PL149578B1

PL149578B1 - Novel method of obtaining sphingozine derivatives

Info

Publication number: PL149578B1
Application number: PL1986261011A
Authority: PL
Priority date: 1985-08-13
Filing date: 1986-08-12
Publication date: 1990-02-28
Also published as: ATE71104T1; FI863272A; DK165984B; DE3683214D1; AU603773B2; DK382486D0; EP0212400A2; HU197916B; US4937328A; FI863272A0; NO163453C; AR242395A1; DK165984C; FI82058C; EP0212400B1; HUT42500A; AU6108386A; PL261011A1; DK382486A; EP0212400A3

Description

Przedmiotem wynalazku jest nowy sposób wytwarzania pochodnych sfingozyny.

Z opisu europejskiego zgłoszenia patentowego nr 146 810 znane są nowe pochodne sfingozyny o wzorach 1-D i 1-L oraz sposób ich wytwarzania.

W powyższych wzorach symbol R¹ oznacza rodnik acylowy kwasu tłuszczowego o 14-24 atomach węgla lub odpowiedni rodnik acylowy z grupą hydroksylową w położeniu- oC lub z jednym lub dwoma 2 wiązaniami podwójnymi o konfiguracji-cis, a R oznacza rodnik pentadecylowy lub heptadecylowy lub odpowiednie rodniki o 15 i 17 atomach węgla i o jednym, dwóch lub trzech wiązaniach podwójnych, z których w każdym przypadku jedno zajmuje połoźenie-1,2 i wykazuje konfigurację- trans, zaś drugie lub dalsze, jeśli są obecne, wykazują konfigurację-cis.

Związki te mają konfigurację-erytro i odpowiadają znanym obojętnym glikosfingolipidom. Odznaczają się one właściwościami przyspieszającymi gojenie się ran lub regenerującymi komórki i tkankę i nadają się do terapeutycznego stosowania w przypadku ran wszelkiego pochodzenia, zwłaszcza w przypadku źle lub powoli gojących się ran lub owrzodzed. Rzeczywiście prowadzą one, zwłaszcza w przypadku miejscowego stosowania na ranach, do tworzenia zdrowej, dobrze prze- ’ krwionej nowej tkanki bez szpecących blizn. Korzystne są pochodne sfingozyny o wzorze 1-D ze względu na ich silniejszą czynność terapeutyczną.

Χ/twarzanie wyżej wspomnianych związków następuje z wyjściowych odpowiednich ceramidów o wzorach 2-D i/lub 2-1. Ceramidy te ze swej strony można wytwarzać ze sfingozyn o 18 lub 20 atomach węgla drogą N-acylowania za pomocą kwasu tłuszczowego o wzorze R^-OH. W zależności od tego, czy jako substrat stosuje się optycznie czynną czy raceraiczną sfingozynę, otrzymuje się związki o wzorze 1-D lub 1-L w postaci optycznie jednorodnej albo mieszaninę diastereoizomerów o wzorach 1-D i 1-L. W tym ostatnim przypadku musi na określonym etapie postępowania tyć podjęte rozdzielanie diastereoizomerów.

149 578

Racemiczne sfingozyny można od niedawna otrzyiąywaó z dobrą wydajnością z glicyny na drodze łatwej syntezy R.R. Schmidt'a i R. Kl&ger'a Angew. Chem. 94, 215-216 /1982/; Angew. Chem.

Int. Ed. Engl. 21, 210-211 /1982/; Angew. Chem. Suppl. 1982, 393-397.7· Chociaż wyżej omówiony sposób wytwarzania dostarcza pochodne sfingozyny o wzorze 1-D lub 1-L również z zadowalającą wydajnością, to jednak pierwszeństwo należałoby przyznać sposobowi, który egzystowałby bez rozdzielania diastereoizomerów, szczególnie gdy zważy się, że skuteczniejsze związki należą do szeregu-D.

Nadto znane są różne syntezy, które jako substrat wykorzystują dobrany w danym celu związek chiralny i dzięki temu bez rozdzielania diastereoizomerów prowadzą do optycznie czynnych sfingozyn o konfiguracji-erytro z szeregu-D, a tyin samym do sfingozyn występujących w przyrodzie.

Nieco starsza synteza E.J. Reissa i P.H. Christie [J. Org· Chem. 35, 3521 i 4127 /1970/^7, wychodzącą z D-glukozy, i synteza H. Newman^za £ J. Chem. Soc. 95, 4098 /1973/,7 oraz synteza P. Tkaczuk'a i E.R. Thomton'a £ J. Org. Chem. 46, 4393 /1961/.7, obie wychodzące z L-seryny, zawierają każdorazowo etap reakcji o nieznacznej wydajności, mianowicie wytwarzanie 3-amino-3-dezoksy-dwu-/0-izopropylideno/-oC-D-allofuranozy lub reakcję addycji trans-winylalanu i aldehydu wywodzącego się z L-seryny.

W wyniku nowszej syntezy B. Bernet'a i A. Vasella*ego £ Tetrahedron Letters 24, 5491-5494 /1983/£] otrzymuje się D-erytro-C-jg-sfingozynę po sześciu etapach reakcji o łącznej wydajności 33%. W syntezie tej jednak jako związek wyjściowy stosuje się nie bezpośrednio otrzymywany pentadecyn, którego wytwarzanie odbija się szkodliwie na ilości etapów i łącznej wydajności.

Wreszcie należałoby jeszcze wspomnieć syntezę ceramidu według K. Koike, Y*. Nakahara i T. Ogawa £ Glycoconjugate J. 1, 107-109 /1984/.7, która wychodzi z pochodnej D-glukozy, obejmuje 12 etapów reakcji i dostarcza ceramid z wydajnością około 20%. Sposób ten można by zastosować do wytwarzania sfingozyn o naturalnej konfiguracji. ·

W przypadku we wstępie omówionego wytwarzania pochodnych sfingozyny o wzorze 1-D było zatem dotychczas to właściwie korzystniejsze stosowanie optycznie czynnej D-sfingozyny jako substratu zdyskredytowane wskutek roboczo kosztownego i/lub wydajnościowo niezadowalającego jej uzyskiwania.

Obecnie stwierdzono, że do optycznie jednorodnych pochodnych sfingozyny o wzorze 1, któiy podano w schemacie reakcji, przedstawionym na rysunku, można dojść drogą nowego postępowania, w którym jako substrat stosuje się dostępną w handlu D-galaktozę, i który łącznie obejmuje 9 lub 12 etapów, dając w wyniku żądane związki z zadowalającą wydajnością całkowitą.

We wzorze 1 symbol R^ oznacza takie same rodniki acylowe, jak podano wyżej przy omawianiu wzorów 1-D i 1-L, natomiast R^ oznacza rodnik alifatyczny o 13-19 atomach węgla, z których co najmniej 13 występuje w łańcuchu prostym i ewentualnie co najwyżej 4 występują jako boczne grupy metylowe, i który to rodnik może zawierać co najwyżej trzy wiązania podwójne o konfigurac ji-cis lub -trans albo co najwyżej trzy wiązania potrójne.

