. Większość szczoteczek ma jednoczęściową główkę o porównywalnej z rączką grubości i w konsekwencji, stosunkowo sztywnej oraz stałej krzywiźnie, lub konfiguracji. Niektóre ze szczoteczek mogą jednak być zaopatrzone w elementy umożliwiające wyginanie się główek względem rączki, na przykład takie jak ujawniono w opisie patentowym EP-A-371,293. Nawet w takim przypadku skuteczność takich szczoteczek jest ograniczona. Znane są również szczoteczki o regulowanych na kilka różnych sposobów, ale stałych kształtach. Regulowanymi szczoteczkami do zębów jest często trudno manipulować i mogą być zawodne.

Kolejną niedogodnością znanych szczoteczek do zębów jest groźba uszkodzenia, lub bardziej miękkich, sąsiadujących z zębami dziąseł w wyniku zbyt dużego nacisku szczoteczki na zęby w celu ich odpowiedniego umycia. Problem ten można w pewnym stopniu rozwiązać zmieniając układ szczoteczki, lub zmieniając twardość, albo długość szczeciny, chociaż również w tym przypadku jeden kształt nie może stanowić optymalnego rozwiązania we wszystkich sytuacjach.

W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr US-A-4,712,267 ujawniono szczoteczkę do zębów z podłużną rączką w kształcie litery S z materiału zachowującego kształt o zakrzywionych obszarach końcowych o przeciwnych krzywiznach, giętkim bloku szczotkowym ze szczeciną oraz elementami do montażu giętkiego bloku szczotkowego na rączce w sposób umożliwiający mu podłużne poruszanie się wzdłuż rączki. Zakrzywione części rączki wyginają giętki blok nadając szczecinie kształt wklęsły, lub wypukły odpowiadający zakrzywionemu kształtowi rączki.

W opisie patentowym nr EP-A-454,625, ujawniono szczoteczkę do zębów o regulowanej krzywiźnie, której główka ma kształt pętli. Kształt krzywizny główki zmienia się z wypukłego na wklęsły i na odwrót za pomocą mechanizmu krzywkowego, lub suwakowego. W alternatywnym przykładzie wykonania, główka stanowi integralną część rączki mającej

178 909 postać ściskanej zamkniętej pętli, przy czym powierzchnia szczeciny przybiera kształt wklęsły kiedy rączka jest w stanie nieściśniętym, a wypukły kiedy rączka jest ściśnięta.

W opisie patentowym nr EP-A-577,656 ujawniono szczoteczkę do zębów z rączką, na której jednym końcu znajduje się główka ze szczeciną, która to główka ma postać dwóch lub więcej segmentów giętko i sprężyście połączonych ze sobą i/lub z rączką, przy czym na jednym lub więcej segmentach znajduje się szczecina. W jednym z przykładów wykonania efekt ten uzyskano dzięki zastosowaniu poprzecznych, i opcjonalnie podłużnych, rowków znajdujących się na tej powierzchni główki, która znajduje się po przeciwległej stronie względem szczeciny. Pod naciskiem, występującym podczas używania, główka może przybrać kształt wypukły. W innym przykładzie wykonania, rączka wchodzi w ramkę, z której wewnętrzną powierzchnią łączy się sprężyście główka. Pod naciskiem na swoją część środkową główka szczoteczki przybiera kształt wklęsły.

Znane są także szczoteczki do zębów mające na główce co najmniej jeden rowek wypełniony co najmniej częściowo materiałem elastomerowym.

Wspomniane powyżej szczoteczki do zębów mają główki szczotkujące o pewnej giętkości, ale żadna z nich nie jest całkowicie zadowalająca, a zwłaszcza albo mają kształt wypukły i wklęsły w tym samym przykładzie wykonania, albo też wymagają skomplikowanych czynności lub umiejętności użytkownika.

W związku z tym, celem wynalazku jest opracowanie szczoteczki do zębów z główką, którą można elastycznie dopasowywać zarówno do wypukłych jak i wklęsłych powierzchni, i które zapewniają odpowiednie mycie i są łatwe w produkcji i użytkowaniu.

