Brak sposobu otrzymywania sztucznych materjalów, a zwlaszcza sztucznych nici, któreby oprócz wysokiej wytrzymalosci w stanic suchym i mokrym wykazywaly rów¬ niez dostateczna rozciagliwosc, stanowi w technice powazna niedogodnosc.Celem niniejszego wynalazku jest usu¬ niecie tej niedogodnosci.Wynalazek opiera sie na spostrzezeniu, ze jnozna otrzymywac materjaly sztuczne, zwlaszcza sztuczne nici, wykazujace oprócz wysokiej wytrzymalosci w stanie suchym i mokrym dosc wysoka rozciagliwosc, przez traktowanie ksantogenianu celulozy pochod¬ na chlorowcowa alkoholu dwu- lub wielo- wartosciowego lub chlorowcopochodna bez¬ wodnika alkoholu dwu- lub wielowarto- sciowego (np. epichlorowcohydryna), na¬ danie tak otrzymanemu roztworowi formy materjalu sztucznego, np, nici i wprowa¬ dzenie w zetkniecie z jednym lub kilkoma koagulujacemi, i podzialanie na swiezo skoagulowany sztuczny materjal srodkami, nadajacemi mu plastycznosc, albo wprowa¬ dzenie tak uformowanego roztworu w ze¬ tkniecie najpierw z jednym lub kilkoma srod¬ kami, dzialajacemi na uformowany sztucz¬ ny materjal koagulujaco, a nastepnie z jed¬ nym lub kilkoma srodkami, które swiezo skoagulowanemu roztworowi padaja pla¬ stycznosc.Badania wynalazcy nie daly dostatecz¬ nego materjalu do rozpoznania wynalazku pod wzgledem chemicznym. Wszystkie da¬ ne wskazywalyby na to, ze wytworzone sztuczne materjaly skladaja sie ze zwiaz-ków celulozy albo zawieraja zwiazki celu¬ lozy, w których grupy albo rodniki, nada¬ jace plastycznosc, sa zwiazane z czastecz¬ kami celulozy. Doswiadczenie uczy, ze pro¬ dukty, te mozna uwazac za zwiazki celulo¬ zy, w których jeden albo kilka atomów wo¬ dorowych grup hydroksylowych czasteczki celulozy zostaly zastapione reszta dwu- al¬ bo kilkowartosciowych alkoholi, które mo¬ ga zawierac jedna albo kilka wolnych grup hydroksylowych, albo moga nie zawierac tych grup, albo—za mieszaniny celulozy al¬ bo wodzianu celulozy z takiemi zwiazkami celulozy.Nie jest wykluczone, ze w pewnych wypadkach wspomniane zwiazki celulozy zawieraja jedna albo kilka grup CSS w odniesieniu do celulozy, z któremi te reszty alkoholowe sa zwiazane.Wynalazek jednak nie ogranicza sie do jakichkolwiek chemicznych formul albo o- kreslen, gdyz, pomimo, ze mozliwe jest, ze produkty sa zwiazkami albo pochodnemi pewnych typów, sklad tych produktów nie jest ostatecznie ustalony, W angielskim patencie Nr 26928/1910 opisano dodawanie do wiskozy pochodnych chlorowcowych dwu- albo wielowartoscio- wych alkoholi, by wytwarzac merkaptany pochodnych chlorowcowych z produktami ubocznemi reakcji ksantogenowej, zawiera- jacemi siarke (np, siarczki alkaliczne albo wielosiarczki alkaliczne albo trójtioweglan alkaljów (i) albo z grupa CSS wiskozy i to w ten sposób, by zawarta w ksantogenianie celulozy grupa CSS zostala odczepiona i zeby wytwarzala sie wolna celuloza albo wodzian celulozy.Nowsze badania wynalazcy dowodza, ze przebieg reakcji, zachodzacej pod dzia¬ laniem na wiskoze chlorowcopochodnemi dwu- albo wielowartosciowych alkoholi, jest inny, niz to przyjeto w poprzednio cy¬ towanym patencie angielskim. W kazdym razie niniejszy wynalazek oparty jest na innej zasadzie, polegajacej na tern, ze pro¬ dukt reakcji wiskozy z chlorowcopochodne¬ mi dwu- albo wielowartosciowych alkoholi poddaje sie dzialaniu jednego albo kilku srodków, które dzialaja uplastyczniajaco podczas albo po koagulacji.Wynalazek jest równiez odmienny od sporobu, polegajacego na stosowaniu dla celulozy chlorowcopochodnych dwu- albo wielowartosciowych alkoholi jako srodka e- teryzujacego. Srodek ten moze byc stosowa¬ ny nietylko do celulozy ale i do innych ma- terjalów wyjsciowych, przyczem powinny powstawac produkty, mogace znalezc za¬ stosowanie w przypadkach, w których sto¬ suje sie eter albo ester celulozy.Wspóldzialanie traktowania wiskozy jedna albo kilkoma chlorowcopochodnemi wieloalkoholi (przez wprowadzenie albo przylaczenie) 1 którego skutkiem jest wla¬ czenie do czasteczki celulozy jednej albo kilku grup albo rodników, dzialajacych u- plastyczniajaco, z uplastyczniajacem dzia¬ laniem kapieli stracajacej wzglednie prze¬ dzalniczej, wywoluje nowe dzialanie, któ¬ rego dotychczas zadnym ze znanych sposo¬ bów nie mozna bylo nawet w przyblizeniu osiagnac. Wedlug wynalazku mozliwe jest otrzymanie sztucznych