Nowy sposób polega według 'wynalazku na tym, że D-galaktozę poddaje się reakcji z niższym alifatycznym ketonem lub z aromatycznym aldehydem o wzorze R-CO-R', w ktprym każdy z symboli R i R^z oznacza niższy rodnik alkilowy albo jeden z symboli R i R^z oznacza atom wodoru, zaś drugi oznacza rodnik aromatyczny, prowadzącej do utworzenia zabezpieczonej w położeniach-4 i -6-galaktozy o wzorze 2, ten związek za pomocą utleniacza rozszczepiającego diole o sąsiadujących grupach hydroksylowych rozszczepia się na odpowiednią, w położeniach-2 i -4 zabezpieczoną D-treozę o wzorze 3, tę zabezpieczoną D-treozę, w obecności zasady lub zasady i soli, poddaje się reakcji R^-CH^-fosfonianem lub z halogenkiem R^-C^-tró jfenylofosfoniowym, w których R^ ma wyżej podane znaczenie, otrzymując związek o wzorze 4, w związku tym wolną grupę hydroksylową drogą zaktywowania przeprowadza się w grupę azydową, otrzymany azydozwiązek o wzorze 5 uwalnia się od grupy zabezpieczającej grupy hydroksylowe w położeniach-1 i -3 łańcucha alifatycznego wobec utworzenia 2-azydo-1,3-dwuhydroksyzwiązku o wzorze 6, ten ostatni związek poddaje się reakcji z odczynnikiem organicznym, zdolnym do selektywnego reagowania z pierwszorzędową grupą hydroksylową, tworząc związek o wzorze 8, w któiym Rⁿ oznacza grupę

149 578 zabezpieczającą grupę hydroksylową, w związku o wzorze 8 drugorzędową grupę hydroksylową zablokowuje się zabezpieczającą grupę R'^tt, z otrzymanego związku o wzorze 9 odszczepia się grupę R^M zabezpieczającą grupę hydroksylową z utworzeniem związku o wzorze 10, i albo uprzednio otrzymany związek o wzorze 6 albo związek o wzorze 10 przeprowadza się za pomocą O-trójfluoro lub O-trójchloroimidooctanu lub 1-chlorowcopochodnej G-glukozy, której grupy hydroksylowe w położeniach-2, -3, -4 i -6 są zabezpieczone acylowymi rodnikami Ac, w glikozyd o wzorze 7 lub 11, z tego otrzymanego związku odszczepia się acylowe grupy Ac lub acylowe grupy Ac i zabezpieczającą grupę R' wobec utworzenia takiego samego związku o wzorze 12, w którym grupę azydową przeprowadza się w pierwszorzędową grupę aminową, a otrzymany związek o wzorze 13 podda je się N-acylowanj^jF kwasem tłuszczowym o wzorze R^-OH.

Niżej szczegółowo omówiono sposób według wynalazku.

Organiczny kwas karboksylowy R¹-OH, z którego wywodzi się acylowa grupa R^ w pochodnych sfingozyny o wzorze 1, jest przykładowo kwasem mirystynowym ^C14^H28°2’ ^10/38610 palmitynowym ^16^Η32θ2* kwasem stearynowym kwasem oleinowym kwasem linolowym ¢^3^32^2⁹ kwasem arachidynowym ^C2O^H4O°2’ ^10/38610 behenowym ^C22^H44°2 ¹ przy górnej granicy znaczenia podanego dla R¹ - kwasem n-trikozanokarboksylowym /kwasem lignocerynowym/ ^C24^H48°2’ kwasem cis-trikozeno-14-karboksylowym-1 /kwasem nerwonowym/ kwasem 1-hydroksytrikozanokarboksylowym-1 /kwasem cerebronowym/ θ24^48θ3’ kwasem 1-hydroksytrikozeno-14-karboksylowym-1 /kwasem hydroksynerwonowym/ θ24®46θ3 ^izomery^czny^m wobec tego ostatniego kwasem 1-hydroksytrikozeno-16-karboksylowym-1.

Alifatyczny rodnik R^ może byó łańcuchem nierozgałęzionym lub może byó podstawiony jedną, dwiema, trzema lub czterema grupami metylowymi. Hadto łańcuch ten może byó nasycony lub nienasycony, a w tym ostatnim przypadku wykazuje on 1-3 wiązań podwójnych lub 1-3 wiązań potrójnych. Wiązania podwójne mają konfigurac ję-cis lub -trans. Korzystnymi alifatycznymi rodnikami R^ są rodniki o nieparzystej liczbie atomów węgla, zwłaszcza rodniki o 13 i 15 atomach węgla.

W przypadku pierwszego etapu sposobu można w celu zabezpieczenia grup hydroksylowych w położeniu-4 i -6 D-galaktozy stosować niższy keton alifatyczny, taki jak aceton, keton metylowoetylowy lub keton etylowy, albo aldehyd z szeregu aromatycznego, taki jak benzaldehyd lub benzaldehyd podstawiony w pierścieniu fenylowym. Korzystnym w tym celu jest stosowanie benzaldehydu. Jako środki kondensacyjne w tej reakcji nadają się na ogół kwasy Lewis*a, takie jak chlorek cynkowy, trójfluorek boru, chlorek glinowy i chlorek żelaza, albo kwasy Rronsted*a, takie jak kwas p-toluenosulfonowy. Przekształcenie D-galaktozy w 4,6-0-benzylideno-D-galaktozę można przeprowadzać np. metodą E.G. Gros*a i V. Deulofeu'ego [ J. Org. Chem. 29, 3647-3654 /19647 /» ^za^ reakcję D-galaktozy z acetonem do 4,6-0-izopropylideno-D-galaktozy można prowadzić metodą J. Gelas'a i D. Horton'a £Carbo hydr. Res. 71, 103-121 /1979/J.

Utleniaczem, stosowanym w drugim etapie postępowania, może byó nadjodan litowca, np. nadjodan litowy, sodowy lub potasowy, albo czterooctan ołowiowy; korzystnie stosuje się nadjodan sodowy. Utlenianie to korzystnie przeprowadza się wobec odczynu o wartości pH około 7-8, np. w odpowiednim roztworze buforowym, i w temperaturze pokojowej.

Reakcję Wittig'a w trzecim etapie sposobu prowadzi się z reguły w atmosferze gazu obojętnego, np. w atmosferze azotu, w niskiej temperaturze, np. w temperaturze od -10°C do -20°C, stosując halogenek R^-CHg-fosfoniowy w obecności soli, np. bromku litowego, chlorku sodowego lub bromku potasowego. Jako zasady nadają się między innymi organiczne związki litu, zwłaszcza fenylolit lub metanolan litowy, nadto amidek sodowy, metanolan sodowy i węglan sodowy.

Jako rozpuszczalniki można stosować węglowodory aromatyczne, takie jak benzen, toluen lub ksylen, albo etery, takie jak eter etylowy, tetrahydrofuran lub dioksan. Rozpuszczalnik powinien być bezwodny.

