Przedmiotem wynalazku jest hydrostatyczny, wspomagany uklad kierowniczy, zwlaszcza dla po¬ jazdów samochodowych, zawierajacy reczna pom¬ pe zebata, skladajacy sie z polaczonego na stale z obudowa wewnetrznie uzebionego pierscienia ze¬ batego i ulozyskowanego w nim, zewnetrznie uze¬ bionego kola zebatego, majacego o jeden zab mniej od pierscienia zebatego, na które poprzez sprze¬ glo wychylne z luzem skretnym moze byc prze¬ noszony obrót walu napedowego wbrew sile ele¬ mentów sprezynowych, oraz z suwaka obrotowe¬ go sterujacego, który przy obrocie^ walu napedo¬ wego wbrew sile elementów sprezynowych, z ne¬ utralnego polozenia posredniego jest osiowo prze¬ suwany w obu kierunkach w zaleznosci od kie¬ runku obrotu kierownicy i w ten sposób podaje srodek cisnieniowy, doprowadzany przez reczna pompe zebata do jednej z przestrzeni cylindrycz¬ nych silownika, powodujacego ruch kierowania.Tego rodzaju hydrostatyczne, wspomagane u- czadzenie kierownicze jest znane np. z opisu zglo¬ szeniowego RFN 17 51979, Znajduje sie w nim jedna srubowa szczelina w wale napedowym, w która wchodzi kolek zabierakowy, osadzony w ste¬ rujacym suwaku obrotowym.Dzieki/zastosowaniu tego znanego srodka mozli¬ we jest uzyskanie w znany sposób osiowego prze- ' suniecia sterujacego suwaka obrotowego w grani¬ cach okreslonego luzu nastawczego.Uklad ten ma jednak te wade, ze zwój gwintu, 10 15 20 25 30 wspóldzialajacy przy osiowym przesunieciu steru¬ jacego suwaka obrotowego w wale napedowym z jednej strony i kolek zabierakowy w sterujacym suwaku obrotowym z drugiej strony powoduje to, xze wzajemne przesuniecie srodkowe i bledy pro- stoliniowosci miedzy walem napedowym a steru- * jacym suwakiem obrotowym wskutek zwiekszone¬ go tarcia prowadzi do zakleszczenia sterujacego suwaka obrotowego w jego bezluzowym pasowa¬ niu w obudowie.Nawet jezeli bledy prostoliniowosci sa bardzo male, to i wówczas przy obrocie kierownicy po¬ wstaje zwiekszone tarcie miedzy sterujacym su¬ wakiem obrotowym a bezluzowym pasowaniem w obudowie wskutek tego, ze istnieje tylko jeden ko¬ lek zabierakowy, tak ze przy przenoszeniu mo¬ mentu obrotowego, na kolku zabierakowym na¬ stepuje rozklad sil.Podczas gdy osiowa skladowa sil przesuwa ste¬ rujacy suwak obrotowy, to skladowa sil, wytwo¬ rzona w kierunku obwodowym, powoduje prze¬ chylenie, a w przypadku krancowym naprezenie sterujacego suwaka obrotowego wzgledem obudo¬ wy.Ponadto uklad ten ma te niedogodnosc, ze jako element cofajacy stosuje sie drazek skretny, usy¬ tuowany pomiedzy walem napedowym a steru¬ jacym suwakiem obrotowym, tzn. opiera sie on w sposób wymuszony na zwoju gwintu. Powoduje to zwiejkszony opór kierowania. 