materjalów, wyka¬ zujacych jednoczesnie trzy wlasciwosci, które dotychczas w zadnym ze znanych ma¬ terjalów sztucznych nie wystepowaly wspólnie: dostatecznie silny polysk, duza wytrzymalosc w stanie suchym i mokrym i, niezaleznie od powyzszego, — zupelnie wy¬ starczajaca do celów praktycznych rozcia¬ gliwosc.Jako przyklad wyjasniajacy moze slu¬ zyc jedwab sztuczny. Wedlug niniejszego wynalazku mozna wytworzyc blyszczacy sztuczny jedwab, którego wytrzymalosc w stanie suchym przekracza 2 g na denier, a w niektórych wypadkach — 4 albo 5 g na denier, zas w stanie mokrym wytrzymalosc przekracza 1 g na denier, a w wielu wy¬ padkach 2 g na denier, a w niektórych wy¬ padkach osiaga sie wytrzymalosc 3 g na denier, a pomimo to produkt posiada 2 -rozciagliwosc 1 — 10%, a nawet 15 — 20%.Nie mozna z tern porównac jedwabiu, wykazujacego duza wytrzymalosc, którego rozciagliwosc znacznie poprawiono przez wtórna obróbke srodkami kurczacemi (patrz patenty Nr 13227, P. 20501 i P. 24905).Pominawszy to, ze pózniejsza obróbka do¬ datkowa sztucznego jedwabiu w pasmach w ilosciach, otrzymywanych juz dzisiaj w sredniej wielkosci fabrykach stanowi pro¬ ces skomplikowany, zajmujacy wiele miej¬ sca i czasu i wykonalny tylko przy pomocy licznej obslugi, pózniejsze kurczenie po¬ woduje w kazdym razie niewielka strate polysku, znaczna strate pierwotnej dlugo¬ sci, zwiekszenie miana (grubosci), a w wiekszosci przypadków obniza pierwotna wytrzymalosc. W przeciwienstwie do tego, sposób niniejszy, nie nastreczajac przy me¬ chanicznej czy chemicznej obróbce trudno¬ sci wiekszych, niz dotychczas spotykane w zwyklych procesach wiskozowych, daje juz podczas przedzenia bardzo polyskujace ni¬ ci o duzej wytrzymalosci, które odrazu, a wiec bez specjalnej obróbki wtórnej, moga posiadac rozciagliwosc od 10% do 15% i powyzej. j Elastycznosc wogóle, a równiez nie- lamliwosc nowych materjalów sztucznych, specjalnie np. nowego sztucznego jedwa¬ biu jest wyzsza, niz odpowiednie wlasciwo¬ sci wszystkich dotychczas znanych sztucz¬ nych nitek o wysokiej wytrzymalosci.Przy wytwarzaniu sztucznych nici, zwlaszcza jedwabiu sztucznego, wynalazek daje jeszcze te korzysc, ze podczas prze¬ dzenia poszczególne nici (dzieki swej wy¬ sokiej elastycznosci) nie wykazuja wcale lub bardzo nieznaczna sklonnosc do prze¬ rywania sie podczas gdy nitka przy prze¬ dzeniu podlega znacznemu naprezeniu do¬ datkowemu. Skutkiem tego sztuczne nici, otrzymane sposobem wedlug wynalazku, daja tylko bardzo malo albo nie daja wca¬ le odczepionych wlókienek, a w kazdym ra¬ zie znacznie mniej, niz sztuczne nici, o- trzymane w tych samych warunkach prze¬ dzenia z wiskozy.W mysl niniejszego wynalazku wpro¬ wadza sie w zetkniecie z wiskoza jedna al¬ bo kilka chlorowcopochodnych alkoholi dwu- lub wielowartosciowych albo ich bezwodni¬ ki, zwlaszcza jedna lub kilka chlorowco- hydryn, poczem roztworowi tak otrzyma¬ nego produktu reakcji nadaje sie postac sztucznej nici i dziala sie na nia jednym lub kilkoma srodkami, które uformowany roztwór koaguluja, a swiezo skoagulowane- mu sztucznemu materjalowi nadaja pla¬ stycznosc.Wydzielanie produktów reakcji nie jest konieczne; wystarcza, jesli wiskoze zadac odpowiednia iloscia chlorowcopoehodne j wieloalkoholu i roztwór przerobic na sztucz¬ ny materjal przez dzialanie jednym lub kilkoma srodkami, dzialajacemi na ten roz¬ twór koagulujaco, a na swiezo stracony ma¬ terjal sztuczny, np. sztuczne nici — upla¬ styczniaj aco. W razie potrzeby, reakcje wi¬ skozy z chlorowcopochodna mozna przy¬ spieszyc ^apomoca ogrzewania, np. od 50 do70°C. , , Zamiast wiskozy mozna stosowac, jako materjal wyjsciowy, równiez inna pochod¬ na celulozy, zawierajaca grupe CSS, np. kwas celulozoksantogenotluszczowy albo dwuksantogenian celulozy.Wydaje sie rzecza zasadnicza, by pro¬ dukt, przeznaczony do przeróbki na sztucz¬ ny materjal, zawieral jedna albo kilka grup CSS i przynajmniej jeden rodnik dwu- albo wielowartosciowego alkoholu (zawierajacego albo niezawierajacego jed¬ na albo kilka wolnych grup hydroksylo¬ wych) .Otrzymywanie materjalu sztucznego, np. wytwarzanie sztucznych nici, blon, tasm i tym podobnych odbywa sie najlepiej za- pomoca przepuszczania, wzglednie prze¬ tlaczania, roztworu przez odpowiednio u- ksztaltowane otwory do kapieli, która roz- — 3 —twór koaguluje, a swiezo