Przedmiotem wynalazku jest lacznik przegubowy kulowy, skladajacy sie z czlonów, któ¬ re na jednym koncu posiadaja korpus przegubu kulowego, a na drugim koncu - panewke kulista, w której jest ulozyskowany korpus przegubu kulowego sasiedniego czlonu, przy czym kazdy czlon lancucha jest podzielony w plaszczyznie osiowej na'dwie polówki, a w koncowym ob¬ szarze panewki kulistej zawiera zlacze pierscieniowe.Lacznik przegubowy tego rodzaju jest znany z opisu patentowego Wlk.Brytanii 980 302.Stosowany jest jako lancuch nosny dla przenosnych haków ladunkowych, prowadzonych po szy¬ nach za pomoca krazków* Do laczenia przenosnych haków ladunkowych z czlonami lancucha sluza tam dwie polaczone ze soba srubami panewki lozyska, pomiedzy którymi jest zamocowa¬ ny trzpien czlonu lancucha, laczacy korpus przegubu z panewka kulista* Pomimo tego dodat¬ kowego polaczenia obydwu polówek czlonów lancucha osadzony jest jeszcze pomiedzy nimi klin, wchodzacy w wybranie jednej z polówek w celu zabezpieczenia ich przed przesunieciem osiowym* Do tego samego oelu sluzy ramie* umieszczone dodatkowo na trzpieniu czlonów lancucha* które obejmuja z boku wspomniane juz panewki lozyska* dzieki czemu ustalaja one polówki czlonów lancucha w kierunku promieniowym i osiowym* Wszystkie te starania swiadcza o tym, ze nadzwyczaj trudne jest zapewnienie wlasciwego - z geometrycznego punktu widzenia - ksztaltu korpusu przegubu lub powierzchni wspólpracujacej panewki kulistej, zwlaszcza we Wszystkich warunkach pracy* jezeli czlony lancucha w plaszczyznie osiowej sa podzielone na dwie polówki* które nie tylko musza byc zespolone ze soba, lecz równiez musza byc utrzymane w swojej plaszczyznie styku, przeciwstawiajac sie ruchom wzglednym* Nalezy przy tym zauwazyc* ze znany lacznik lancuchowy stosuje sie jedynie do przenoszenia sil rozciagajacych, przy czym korpusy przegubów kulowych i otaczajace je panewki kuliste osiu¬ ja sie wzajemnie, poniewaz lancuch jest stale naprezony* Natomiast w przypadku dzialania2 129 878 a12 poprzecznych. - przy czym lancuch musialby byc prowadzony W kanale lub tym podobnym prowadzeniu - Istnieje niebezpieczenstwo wyboczenla sasiadujacych czlonów lancucha, przy czym uaktywniaja sie sily, oddzialujape oddzielnie na polówki czlonów lancucha i wywo¬ luja niebezpieczenstwo wzglednego przesuniecia tych czlonów• Zadaniem wynalazku jest skonstruowanie lacznika przegubowego kulowego, skladajacego sie z czlonów, podzielonych w plaszczyznie osiowej, w którym obydwie polówki sa polaczo¬ ne za pomoca prostych srodków w monolityczna calosc, w taki sposób, ze czlony lancucha tworza jakby jeden element* Innymi slowy, lancuch posiada takie wlasnosci, jakie posia¬ dalby, gdyby to bylo mozliwe, mianowicie korpus przegubu kulowego powstaje w zamknietej panewce kulistej przez "przyrost", przy czym nie byloby konieczne zapewnienie srodków w celu wprowadzenia korpusu przegubu kulowego do panewki kulistej i utrzymania go w tym polozeniu* Oznacza to, m.in. nieograniczone mozliwosci zastosowania lancucha, pomimo po¬ dzialu czlonów lancucha, równiez do procesu przesuwania i w danym przypadku napedzania go za pomoca kól lancuchowych* Zwlaszcza z tego punktu widzenia, zastosowanie czlonów lancuchowych, podzielonych w plaszczyznie osiowej moglo nie byc uwienczone sukcesem, poniewaz w kanale prowadzacym lancucha, zwlaszcza ze strony kól lancuchowych, na