Przekształcenie wolnej grupy hydroksylowej w grupę azydową drogą zaktywowania można korzystnie przeprowadzać na drodze 0-sulfonowania związku o wzorze 4 i następnej reakcji utworzonej O-eulfonylopochodnej, np. metanosulfony lo-, trójfluorometanosulfonylo- lub p-toluenosulfonylopochodnej z azydkiem litowca; przy tym następuje inwersja konfiguracji na drugim atomie węgla /na C2/ D-treozy, 0-sulfonowanie można przeprowadzać metodami opisanymi

149 578 w Ullmanns Encyklopedie der technischen Chemie, 4 wydanie, tom 11, strony 91 i następne, wyd. Yerlag Chemie GmbH, Weinheim, Republika Federalna Niemiec /19767. Z reguły stosuje się halogenek kwasowy lub bezwodnik kwasowy niższego alifatycznego kwasu sulfonowego lub monocyklicznego aromatycznego kwasu sulfonowego, przykładowo chlorek metanosulfonylu, chlorek p-toluenosulfonylu, bezwodnik metanosulfonowy lub bezwodnik trójfluorometanosulfonowy. O-sulfonowanie przeprowadza się korzystnie w obecności zasady. Ponieważ powinny być zachowane bezwodne warunki reakcji i stosowany rozpuszczalnik organiczny, taki jak benzen, toluen, tetrahydrofuran, eter etylowy lub dwuchlorometan, nadają się jako zasady zwłaszcza trzeciorzędowe zasady organiczne, takie jak tró je tyl o amina, dwumetyloanilina, pirydyna, kolidyna, lutydyna i im podobne. Kolejno następującą reakcję z azydkiem litowca, takim jak azydek litowy, sodowy lub potasowy, przeprowadza się korzystnie bez oczyszczania O-sulfonylopochodnej. Obie te reakcje prowadzi się korzystnie w atmosferze gazu obojętnego, np. w atmosferze azotu, i w niskiej temperaturze lub w temperaturze pokojowej.

¥ piątym etapie sposobu może odszczepianie grupy zabezpieczającej od związku o wzorze 5 następować na drodze hydrolizy kwasowej. Przykładowo związek ten rozpuszcza się w rozpuszczalniku organicznym, takim jak dwuchlorometan lub dwumetyloformamid, i następnie działa się w ciągu pewnego czasu małą ilością stężonego kwasu solnego i wody, korzystnie w temperaturze pokojowej.

Wówczas można związek o wzorze 6 bezpośrednio poddawać przeprowadzeniu w glikozyd wobec utworzenia związku o wzorze 7, albo poprzez pośrednie produkty o wzorach 8, 9 i 10 przekształcić w związek o wzorze 11, który dopiero wtedy przeprowadza się w glikozyd. Ten drugi wariant postępowania obejmuje wprawdzie trzy etapy więcej, jednak w wyniku daje on wyższą wydajność całkowitą i dlatego szczególnie korzystnie nadaje się dla produkcji w skali przemysłowej. Szczegółowo wariant ten omówiono niżej.

Zabezpieczanie pierwszorzędowej grupy hydroksylowej 2-azydo-1,3-dwuhydroksyzwiązku o wzorze '6 powinno prowadzić się za pomocą odczynników, które w obecności pierwszorzędowej i drugorzędowe j grupy hydroksylowej selektywnie reagują z tą pierwszą. Jako zabezpieczające grupy R nadają się zwłaszcza takie, które mają duże wymagania przestrzenne, np. grupa Ill-rz.-butylowa, trójfenylornetyIowa /trytyłowa/, trójchloroacetylowa, trójmetylosililowa, III-rz.-butylodwumetylosililowa lub ΙΙΙ-rz.-butylodwufenyiosililowa. Korzystnymi są grupa trójfenylometylowa, jednometoksytrójfenylometylowa, III-rz.-butylodwumetylosililowa i III-rz.-butylodwufenylosililowa.

Wprowadzenie zabezpieczającej grupy R następuje według znanych metod chemii organicznej, odpowiednio do rodzaju wybranej grupy zabezpieczającej. Przykładowo można grupę trójfenylometylową wprowadzić na drodze traktowania związku o wzorze 6 odpowiednim halogenkiem, takim jak trójfenylochlorometan lub trójfenylobromometan. Również dla grupy Ill-rz.-butylodwumetylosililowej i III-rz.-butylodwufenylósililowej można z powodzeniem wykorzystać odpowiedni halogenek, korzystnie chlorek lub bromek. »

Zabezpieczony w położeniu-1 związek o wzorze 8 następnie zabezpiecza się przy grupie hydroksylowej w położeniu-3 zabezpieczającą grupą R*, np. na drodze estryfikacji organicznym kwasem karboksylowym Ac'OH lub jego reaktywną funkcyjną pochodną. Nadają się do tego przede wszystkim proste, alifatyczne kwasy karboksylowe i aromatyczne, zwłaszcza monocykliczne aromatyczne kwasy karboksylowe; korzystnym jest stosowanie kwasu benzoesowego, podstawionego kwasu benzoesowego lub kwasu piwalinowego.

Estryfikację za pomocą kwasu karboksylowego Ac*OH można prowadzić metodami opisanymi w Ullmanns Encyklopedie der technischen Chemie, 4 wydanie, tom 11, strony 91 i następne, wyd. Verlag Chemie GmbH, Weinheim, Republika Federalna Niemiec /1976/. Zachodzi ona korzystnie z zastosowaniem halogenku kwasu karboksylowego w obecności trzeciorzędowej zasady organicznej, takiej jak trójetyloamina, pirydyna lub dwumetyloanilina, w środowisku bezwodnego rozpuszczalnika organicznego, takiego jak benzen, toluen, tetrahydrofuran, eter etylowy lub dwuchlorometan.

Grupę R zabezpieczającą grupę hydroksylową w położeniu-1 związku o wzorze 9 można odszczepiaó na drodze hydrolizy kwasowej /zabezpieczające grupy trójfeny lornetylowe,

149 578 zabezpieczające grupy sililowe/ albo na drodze traktowania eteratem trójfluorku boru /grupy trójfenylometylowe/. Otrzymuje się związek o wzorze 10, w którym grupa hydroksylowa w położeniu-3 jest nadal zablokowana zabezpieczającą grupą R', ale pierwszorzędowa grupa hydroksylowa w położeniu-1 jest ponownie wolna.

Reakcję związku o wzorze 9 albo reakcję związku o wzorze 6 z O-trójchloro- lub O-trójfluoro-imidooctanem D-glukozy, której grupy hydroksylowe, z wyjątkiem grupy hydroksylowej w położeniu-1, są zabezpieczone rodnikami acylowymi Ac, korzystnie katalizuje się kwasem Lewis*a, takim jak eterat trójfluorku boru lub trójfluorometanosulfonian trójmetylosililowy. Przeprowadza się ją na ogół w środowisku bezwodnego rozpuszczalnika organicznego, takiego jak węglowodór /heksan/ lub chlorowcowany węglowodór /dwuchlorornetan/. Jako rodniki acylowe do zabezpieczenia grup hydroksylowych w położeniach-2, -3, -4 i -6 D-glukozy stosuje się korzystnie niższe alifatyczne grupy acylowe, takie jak grupa acetylowa, propionylowa, piwaloilowa, tró jfluoroac etylowa lub me tano sulfony Iowa. Szczegóły o wytwarzaniu tego odczynnika można znaleźć w publikacji R.R. Schmidt'a i M. Stumpp'a /Liebigs Ann. Chem. 1983, 1249-1256/ i R.R. Schmidt'a, J. Michel'a i M. Roos'a /Liebigs Ann. Chem. 1984, 1343-1357/.