straconemu pro¬ duktowi nadaje plastycznosc, poczem skoagulowane produkty po opuszczeniu kapieli stracajacej i przebyciu pewnej krót¬ szej lub dluzszej drogi w powietrzu dopro¬ wadza sie do urzadzenia zbiorczego, np. cewki lub wirówki.Najodpowiedniejszemi kapielami, dzia¬ la jacemi uplastyczniajaco na swiezo stra¬ cony materjal, np. nici, sa kapiele straca¬ jace, zawierajace nie mniej niz 35 do 40%, a najlepiej nie mniej niz 45% H2S04 lub równowazna ilosc innego kwasu mineral¬ nego. Mozna jednakze stonowac równiez inny srodek dzialajacy podobnie, np. roz¬ twór haloidku cynkowego, samego lub zmie¬ szanego z kwasem lub z inna sola, albo jed¬ no i drugie.Jesli jako srodek uplastyczniajacy sto¬ sowac mocny kwas siarkowy, to mozna go uzywac sam albo, o ile to jest dopuszczal¬ ne w danych warunkach pracy, w miesza¬ ninie z jednym lub kilkoma materjalami nieorganicznemi, np. z jednym mocnym kwasem mineralnym, jak solnym, azotowym lub fosforowym lub z obojetna albo kwa¬ sna sola, jak siarczanem sodowym, kwa¬ snym siarczanem sodu, siarczanem amonu, magnezu, cynku, kwasnym siarczynem so¬ dowym, siarczynem sodowym, azotynem sodowym lub kwasem borowym. Mozna równiez, o ile na to pozwalaja warunki, w których stosuje sie mocny kwas siarkowy, dodac do kwasu tego lub do jego mieszaniny z innym mocnym kwasem albo z jednym lub kilkoma z wyzej podanych materja- lów nieorganicznych odpowiednia ilosc jed¬ nego lub kilku materjalów organicznych, jak gliceryny lub cukrów, np. glukozy albo alkoholu albo tez soli zasady organicznej, np. soli anilinowej lub kwasu organicz¬ nego, jak octowego, mrówkowego, mlecz¬ nego albo szczawiowego. Przy dodawa¬ niu soli, która z mocnym kwasem siar¬ kowym, moze reagowac, wytwarzajac kwasny siarczan albo tez wchodzi z nim w reakcje podwójnej wymiany, steze¬ nie kwasu siarkowego dobiera sie tak, zeby po uzyciu ilosci kwasu, potrzebnej do wytworzenia kwasnego siarczanu albo do reakcji podwójnej wymiany kapiel stra¬ cajaca zawierala jeszcze kwas siarkowy doztatecznie mocny, a w kazdym razie, za¬ wierajacy co najmniej 35 czesci wagowych monohydratu w 100 czesciach wagowych kapieli stracajacej.Wytwarzanie sztucznego materjalu we¬ dlug niniejszego wynalazku mozna równiez uskuteczniac, wpuszczajac roztwór przez odpowiednio uksztaltowane otwory naj¬ przód do kapieli koagulujacej ten roztwór, jednak nie wywierajacej na swiezo straco¬ ny materjal sztuczny wplywu uplastycznia¬ jacego, poczem skoagulowany materjal sztuczny traktujac ciecza, nadajaca mu plastycznosc, wiec np. kapiela stracajaca o duzej zawartosci kwasu mineralnego, wy¬ noszacej co najmniej 35% monohydratu kwasu siarkowego. Jednakze sposób we¬ dlug wynalazku wymaga zastosowania ko¬ lejno po sobie dwóch kapieli stracajacych.Druga kapiel nadaje plastycznosc. Pierw¬ sza kapiel moze roztwór wyjsciowy koagu- lowac w postaci rozpuszczalnej lub nieroz¬ puszczalnej w wodzie, np. moze byc ona roztworem siarczanu amonowego lub kwa¬ snego siarczanu sodowego albo rozcienczo¬ nym kwasem siarkowym, albo wreszcie ciecza, zawierajaca siarczan amonu i kwas siarkowy albo tez jedna z róznych kapieli, znanych w technice sztucznego jedwabiu, jak np. kapiel Mullera lub tym podobna.Po przebyciu krótszej lub dluzszej drogi w takiej kapieli nic dostaje sie do kapieli na¬ stepnej, zlozonej z jednego lub kilku moc¬ nych kwasów mineralnych lecz zawieraja¬ cej nie mniej niz 35% H2S04 albo równo¬ wazna ilosc innego kwasu mineralnego.Dzialanie srodków uplastyczniajacych wewnatrz lub nazewnatrz kapieli stracaja¬ cej nie nalezy prowadzic az do znaczniej¬ szego uszkodzenia (a nawet zniszczenia) ~ 4 —skoagulowanego materjalu sztucznego, Dla¬ tego tez waznem jest, zeby dzialanie to wo- góle, a mocnych kwasów w szczególnosci, na materjal sztuczny, zwlaszcza sztuczne nici, przerwac, zaczynajac we wlasciwym czasie przemywanie lub stosujac inne srod¬ ki, np. poddajac nici dzialaniu niskich tem- * peratur. Przerwanie dzialania srodków u- plastyczniajacych wogóle, a silnych kwa¬ sów w szczególnosci, powinno sie uskutecz¬ nic zanim albo w chwili, gdy materjal sztuczny wzglednie nic dosiega urzadzenia zbiorczego (cewki, motowidla albo wirów¬ ki lub tym podobnych urzadzen). Gdy ma¬ terjal sztuczny, zwlaszcza nici, nawija sie w bardzo cienkich warstwach, to przerywa¬ nie dzialania srodka