Kolejnym celem wynalazku jest opracowanie szczoteczki do zębów umożliwiającej skuteczne ich mycie z minimalną szkodą dla sąsiadujących z zębami dziąseł.

Szczoteczka do zębów mająca rączkę oraz sprężyście wyginaną główką z kępkami szczeciny umieszczonymi na jednej z jej powierzchni, przy czym na główce znajduje się co najmniej jeden rowek wypełniony co najmniej częściowo materiałem elastomerowym, według wynalazku charakteryzuje się tym, że wolne końce kępek szczeciny leżące wzdłuż podłużnej osi główki i rączki tworzą profil wklęsły, zaś rowek jest umieszczony co najmniej na jednej powierzchni główki.

Korzystnie co najmniej jedna powierzchnia szczeciny usytuowana wzdłuż podłużnej osi główki i rączki ma kształt wklęsły.

Korzystnie rowki mają kształt nieliniowy, korzystnie mają kształt zakrzywiony, zwłaszcza zygzakowaty.

Korzystnie wzdłuż centralnej osi główki umieszczone są rowki z przelotową środkową częścią i zawiasami usytuowanymi po obu stronach części.

Główka szczoteczki do zębów według wynalazku, dzięki swojej gię'tl^oiic^i, może wyginać się podczas mycia zębów dostosowując się swoim kształtem do różnych profili poszczególnych zębów użytkowników. Zwłaszcza, giętka główka szczoteczki do zębów według wynalazku ma, w swoim normalnym nienaprężonym stanie, profil szczecin przystosowany do przypoliczkowych powierzchni zębów, ale, co najmniej w zalecanych przykładach wykonania, może wyginać się w sposób ciągły, przechodząc prze stan płaski, przybierając kształt wypukły pasujący do wewnętrznych powierzchni zębów, w zasadzie lepiej niż ma to miejsce w konwencjonalnych szczoteczkach ze sztywnymi główkami. Główka może przystosowywać się w taki sposób, że zewnętrzne rzędy szczecin mogą wyginać się na zewnątrz od środka, co ogranicza nacisk na dziąsła podczas dociskania główki szczotkującej do zębów. We wszystkich przypadkach główka jest sprężysta, tak, że po zaprzestaniu działania siły powraca do swojego położenia wyjściowego.

Szczoteczki według wynalazku mają postać wydłużonej rączki, której głównym elementem jest sprężyście wyginana główka ze szczeciną. Co najmniej pierwsza część główki jest ukształtowana w postaci integralnego przedłużenia rączki. Co najmniej jeden obszar tej części główki jest na tyle cienki, że główka może wyginać się pod działaniem normalnych sił występujących podczas szczotkowania. Korzystnie, w skład główki wchodzi ponadto jeden,

178 909 lub kilka stref z drugiego, elastomerowego materiału uformowanego w lub wokół pierwszej części główki tak, że cała główka ma typowy, w zasadzie płaski kształt, ale pozostaje giętka w porównaniu ze szczotką konwencjonalną. Pod pojęciem giętkości rozumie się, że po przyłożeniu do jednego końca główki normalnej siły występującej podczas szczotkowania (2-4 N), z równoczesnym trzymaniem drugiego końca, koniec, na który działa siła ugnie się o kąt co najmniej 1 stopień (kąt ugięcia). W zalecanych przykładach wykonania kąt ugięcia wynosi co najmniej 5 stopni, bardziej korzystnie co najmniej 10 stopni, a może wynosić nawet 45 stopni, lub więcej. W bardziej zalecanych przykładach wykonania, kat ugięcia, jest taki, że główka jest w stanie wygiąć się do kształtu wypukłego. Do co najmniej jednej powierzchni główki są przymocowane szczeciny.