121 5833 121 583 4 Niedogodnoscia jest równiez to, ze wal napedo¬ wy jest polaczony z reczna pompa zebata za po¬ srednictwem sterujacego suwaka obrotowego. Dla¬ tego tez dzialajace sily powoduja odksztalcenie ste¬ rujacego suwaka obrotowego, a przez to jego szybsze zuzycie.W celu wyeliminowania tej niedogodnosci, za¬ stosowano juz wedlug opisu patentowego RFN 14 80720- jako urzadzenia nastawcze do osiowego przesuniecia sterujacego suwaka obrotowego, co najmniej dwa, a korzystnie trzy zwoje gwintu stromego w sterujacym suwaku obrotowym i od¬ powiednia ilosc kolków zabierakowych na wale napedowym. Srodki te w wiekszosci przypadków qie przynosaa-T«|{KtjK pozadanych efektów, ponie¬ waz w- tfrzypadftiKbtedów prostoliniowosci i wza¬ jemnego przesuniecia srodkowego miedzy walem nppedowymaa stejcu^cym suwakiem obrotowym si- lj oddzialywuja *tylk$ na zwój gwintu lub na ko¬ lek zabierakowy: Dlatego mozliwe jest wówczas wystapienie naprezenia pomiedzy sterujacym su¬ wakiem obrotowym a obudowa.Dalsza wada znanych ukladów kierowniczych po¬ lega na tym, ze osiowanie sterujacego suwaka o- brotowego do jego neutralnego polozenia posred¬ niego powoduje srubowa sprezyna naciskowa, dzia¬ lajaca w kierunku osiowym, tak ze przy osiowym przesunieciu suwaka sterujacego, dzialajaca w kie¬ runku osiowym sila cofajaca sprezyny osiujacej opiera sie na gwincie, co wywoluje opór uru¬ chamiania i powolny powrót sterujacego suwaka obrotowego w jego neutralne polozenie posred¬ nie.Zadaniem wynalazku jest opracowanie hydro- statystycznego wspomaganego ukladu kierownicze¬ go, w którym nie wystepowalyby wymienione wy¬ zej niedogodnosci.Zadanie to rozwiazano wedlug wynalazku dzieki temu, ze wewnatrz sterujacego suwaka obroto¬ wego umieszczona jest tuleja sprzeglowa, sprze¬ zona nieobrotowo z walem napedowym za pomo¬ ca przegubu z rowkiem krzyzowym, ustalona o- siowo pomiedzy powierzchniami rozruchu i ulo- zyskowana za posrednictwem czesci prowadzacej, jak równiez poprzez profile gwintu stromego w sterujacym suwaku obrotowym.Korzystna cecha rozwiazania wedlug wynalazku jest zwlaszcza to, ze sterujacy suwak . obrotowy jest umieszczony w obudowie jedynie z minimal¬ nym luzem. Wykluczone jest zakleszczenie steru¬ jacego suwaka obrotowego i tulei sprzeglowej, przekazujacej dalej ruch obrotowy z kierownicy, wskutek wzajemnego przesuniecia srodkowego lub bledu prostoliniowosci.Przedmiot wynalazku jest wyjasniony ponizej w dwóch przykladach wykonania na podstawie ry¬ sunku, na którym fig. 1 przedstawia hydrostaty¬ czny pomocniczy uklad kierowniczy ze sprezyna¬ mi plytkowymi, fig. 2 — obraz z fig. 1 w prze¬ kroju poprzecznym wzdluz linii II—II, fig. 3 — obraz z fig. 1 w przekroju poprzecznym wzdluz linii III—III, a fig. 4 przedstawia obraz z fig. 1 w przekroju poprzecznym wzdluz linii TV—#V.Na figurze 1, 2 i 3 przedstawiony jest wew- 10 15 20 85 30 netrznie uzebiony pierscien zebaty 1, umieszczony miedzy pokrywa 2 a zwrotnym pierscieniem po¬ srednim obudowy 3 i jest polaczony z nim i z druga pokrywa zamykajaca 4 za pomoca srub 5.Ponadto usytuowana jest reczna pompa zebata ja¬ ko urzadzenie dozujace. Przy tym zewnetrznie uze¬ bione kolo zebate 6, majace o jeden zab mniej od pierscienia zebatego 1 z pierscieniem zebatym 1 tworzy przestrzenie miedzyzebne 7 pomiedzy ze¬ bami obydwu czesci i przylegajacymi do kola ze¬ batego 6 powierzchniami czolowymi pokrywy 2 i obudowy3. .Kolo zebate 6 jest polaczone poprzez wal prze¬ gubowy 8 i kolek zabierakowy 21 z luzem skret¬ nym z tuleja sprzeglowa 9, która z kolei jest