uplastyczniajacego, zwlaszcza silnego kwasu mineralnego, wy¬ maga niewiele czasu, jednakze ze wzgle¬ dów praktycznych nawijanie w cienkich warstwach nie jest wskazane.Ze wzgledu na wytrzymalosc w stanie suchym i mokrym materjalów sztucznych, otrzymanych wedlug wynalazku, zwlaszcza nici, dobrze jest nadac temu mater jalowi, co najmniej podczas czesci jego drogi mie¬ dzy otworem wylotowym, wzglednie dysza przedzalnicza a urzadzeniem zbiorczem, naprezenie dodatkowe czyli poddac go roz¬ ciagnieciu, przewyzszajacemu rozciagnie¬ cie, potrzebne do wytworzenia sztucznego materjalu czyli nici, Rozciaganie to mozna uskutecznic w jakikolwiek znany sposób w kapieli stracajacej albo miedzy kapiela stracajaca a urzadzeniem zbiorczem lub w obu miejscach. Mozna, np. odleglosc mie¬ dzy urzadzeniem zbiorczem a kapiela odpo¬ wiednio dobrac albo tez prowadzic materjal sztuczny czyli nic po pretach, hakach, wal- u cach lub walcach róznicowych, umieszczo¬ nych w kapieli stracajacej albo miedzy ta kapiela a urzadzeniem zbiorczem albo tez w kapieli stracajacej i w urzadzeniu zbior¬ czem. Rozciaganie mozna uskutecznic, sto¬ sujac równiez bardzo duza szybkosc wycia¬ gania, np, 100 do 120 m na minute. Wogó¬ le zaleca sie duza szybkosc wyciagania, je¬ sli podczas otrzymywania materjalu sztucz¬ nego, wzglednie przedzenia sztucznej nici, nie stosuje sie zadnych zabiegów, zmierza¬ jacych do nadania materjalpwi sztucznemu, wzglednie niciom, naprezenia dodatkowego.Inne warunki procesu w drugiej jego fa¬ zie, to jest przy otrzymywaniu sztucznego materjalu, a wiec temperatura kapieli stra¬ cajacej, dlugosc zanurzenia materjalu sztucznego, np. sztucznej nitki, szybkosc wyciagania, dlugosc przestrzeni powietrz¬ nej, przez która materjal sztuczny, wzgled¬ nie nic, przebiega miedzy kapiela stracaja¬ ca a urzadzeniem zbiorczem i stppien na¬ prezenia dodatkowego moga sie zmieniac w szerokich granicach. Przy przemyciu mozna materjaly sztuczne, zwlaszcza nici, przed albo po wysuszeniu poddac naparza¬ niu lub ogrzewaniu, co w wielu przypad¬ kach powoduje dalsze zwiekszenie wytrzy¬ malosci. W razie potrzeby, rozciagliwosc sztucznych materjalów, zwlaszcza nici, o- trzymanych niniejszym sposobem, mozna jeszcze zwiekszyc, traktujac je srodkami kurczacemi, np. sposobem wedlug patentów Nr Nr 13227, (P. 20501 i P. 24905).Niemozliwe jest podetnie zgóry wszyst¬ kich warunków dla poszczególnych mozli¬ wych przypadków sposobu. Dlatego tez na¬ lezy zaznaczyc, ze zawsze konieczne sa próby wstepne w celu ustalenia warunków, zaleznych od dostosowania okreslonego gatunku celulozy, okreslonej chlorowcohy- dryny lub wiskozy albo tez pewnych odmian sposobu przedzenia.Ponizsze przyklady sluza do wyjasnie¬ nia wynalazku w praktyce, jednakze nie o- graniczaja jego zakresu. Podane ponizej czesci oznaczaja czesci wagowe.Przyklad I. a. 100 czesci celulozy drzewnej (zawartosc wody 8%), albo lin- tersu bawelnianego (zawartosc wody 6 do 7%) wprowadza sie do 2000 czesci 18 Il¬ owego lugu sodowego o 15°C i pozostawia sie je tam przez 3 godziny. Alkaliceluloze — 5 —wyciska sie az do osiagniecia w razie uzy¬ cia celulozy drzewnej 300, a przy uzyciu lintersu — 340 czesci wagowych, rozdrab¬ nia sie ja przy 11 do 15°C w ciagu 2,5 do 3 godzin, nastepnie w razie uzycia celulo¬ zy drzewnej dodaje sie 40, a w razie uzy¬ cia lintersu 60 czesci siarczku wegla i po¬ zwala mu sie dzialac przez 8 godzin przy 18 do 20°C, nastepnie odpedza sie ewentual¬ ny nadmiar siarczku wegla w ciagu 10 do 15 minut i tak otrzymany ksantogenian roz¬ puszcza sie, stosujac tyle lugu sodowego i wody, zeby otrzymany roztwór zawieral o- kolo 6,5% dajacej sie oznaczyc analitycz¬ nie celulozy i 5% NaOH.Po rozpuszczeniu dodaje sie do wiskozy 20 czesci wagowych a-dwuchlorohydryny (1,3 dwuchloro-2-propanolu) dobrze sie miesza, poczem roztwór przesacza sie trzy¬ krotnie przez bawelne. Pierwsze dwa sa¬ czenia uskutecznia sie zaraz po otrzymaniu mieszaniny reakcyjnej, a trzecie bezposred¬ nio przed przedzeniem.Roztwór przedzalniczy pozostawia sie w ciagu 96 do 100 godzin do dojrzewania przy 15°C, poczem przedzie sie go, jak ni¬ zej.Roztwór przedzalniczy wytlacza sie z szybkoscia 3,3 cm3 na minute przez dysze platynowa, zawierajaca 54 otwory o sred¬ nicy 0,1 mm, do kapieli, zawierajacej 65% H2S04 o temperaturze 16°C, przyczem