Odpowiednią reakcję z 1-chlorowcopochodną O-czteroacylowanej D-glukozy, przykładowo z chlorkiem lub bromkiem /O-acetylo-oC-D-glukopiranozylu /ostatni też zwany oC-D-O-acetobromoglukozą/ prowadzi się z reguły w obecności związku metalu .ciężkiego, takiego jak tlenek srebra, soli metalu ciężkiego, takiej jak węglan srebra lub cyjanek rtęci, albo w obecności zasady organicznej, działającej jako środek wiążący kwas /Ullmanns Encyklopedie der technischen Chemie, 4 wydanie, tom 24, strona 757, wyd. Yerlag Chemie GmbH, Weinheim, Republika Federalna Niemiec, 1983/.

Odszczepianie acylowych rodników Ac i zabezpieczającej grupy R' od związku o wzorze 7 lub 11 katalizuje się na ogół zasadami; szczególnie celowe do tego jest stosowanie metanolanu sodowego w środowisku bezwodnego metanolu w temperaturze pokojowej.

W przedostatnim etapie sposobu zachodzi przeprowadzanie grupy azydowej w pierwszorzędową grupę aminową najlepiej na drodze traktowania związku o wzorze 12 za pomocą siarkowodoru w temperaturze pokojowej. W tym celu związek przykładowo rozpuszcza się w mieszaninie /1:1/ wody i pirydyny. Przekształcenie to można też przeprowadzić na drodze uwodorniania borowodorkiem sodowym lub innym reduktorem, takim jak cyjanoborowodorek sodowy.

N-acylowanie związku o wzorze 13 organicznym kwasem karboksylowym o wzorze R^-OH /ostatni etap sposobu/ można prowadzić metodą D. Shapiro i współpracowników £ J. Am. Chem. Soc. 86,

4472 /1964/J. Na ogół stosuje się sam kwas karboksylowy w obecności środka odszczepiającego wodę, takiego jak dwucykloheksylokarbodwuimid w dwuchlorometanie, reaktywną funkcyjną pochodną tego kwasu karboksylowego, taką jak zaktywowany ester lub halogenek w obecności zasady nieorganicznej, takiej jak octan sodowy, lub w obecności trzeciorzędowej zasady organicznej.

To N-acylowanie korzystnie prowadzi się w temperaturze pokojowej.

Wyodrębnianie i oczyszczanie związków otrzymywanych w każdym etapie sposobu następuje według znanych metod chemii organicznej.

Podane niżej przykłady objaśniają bliżej korzystne postaci wykonania sposobu według wynalazku'·

Widma ¹H-MRJ mierzono za pomocą urządzenia ó nazwie 250 MHz-GerSt WM 250 Cryospec firmy Eruker, Spectrospin, Industriestrasse, 26, CH-8117 FMllanden/Zurych, Szwajcaria. Przesunięcia odniesiono do czterometyłosilanu /TMS/ jako wzorca wewnętrznego i podano w ppm.

Podane temperatury topnienia oznaczano w bloku miedzianym i nie korygowano.

Do analitycznej chromatografii cienkowarstwowej /DC/ stosowano płytki żelu krzemionkowego firmy E. Merck AG, Darmstadt /Republika Federalna Niemiec/. Chromatogramy cienkowarstwowe, o ile substancje nie były aktywne w nadfiolecie, opryskiwano 15% kwasem siarkowym i rozwijano w temperaturze 120°0.

Preparacyjne chromatografie kolumnowe prowadzono za pomocą żelu krzemionkowego o nazwie Kieselgel 60 /0,062-0,200 mm/ firmy Merck. Do chromatografii średniociśnieniowej stosowano gotowe kolumny według D. Flockerzi'ego, Praca Dyplomowa, Uniwersytet Stuttgart/ Republika Federalna Niemiec /1978/, zawierające żel krzemionkowy o nazwie LiChroprep Si 60, 15-25.

149 578

Wydajność podawano po etapie oczyszczania, w któiym drogą spektroskopii-MRJ i za pomocą chromatografii cienkowarstwowej nie stwierdzano, już żadnych zanieczyszczeń.

W przypadku mieszanin rozpuszczalnikowych dane w klamrach oznaczają części objętościowe. Przykład I. 2S, 3R-2-palmitoiloamino-3-hydroksy-1-/£ -D-glukopiranozyloksy/-trans-eikozen-4.

a/ 4,6-0-benzylideno-D-galaktoza. Patrz J. Org. Chem. 29, 3647-5654 /1964/. b/ 2,4-0-benzylideno-D-treoza /nr 1/. 30 g /0,111 mola/ 4,6-0-benzylideno-D-galaktozy rozpuszcza się w około 1200 ml buforu fosforanowego o pH = 7,6. Do całości energicznie mieszając dodaje się /0,257 mola/ nadjodanu sodowego. Odczyn o wartości pH około 7-8 utrzymuje się wkraplając 2n ług sodowy. Całość miesza się w ciągu 1,5 godziny w temperaturze pokojowej. Następnie zatęża się do sucha pod próżnią wytworzoną za pomocą strumieniowej pompki wodnej.

Stałą pozostałość ekstrahuje się czterokrotnie porcjami po 250 ml octanu etylowego. Ekstrakt ten sączy się, suszy nad siarczanem magnezowym i zatęża. Otrzymuje się 20 g /85% wydajności teoretycznej/ produktu o współczynniku Rp = 0,64 w układzie toluen/etanol /3:1/.

c/ 2R,3R-1,3-0-benzylideno-2-hydroksy-trans-eikozen-4 /nr 2/. Z 70 g /0,12 mola/ bromku heksadecylotró jfenylofosfoniowego sporządza się w atmosferze azotu zawiesinę w około 1 litrze bezwodnego, azotem nasyconego toluenu. Fenylolit, któiy sporządzono z 6,5 g /0,94 mola/ litu i 74 g /0,47 mola/ bromobenzenu w około 200 ml bezwodnego eteru, bez dalszego oczyszczania wkrapla się do całości. Równocześnie mieszaninę chłodzi się do temperatury -15°C. Następnie wkrapla się 20 g /0,096 mola/ związku /nr 1/ w około 150 ml bezwodnego tetrahydrofuranu w atmosferze azotu w ciągu 20 minut. Po upływie dalszych 20 minut dodaje się najpierw 150 ml metanolu, a po tym 250 ml wody. Całość energicznie miesza się. Warstwę organiczną po oddzieleniu warstwy wodnej zatęża się. W celu oczyszczenia substancję chromatografu je się na żelu krzemionkowym za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /9:1/. Otrzymuje się 27 g /68% wydajności teoretycznej/ produktu o współczynniku Rp = 0,21 /w układzie eter naftowy/octan etylowy /9:1/.

d/ 2S,3R-2-azydo-1,3-0-benzylideno-trans-eikozen-4 /nr 3/. 10 g /0,025 mola/ związku /nr 2/ rozpuszcza się w około 70 ml bezwodnego dwuchlorometanu, który zawiera 5 ml bezwodnej pirydyny. Całość w atmosferze azotu chłodzi się do temperatury -15°C. Powoli wkrapla się 8»12 g /0,029 mola/ bezwodnika trójfluorometanosulfonowego. Po upływie 15 minut sączy się przez żel krzemionkowy i eluuje za pomocą układu dwuchlorometan/eter naftowy /1:1/. Odbieralnik stale przepłukuje się azotem. Całość zatęża się, a jako pozostałość otrzymany olej rozpuszcza się w 50 ml bezwodnego dwumetyłoformamidu. W atmosferze azotu dodaje się 7,5 g /0,1 mola/ azydku sodowego. Całość miesza się w ciągu 2 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie rozcieńcza się za pomocą około 350 ml dwuchlorometanu, sączy i zatęża pod próżnią wytworzoną za pomocą strumieniowej pompki wodnej. W celu oczyszczenia substancję chromatografuje się na żelu krzemionkowym za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /9:1/. Otrzymuje się 8 g /75% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp - 0,8 w układzie eter naftowy/octan etylowy /9:1/.

