Przedmiotem wynalazku jest przekladnia planetarna, szczególnie przydatna do zastosowa¬ nia w ciagnikach rolniczych lub przemyslowych.Przekladnie tego rodzaju sa znane przykladowo z brytyjskiego opisu patentowego nr 1 430 962 i brytyjskiego zgloszenia patentowego nr 2 046 853. Sa one stosowane na stopniu wejsciowym lub wyjsciowym ukladu napedowego ciagnika lub podobnego pojazdu i pelnia funk¬ cje nadbiegu lub podbiegu. Uprzednio, jezeli wytwórca wprowadzal do swoich wyrobów mozliwosc wyboru nadbiegu i podbiegu, konieczne bylo stosowanie zespolów nadbiegu i podbiegu, które jakkolwiek skladaly sie z wielu znanych elementów, to jednak wymagaly wyposazenia w indywi¬ dualne czesci przeznaczone do zespolu nadbiegu i indywidualne czesci przeznaczone do zespo¬ lu podbiegu. Powodowalo to wzrost kosztów produkcji i zwiekszalo magazyn czesci.Celem wynalazku jest opracowanie ulepszonej przekladni planetarnej, która w zaleznos¬ ci od sposobu zmontowania czesci moze pracowac jako zespól nadbiegu lub zespól podbiegu.Przekladnia planetarna, zawierajaca wspólosiowe walki wejsciowy i wyjsciowy, majace te sama srednice i ten sam ksztalt przekroju sasiadujacych ze soba wielowypustowych zakonczen a ponadto zawierajaca, pierwsze i drugie kolo centralne, nasuniete wie Iowypustowo na zakon¬ czenie walków, obejme obracalna wokól osi walka wejsciowego i wyjsciowego,'kola obiegowe utrzymywane przez obejme i zazebiajace sie odpowiednio z pierwszym i drugim kolem central¬ nym, nieruchoma obudowe, hamulec uruchamiany dla przytrzymania obejmy nieruchomo tak, aby przekladnia pracowala z przelozeniem planetarnym, oraz sprzeglo uruchamiane dla sprzezenia jednego z walków z obejma poprzez czlon nie obejmujacy któregokolwiek kola centralnego dla zablokowania przekladni i uzyskania przelozenia bezposredniego, wedlug wynalazku charakte¬ ryzuje sie tym, ze kazde z kól centralnych moze byc nalozone na którekolwiek z wielowypus¬ towych zakonczen walka wejsciowego lub wyjsciowego i odpowiednio do ich umiejscowienia moz¬ na umiescic zazebiajace sie z nimi kola obiegowe, tak ze przekladnia daje sie zmontowac do¬ starczajac przelozenie nadbiegowe wzglednie podbiegowe.2 140 712 W nawiazaniu zalecanym czlon przekazujacy moment obrotowy jest nasuniety wielowypusto- wo na zakonczenie walka wejsciowego* Uklad tego rodzaju zmniejsza obciazenie sprzegla mo¬ mentem obrotowym.Korzystne jejstf-jezeli hamulec i sprzeglo sa chlodzone plynem i sa umieszczone promie¬ niowo jedno wewnatri drugiego, przez co to samo przeplywajace promieniowo na zewnatrz chlo¬ dziwa moze chlodzic zarówno sprzeglo jak i hamulec.¦Przekladnia planetarna wedlug wynalazku pozwala na uzyskanie istotnych korzysci eko¬ nomicznych, poniewaz jest w niej zastosowany pojedynczy zestaw czesci, który dzieki odpo¬ wiedniemu zmontowaniu moze sluzyc zarówno jako planetarny zespól dla nadbiegu lub podbiegu, przez co mozna zredukowac ilosc koniecznych do wyprodukowania i zmagazynowania czesci.Jak wykazano powyzej, przekladnia planetarna wedlug wynalazku stanowi zwykle czesc szeregowego ukladu elementów przekladni, tworzacych lacznie uklad napedowy pojazdu.Istnieje zatem mozliwosc polaczenia wieIowypustowyeh zakonczen walka wejsciowego i wyj¬ sciowego przekladni planetarnej wedlug wynalazku, wykorzystujac do tego celu zwykla tuleje z wielowpustem wewnetrznym i w ten prosty i tani sposób eliminuje z dzialania kola central¬ ne, obejme, kola obiegowe, hamulec i sprzeglo, tworzac alternatywny uklad napedowy bez prze¬ kladni, planetarnej.