obie polówki tego samego czlonu lancuchowego oddzialuja, rózne sily, przy czym uklady sil oddsialujaoych na poszczególne czlony moga sie zmieniac, tym bardziej, ze czlony lan¬ cucha moga obracac sie wzajemnie, tak ze plaszczyzny podzialu sasiednich czlonów lancu¬ chowych sa róznie skierowane. Oznacza to, ze przykladowo kolo lancuchowe zaczepia o obie polówki tego samego czlonu, natomiast w przypadku nastepnego czlonu - tylko o jedna polów¬ ke, odpowiednio do okolicznosci, poniewaz czlon przekrecil sie wokól swojej osi tak, iz jest zwrócony do kola lancuchowego tylko jedna polówka* Pomimo podzialu czlonów lancuchowych w plaszczyznie osiowej, lacznik przegubowy wed¬ lug wynalazku dzieki cechom znamiennym posiada takie wlasciwosci, jak gdyby czlony lancu¬ chowe byly wykonane jako jedna calosc i jak gdyby korpus przegubu kulowego powstawal w panewce kulistej sasiedniego czlonu lanoucha. Stan taki powstaje glównie dzieki temu, ze pierscienie mooujace zespalaja promieniowo obydwie polówki czlonów lancuchowych nie tylko w rodzaju obreczy, lecz równiez uniemozliwiaja jakiekolwiek przesuniecie czlonów w ich powierzchniach styku przez ich wzajemne podpieranie sie i uzupelnianie. I tak np. pierscienie mooujace przeciwstawiaja sie osiowemu przesunieoiu, podobnie jak dzieje sie to w przypadku blokowania, gdzie nawet najmniejsza sila tarcia wywoluje bezposrednie zwie¬ kszenie sily docisku, prostopadlej do sily tarcia. Polaczenie przez pierscienie mocujace oddzialuje przy tym nie tylko na panewke kulista, leoz równiez na oddalone korpusy prze¬ gubów kulowych tego samego czlonu, dzieki czemu zapewniony jest prawidlowy geometrycznie ksztalt kulisty, do czego nie przyczynia sie - jak we wstepnie wymienionym lancuchu - pa¬ newka lozyskowa sasiedniego czlonu.Dzieki odsadzeniu, korpus przegubu kulowego posiada wspólsrodkowe kuliste powierzch¬ nie lozyskowe o róznych promieniach krzywizny, przy czym powierzchnia lozyskowa o mniej- . szym promieniu krzywizny, tzn. odsadzenie w przyblizeniu pólkoliste, znajduje sie przed powierzchnia lozyskowa o wiekszym promieniu krzywizny, patrzac w kierunku sasiedniego czlonu* V ramach tego uksztaltowania, niniejsza postac wykonania wykazuje pewne podobiens¬ two do lacznika przegubowego kulistego, znanego z opisu patentowego RFN 2 220 259. VJ przy¬ padku tego znanego lacznika, stosowanego takze do procesu przesuwania, chodzi jednakze o zmniejszenie promieniowych wymiarów przegubów kulowych, a jednoczesnie o zmniejszenie sil tarola, dzialajacych na lancuch w kanale prowadzacym, W tym celu pólkolista powierz¬ chnia lozyskowa jest osadzona na koncu waskiego wystepu, rozszerzajacego sie stozkowo ku powierzchni lozyskowej o wiekszym promieniu, który sluzy jednoczesnie do rozwierania pa¬ newki kulistej, podzielonej przez szczeliny na segmenty, przy czym korpusy przegubu kulo¬ wego, uksztaltowane wlasoiwie stozkowo* mozna wprowadzac w panewke kulista* przy jedno¬ czesnym jej rozszerzaniu* Nalezy przy tym zauwazyc, ze w znanym laczniku czlony lancuchowe129878 3 sa zaopatrzone wprawdzie w szczeliny przeblegajaoe w kierunku wzdluznym, to nie sa jednak podzielone na dwie niezalezne od siebie polówki, tak ze oddzielone od siebie szczelinami segmenty ozlonów lanouoha sa zespolone ze soba w jedna calosc, a zgodnie z tym moga poru*, szac sie wzgledem siebie jedynie prpmieniowo, poza tym nie maja Innych