dlugosc zanurzenia nici w kwasie siarko¬ wym wynosi 20 cm, nastepnie prowadzi sie nitke co najmniej na dlugosci 120 cm przez powietrze i nawija sie ja na cewke, obraca¬ jaca sie z taka szybkoscia, ze nitke sciaga sie conajmniej z szybkoscia 18 m na minu¬ te. W przestrzeni powietrznej umieszczone sa trzy prety szklane pod katem wzgledem siebie, przez które przechodzi nitka, podle¬ gajac przytem dodatkowemu naprezeniu.Dolna czesc cewki obraca sie w wodzie tak, iz kwas siarkowy zostaje usuniety albo znacznie rozcienczony, gdy nitka dosiega cewki. Nastepnie nitki sie przemywa, oczy¬ szcza, skreca w nici i wykancza w zwykly sposób.Tak otrzymana nitka sklada sie z po¬ szczególnych wlókien grubosci okolo 2 do 2,5 deniera. b. Postepowanie takie samo, jak w przykladzie a, z ta róznica, ze temperatura kapieli stracajacej wynosi 0°C. c. Postepowanie takie samo, jak w przykladzie a lub 6, z ta róznica, ze kapiel stracajaca zawiera 70%-owy kwas siarko¬ wy. d. Postepowanie, jak w przykladzie a, b lub c, z ta róznica, ze przedzie sie roztwór z szybkoscia 1,6 cm3 na minute i ze dysza zawiera 100 otworów o srednicy 0,8 mm.Grubosc poszczególnych nitek wynosi 0,5 do 0,7 deniera. e. Postepowanie, jak w przykladach a, 6, c, z ta róznica, ze przedzie sie 3 cm3 roz¬ tworu na minute, a dysza zawiera 100 otwo¬ rów o srednicy 0,08 mm i ze szybkosc wy¬ ciagania wynosi 30 m na minute.Grubosc poszczególnych wlókienek wy¬ nosi 0,7 do 0,9 deniera./. Postepowanie, jak w przykladach a, b lub c, z ta róznica, ze przedzie sie 6,6 cm3 roztworu na minute, dysza zas zawiera 100 otworów o srednicy 0,08 mm, a szybkosc wyciagania wynosi 40 m na minute.Grubosc poszczególnych nitek wynosi od 1 do 1,4 deniera. g. Postepowanie, jak w przykladzie a, z ta róznica, ze przedzie sie 3 cm3 roztworu na minute, przyczem dysza zawiera 24 o- twory o srednicy 0,1 mm, a kapiel straca¬ jaca zawiera 62 do 65% kwasu siarkowego i ma temperature 0°C, zas dlugosc zanurze¬ nia nitki w tej kapieli wynosi 80 cm.Grubosc poszczególnych nitek wynosi 4 do 5,5 deniera. h. Postepowanie, jak w przykladzie /, z ta róznica, ze w ciagu minuty przedzie sie okolo 14 cm3 roztworu, ze szybkosc odbie¬ rania wynosi 100 do 120 m na minute, ze nici nie nadaje sie zadnego naprezenia do- — 6 —datkowego i ze przestrzen zanurzenia wy¬ nosi 80 do 100 cm. i. Postepowanie, jak w przykladzie, g lub h, z ta róznica, ze kapiel przedzalnicza zawiera 40% H2S04.Przyklad II. a do i. Postepuje sie tak samo, jak w którymkolwiek z przykladów od punktu a do i, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci stosuje sie tylko 10 czesci a-dwu- chlorohydryny.Przyklad III. a do i. Postepuje sie tak samo, jak w którymkolwiek z przykla¬ dów w punktach a do i, z ta róznica, ze za¬ miast 20 czesci dodaje sie do wiskozy 30 czesci a-dwuchlórohydryny i ze tak otrzy¬ many roztwór pozostawia sie do dojrzewa¬ nia przez 48 godzin w temperaturze 15°C.Przyklad IV. a do i. Postepowanie ta¬ kie same, jak w którymkolwiek z przykla¬ dów od a do i, z ta róznica, ze po 72-godzin- nem dojrzewaniu roztworu dodaje sie don taka ilosc 50%-owego lugu sodowego, zeby zawartosc wodorotlenku sodowego w roz¬ tworze przedzalniczym doprowadzic do 8% .Przyklad V. a do i. a. Wyjsciowa wi¬ skoze wytwarza sie, jak w przykladzie / a, z ta róznica, ze jako wyjsciowa celuloze stosuje sie taki blonnik drzewny albo lin- ters bawelniany, które daja wiskoze o du¬ zej lepkosci, szczególnie jezeli wiskoza za¬ wiera nieco mniejsza ilosc celulozy, np. mniej niz 5% i, ze do rozpuszczenia ksan- togenianu stosuje sie taka ilosc sody zracej i wody, by wiskoza zawierala 3% dajacej sie analitycznie oznaczyc celulozy i 5% NaOH; lepkosc w ten spo:ób wytworzonej wiskozy wynosi w porównaniu z gliceryna o 31°Be (ciez. wlasc. 