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia przekrój pionowy przez czesc ukladu napedowego pojazdu, zawierajaca prze¬ kladnie planetarna wedlug wynalazku pracujaca jako zespól podbiegu, fig. 2 - fragment fig. 1 w powiekszeniu, fig. 3 - fragnent fig. 1 w powiekszeniu, przy czym przekladnia planetar¬ na jest w tym przypadku zmontowana do pracy jako zespól nadbiegu, a fig. 4 - w powieksze¬ niu sposób usuwania przekladni planetarnej z fig. 1 z ukladu napedowego.Jak pokazano na fig. 1, uklad napeaowy ciagnika zawiera zespól przekladni planetarnej 10 wedlug wynalazku, ustawiony szeregowo ze skrzynka zmiany biegów 11. Przekladnia plane¬ tarna 10 posiada walek wejsciowy 12, majacy zakonczenie 12a, na które jest nasuniete wie¬ lowypustowo pierwsze kolo centralne 13 oraz walek wyjsciowy z zakonczeniem 14a, na które jest nasuniete wielowypustowo drugie kolo centralne 15» Walek wejsciowy 12 jest ulozysko- wany za pomoca lozyska waleczkowego 16 wewnatrz tulejowego rozdzielacza 17, stanowiacego czesc obudowy 18 przekladni planetarnej 10. Walek wyjsciowy 14, stanowiacy zarazem walek wejsciowy skrzynki zmiany biegów 11 jest ulozy skowany w obudowie 18 za pomoca lozyska 19.Jeden koniec obejmy 20 jest podparty na walku wyjsciowym 14f zas drugi na rozdzielaczu 17.Obejma 20 podtrzymuje kola 22, 23 przekladni obiegowej w postaci podwójnej przekladni 21 wspólpracujace z kolami centralnymi 13 i 15» Na walek wejsciowy 12 jest równiez nasuniety wielowypustowo czlon przenoszacy moment obrotowy 24. Dla sprzezenia czlonu przenoszacego moment obrotowy 24 z obejma 20 w celu za¬ blokowania przekladni planetarnej i uzyskania przelozenia bezposredniego tej przekladni stosuje sie sprzeglo w postaci hydraulicznego sprzegla wieloplytkowego 27. Sprzeglo 27 za¬ wiera szereg tarcz 25, nasunietych wielowypustowo na czlon przenoszacy moment obrotowy 24 przeplatanych szeregiem tarcz 26, nasunietych wielowpustowo na obejme 20. Sprzeglo jest uzupelnione pierscieniowym czlonem 28, nasunietym wielowypustowo na obejme oraz pierscie¬ niowym tlokiem 29 równiez utrzymywanym przez te obejme. Sprzeglo jest zalaczone przez na¬ pór plynu hydraulicznego w pierscieniowej komorze 30, zas odlaczanie odbywa sie za pomoca sprezyny /niepokazanej/.Dla utrzymania obejmy nieruchomo, tak aby przekladnia planetarna pracowala przy sto¬ sunku planetarnym, jest zastosowany hamulec w postaci hydraulicznego hamulca pierscienio¬ wego 31. Hamulec 31 zawiera pierscieniowy czlon hamulcowy 32, nasuniety wielowypustowo na obejme, pierscieniowy klocek 35 nasuniety wielowypustowo na obudowe 18, sprezyne krazkowa 36 dociskajaca klocek do czlonu hamulcowego 32 dla spowodowania hamowania oraz pierscie¬ niowy tlok 33 o wystajacej osiowo czesci 33a, która styka sie z klockiem 35 dla odlaczenia hamowania po sprzezeniu komory 34.140 712 3 Doprowadzenie cisnienia hydraulicznego odpowiednio do komór 30 i 34 jest sterowane za pomoca zaworu 37 uruchamianego poprzez cewke. Kanal 38 /zaznaczony schematycznie na fig. 1/ laczy zawór 37 z komora hamulcowa 34 i jest polaczony z nastepnym kanalem 39 w rozdzielaczu 17« Kanal 39 jest polaczony z komora 30 uruchamiajaca sprzeglo poprzez pierscieniowy rowek 40 w rozdzielaczu 17 i otwór 41 w obejmie 20.Jak mozna zauwazyc z fig. 1, obudowa 18 przekladni planetarnej jest zamocowana wewnatrz obudowy 42 ukladu napedowego ciagnika. Zawór 37 uruchamiany cewka jest zasilany plynem z pompy, pod cisnieniem przykladowo 17 barówf jak pokazano schematycznie strzalka 43. Ten spre¬ zony plyn jest kierowany poprzez zawór 37 do kanalu 38 i stad do komór 34 i 30 lub alterna¬ tywnie jest zawracany do obudowy 42 jak pokazano schematycznie strzalka 44. Gdy zawór 37 nie dostarcza sprezonego plynu do kanalu 38, wówczas na hamulec 31 oddzialywuje sprezyna 36 i sprzeglo 27 zostaje odlaczone, tak ze przekladnia pracuje z przelozeniem planetarnym.Gdy do kanalu 38 