mozliwosci ruchu* Ta budowa jednoczesciowa okazala sie konieczna dla niezbednego zachowania prawidlo¬ wej geometrycznie postaci powierzchni lozyskowych i szczególnie godne uwagi jest to, ze powierzchnia lozyskowa korpusu przegubu kulowego, wykonujaca proces przesuwania, nie posiada szczelin* Natomiast w laczniku wedlug wynalazku obydwie polówki czlonów lancucha, podzielonych w plaszczyznie osiowej sa tak polaczone ze soba, ze wykazuja wlasciwosci ozlonu lancuchowego, skladajacego sie z jednego odlewu, i to równie* w obszarze odsadzo¬ nego korpusu przegubu kulowego, mimo ze pierscienie mocujace sa usytuowane jedynie w obszarze panewki kulistej* Inaozej mówiac oznacza to, ze panewka kulista nie ma funkcji mooujaoej w odniesie¬ niu do ulozyskowanego w niej korpusu przegubu kulowego* I tak np* tego rodzaju lancuoh mozna stosowac bez problemów Jako rodzaj lacznika przesuwnego, w którym korpusy przegubu 'kulowego pierwszego czlonu lancucha moga zaczepiac bezposrednio o przesuwany przedmiot, przykladowo o czesc maszyny* Nawet gdy punkt zaczepienia pomiedzy ta czescia maszyny a najbardziej wysunietym do przodu czlonem lancucha zmienia sie, wskutek niedokladnosci lub obrotu lancucha i/lub czesci maszyny, co powoduje, ze sily poprzeczne oddzialaja zasadniczo jedynie na polówke pierwszego czlonu lancucha, nie wywoluje to zadnych konse¬ kwencji, poniewaz czlony lancucha maja wlasciwosci, charakterystyczne dla elementu wyko¬ nanego jako jedna calosc* Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania na podstawie rysun¬ ku, na którym fig* 1i2 przedstawiaja po jednej odmianie lacznika, prowadzonego w rurze, a fig* 3 - szczegól odmiany wedlug fig* 2, w powiekszeniu* Czlony lancucha 1 sa podzielone w plaszczyznie osiowej na dwie polówki 111 12, które sa ze soba polaczone przez zlacze pierscieniowe 2* Kazde ze zlaczy pierscieniowych 2 zawiera po jednym pierscieniu mocujacym 3, który kazdorazowo strona czolowa przylega do pierscieniowego ramienia k i przy tym jest zamocowany pomiedzy tym pierscieniowym ramie* niem kt a jednym pierscieniem osadczym rozpreznym 5» W tym celu pierscienie osadcze roz¬ prezne 5 wchodza w rowki 6* Pierscienie mocujaoe 3 maja prostokatny przekrój poprzeczny, przy czym obejmuja one szczelnie promieniowa powierzchnie piersoieniowa 7 czlonów lanou- oha* V tej postaci wykonania pierscienie mooujaoe maja dwie plaskie powierzchnie ozolowe, które moga sluzyc jako osiowe powierzchnie podparcia, oraz ozynna promieniowo powierzchnie mooujaoa w postaoi wydrazonego cylindra* Pierscienie osadoze rozprezne maja równiez prosto¬ katny przekrój poprzeozny. Jak jest to widoczne na rysunku po lewej stronie, obydwie polówki 11 i 12 czlonów lancucha 1 sa polaczone jedynie przez zlacza piersoieniowe 2, two¬ rzac jedna calosc, dzieki ozemu zbyteczne jest zespalanie w jakikolwiek sposób obydwu po¬ lówek korpusu 8 przegubu kulowego, nie mówiac juz o panewce lozyskowej* Jak juz wspomniano na wstepie, korpus przegubu kulowego 8 ozlonu lancucha posiada w przyblizeniu pólkoliste odsadzenie 82 i piersoieniowa powierzchnie lozyskowa 81, której krzywizna jest okreslona przez promien* Panewki przegubowe 9 maja odpowiednie powierzch¬ nie 91 i 92 lozysk wspólpracujacych* Uklad jest tak rozwiazany, ze pierscienie mooujaoe 3 lub pierscienie osadoze rozprez¬ ne 5 zlaoz pierscieniowych 2 sa umieszczone kazdorazowo w obszarze