PL124387B1 - Ambrosia timber beetle attractant - Google Patents

Description

Opis patentowy opublikowano: 31.12.1984 124387 Int. Cl3 A01N 27/00 Twórca wynalazku: Uprawniony z patentu: Borregaard Industries Limited, Sarpsborg (Norwegia) Srodek zwabiajacy drwalniki Ambrosia Wynalazek dotyczy srodka przyciagajacego drwa¬ lniki Ambrosia (Trypodendron), które stanowia po¬ wazny szkodnik w lasach.Dwoma najwazniejszymi gatunkami tego szkod¬ nika jest T. lineatum, atakujacy drzewa iglaste oraz T. domestieum, atakujacy drzewa lisciaste.Jednym ze sposobów zwalczania drwalników Ambrosia oraz innych chrzaszczy kornikowatych jest stosowanie srodków szkodnikobójczych, jed¬ nakze srodki te maja ograniczone zastosowanie, glównie z dwóch powodów. Po pierwsze, trudno jest osiagnac dobry efekt, powniewaz szkodniki te przebywaja wiekszosc czasu ukryte pod kora, a ponadto wskazane jest, o ile moznosci, unikanie srodków chemicznych, które moglyby zaklócic sy¬ stem ekologiczny lasu.W dziedzinie zwalczania korników w ostatnich latach prowadzono intensywne poszukiwania no¬ wych metod. Stwierdzono, ze mogloby byc korzy¬ stne zaklócenie systemu komunikowania sie kor¬ ników, który ma nature glównie chemiczna. W pewnych warunkach chrzaszcze wytwarzaja sub¬ stancje, sluzace do komunikacji, miedzy innymi z zywic zawartych w atakowanych drzewach. Sub¬ stancje te wydzielane sa do otoczenia i dzialaja na inne osobniki tego samego gatunku. Substancje takie, zwane feromonami, sa szeroko rozpowszech¬ nione w naturze; owady wyczuwaja je nawet w bardzo malych ilosciach.Wykrycie tego rodzaju substancji stymuluje pew- 10 20 25 ne reakcje u osobnika, który na nie natrafil. Pe¬ wne substancje komunikacyjne daja efekt przy¬ ciagajacy, inne zas, np. moga dawac efekt pobu¬ dzajacy lub alarmujacy.Wiadomo, ze feromon 3,3,7-dwumetylo-2,9-diok- satricyklo [3,3,1,OMjnonan, zwany lineatyna, stano¬ wi wazny skladnik systemu sygnalizacyjnego drwalników Ambrosia.Wiadomo równiez, ze drwalniki Ambrosia wy¬ bieraja poszczególne pnie lub klody drzew, pod¬ czas gdy inne klody w tyni samym stosie nie zo¬ staja zaatakowane. Zalozono, ze powodem tego zjawiska jest fakt, ze lineatyna, która niewatpli¬ wie wywiera dzialanie przyciagajace na drwalniki Ambrosia, nie stanowi jedynego czynnika odpowie¬ dzialnego za atakowanie poszczególnych pni lub klód.W celu sprawdzenia tej teorii umieszczono per¬ forowane cylindryczne pulapki, udajace pnie drzew, zawierajace wewnatrz syntetyczna lineaty- ne. Zamontowano tez pulapki do chwytania szkod¬ ników w locie, zawierajace lineatyne jako jedyny srodek zwabiajacy; pulapki te zwabialy owady w locie, które w tym czasie nie atakowaly drzew.Stwierdzono podczas tych testów, ze w perforo¬ wanych cylindrycznych pulapkach chwytano mala ilosc owadów, zas w pulapkach zwabiajacych kor¬ niki w locie — znaczna ich ilosc. Potwierdzilo to przypuszczenia, ze lineatyna powoduje skupianie sie w danej okolicy, ale nie wystarcza do spowo- 124 387124 3 dowania atakowania klody (to jest cylindrycznej perforowanej pulapki). Jednakze, poniewaz perfo¬ rowane pulapki cylindryczne róznego rodzaju sa z innych wzgledów wygodniejsze niz pulapki do chwytania owadów w locie, byloby bardzo wska- 5 zane, aby mozna je bylo stosowac do