Rączka szczoteczki według wynalazku, oraz ta część główki, która stanowi przedłużenie rączki, mogą być wykonane z materiałów, jakie typowo stosuje się w produkcji szczoteczek do zębów, zwłaszcza z tworzyw sztucznych. Odpowiednimi materiałami z tworzyw sztucznych są, przykładowo, poliamidy i polipropyleny. Przykładem nadającego się do tego celu polipropylenu jest materiał Tolypropylene PM 160(7 mający moduł sprężystości (IS0178) 150θ MPa i twardość (ISO 868) 75 Shore A. Sama rączka jest na ogół sztywna i może mieć typowy kształt stosowany w produkcji szczoteczek do zębów. Opcjonalnie, rączka może mieć część szyjkową o większej giętkości niż jej pozostała część, co jest znane w technice, pod warunkiem, że jest ona wystarczająco sztywna podczas używania, pod działaniem na główkę siły, zwłaszcza podczas mycia zębów, żeby główka mogła się dalej odkształcać w sposób i w stopniu opisanym powyżej.

W zalecanym aspekcie wykonania wynalazku, główka ma jedną, lub więcej powierzchni nośnych szczeciny, przy czym w normalnym, nienaprężonym stanie szczoteczki, co najmniej jedna z powierzchni nośnych szczeciny na główce ma kształt w przybliżeniu wklęsły. Powierzchnia główki, może być wklęsła zarówno wzdłuż jednej z osi, poprzecznej lub podłużnej, główki, albo też wzdłuż obu. W przypadku wklęsłej powierzchni wzdłuż osi podłużnej, promień krzywizny może zmieniać się wzdłuż osi główki. Korzystnie, promień krzywizny wynosi od 10 do 500 mm, bardziej korzystnie od 15 do 250 mm, zwłaszcza 25 do 150 mm.

W jednym z przykładów wykonania, pierwsza część główki ma jedno, lub więcej przedłużeń stanowiących integralną część rączki i o takiej grubości, że osiąga się odpowiednią giętkość z równoczesnym zachowaniem integralności z rączką w spodziewanych warunkach użytkowania. Na ogół przedłużenia te są w zasadzie cieńsze niż rączka. Korzystnie, istnieje tylko jedno takie przedłużenie. Grubość główki może zmieniać się wzdłuż jej długości dla regulowania jej profilu w miarę jej uginania się pod działaniem zewnętrznych sił zginających. W tym przykładzie wykonania, korzystnie, przedłużenia główki są co najmniej częściowo, a bardziej korzystnie, całkowicie, otoczone materiałem elastomerowym, przy czym wspomniany materiał wypełnia również wszystkie szczeliny pomiędzy wielu przedłużeniami. Na przedłużeniu, lub przedłużeniach, mogą znajdować się żebra powierzchniowe, lub elementy zwiększające przyczepność do nich elastomeru.

W jeszcze innych przykładach wykonania na główce znajduje się para przeciwległych powierzchni ze szczecinami oraz na tej samej i/lub przeciwległej powierzchni znajduje się jeden, lub więcej liniowych, lub nieliniowych rowków. Rowki te tworzą cienkie zawiasy nadające główce giętkość, przy czym grubość części główki znajdujących się pomiędzy rowkami, jest korzystnie porównywalna z grubością typowej główki, która się nie wygina.

Rowki te mogą biec w zasadzie poprzecznie, lub równolegle do podłużnej osi rączki, w zasadzie wzdłuż linii krzywej lub zygzakiem. Rowki te mogą biec podłużnie wzdłuż główki dla umożliwienia zewnętrznym podłużnym rządkom szczecin odginanie się od wewnętrznych. Korzystnie, na główce mogą znajdować się zamiast nich albo dodatkowo rowki poprzeczne tak, że główka ta może wyginać się wzdłuż osi podłużnej.

Również szerokość tych rowków, głębokość i odległość pomiędzy nimi mogą się zmieniać. Umożliwia to modyfikowanie giętkości główki wzdłuż jej długości i/lub szerokości. Korzystnie, sposób ten służy do zmiany tylko rowków poprzecznych.