1,26) — 1 do 2 stopni.Bezposrednio po rozpuszczeniu ksanto- genianu celulozy dodaje sie do wiskozy 20 czesci a-dwuchlorohydryny, dobrze sie miesza i tak otrzymany roztwór pozostawia sie do dojrzewania przy 15°C. Podczas doj¬ rzewania roztwór przesacza sie trzykrotnie przez bawelne i po dojrzewaniu przez 72 do 80 godzin przedzie sie, jak nizej.Roztwór przedzalniczy przetlacza sie z szybkoscia 3,7 cm3 na aunute przez dysze platynowa, zawierajaca 100 otworów o srednicy 0,08 do kapieli, zawierajacej 65% kwasu siarkowego o temperaturze 16°C, przyczem dlugosc zanurzenia nitki w kwa¬ sie siarkowym wynosi 80 cm. Nastepnie pro¬ wadzi sie nitke co najmniej na dlugosci 120 cm przez powietrze i nawija sie ja na cew¬ ke, obracajaca sie z taka szybkoscia, ze na¬ wija sie na nia okolo 18 m na minute. W od¬ cinku drogi powietrznej umieszczone sa pod katem trzy prety szklane, po których przebiega nitka, podlegajac w ten sposób dodatkowemu naprezeniu czyli wyciaganiu.Dolna czesc cewki obraca sie w wodzie, dzieki czemu kwas siarkowy zostaje usu¬ niety lub znacznie rozcienczony z chwila, gdy nitka dosiegnie szpulki. Nastepnie nitki sie przemywa, oczyszcza, zwija w grubsze nici i wykancza w zwykly sposób. Grubosc poszczególnych nitek wynosi 0,6 do 0,8 de¬ niera. b. Postepowanie, jak w punkcie a, z ta róznica, ze temperatura kapieli stracajacej wynosi 4°C. c. Postepowanie, jak w punktach a lub b, z ta róznica, ze kapiel przedzalnicza zawiera 70% H2SO^. d. Postepowanie, jak w punktach a lub b, z ta róznica, ze kapiel przedzalnicza za¬ wiera 60% kwasu siarkowego. e. Postepowanie, jak w punktach a, b, c lub d, z ta róznica, ze przedzie sie 6,8 cm3 roztwOiru na minute i ze szybkosc odbiera¬ nia wynosi 30 m na minute.Grubosc poszczególnej nitki wynosi 0,6 do 0,8 deniera./. Postepowanie, jak w punktach a, b, c albo d, z ta róznica, ze roztwór przedzie sie z szybkoscia 14,6 cm3 na minute i ze szybkosc odbierania wynosi 40 m na minute.Grubosc poszczególnych nitek wynosi okolo 1 do 1,3 deniera. g. Postepowanie, jak w punktach a, b, c albo d, z ta róznica, ze dysze przedzalni-cze maja 54 otwory o srednicy 0,1 mm i ze roztwór przedzalniczy wytlacza sie z szyb¬ koscia 7,6 cm3 na minute.Grubosc poszczególnej nitki wynosi 2 do 2,6 deniera. h. Postepowanie, jak w punkcie g, z ta róznica, ze temperatura kapieli stracajacej wynosi — 5°C. i. Postepowanie, jak w punktach a, b, c albo d, z ta róznica, ze dysze maja 24 o- twory o srednicy 0,1 mm i ze wytlacza sie 6,8 cm3 roztworu przedzalniczego na mi¬ nute.Grubosc poszczególnych nitek — okolo 4 do 5 denierów. k. Postepowanie, jak w punkcie i, z ta róznica, ze temperatura kapieli stracajacej wynosi —5°C./. Postepowanie, jak w punkcie /, z ta róznica, ze wytlacza sie 30 cm3 roztworu przedzalniczego na minute, ze szybkosc od¬ bierania wynosi 100 do 120 m na minute, ze nici nie poddaje sie zadnemu natezeniu do¬ datkowemu i ze przestrzen zanurzenia wy¬ nosi 80 do 100 cm.Przyklad VI. a do /. Postepowanie, jak w którymkolwiek z punktów przykladu V a do /, z ta róznica, ze roztwór przedzalni- Przy stezeniu wedlug pi 11 11 11 <1 m »r 11 m miki M 11 11 11 ów a i b d e f g ih 61 do 65% 55 do 65% 60 do 64% 55 do 65% 58 do 65% czy dojrzewa tylko 24 do 48 godzin od po¬ czatku rozpuszczenia wiskozy. Stezenie kwasu siarkowego jest srednio wyzsze oko¬ lo 5%, niz w przykladach a i b i / do h.Przyklad VII. a do /. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów a do l albo VI a do /, z ta róznica, ze zamiast 20 cze¬ sci stosuje sie 30 czesci a-dwuchlorohy¬ dryny.Przyklad VIII. a do /. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów VII a do /, z ta róznica, ze zamiast 30 czesci sto¬ suje sie 10 czesci a-dwuchlorohydryny.Przyklad IX. a do i. Roztwór przedzal¬ niczy przygotowuje sie, jak w przykladzie II, z ta róznica, ze ksantogenian celulozy rozpuszcza sie w takiej ilosci lugu sodowe¬ go i wody, ze roztwór zawiera okolo 6,5% analitycznie oznaczalnej celulozy i 8% NaOH. Przedzenie uskutecznia sie wedlug któregokolwiek z przykladów I a do i.Przyklad X. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IX a do i, z ta róznica, ze zamiast 10 czesci stosuje sie 20 czesci a -chlorohydryny.Tam, gdzie stosuje sie kwasy (kapiele) przedzalnicze o róznych stezeniach, moc ich wynosi: H2S04 Przyklad XI. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IX a do i, z ta róznica, ze zamiast 10 czesci stosuje sie 30 czesci a-dwuchlorohydryny.Przy przedzeniu wedlug 11 n i» u u u 11 u n n u u punktów a i b u u ' u u d e i / gih i 60 do 65% 55 do 60% 55 do 62% 55 do 60% 40% Tam, gdzie stosuje sie kapiele przedzal¬ nicze o róznych stezeniach, moc ich wy¬ nosi: .H2SO, Przyklad XII. d do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów l a do l albo XI a do i, z ta róznica, ze roztwór przedzalniczy przed przedzeniem dojrzewaprzez 48 godzin prsy 15°C Mozna etosowac 40 czesci a-dwuchlowhydrysy i te roMwór mocniejszy k^ns w kapieksh przedzalni* czych, niz w przykladach a do h, np. kwas siarkowy 68 a nawet 71 % -owy.Przyklad XIII. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IX a do i, z ta róznica, ze zamiast 10 czesci stosuje sie przedzalniczy dojrzewa tylko przez 48 go¬ dzin.Tam, gdzie stosuje sie rózne stezenia kwasu (kapieli) przedzalniczego, moc ich wynosi: Przy przedzeniu wedlug punktów aib 58 do 64% H2SO± d 52 do 60% M a 55 do 60% „ / 58 do 62% „ g i h 55 do 60% i 40% „ .Przyklad XIV. a do b i f do i, Postepu¬ je sie, jak w którymkolwiek z przykladów IV a do b i / do i, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a-dwuchlorohydryny stosuje sie jej tylko 10 czesci i ze ksantogenian celulo¬ zy rozpuszcza sie w wodzie tak, iz tworzy sie wiskoza, zawierajaca okolo 6,5% celu¬ lozy i 3,2% NaOH. Podczas dojrzewania wiskozy potraktowanej dwuchlorohydryna nastepuje zzelatynowanie.Po 72 godzinach dodaje sie 50%-owego lugu, aby podniesc zawartosc wodorotlenku sodowego do 80%.Przyklad XV. a do b i d do i. Postepo¬ wanie, jak w którymkolwiek z przykladów XIV a do b i d do i, z ta róznica, ze zamiast 10 czesci dodaje sie do wiskozy 20 czesci a-dwuchlorohydryny. Stezenie kwasu w kapieli stracajacej, jak nizej.Przy przedzeniu wedlug punktów a i 6 57 do 62% H^O^ d 56 do 60% „ e 55 do 60% „ / 58 do 62% „ g i h 55 do 58% i 40% „ .Przyklad XVI. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów X a do i, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a-dwu¬ chlorohydryny stosuje sie 25 czesci a-dwu- bromohydryny.Przyklad XVII. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów X a do f, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a-dwu¬ chlorohydryny stosuje sie 28 czesci dwu- chlopohydryny mannitu, które przed doda¬ niem do wiskozy rozpuszcza sie w lugu so¬ dowym, przeznaczonym do rozpuszczenia w nim ksantogenianu celulozy.Przyklad XVIII, a do b i d do /. Poste¬ powanie, jak w którymkolwiek z przykla¬ dów I a do b i d do i, z ta róznica, ze za¬ miast 20 czesci a-dwuchlorohydryny sto¬ suje sie 15 czesci etylenochlorohydryny.Stezenie kwasów w kapieli stracajacej, jak nizej.Przy przedzeniu wedlug punktów aib 60 do 62% H2SO± d do h 58 do 60% „ K II II 9f »*% II * — 9 —Przyklad XIX. a do b i d do i. Postepo¬ wanie, jak w którymkolwiek z przykladów XVIII a do 6 i d do i, z ta róznica, ze za¬ miast 15 dodaje sie do wiskozy 20 czesci etylenochlorohydryny. Stezenie kwasów w kapieli stracajacej przy przedzeniu w punk¬ tach a do b i d do h wynosi 53 do 57% H2S04.Przyklad XX. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów I a do i, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a-dwuchlo- rohydryny stosuje sie 20 czesci etylenochlo¬ rohydryny i tak otrzymany roztwór dojrze¬ wa przez 48 godzin przy 15°C.Przyklad XXI. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IV a do i, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a-dwu¬ chlorohydryny stosuje sie 15 do 20 czesci etylenochlorohydryny.Przyklad XXII. a i b i d do i. Postepo¬ wanie, jak w którymkolwiek z przykladów X a do b i d do i, z ta róznica, ze zamiast a-dwuchlorohydryny stosuje sie 20 czesci etylenochlorohydryny. Stezenie kwasów w kapieli stracajacej, jak nizej.Przy przedzeniu wedlug punktów aib 60 do 62% H2SOA d 55 do 60% „ e 58 do 60% „ / 55 do 58% ,, g i h 55 do 58% i 40% „ . Przyklad XXIII, a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów XI a do i, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a- dwuchlorohydryny stosuje sie 30 czesci ety¬ lenochlorohydryny.Przyklad XXIV. a i b i d do i. Poste¬ powanie, jak w którymkolwiek z przykla¬ dów XVIII a i b i d do i, z ta róznica, ze zamiast etylenochlorohydryny stosuje sie 15 czesci a-jednochlorohydryny gliceryny.Stezenie kwasów w kapieli stracajacej, jak nizej.Przy przedzeniu wedlug punktów aib 60 do 65% H2S04 d 55 do 58% „ e 56 do 60% / 57 do 60% „ g i h 57 do 62% i 40% „ .Przyklad XXV. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IV a do z, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a-dwu¬ chlorohydryny stosuje sie 15 do 20 czesci a - jednochlorohydryny gliceryny.Przyklad XXVI. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów X a do i, z ta róznica, ze zamiast 20 czesci a-dwu¬ chlorohydryny stosuje sie 15 do 20 czesci a - jednochlorohydryny gliceryny.Przyklad XXVII, a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów XI a do i, z ta róznica, ze zamiast 30 czesci a- jednochlorohydryny stosuje sie 30 czesci a- jednochlorohydryny gliceryny.Przyklad XXVIII, a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów II a do i, z ta róznica, ze zamiast a-dwuchlorohydry¬ ny stosuje sie 10 czesci epichlorohydryny.Przyklad XXIX. a do i i / do i. Postepo¬ wanie, jak w którymkolwiek z przykladów XVIII a do b i / do h z ta róznica, ze za- — 10 —miast 15 czesci etylenochlorohydryny sto¬ suje sie 20 czesci epiehlorohydryny.Przyklad XXX. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów X a do i, z ta róznica, ze zamiast a -dwuchlorohy- dryny stosuje sie 20 czesci epichlorohydiryny.Przyklad XXXI. a do h i f do L Postepo¬ wanie, jak w którymkolwiek z przykladów XXIX er do 6 i / do /, z ta róznica, ze za¬ miast 20 czesci stosuje sie 30 czesci epichlo¬ rohydryny.Przyklad XXXII, a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IX a do i, z ta róznica, ze roztwór przedzalniczy dojrzewa przez 120 godzin przy 15°C.Przyklad XXXIII, a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IX a do i, z ta róznica, ze zamiast a-dwuchlorohy- ny stosuje sie 10 czesci propylenochlorohy- dryny.Przyklad XXXIV. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów XXXII, z ta róznica, ze zamiast 10, stosuje sie 20 czesci propylenochlorohydryny. •' Przyklad XXXV. a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów IX a do i, z ta róznica, ze zamiast 10 czesci a-dwu- chlorohydryny stosuje sie 15 czesci chloro- hydryny trójmetylenoglikolu.Przyklad XXXVI, a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów I a do i, z ta róznica, ze zamiast a-dwuchlorohydry- ny stosuje sie 20 czesci trójchlorohydryny, przyczem jako kapiel przedzalnicza w przy¬ padkach a do h stosuje sie 65 — 70% -owy kwas siarkowy.Przyklad XXXVII. Postepuje sie, jak w którymkolwiek z poprzednich przykladów, z ta róznica, ze alkalicelulozie przed wpro¬ wadzeniem do niej siarczku wegla pozwala sie dojrzewac przez 48 godzin przy 15°C Przyklad XXXVIII. Postepuje sie, jak w przykladzie XII, z ta róznica, ze przez dysze platynowa, zawierajaca 100 otworów o srednicy 0,08 mm przetlacza sie 7 cm3 roztworu na minute oraz, ze nadaje sie ni¬ ci szybkosc, wynoszaca 60 m na minute, a jako kapiel przedzalnicza stosuje sie kwas siarkowy o stezeniu 78% H2S04 przy 80lC, zas dlugosc zanurzenia nici wynosi 20 cm, a dlugosc drogi powietrznej 40 cm.Mozna równiez przasc do kwasu siarko¬ wego, zawierajacego 82% H2S04.Przyklad XXXIX, a do i. Postepowanie, jak w którymkolwiek z przykladów po¬ przednich, z ta róznica, ze kapiel stracaja¬ ca, oprócz stezonego kwasu siarkowego, za¬ wiera jeszcze 10% siarczanu amonowego.Przyklad XL. a do /. Postepowanie, jak w którymkolwiek z poprzednich przykla¬ dów, z ta róznica, ze kapiel stracajaca, o- prócz mocnego kwasu siarkowego, zawiera jeszcze 5 do 7,5 glukozy.Przyklad XLI. a i b. Roztwór przedzal¬ niczy, otrzymany wedlug któregokolwiek z poprzednich przepisów przedzie sie w zna¬ ny sposób do jednej z nastepujacych ka- piely 1. do 25 albo 30% -owego roztworu siar¬ czanu amonowego, 2. do kapieli, zlozonej z 50 czesci wago¬ wych kwasnego siarczanu sodowego, 76 cze¬ sci wagowych kwasu siarkowego o 66 Be i 587 czesci wagowych wody, utrzymywanej w temperaturze pokojowej lub wyzszej, np. 50°C, albo 3. do kapieli, zlozonej z 982 czesci wa¬ gowych wody, 180 czesci wagowych siarcza¬ nu sodowego, 60 czesci wagowych siarczanu amonowego, 15 czesci wagowych siarczanu cynkowego, 135 czesci wagowych glukozy i 128 czesci wagowych kwasu siarkowego o 66°Be.Skoagulowana nitke wprowadza sie do jednej z ponizej podanych kapieli o naste¬ pujacym skladzie. 1. Kwas siarkowy, zawierajacy 70% H2S04 albo 2. kwas siarkowy, zawierajacy 60 do 65% H2S04 albo 3. kwas siarkowy, zawierajacy , 55% H2S04 albo — 11 —4. roztwór 13,6 czesci siarezaBU amo¬ nowego w 120 czesciach wagowych kwasu siarkowego o 62 do 70% H2S04, do którego dodano 9 do 10 czesci kwasu siarkowego o ó6°Be Temperatura drugiej kapieli moze byc nizsza od temperatury pokojowej, np. wy^ nosic 0 do 10°C albo tez moze byc równa temperaturze pokojowej, a nawet wyzsza, np. 25° do45