zwalczania drwalników Ambrosia.Wiadomo, ze etanol wywiera niewielki, ale wy¬ krywalny wplyw zwabiajacy na drwalniki Ambro¬ sia i ze a-pinen wzmaga ten efekt w stosunku do io T. lineatum, ale drastycznie go obniza w stosun¬ ku do T. domesticum. Stwierdzono nieoczekiwanie, ze srodek zwabiajacy skladajacy sie z lineatyny i etwiolu_praz ewentualnie z innych naturalnych sk»Aiik$w 4rzlewa Cntrmalnie atakowanego przez 15 drwalniki Ambrosia^ Umieszczony w perforowanej cylindrycznej pulapcef przyciaga wielokrotnie wie¬ cej owadów *hizM»mallineatyna.*Fatet tej£Tritfzrra wytlumaczyc tym, ze lineatyna zwabia chrzaszcze do danego obszaru, podczas gdy 20 etanol i inne naturalne skladniki prowokuja atak chrzaszcza. W przypadku cylindrycznych perforo¬ wanych pulapek atak taki polega na tym, ze drwalniki wpelzaja przez otwory w pulapce, gdzie zostajaschwytane. 25 Jako substancje wystepujace w naturze, które mozna stosowac do zwabiania T. lineatum mozna wymienic terpeny takie jak a-pinen, ^-pinen i mircen.Za pomoca srodka zwabiajacego, skladajacego 3& sie z'lineatyny i etanolu i ewentualnie innych na- turalnychj wyzej wymienionych skladników, schwy¬ tano znaczne ilosci szkodliwych owadów. Ponizej opisane testy ilustruja obszernie wynalazek. Sto¬ sowano 3 typy pulapek. Jeden typ stanowila pu- 35 lapka do chwytania owadów w locie, skladajaca sie z okienka z polietylenu o rozmiarach 60X55 cm, przywiazanego do sznurków rozciagnietych miedzy drzewami, ponad lejkiem aluminiowym o srednicy 60 cm, wyposazonym w sloik do ehwy- 40 tania. Pulapka ta dalej zwana bedzie „pulapka okienkowa". Druga pulapka stanowila stozkowy, perforowany cylinder o wysokosci 100 cm, sredni¬ cy na górze 20 cm i na dole 35 cm. Pulapka za¬ wierala otwory o srednicy 2,5 mm, przy czym ze- 4& wnetrznie powierzchnia jej byla lekko szorstka, zas wewnetrzna gladka, aby owady nie mogly u- ciec. Tego rodzaju pulapka zwana bedzie dalej „pulapka stozkowa". Trzeci rodzaj pulapki stano¬ wila rura cylindryczna o wysokosci 120 cm, sred- 5° nicy 12 cm, zaopatrzona w sloik do chwytania na dole i w otwory takie, jak w pulapce stozkowej.Tego rodzaju pujpka zwana bedzie dalej „pulap¬ ka rurowa".Etanol sam lub w mieszaninie z «-pinenem w 55 stosunku 4 czesci etanolu na 1 czesc «-pinenu na¬ lewano ze szklanych fiolek o dlugosci 50 mm i srednicy 9 mm, przykrytych perforowanymi zaty- czkami z tworzywa sztucznego. Czysta lineatyne, rozcienczona n-pentanem w stosunku 1 :100 nale- fio wano za pomoca kapilary szlkanej (dlugosci 40 mm i srednicy 0,9 mm), zamknietej na dole. Calkowita ilosc 1,5—2,0 mg rozcienczonej lineatyny na pu¬ lapke powodowala chwytanie znacznej ilosci owa¬ dów w ciagu kilku dni. Fiolki i kapilary zawie- 65 4 rajace wyzej wymienione substancje przymocowa¬ ne byly do pulapek okienkowych i do dna we¬ wnatrz pulapek stozkowych i rurowych. Pulapki ustawiono w ukladzie kwadratowym.W niektórych testach nie stosowano pustych pu¬ lapek, poniewaz wczesniejsze testy wykazaly, ze dla pustych pulapek okienkowych zdarzaja sie jedynie przypadkowe schwytanie pojedynczych o- wadów. Uzyskane wyniki ilustrowano na nastepu¬ jacych tablicach.Tablica I Chwytanie T. domesticum w pulapkach okienko^ wych zawierajace lineatyne jako przynete Przyneta Lineatyna + etanol Lineatyna + a-pinen Lineatyna + etanol + a-pinen Srednia ilosc (oraz ilosci krancowe) korników schwyta¬ nych 156(141-171) 45,5 (42—50) 37,5 (23—52) Stosunek plci cT:9 1 :0,84 1 : 0,46 1 :1,27 Jak wynika z tablic, schwytano znaczna ilosc T. lineatum z przyneta zawierajaca lineatyne i eta¬ nol, a najlepsze wyniki uzyskano gdy srodek za¬ wieral równiez trzeci skladnik, taki jak a-pinen.Zwiekszenie efektu najbardziej daje sie zauwazyc, gdy srodek umieszcza sie w perforowanych cylin¬ drycznych pulapkach, typu stozkowego lub ruro¬ wego.Ilosc aktywnych skladników, lineatyny i etano¬ lu i ewentualnie trzeciego skladnika, takiego jak a-pinen, w mieszaninie najkorzystniej; dobiera sie tak, aby srodek przez caly czas jego stosowania emitowal wszystkie wymienione skladniki, to jest aby skladniki aktywne zuzywaly sie mniej wie¬ cej w tym samym czasie.Równomierne parowanie mozna osiagnac zarów¬ no przez zmienianie ilosci aktywnych skladników w srodku jak i przez zmiane postaci srodka.Srodek moze np. skladac sie z wielowarstwowe¬ go impregnowanego materialu albo skladniki akty¬ wne moga byc wtopione w staly, lotny rozpusz¬ czalnik, taki jak wosk. Ponadto skladniki mozna stosowac jak w wyzej opisanych testach, to jest w postaci skladników zawartych osobno lub w mieszaninie we fiolkach lub kapilarach lub, ko¬ rzystnie, w formie tasm. PL PL

Claims (2)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Srodek zwabiajacy drwalniki Ambrosia (Try- podendron), zwlaszcza T. lineatum, zawierajacy li¬ neatyne, znamienny tym, ze zawiera ponadto eta¬ nol i ewentualnie inne naturalne skladniki, wyste¬ pujace w drzewach atakowanych normalnie przez drwalniki Ambrosia.

2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze oprócz lineatyny i etanolu zawiera a-pinen.124 387 5 6 Tablica II Chwytanie T. lineatum w pulapkach do chwytania w locie (pulapki okienkowe) oraz w perforowa¬ nych cylindrach (stozek) z lineatyczna („lin") jako przyneta Okres Maj 18—21 Maj 21—22 Maj 22—25 Typ pulapki okienko stozek stozek okienko stozek okienko stozek okienko stozek okienko stozek Przyneta Lin. + etanol Lin. + etanol + a-pinen Lin. Lin. + etanol + a-pinen Lin. Lin. + etanol -+- a-pinen Lin. + etanol Powtórze¬ nia 9 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 Srdenia ilosc (oraz ilosci kran¬ cowe) korników schwytanych w pulapce 140 (50—232) 244,7 (219—295) 18,3 (11—26) 78 (52—95) 65,7 (43—109) 43 (31—50) 2,7 (0—5) 62,3 (52—68) 164,7 (87—266) 59 (38—86) 52 (43—58) Stosunek plci tf:9 1 : 0,96 1 : 0,67 1 : 0,17 1 : 0,76 1 : 0,70 1 : 0,57 % calko¬ witego schwyta¬ nia 34,8 60,7 4,5 41,2 34,7 22,7 1,4 18,4 48,9 17,5 15,4 Tablica III Chwytanie T. lineatum w perforowanych pulapkach cylindrycznych z lineatyna jako przyneta Typ pulapki Stozek + Rura+ + Przyneta 1 Lineatyna + etanol + a-pinen Lineatyna Lineatyna + etanol + a-pinen Lineatyna Etanol + a-pinen Kontrolna Srednia ilosc (oraz ilosci krancowe) korników schwytanych w pulapce 244,7 (219—295) 18,3 (11—26) 184,3 (103—288) 17,3 (12—24) 0,3 (9—1) 0 Stosunek plci cT:? 1 :0,7 1:0,2 % calkowi¬ tego schwyta¬ nia 93 7 91 9 + = Pulapka „Konusfalle" (Róchling, Haren/Ems, RFN) 20/35 X 100 cm ++ = Pulapka „kamror" (Borregaard, Sarpsborg, Norwegia) 12 X 120 cm PL PL