jest dostarczany plyn pod cisnieniem, wówczas tlok 33 przemieszcza klocek 35 wbrew dzialaniu sprezyny 36, odlaczajac hamulec 31, zas sprezenie komory 30 uruchamiaja¬ cej sprzeglo powoduje podlaczenie sprzegla 27 dla zblokowania obejmy 20 z walkiem wejscio¬ wym poprzez czlon przenoszacy moment obrotowy 24. Powoduje to prace przekladni planetarnej z przelozeniem bezposrednim.Na fig. 1 i 2 jest pokazane kolo centralne 13 nasuniete wielowypustowo na walek wejs¬ ciowy 12 oraz kolo centralne 15 nasuniete na walek wyjsciowy 14. Analiza matematyczna mo¬ mentu obrotowego obciazajacego sprzeglo 27 pokazuje, ze jezeli sprzeglo pracuje pomiedzy walkiem wejsciowym a obejma, wówczas obciazenie momentem obrotowym jest nizsze niz gdyby sprzeglo pracowalo pomiedzy walkiem wyjsciowym a obejma. Tym samym czlon przenoszacy moment obrotowy 24 jest korzystnie nasuniety wielowypustowo raczej na walek wejsciowy niz na wyjs¬ ciowy, jakkolwiek mozliwe sa obydwie te ewentualnosci. Mozliwe jest takze wyeliminowanie w niektórych zastosowaniach czlonu 24 i bezposrednio zamocowanie wielowypustowe tarcz 25 sprzegla na walku wejsciowym lub walku wyjsciowym. Rozwiazanie tego rodzaju równiez miesci sie w zakresie wynalazku.W przykladowym rozwiazaniu kolo centralne 13 posiada 36 zebów, kolo obiegowe 22 posia¬ da 21 zebów, kolo obiegowe 23 posiada 18 zebów, zas kolo centralne 15 posiada 39 zebów. Da¬ je to calkowite przelozenie planetarne na podbiegu wynoszace 0,7912.Walki wejsciowy 12 i wyjsciowy 14 powinny miec te sama srednice zewnetrzna zas wielo¬ wypustowe czesci 12a i 14a tych walków powinny miec taki sam ksztalt w przekroju. Fakt ten w polaczeniu z nasunieciem wielowypustowo czlonu 24 bezposrednio na walek wejsciowy lub wyj¬ sciowy /co zapewnia, ze tor momentu na sprzegle nie przechodzi przez którekolwiek kolo cen¬ tralne/ pozwala na odwrócenie umiejscowienia kól centralnych 13 i 15 jak pokazano na fig. 3.Tak wiec przy odwróceniu polozenia kól centralnych 13 i 15 i wspólpracujacych z nimi kól przekladni 21, te same elementy przekladni planetarnej pozwalaja na otrzymanie przelozenia planetarnego na nadbiegu wynoszacego 1, 2639* Nalezy zauwazyc, ze powyzsza mozliwosc wykorzystania tych samych elementów przekladni do uzyskania dwóch zespolów przekladni planetarnej, z których jeden zapewnia przelozenie planetarne dla podbiegu, zas drugi dla nadbiegu, stanowi znaczna oszczednosc kosztów wytwa¬ rzania i liczebnosci czesci.Jezeli okaze sie pozadane otrzymanie ukladu napedowego bez przekladni planetarnej, to mozna to latwo zrealizowac stosujac prosty uklad pokazany na fig. 4, gdzie tuleja 50 jest nasunieta wielowypustowo na walki wejsciowy 12 i wyjsciowy 14, tworzac w ten sposób zespól bezposredni. Tego rodzaju latwe wyeliminowanie przekladni planetarnej równiez prowadzi do oszczednosci kosztów wytwarzania.Przekladnia planetarna wedlug wynalazku posiada równiez skuteczny uklad chlodzerJ.a sprzegla 27 i hamulca 31 • Jako chlodziwo wykorzystuje sie sprezor^y olej, który jest rów¬ niez stosowany do chlodzenia smarowania skrzynki zmiany biegów 11. Do kanalu 51 w obudowie 18 przekladni planetarnej jest doprowadzone pod cisnieniem przykladowo 1,5 bara chlodziwo,4 140 712 jak pokazano strzalka X. Strumien chlodziwa jest doprowadzany kanalem 52 w rozdzielaczu 17 do pierscieniowego kanalu 53» utworzonego pomiedzy rozdzielaczem 17 a walkiem wejsciowym 12, Czesc tego chlodziwa doplywa do sprzegla 27, jak pokazano strzalkami 5^, docierajac do niego przez promieniowe rowki 55 wyciete w zakonczeniu rozdzielacza 17. Czesc chlodziwa przeplywa przez sprzeglo jak pokazano strzalkami 56 pomiedzy naprzemiennymi plytkami* Dal¬ sza czesc przechodzi przez szczeliny 57 wyciete w