powierzchni lozyskowych 81, 82 lub powierzchni 91, 92 lozysk wspólpracujacych* DzialanJe rozprezne, powstale w tych obszarach Jest przenoszone bezposrednio na odpowiednie zlacze pierscieniowe i tam jest calkowicie neutralizowane* Przy tym wykluczone jest jakiekolwiek naruszenie prawidlowej gsumsli^omuej pestaoi lozyska przegubowego* Tak wiee zlacze- pierscieniowe - zapewniaja równiez istnienie poprawnej postaci geometrycznej korpusów przegubów kulowych, a wlasci¬ wie obydwu powierzchni lozyskowych o zróznicowanych krzywiznach tych korpusów* To samo do¬ tyczy równiez pierscieniowego ramienia oraz wyoblonej powierzchni prowadzacej 13,znajduja«- oej sie na zewnetrznej stronie pierscieniowego ramienia, która jest prowadzona w przedsta-h 129 878 wionym przykladzie wykonania w rurze prowadzacej 14* Przy tym mozliwe Jest prawidlowe utrzymanie niezbednego minimalnego luzu podczas pracy lacznika* Znaozenie tego faktu mozna sobie wyobrazic po stwierdzeniu, ze przedmiot wynalazku przedstawiony jest na rysunku w duzym powiekszeniu* Duze sily napedowe lub sily rozruohowe moga byc faktycz¬ nie przenoszone podczas pracy w ruchu obiegowym, lub posuwisto-zwrotnym przy znacznie mniejszych wymiarach promieniowych czlonów lancucha* TJ praktyce potwierdzilo sie do¬ godne stosowanie czlonów, wykonanych z tworzywa sztucznego przez odlewanie cisnieniowe* V odmianie przykladu wykonania wedlug fig* 2 kazde zlacze pierscieniowe jest uksztaltowane jako jedna calosc, skladajaca sie z pierscienia 21, który ma powierzchnie mocujaca 22 w rodzaju wydrazonego cylindra, co jest widoczne zwlaszcza na fig* 3* Powierzchnia ta przylega szczelnie do cylindrycznej powierzchni wspólpracujacej 7 ozlo- nów lancucha* Zgrubienie 23 pierscienia 21, majace w przekroju poprzecznym postac zebów pily, wchodzi w rowek 6 w rodzaju haka* Pierscien 21 ma sferyczna powierzchnie zewnetrz¬ na 2kf stanowiaca zasadniczo przedluzenie powierzchni prowadzacej 13* Przy tym przekrój poprzeozny pierscienia 21 zmniejsza sie w kierunku zgrubienia 23 pierscienia, a w jego obszarze pierscien ma wieksza podatnosc niz w obszarze powierzchni mocujacej 22, przy zalozeniu wykonania z odpowiedniego materialu* Material pierscienia 21 jest tak dobrany* ze przy jednoozesnym elastycznym rozszerzeniu moze on byc nasuwany na cylindryczne od~ oinki 25, odsadzone wzgledem pierscieniowego ramienia kf które to odcinki zawieraja powierzchnie wspólpraoujaoa 7 i rowek 6* Zgrubienie 23 tworzy wiec zlacze zatrzaskowe* Korzystnie jego boczna scianka nosna 26 jest równiez skosna, dzieki czemu pierscien 21 i pierscieniowe ramie 4 przylegaja szczelnie do siebie swoimi powierzchniami bocznymi* Dzieki zastosowaniu opisanych' srodków wykluczony jest ruoh wzgledny pomiedzy oby¬ dwiema polówkami czlonów lancucha, przy czym kazdy czlon lancucha stanowi absolutna ca¬ losc* Wplywy zewnetrzne, np* nierównomierne tarcie w rurze prowadzacej lub kola lancu¬ chowe, jak równiez wzajemne oddzialywanie czlonów lancuoha, nie wywoluja odksztalcenia czlonów* Ponadto pierscienie 21 wspólpracuja z kolami lancuchowymi i innymi organami na¬ pedowymi* Dzieki temu znosza sie.róznice, wynikajaoe z wzajemnego polozenia czlonów lancucha* Godne uwagi jest równiez to, ze laoznik wedlug fig* 2 montuje sie bez zastoso¬ wania narzedzi, poniewaz pierscienie 21 o duzych, lecz równiez dowolnie malych wymiarach promieniowych, mozna nasunac