e/ 2S,3R-2-azydo-1,3-dwuhydroksy-trans-eikozen-4 /nr 4/. 8 g /0,018 mola/ związku /nr 3/ rozpuszcza się w 100 ml dwuchlorometanu. Do całości dodaje się 5 ml stężonego kwasu solnego i 3 ml wody i energicznie miesza się-w ciągu 12 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie wytrząsa się z wodnym roztworem wodorowęglanu sodowego. Warstwę organiczną oddziela się, suszy nad siarczanem sodowym i zatęża. W celu oczyszczenia substancję chromatografuje się na żelu krzemionkowym za pomocą układu dwuchlorometan/metanol /95:5/. Otrzymuje się 4,32 g /68% wydajności teoretycznej/ produktu o R_p 0,46 w układzie dwuchlorometan/metanol /95:5/ i o temperaturze topnienia 56-57°C.

Analiza elementarna wykazuje: obliczono: C 67,95, H 11,11, N 11,88 znaleziono: C 67,62, H 11,12, N 11,85.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, CDCl^ w ppm/ związku /nr 4/: 5,83 /m, 1H, -CH₂-CH=C/; 5,55 /dd, 1H, -CH₂-CH«CH-, J«15,5 Hz, J-6,5 Hz/; 4,25 /m, 1H, -CH-N^/; 3,8 /m, 2H, -CH₂-OH, CH-OH/; 3,52 /m, 1H, -CH₂-OH/; 2,05 /m, 4H, OH, C=CH-CH₂/; 1,45-1,18 /m, 26H, alifat./; 0,88 /t, 3H, CH^/.

149 578 f/ 2S,3R-2-azydo-3-hydroksy-1-/2,3,4,6-cztero-0-acetylo-y3-p-glukopiranozyloksy/-trans-eikozen-4 /nr 6/. 0,5 g /1*41 mmola/ związku /nr 4/ rozpuszcza się w 50 ml bezwodnego heksanu. Dodaje się 0,1 ml 0,5M et era tu trój fluorku boru w dwuchlorometanie i szczyptę sita molekularnego 4 X. 0,7 g /1,41 mmola/ trójchloroimidooctanu 0-/2,3,4,6-cztero-0-acetyło-bC-D-glukopiranozylu rozpuszcza się w 3 ml bezwodnego toluenu i powoli wkrapla. Po upływie 4 godzin całość przemywa się za pomocą 30 ml nasyconego roztworu wodorowęglanu sodowego. Warstwę wodną wytrząsa się trzykrotnie z porcjami po 30 ml dwuchlorometanu. Warstwy organiczne suszy się nad siarczanem sodowym i zatęża. W celu oczyszczenia substancję chromatograf u je się na żelu krzemionkowym za pomocą układu dwuchlorometan/metanol /97,5:2,5/. Otrzymuje się 0,385 g /40% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp « 0,7 w układzie dwuchlorometan/metanol /95:5/·

Widmo ¹H-MRJ /259 NHz, CBClj w ppm/ związku /nr 6/: 5,78 /m, 1H, -CH₂-CH=C/; 5,5 /dd, 1H,

1,45-1,15 /m, 2ćH, alifat./; 0,88 /t, 3H, -CHj/.

g/ 2S,3R-2-azydo-3-hydrokay-1-/^3-D-glukopiranozyloksy/-tran3-eikozen-4 /nr 7/. 0,4 g /0,585 mmola/ związku /nr 6/ rozpuszcza się w 30 ml bezwodnego metanolu. Do całości dodaje się 0,2 ml 1M roztworu metanolami sodowego w metanolu. Całość miesza się w ciągu 1 godziny w temperaturze pokojowej. Następnie zobojętnia się jonitem o nazwie Amberlit IR 120 /w postaci H⁺ /. Jonit odsącza się, przesącz zatęża się i chroma to graf u je na żelu krzemionkowym za pomocą układu chloroform/metanol /9:1/. Otrzymuje się 0,26 g /86% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp 0,22 w układzie chloroform/metanol /9:1/.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, DMSO-d^ w ppm/ związku /nr 7/: 4,10 /d, 1H, H-1, J»7*6 Hz/, h/ 2S,3R-2-amino-3-hydroksy-1-//3 -D-glukopiranozyloksy/-trans-eikozen-4 /nr 8/. 0,26 g /0,5 mmola/ związku /nr 7/ rozpuszcza się w mieszaninie 4 ml pirydyny i 4 ml wody. Roztwór ten nasyca się siarkowodorem. Całość miesza się w ciągu 24 godzin w temperaturze pokojowej. Mieszaninę zatęża się do sucha i chromatografu je na żelu krzemionkowym najpierw za pomocą układu chloroform/metanol /6:4/, następnie za pomocą układu chloroform/metanol/woda /5:4:1/. Otrzymuje się 0,234 g /96% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp « 0,65 w układzie chloroform/metanol/woda /5:4:1/.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, DMSO-d^ w ppm/ związku /nr 8/: 4,10 /d, 1H, H-1, J«7,6 Hz/, i/ 2S,3R-2-palmitoiloamino-3-hydroksy-1-/^-D-glukopiranozyloksy/-trans-eikozen-4 /nr 9/.

0,23 g /0,47 mmola/ związku /nr 8/ rozpuszcza się w 5 ml tetrahydrofuranu. Do całości dodaje się 5 ml 50%-owego wodnego roztworu octanu sodowego. Mieszaninę w temperaturze pokojowej energicznie mieszając zadaje się za pomocą 0,19 g /0,7 mmola/ chlorku palmitoilu. Po upływie około 2 godzin oddziela się warstwę organiczną. Warstwę wodną wytrząsa się trzykrotnie z porcjami po 2 ml chloroformu. Warstwy organiczne suszy się nad siarczanem sodowym i zatęża.

W celu oczyszczenia substancję chromatografu je się na żelu krzemionkowym za pomocą układu chloroform/metanol /9:1/. Otrzymuje się 0,3 g /90% wydajności teoretycznej/ produktu o R_p 0,50 w układzie chloroform/metanol /9:1/·

/m, 6H, CH^/.

Aneks: w celu potwierdzenia struktury przypisanej związkowi /nr 6/ został związek /nr 4/ poddany takiemu samemu traktowaniu siarkowodorem /patrz niżej/, jak podano we fragmencie h/ poprzedniego przykładu. Przy tym rzeczywiście otrzymano związek /nr 5/, którego właściwości fizykochemiczne całkowicie zgadzają się z właściwościami erytro-D-C^θ-sfinozyny wytworzonej z naturalnego surowca.

2S,3R-2-amino-1,3-dwuhydroksy-trans-eikozen-4 /nr 5/: 0,25 g /0,7 mmola/ związku /nr 4/ rozpuszcza się w mieszaninie 5 ml pirydyny i 2 ml wody. Roztwór ten nasyca się siarkowodorem. Całość miesza się w ciągu 48 godzin w temperaturze pokojowej. Mieszaninę zatęża się do Bucha.