178 909

Jeden, lub więcej rowków, korzystnie wszystkie, można całkowicie, lub częściowo wypełnić materiałem elastomerowym. Takie rozwiązanie umożliwia znaczną zmianę giętkości i/lub sprężystości główki oraz zmniejszenie, lub całkowitą eliminację zanieczyszczenia rowków, na przykład osadami z pasty do zębów. Barwa materiału elastomerowego może być taka sama jak materiału główki, albo też inna, co można wykorzystać do nadania szczoteczce odpowiedniego wyglądu, na przykład przypominającego paski.

Rowki te mogą być w zasadzie prostoliniowe, lub zakrzywione, albo zygzakowate. Rowki różne od liniowych pomagają w kompensacji naprężeń ściskających w materiale elastomerowym wypełniającym rowki podczas zginania głowicy.

Do odpowiednich do tego celu materiałów elastomerowych należą elastomery termoplastyczne o twardości Shore’a 30-80, na przykład Santoprene i Thermoflex. Do tych celów nadaje się zwłaszcza elastomer „PTS Thermoflex 75” o module sprężystości (ISO 178) rzędu 100 MPa oraz twardości (ISO 868) 80 według Shore’a. Opcjonalnie, elastomery te można mieszać z odpowiednim środkiem uplastyczniającym, lub spieniającym celem nadania im większej ściśliwości.

Szczeciny można wykonać z dowolnego z materiałów dobrze znanego w tej dziedzinie techniki. Odpowiednimi materiałami na szczeciny są poliester i poliamid, na przykład Dupont Nylon 612. Korzystnie, szczeciny mają kołowy przekrój poprzeczny, ale mogą też mieć inne przekroje poprzeczne, na przykład, ale nie wyłącznie, prostokątny, sześciokątny i trójpłatkowy. Ponadto, średnica i długość szczecin mogą zmieniać się w granicach zwykłych wymiarów znanych osobom o odpowiednich umiejętnościach profesjonalnych, pod warunkiem, że kiedy szczoteczka jest w stanie nienaprężonym nadal jest spełniony główny cel, a mianowicie jej powierzchnia ma kształt zbliżony do wklęsłego. Na ogół szczeciny grupuje się w konwencjonalny sposób w kępki, mocując je następnie do główki szczotkującej różnymi technikami. Zaleca się tu zszywanie i stapianie. Szczeciny wkłada się w dowolne jedno albo w oba przedłużenia główki i w materiał elastomerowy. Cięcie i zaokrąglanie końcówek szczecin można zrobić dowolnym ze znanych dotychczas sposobów.

Podczas użytkowania, szczoteczkę według wynalazku można stosować do czyszczenia zębów podczas całkowicie konwencjonalnego mycia ręcznego, korzystnie w sposób zalecanym przez stowarzyszenia stomatologów. Szczoteczkę według wynalazku można również używać w aparatach do czyszczenia z napędem elektrycznym lub w szczoteczkach elektrycznych dla dzieci.

Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykładach wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia pierwszy przykład wykonania obrazujący główkę szczoteczki z poprzecznymi rowkami, częściowo w rzucie z boku, fig. 2 - drugi przykład wykonania z widoczną główką szczoteczki do zębów, fig. 3 - trzeci przykład wykonania z widoczną główką szczoteczki do zębów z rowkami, której powierzchnia w stanie nienaprężonym jest wklęsła, oraz ilustrujący sposób wyginania się główki szczoteczki od układu wklęsłego do wypukłego dla dopasowania się zarówno do policzkowych jak i wargowych powierzchni zębów (w rzucie głównym), fig. 4 - główkę szczoteczki do zębów, stanowiącą czwarty przykład wykonania i zawierającą trzy cienkie podłużne przedłużenia otoczone elastomerem, fig. 5 główkę z fig. 4 w przekroju poprzecznym wzdłuż płaszczyzny AA' z wklęsłą powierzchnią szczeciny, fig. 6 - piąty przykład wykonania, w którym w główce znajdują się zarówno rowki poprzeczne jak i podłużne, w rzucie głównym, wypełnione elastomerem, fig. 7 - główkę szczoteczki do zębów w szóstym przykładzie wykonania z dwoma podłużnymi rowkami wypełnionymi elastomerem z każdej strony, w przekroju poprzecznym, wstępnie uformowaną tak, że jej powierzchnia jest w naturalny sposób wklęsła wzdłuż osi poprzecznej, fig. 8 sposób odginania się podłużnych rządków zewnętrznych w główce szczoteczki z fig. 7 od dziąseł pod działaniem siły podczas szczotkowania, fig. 9 i 10 - główki według siódmego i ósmego przykładu wykonania, z daszkowymi i falistymi poprzecznymi rowkami wypełnionymi elastomerem, fig. 11 - dziewiąty przykład wykonania, w którym w główce znajdują się poprzeczne rowki, przy czym rowki biegnące wzdłuż linii środkowej główki mają pełną

178 909 głębokość, tak, że powstają dwa rządki w przybliżeniu równoległych zawiasów, częściowo w rzucie głównym, fig. 12 - dziesiąty przykład wykonania główki z rowkami o zmiennych głębokościach, skutkujący większą giętkością w pobliżu szyjki szczoteczki, częściowo w rzucie bocznym.

Jak pokazano na fig. 1, główka 1 szczoteczki do zębów stanowi integralną część na jednym końcu rączki 2. Główka 1 ma dwie w zasadzie równoległe powierzchnie, a na jej górnej powierzchni znajdują się szczeciny rozmieszczone w wielu kępkach 3. Na górnej i dolnej powierzchni znajduje się wiele równoległych rowków 4, pomiędzy którymi tworzą się cienkie, giętkie zawiasy 5 z materiału główki. Szczecina jest ucięta w taki sposób, że w nienaprężonym stanie szczoteczki jej powierzchnia 6 jest wklęsła. Pomimo, że w stanie nienaprężonym główka 1 jest płaska, to szczeciny mają różne długości, tak, że powierzchnia 6 tworząca szczeciny wzdłuż kierunku podłużnego jest wklęsła.

Na fig. 2 pierwszą część główki 1 szczoteczki tworzy pojedyncze cieńsze przedłużenie 7 rączki 2. Przedłużenie 7 otacza elastomerową warstwę 8 tak, że grubość całej główki 1 jest porównywalna z grubością konwencjonalnej szczoteczki. Główka 1 jest wstępnie formowana do postaci naturalnie wklęsłej, ale jest na tyle giętka, że pod działaniem normalnych sił powstających podczas mycia zębów można ją przegiąć do tyłu tak, że przyjmuje postać wypukłą. Kępki 3 szczecin w tym przykładzie mają w przybliżeniu równą długość i są wtopione w warstwę elastomerową 8.

Na fig. 3 główka 1 jest wstępnie uformowana do naturalnie wklęsłej postaci 9 idealnie dopasowanej do czyszczenia policzkowej powierzchni 10 zębów. Poprzeczne rowki 4 nadają główce 1 szczoteczki giętkość tak, że pod działaniem normalnych sił występujących podczas mycia zębów, główkę można wygiąć do tyłu nadając jej kształt wypukły 11 lepiej dostosowany do wargowych powierzchni 12 zębów. Dodatkowo, rowki można wypełnić materiałem elastomerowym, ewentualnie o innej barwie, w celu nadania im rzucającego się w oczy wyglądu.

Na fig. 4 i 5 w główce 1 znajduje się wiele przedłużeń 13 rączki 2, otoczonych elastomerową warstwą 8 tak, że cała główka 1 ma kształt konwencjonalny, natomiast jest giętka zarówno w kierunku podłużnym jak i poprzecznym. Kępki 3 szczeciny są wtopione w warstwę elastomerową i przycięte tak, że powierzchnia 6 szczecin jest w przybliżeniu wklęsła. Główka 1 może wyginać się zarówno wokół osi podłużnej jak i poprzecznej.