recznie na wystepy 25* tf tak samo prosty sposób mozna za pomoca pilnika sciernego usunac pierscienie 21* Czlony lancucha 1 zlacza pierscieniowe moga byc uksztaltowane w calosci lub czesciowo z tworzywa sztucznego* 1/ przykladzie wy¬ konania wedlug fig* 1, pierscienie rozporówo-osadcze 5 sa wykonane jednak ze stali i w da¬ nym wypadku pierscienie mocujace - z metalu* U przykladzie wykonania wedlug fig* 2 pierscien mocujacy i pierscien rozporowy-osadczy sa zespolone w jeden pierscien 21, któ¬ rego jeden odoinek o wiekszej grubosci scianki stanowi pierscien mocujacy, a drugi odci¬ nek o zmniejszajacej sie grubosci solanki i ze zgrubieniem stanowi pierscien rozporowy- osadczy* Zastrzezenia patentowe 1* Lacznik przegubowy kulowy, skladajacy sie z czlonów, które na jednym koncu po¬ siadaja korpus przegubu kulowego, a na drugim konou panewke kulista, w której jest ulo¬ zyskowany korpus przegubu kulowego sasiedniego czlonu, przy czym kazdy czlon lancuoha Jest podzielony w plaszozyznie osiowej na dwie polówki, a w koncowym obszarze panewki kulistej zawiera zlaome piersoleniówe, znamienny t y m, ze korpus /8/ przegu¬ bu kalowego zawiera w przyblizeniu pólkoliste odsadzenie /82/, w którego obszarze panew- ka kulista /9/ Jo«t otoczona przez drugie zlacze pierscieniowe /2/, przy czym obydwa zlacza pierscieniowe /2/ zawieraja pierscienie mooujace /3, 21/, przylegajace szczelnie do powierzchni wspólpracujacych /7/ panewki kulistej /9/*129 878 5 2* Lacznik wedlug zastrz* 19 znamienny tym, ze powierzchnie wspólpracu¬ jace /7/ panewki kulistej /9/ i zaczepiajace o nie powierzchnie czynne /ZZ/ pierscieni mocujacych /3, 21/ sa uksztaltowane cylindrycznie* 3« Lacznik wedlug zastrz* Z^znamienny tym9ze powierzchnie wspólpra¬ cujace /7/ znajduja sie po przeciwnych stronach pierscieniowego ramienia /k/ panewki przegubowej /9/# k. Lacznik -wedlug zastrz. 3, znamienny t y m9 ze pierscienie mocujace /3, 21/ sa podparte osiowo przez czesci rozporowe /5f 23/f wchodzace w rowek pierscieniowy /e/ panewki kulistej /9/. 5. Lacznik wedlug zastrz* *l9 znamienny t y n, ze zawiera pierscienie mocujace /3/ i oddzielne pierscienie osadcze-rozprezne /5/« 6* Lacznik wedlug zastrz* 5, znamienny tym9ze pierscienie osadcze rozprezne /5/ maja prostokatny przekrój poprzeczny, 7* Lacznik wedlug zastrz* 4y znamienny tym9ze pierscienie mocujace /21/ zawieraja czesci /23/» wchodzace w rowek pierscieniowy /6/ i bedace w jego obszarze elastycznie rozszerzalne* 8* Lacznik wedlug zastrz* 7, znamienny t y my ze pierscienie mocujace /ZA/ w obszarze czesci /23/f wchodzacych w rowek pierscieniowy /6/ maja zmniejszony przekrój poprzeczny* 9* Lacznik wedlug zastrz* 7, znamienny tym9ze wchodzace w rowek /6/ czesci /23/ pierscieni mocujacych /21/ sa uksztaltowane w postaci zebów pily i zawieraja ukosna boczna sciane nosna /Zó/f zaczepiajaca o soianki rowka* 10* Lacznik wedlug zastrz* 29 znamienny t y c, ze panewka kulista /9/ pomiecLzy pierscieniami mocujacymi /3* 21/ ma powierzchnie prowadzaca /13/ w postaci wy¬ cinka kuli* 11. Lacznik wedlug zastrz* 10, znamienny t y my ze pierscienie mocuja¬ ca /3t 21/ swoja powierzchnia zewnetrzna /Zh/ tworza kazdorazowo przedluzenie powierz¬ chni prowadzacej*129 878 11^ 5v 3 91 3 p 1 5 ? ,13/ /3 5 / / IW 92 12 6 7 22 A 7 6 Fig. 1 25 2V 13 4 7 22 6 23 26 PracowniaPoligraficzna UP PRL. Naklad 100 egz.Cena 100zl PL PL PL PL PL