149 578

Pozostałość chromatografu je się na żelu krzemionkowym najpierw za pomocą chloroformu, a następnie za pomocą układu chloroform/metanol /9:1/ i wreszcie za pomocą układu chloroform/metanol/woda /8:2:0,25/. Otrzymuje się 0,215 g /95# wydajności teoretycznej/ produktu o Rj«0,2w układzie chloroform/metanol /1:1/ i o temperaturze topnienia 7O-72°C.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, CDCl^ w ppm/ związku /nr 5/: 5,78 /m, 1H, -CH₂-CH-C/; 5,47 /dd, 1H,

fat./; 0,88 /t, 3H, -CH^/.

Przykład II. 2S-3R-2-palmitoiloamino-3-hydroksy^1/-y3-D-glukopiranozyloksy/-tranś-oktadecen-4.

j/ 2R,3R-1,3-0-benzylideno-2-hydroksy-trans-oktadecen-4 /nr 10/. 70 g /0,13 mola/ bromku tetradecylotrójfenylofosfoniowego w atmosferze azotu przeprowadza się w około 1 litrze bezwodnego, azotem nasyconego toluenu w stan zawiesiny. Fenylolit, który sporządzono z 6,5 g /0,94 mola/ litu i 74 g /0,47 mola/ bromobenzenu w około 200 ml bezwodnego eteru etylowego, wkrapla się bez dalszego oczyszczania. Równocześnie mieszaninę chłodzi się do temperatury -15°C. Następnie w atmosferze azotu w ciągu 20 minut wkrapla się 21,6 g /0,104 mola/ 2,4-0-benzylideno-D-treozy /“patrz przykład I, związek /nr 1/J w około 150 ml bezwodnego tetrahydrofuranu. Po upływie dalszych 20 minut do całości dodaje się najpierw 150 ml metanolu, a następnie 250 ml wody. Całość energicznie miesza się. Warstwę organiczną zatęża się po oddzieleniu warstwy wodnej. W celu oczyszczenia substancję chromatografuje się na żelu krzemionkowym za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /9:1/. Otrzymuje się 27 g /68% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp = 0,21 w układzie eter naftowy/octan etylowy /9:1/ i o temperaturze topnienia 54-55°C· k/ 2S,3R-2-azydo-1,3-0-benzylideno-trans-oktadecen-4 /nr 11/. 10 g /0,025 mola/ związku /nr 10/ rozpuszcza się w około 70 ml bezwodnego dwuchlorometanu, który zawiera 5 ml bezwodnej pirydyny. Całość w atmosferze azotu chłodzi się do temperatury -15°C. Powoli wkrapla się 8,7 g /0,31 mola/ bezwodnika trójfluorometanosulfonowego. Po upływie 15 minut sączy się przez żel krzemionkowy i eluuje za pomocą układu dwuchlorometan/eter naftowy /1:1/. Odbieralnik stale przepłukuje się azotem. Całość zatęża się, a jako pozostałość otrzymany olej rozpuszcza się w 50 ml bezwodnego dwumetyloformamidu. W atmosferze azotu dodaje się 7,5 g /0,1 mola/ azydku sodowego. Całość miesza się w ciągu 2 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie rozcieńcza się za pomocą około 350 ml dwuchlorometanu, sączy i zatęża pod próżnią wytworzoną za pomocą strumieniowej pompki wodnej. W celu oczyszczenia substancję chromatografuje się na żelu krzemionkowym za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /9:1/. Otrzymuje się 7,8 g /75% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp « 0,8 w układzie eter naftowy/octan etylowy /9:1/·

1/ 2S,3R-2-azydo-1,3-dwuhydroksy-trans-oktadecen-4 /nr 12/. 7 g /0,017 mola/ związku /nr 11/ rozpuszcza się w 100 ml dwuchlorometanu. Do całości dodaje się 5 ml stężonego kwasu solnego i 3 ml wody i energicznie miesza się w ciągu 12 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie wytrząsa się z wodnym roztworem wodorowęglanu sodowego. Warstwę organiczną oddziela się, suszy nad siarczanem sodowym i zatęża. W celu oczyszczenia substancję chromatografuje się na żelu krzemionkowym za pomocą układu dwuchlorometan/metanol /95:5/. Otrzymuje się 3,76 g /68% wydajności teoretycznej/ produktu o R_T « 0,46 w układzie dwuchlorometan/metanol /95:5/.

m/ 2S,3R-2-azydo-3-hydroksy-1-0-trójfenylometylo-trans-oktadecen-4 /nr 13/. 4 g /12,3 nunola/ związku /nr 12/ rozpuszcza się w 45 ml mieszaniny bezwodnych pirydyna/chloroform/tetrahydrofuran /1:1:1/. Do całości dodaje się 6 g /21,5 mmola/ chlorku trytylu. Mieszaninę tę miesza się w ciągu 48 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie zatęża się pod próżnią wytworzoną za pomocą strumieniowej pompki wodnej. Pozostałość rozpuszcza się w 200 ml eteru dwuetylowego i wytrząsa ze 100 ml wody. Warstwę organiczną suszy się nad siarczanem magnezowym i zatęża. W celu oczyszczenia substancję chromatografuje się na żelu krzemionkowym za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /9:1/. Otrzymuje eię 6,3 g /90% wydajności teoretycznej/

149 578 produktu o R j 0,39 ^w układzie eter naftowy/octan etylowy /9:1/.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, CDCl^ w ppm/ związku /nr 13/: 7,55-7,15 /m, 15H, aromat./; 5,75-5,58 /m, 1H, CH₂-CH=C/; 5,38-5,26 /dd, 1H, CH₂-CH-CH-, J-15,5 Hz, J«7,3 Hz/; 4,20 /m, 1H, -CH-N₅/; 3,53 /m, 1H, -CH-OH/; 3,30 /d, 2H, 0-CH₂-, J=5,4 Hz/; 2,03-1,188 /m, 3H, -OH, CH=CH-CH₅/; 1,40-1,10 /m, 22H, alifat./; 0,88 /t, 3H, CH^/.

n/ 2S,3R-2-azydo-3-benzoiloksy-1-0-trójfenylometylo-trans-oktadecen-4 /nr 14/. 6,3 g /11,1 mmola/ związku /nr 13/ rozpuszcza się w 30 ml mieszaniny bezwodnych toluen/pirydyna /4:1/; Do całości dodaje się 3 g /21,3 mmola/ chlorku benzoilu. Całość miesza się w ciągu 12 godzin w temperaturze pokojowej. Następnie wlewa się do około 200 ml wody i dwukrotnie ekstrahuje porcjami po 100 ml eteru etylowego. Warstwę organiczną suszy się nad siarczanem magnezowym i zatęża. W celu oczyszczania substancję chromatograf u je się na żelu krzemionkowym za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /95:5/. Otrzymuje się 6,7 g /90% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp « 0,60 w układzie eter naftowy/octan etylowy /9:1/.

o/ 2S,3R-2-azydo-3-benzoiloksy-1-hydroksy-trans-oktadecen-4 /nr 15/< 6,7 g /9,97 mmola/ związku /nr 14/ rozpuszcza się w mieszaninie 30 ml bezwodnego toluenu i 5 ml bezwodnego metanolu. Do całości dodaje eię 10 ml 3M eteratu trójfluorku boru w dwuchlorometanie. Po upływie 5 godzin wlewa się do 50 ml wody i oddziela się warstwę organiczną. Po wysuszeniu nad siarczanem magnezowym zatęża się i chromatografu je najpierw za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /9:1/, a następnie za pomocą układu eter naftowy/octan etylowy /8:2/. Otrzymuje się 3,8 g /90% wydajności teoretycznej/ produktu o R_? 0,13 w układzie eter naftowy/octan etylowy /9:1/.