Na fig. 6 na główce 1 znajdują się poprzeczne rowki 4 i podłużne rowki 14. Rowki 4 i 14 są wypełnione elastomerem. Na powierzchni główki 1, w sekcjach 16 o normalnej grubości pomiędzy rowkami 4 i 14, są wywiercone otwory 15 na kępki szczeciny osadzane konwencjonalną techniką szycia.

Na fig. 7 i 8 główkę 1 uformowano wstępnie tak, że jest w naturalny sposób wklęsła wzdłuż osi poprzecznej. Podłużne rowki 14 zarówno na górnej jak i dolnej powierzchni główki 1 nadają jej giętkość. Dzięki temu zewnętrzne rzędy 17 szczecin odginają się od dziąseł 18 w miarę czyszczenia zębów 19, co pozwala uniknąć uszkodzenia dziąseł 18.

Na fig. 9 i 10 pokazano główki z nieliniowymi, poprzecznymi rowkami 20, 21 wypełnionymi elastomerem. Rowki 20, 21 mają kształt daszków, lub fal. W obu przypadkach rowki 20, 21 nadają szczoteczce wyróżniający wygląd i, ponadto, pomagają w kompensacji naprężeń ściskających w materiale elastomerowym wewnątrz rowków podczas wyginania szczoteczki. Na fig. 9 i 10 pokazano tylną powierzchnię główki, która jest ściskana podczas wyginania się główki szczoteczki do postaci wypukłej.

Na fig. 11 w główce 1 znajdują się poprzeczne rowki 4 wypełnione elastomerem. Dla czytelności rysunku nie pokazano na nim elastomeru. Wokół centralnej osi BB' szczoteczki jest umieszczona przelotowa część środkowa 22, w wyniku czego po obu jej stronach pozostaje rząd zawiasów 5. Kępki 3 szczeciny są wszywane w sposób konwencjonalny w grubsze części główki 1.

Na fig. 12 pokazano zwiększenie głębokości rowków 4 w kierunku rączki 2, przy czym największe rowki 4 znajdują się najbliżej końca główki 1 najbliższego rączki 2. Skutkiem tego część główki 1 najbliższa rączki 2 jest bardziej giętka dzięki znajdującym się w

178 909 niej cieńszym zawiasom niż część główki 1 znajdująca się najdalej od rączki 2. Rowki 4 są wypełnione elastomerem.

178 909

Fig.4

Fig.8

178 909

Fig.9

Fig. 10 ψ®

Fig. 12

178 909

Fig.3

Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 60 egz. Cena 2,00 zł.

Claims

Zastrzeżenia patentowe

1. Szczoteczka do zębów, mająca rączkę oraz sprężyście wyginaną główkę z kępkami szczeciny umieszczonymi na jednej z jej powierzchni, przy czym na główce znajduje się co najmniej jeden rowek wypełniony co najmniej częściowo materiałem elastomerowym, znamienna tym, że wolne końce kępek (3) szczeciny leżące wzdłuż podłużnej osi (B-B') główki (1) i rączki (2) tworzą profil wklęsły, zaś rowek (4) jest umieszczony co najmniej na jednej powierzchni główki (1).

2. Szczoteczka według zastrz. 1, znamienna tym, że co najmniej jedna powierzchnia (6) szczeciny usytuowana wzdłuż podłużnej osi (B-B') główki (1) i rączki (2) ma kształt wklęsły.

3. Szczoteczka według zastrz. 1, znamienna tym, że rowki (4) mają kształt nieliniowy, korzystnie mają kształt zakrzywiony, zwłaszcza zygzakowaty.

4. Szczoteczka według zastrz. 1, znamienna tym, że wzdłuż centralnej osi (B-B') główki (1) umieszczone są rowki (4) z przelotową środkową częścią (22) i zawiasami (5) usytuowanymi po obu stronach części (22).