tloku 29 uruchamiajacym sprzeglo. Przy wy¬ locie z promieniowo zewnetrznego obwodu sprzegla czesc chlodziwa /strzalki 58/ przechodzi równiez przez hamulec 31, podczas gdy reszta chlodziwa albo splywa bezposrednio do dalszej czesci 18a obudowy /strzalki 59/ lub tez rozpryskuje sie po kolach przekladni planetarnej przed splynieciem do czesci 18a obudowy /strzalki 60/.Czesc strumienia chlodziwa X, które nie doplywa do sprzegla i hamulca opisanym powy¬ zej torem, splywa w dól otworów 61, smarujac plaskie lozysko oporowe 62 i dalej splywa w kierunku pokazanym strzalkami 63 dla chlodzenia hamulca 31. Plyn wychodzacy z zewnetrznego obwodu górnej czesci hamulca 31 moze sie rozpryskiwac na kolach przekladni, jak pokazano strzalkami 64, wzglednie moze przechodzic na zewnatrz obudowy 18 przez otwór 65, jak poka¬ zano strzalka 66. Plyn wychodzacy przez otwór 65 scieka do zbiornika 47a pokazanego na fig. 1.Pozostaly strumien chlodziwa X z komory 53 przechodzi w prawo ha fig. 2f w dól piers¬ cieniowego kanalu 67 utworzonego pomiedzy walkami wejsciowym 12 i wyjsciowym 14 a srodko¬ wym walkiem 68 odbioru mocy. W lewa strone kanalów 67 nie ma przeplywu ze wzgledu na umiesz¬ czenie uszczelki /niepokazanej/ pomiedzy walkami 12 i 68 z lewej strony komory 53. Istnieje ponadto wiele promieniowych szczelin lub otworów pozwalajacych na splyniecie oleju w dól pierscieniowego kanalu 67 dla smarowania stykajacych sie ze soba powierzchni bocznych sa¬ siadujacych kól lub dla smarowania lozysk podtrzymujacych. Dla przykladu, szczelina-69 umo¬ zliwia smarowanie stykajacych sie powierzchni kól centralnych 13 i 15, zas promieniowy ot¬ wór 70 zapewnia smarowanie lozyska 71 podpierajacego obejma 20.Jak mozna zauwazyc na fig. 1, chlodziwo/smar nagromadzone w dolnej czesci 18a obudowy 16 jest przekazywane za pomoca obciazonego sprezyna krócca 72 do osiowego otworu 73 w dol¬ nym walku 74- skrzynki zmiany biegów 11. Rozszerza to zasieg doplywu chlódziwa/smaru do lo¬ zysk podtrzymujacych 75, 76 przekladni zmiany biegów.Zastrzezenia patentowe 1. Przekladnia planetarna zawierajaca walek wejsciowy i wyjsciowy, usytuowane wspól¬ osiowo, pierwsze i drugie kolo centralne, nasuniete wielowypustowo na sasiadujace ze soba zakonczenia walków, obejme obracalna wokól osi walka wejsciowego i wyjsciowego, kola obie¬ gowe utrzymywane przez obejme i zazebiajace sie odpowiednio z pierwszym i drugim kolem cen¬ tralnym, nieruchoma obudowa, hamulec uruchamiany dla przytrzymywania obejmy nieruchomo tak, aby przekladnia pracowala z przelozeniem planetarnym, oraz sprzeglo uruchamiane dla zablo¬ kowania przekladni i uzyskania przelozenia bezposredniego, znamienna tym, ze sasiadujace zakonczenia /12a/ /14a/ walków wejsciowego /12/ i wyjsciowego /14/ maja te sa¬ ma srednice i ten sam ksztalt przekroju poprzecznego wielowypustów, a sprzeglo /27/ jest wyposazone w pomocniczy czlon /24/, oddzielny wzgledem któregokolwiek z kól centralnych /13, 15/, realizujacy sprzezenie walka /12/ z obejma /20/ dla zablokowania przekladni, przez co uzyskuje sie przelozenia dla nadbiegu i dla podbiegu. 2. Przekladnia wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze pomocniczy czlon /24/ jest nasuniety wielowypustowo na zakonczenie /I2a/ walka wejsciowego /12/. 3. Przekladnia wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze sprzeglo /27/ i hamu¬ lec /3V sa chlodzone plynem i sa umieszczone promieniowo jedno wewnatrz drugiego, przez co to samo przeplywajace promieniowo na zewnatrz chlodziwo chlodzi zarówno sprzeglo jak i ha¬ mulec.-W0 712 33- 32140 712 i14-0 71214-0 712 N E^lXS ^—^-^iis s s x v ? j4a V N N N N 9 FIG.4 Pracowni* Pófcgiaficzna UP PRL. Nakl&i 100 egz Cena 130 zl PL PL PL PL PL