Analiza elementarna wykazuje dla θ25^39^3θ3 /^masa cząsteczkowa 429,56/: obliczono: C 69,90, H 9,14, Ν’ 9,78 znaleziono: C 69,92, H 9,16, R 9,65.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, CDCl^ w ppm/ związku /nr 15/: 8,14 /m, 2H, aromat./; 7,58 /m, 1H, aromat./; 7,47 /m, 2H, aromat./; 6,05-5,87 /m, 1H, CHg-CH-C/; 5,69-5,53 /m, 2H, Cfig-CH-CH-, CH-OBz/; 2,15-1,95 /m, 3H, -OH, C-CH-CH₂/5 1,47-1,13 /m, 22H, alifat./; 0,86 /t, 3H, CH^/.

p/ 2S,3R-2-azydo-3-benzoiloksy-1 -/2,3,4,6-cztero-0-piwaloilo-/3-D-glukopiranozyloksy/-trane-oktadecen-4 /nr 16/. 2 g /4,6 mmola/ związku /nr 15/ i 4,6 g /7,0 mmola/ trójchloroimidooctanu 2,3,4,6-cztero-O-piwaloilo-cGD-glukopiranozylu rozpuszcza się w 40 ml bezwodnego dwuchlorornetanu i miesza w ciągu 30 minut z sitem molekularnym 4 2. Następnie dodaje się 0,2 ml 0,1M eteratu trójfluorku boru w dwuchlorometanie. W trakcie reakcji dodaje się jeszcze 2 ml 0,1M eteratu trójfluorku boru porcjami po 0,5 ml. Po upływie 48 godzin całość rozcieńcza się za pomocą 200 ml eteru naftowego i odsącza. Przesącz wytrząsa się z 50 ml wodnego roztworu wodorowęglanu sodowego, warstwę organiczną suszy się nad siarczanem sodowym i zatęża.

W celu oczyszczenia substancję chromatografu je si^ na żelu krzemionkowym za pomocą układu toluen/aceton /97,5:2,5/. Otrzymuje się 4 g /94% wydajności teoretycznej/ produktu o Rp * 0,57 w układzie toluen/aceton /97,5:2,5/.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, CDCl^ w ppm/ związku /nr 16/: 8,05 /m, 2H, aromat./; 7,58 /m, 1H, aromat./; 7,45 /m, 2H, aromat./; 5,99-5,83 /m, 1H, CH₂-CH=C/; 5,65-5,46 /m, 2H, CHg-CH-CH, CH-OBz/; 5,37-5,02 /m, 3H, H-2, H-3, H-4/; 4,58 /d, 1H, H-1, J»7,9 Hz/; 4,25-3,58 /m, 6H,

H-6, H-6', H-5, CH-N₃, CH₂-0/; 2,06 /m, 2H, CH«CH-CH₂/; 1,45-1,04 /m, 58H, piwaloil, alifat./; 0,89 /t, 3H, CHj/.

q/ 2S,3R-2-azydo-3-hydroksy-1-//3 -D-glukopiranozyloksy/-trans-oktadecen-4 /nr 17/. 4 g /4,3 mmola/ związku /nr 16/ rozpuszcza się w 50-ml bezwodnego dwuchlor orne tanu. Do całości dodaje się 8 ml 0,5M roztworu metandanu sodowego w bezwodnym metanolu. Całość miesza się w ciągu 3 dni w temperaturze pokojowej. Następnie zobojętnia się jonitem o nażwie handlowej Amberlit JR 120 /w postaci / · Jonit odsącza się, przesącz zatęża się i chromatografu je na żelu krzemionkowym za pomocą układu chloroform/metanol /8,5:1,5/. Otrzymuje się 1,65 g /78% wydajności teoretycznej/ produktu o R_? « 0,20 w układzie chloroform/metanol /9:1/.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, DMSO-d^ w ppm/ związku /nr 17/: 4,10 /d, 1H, H-1, J«7,6 Hz/, r/ 2S,3R-2-amino-3-hydroksy-1-//S-D-glukopiranozyloksy/-trans-oktadecen-4 /nr 18/. 1,65 g /3,4 mmola/ związku /nr 17/ rozpuszcza się w 50 ml mieszaniny pirydyna/woda /1:1/. Roztwór

149 578 nasyca się siarkowodorem. Całość miesza się w ciągu 24 godzin w temperaturze pokojowej. Mieszaninę zatęża się do sucha i chromatografuje na żelu krzemionkowym najpierw za pomocą układu chloroform/metanol /9:1/, a następnie za pomocą układu chloroform/metanol/woda /5:4:1/. Otrzymuje się 1,47 g /94% wydajności teoretycznej/ produktu o R_y « 0,64 w układzie chloroform/ /metanol/woda /5:4:1/.

Widmo ¹H-MRJ /250 MHz, DMSO-d^ w ppm/ związku /nr 18/: 4,10 /d, 1H, H-1, J=7,6 Hz/, s/ 2S,3R-2-palmitoiloamino-3-hydroksy-1-/_//3-D-glukopiranozyloksy/-trans-oktadecen-4 /nr 19/. 1,47 g /3,2 mmola/ związku /nr 18/ rozpuszcza się w 50 ml tetrahydrofuranu. Do całości dodaje się 50 ml 50%-owego wodnego roztworu octanu sodowego. Mieszaninę tę w temperaturze pokojowej energicznie mieszając zadaje się za pomocą 0,87 g /3,2 mmola/ chlorku palmitoilu. Po upływie około 2 godzin mieszaninę rozcieńcza się za pomocą 350 ml tetrahydrofuranu, a warstwę wodną oddziela się. Warstwę organiczną wytrząsa się dwukrotnie z porcjami po 50 ml nasyconego roztworu soli kuchennej i zatęża. Pozostałość suszy się w wysokiej próżni. W celu oczyszczenia substancję chromatografuje się na żelu krzemionkowym najpierw za pomocą chloroformu, a następnie za pomocą układu chloroform/metanol /9:1/. Otrzymuje się 1,81 g /81% wydajności teoretycznej/ produktu o Rj « 0,4 w układzie chloroform/metanol /8,5:1,5/.

Widmo ¹H-HRJ /250 MHz, DKSO-dg w ppm/ związku /nr 19/: 7,5 /d, 1H, HH, J=8,7 Hz/; 5,52 /m, 1H, -CH₂-CH-C/} 5,55 /dd, 1H, CH₂-CH=CH-, J-15,2 Hz, J-6,5 Hz/; 5,03 /d, 1H, OH, J-3,4 Hz/; 4,92 /m, 3H, OH/; 4,5 Λ, 1H, OH, J-4,9 Hz/; 4,09 /d, 1H, H-1, J=7,6 Hz/; 4,0-3,55 /m, 4H/;

3,45 /m, 2H/; 3,15-2,9 /m, 4H/; 2,1-1,88 /m, 4H/; 1,45 /m, 2H/; 1,22 /m, 50H, alifat./; 0,85 /t, 6H, CH₃/.

Claims

1. Sposób wytwarzania pochodnych sfingozyny o ogólnym wzorze 1, w którym R¹ oznacza rodnik acylowy kwasu tłuszczowego o 14-24 atomach węgla lub odpowiedni rodnik acylowy z grupą hydroksylową w położeniu-ot lub z jednym lub dwoma wiązaniami podwójnymi o konfiguracji-cis, a R^ oznacza rodnik alifatyczny o 13-19 atomach węgla, z których co najmniej 13 występuje w łańcuchu prostym i ewentualnie co najwyżej 4 występują jako boczne grupy metylowe, i który to rodnik może zawierać co najwyżej trzy wiązania podwójne o konfiguracji-cis lub -trans albo co najwyżej trzy wiązania potrójne, znamienny tym, że D-galaktozę poddaje się reakcji z niższym alifatycznym ketonem lub z aromatycznym aldehydem o wzorze R-CO-R', w którym każdy z symboli R i R* oznacza niższy rodnik alkilowy albo jeden z symboli R i R' oznacza atom wodoru, zaś drugi oznacza rodnik aromatyczny, prowadzącej do utworzenia zabezpieczonej w położeniach-4 i -6 D-galaktozy o wzorze 2, ten związek za pomocą utleniacza rozszczepiającego diole o sąsiadujących grupach hydroksylowych rozszczepia się na odpowiednią, w położeniach-2 i -4 zabezpieczoną D-treozę, o wzorze 3» tę zabezpieczoną D-treozę, w obecności zasady lub zasady i soli, poddaje się reakcji R^-C^-fosfonianem lub z halogenkiem R^-C^-tró jfenylofosfoniowym, w których R^ ma wyżej podane znaczenie, otrzymując związek o wzorze 4, w związku tym wolną grupę hydroksylową drogą, zaktywowania przeprowadza się w grupę azydową, otrzymany azydozwiązek o wzorze 5 uwalnia się od grupy zabezpieczającej grupy hydroksylowe w położeniach-1 i -3 łańcucha alifatycznego wobec utworzenia 2-azydo-1,3-dwuhydroksyzwiązku o wzorze 6, ten ostatni związek poddaje się reakcji z odczynnikiem organicznym, zdolnym do selektywnego reagowania z pierwszorzędową grupą hydroksylową, tworząc związek o wzorze 8, w którym R oznacza grupę zabezpieczającą grupę hydroksylową, w związku o wzorze 8 drugorzędową grupę hydroksylową zablokowuje się zabezpieczającą grupą R*, z otrzymanego związku o wzorze 9 odszczepia się grupę Rⁿ zabezpieczającą grupę hydroksylową z utworzeniem związku o wzorze 10, i albo uprzednio otrzymany związek o wzorze 6 albo związek o wzorze 10 przeprowadza się za pomocą O-trójfluoro- lub O-trójchloroimidooctanu lub 1-chlorowcopochodnej D-glukozy, której grupy hydroksylowe w położeniach-2, -3, -4 i -6 są zabezpieczone acylowymi rodnikami Ac, w glikozyd o wzorze 7 lub 11, z tego otrzymanego związku odszczepia się acylowe grupy Ac lub

149 578 acylowe grupy Ac i zabezpieczającą grupę R* wobec utworzenia takiego samego związku o wzorze 12, w którym grupę azydową przeprowadza Bię w pierwezorzędową grupę aminową, a otrzymany związek o wzorze 13 poddaje się N-acylowaniu kwasem tłuszczowym o wzorze R¹-OH.

2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że jako keton lub aldehyd o wzorze R-CO-R* stosuje się aceton, keton me ty Iowo ety Iowy lub keton etylowy bądź benzaldehyd lub benzaldehyd podstawiony w pierścieniu fenylowym.

3. Sposób według zastrz. 1, znamienny ty m, że jako utleniacz stosuje się nadjodan litowca lub czterooctan ołowiu, a utlenianie związku o wzorze 2 przeprowadza się wobec odczynu o wartości pH około 7 lub 8 w temperaturze pokojowej.

4. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że reakcję zabezpieczonej D-treozy o wzorze 3 z R^-CHg-fosfonianem lub z halogenkiem R^-CHg-trójfenylofosfonio>ym prowadzi się w obecności fenylolitu, metanolanu litowego, amidku sodowego, metanolanu sodowego lub węglanu sodowego w środowisku bezwodnego węglowodoru lub eteru w atmosferze azotu w niskiej temperaturze, a w przypadku stosowania halogenku R^-CHg-f o sieniowego wobec dodatku soli.

5. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że przekształcenie wolnej grupy hydroksylowej związku o wzorze 4 w grupę azydową przeprowadza się na drodze O-tró jfluorome tano sulfonowania, metanosulfonowania lub p-toluenosulfonowania i następnej reakcji tej O-sulfonylopochodne j z azydkiem litowca.

6. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że odszczepienie zabezpieczającej grupy R-CO-R' od związku o wzorze 5 albo zabezpieczającej grupy R od związku o wzorze 9 przeprowadza się na drodze hydrolizy kwasowej.

7. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że jako grupę R zabezpieczającą grupę hydroksylową stosuje się dużą grupę przestrzenną, taką jak grupa tró jfenylometylowa, jednometoksytró jfenylometylowa, II I-rz.-buty Iowa, tró jchloroacetylowa, tró jmetylosililowa, Ill-rz.-buty lodwume ty losililowa lub Ill-rz.-butylodwufenylosililowa.

8. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że jako zabezpieczającą grupę R' stosuje się rodnik acylowy alifatycznego lub aromatycznego kwasu karboksylowego lub grupę III-rz.-butoksykarbonylową, korzystnie rodnik acylowy kwasu benzoesowego, podstawionego kwasu benzoesowego lub kwasu piwalinowego.

9. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że przekształcenie w glikozyd związku o wzorze 6 lub 10 za pomocą omówionego O-tró jfluoro- lub O-trójchloroimidooctanu przeprowadza się w obecności kwasu Lewis'a jako katalizatora i w środowisku bezwodnego węglowodoru lub chlorowcowanego węglowodoru, zaś za pomocą omówionej 1-chlorowcopochodnej przeprowadza się w obecności środka wiążącego kwas lub soli metalu ciężkiego.

10. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że acylowe grupy Ac i zabezpieczającą grupę R*ⁿ odszczepia się od związku o wzorze 7 lub 11 na drodze katalizy zasadowej.

11. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, źe przekształcenie grupy azydowej związku o wzorze 12 w pierwezorzędową grupę aminową przeprowadza się na drodze traktowania siarkowodorem w mieszaninie /1:1/ wody i pirydyny albo na drodze uwodorniania za pomocą borowodorku sodowego lub innego reduktora.

12. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że N-acylowanie związku o wzorze 13 przeprowadza się za pomocą kwasu tłuszczowego o wzorze R^-OH w obecności środka odszczepiającego wodę lub za pomocą zaktywowanego estru kwasu tłuszczowego lub za pomocą halogenku tego kwasu w obecności nieorganicznej zasady lub trzeciorzędowej zasady organicznej.