po¬ laczona nieobrotowo poprzez przegub z rowkiem krzyzowym 10 z walem napedowym 19.W wewnetrznym otworze 3A obudowy 3 ulozy- skowany jest sterujacy suwak obrotowy 20, dalej zwany „suwakiem obrotowym", wspólosiowy do tulei sprzeglowej 9. Suwak obrotowy 20 jest lo¬ zyskowany za pomoca czesci prowadzacej 12 na tulei sprzeglowej 9. Jednoczesnie w tulei sprze¬ glowej 9 i w suwaku obrotowym 20 usytuowane sa trzy profile gwintu stromego 13 i 14, wspól¬ dzialajace ze soba w ten sposób, ze tuleja sprzeg¬ lowa 9 jest lozyskowana w suwaku obrotowym 20 za posrednictwem tych zwojów gwintu 13 i 14.Suwak obrotowy 20 jest osiowo przesuwny wzgledem tulei sprzeglowej 9 za posrednictwem profili 13 i 14 gwintów stromych i jest prze¬ krecany z ograniczeniem przez ograniczniki ruchu 24. Pomiedzy tuleja sprzeglowa 9 a walem prze¬ gubowym 8 usytuowane sa sprezyny plytkowe 15 i 15a. Dwa kolki zabierakowe 21 i 22 sluza do wszechstronnego przegubowego, nieobrotowego po¬ laczenia pomiedzy kolem zebatym 6, walem prze¬ gubowym 8 a suwakiem obrotowym 20.Mozliwe jest wiec wzgledne przekrecenie mie¬ dzy tuleja sprzeglowa 9 a walem przegubowym 8 az do ograniczników ruchu 24, które wyznaczaja dwie naprzeciwlegle promieniowe szczeliny 66 w tulei sprzeglowej 9. W promieniowe szczeliny 66 wchodzi, co jest widoczne zwlaszcza na fig. 3, ko¬ lek zabierakowy 21, polaczony nieobrotowo z wa¬ lem przegubowym 8. Przy tym kolek zabierakowy 21 jest prowadzony promieniowo bez luzu w otwo¬ rze wewnetrznym tulei sprzeglowej 9.W celu osiowo nieprzesuwnego lozyskowania tu¬ lei sprzeglowej 9, oparta jest ona z jednej stro¬ ny na powierzchni rozruchowej 64 walu napedo¬ wego 19, a z drugiej strony na powierzchni 63 iarczy rozruchowej 65, przy czym tarcza rozrucho¬ wa 65 oparta jest z kolei na wale przegubowym 8.W celu regulacji cisnienia i rozdzielenia srodka cisnieniowego, obudowa 3 i suwak obrotowy 20 sa uksztaltowane w nastepujacy sposób: Centralny rowek doprowadzajacy 26 dolaczony jest do pompy wspomagajacej 27 i jest polaczo¬ ny z wnetrzem suwaka obrotowego 20 poprzez kanal doprowadzajacy 28. Dwa rowki powrotne 29 i 30, sasiadujace z rowkiem doprowadzajacym W 26, sa polaczone ze zbiornikiem 31 srodka cisnie- 40 45 70 55 605 121 583 6 niowego. Kazdy z rowków cylindrycznych 32 lub 33, lezacych obok rowków powrotnych 29, 30, jest polaczony z jedna z obydwu przestrzeni cylindry¬ cznych 34 lub 35 silownika 36. Na zewnetrznej powierzchni bocznej suwaka obrotowego 20 wyko¬ nane sa w znany sposób rowki pierscieniowe, któ¬ re w neutralnym "polozeniu suwaka obrotowego 20 umozliwiaja prawie bezcisnieniowy obieg srodka cisnieniowego z pompy wspomagajacej 27 do zbior¬ nika 31 srodka cisnieniowego, a w osiowo prze¬ sunietym polozeniu suwaka obrotowego 20 zamy¬ kaja swobodny przeplyw i jeden z obydwu row¬ ków cylindrycznych 32 lub 33 lacza z jednym z obydwu rowków powrotnych 29 lub 30.Na koncach suwaka obrotowego 20 umieszczo¬ ne sa dwa uklady 37 i 38 rozlozonych równomier¬ nie na obwodzie wzdluznych rowków rozdziela¬ jacych 39 lub 40. Wzdluzne rowki rozdzielajace 39 i 40 sa ograniczone osiowo w obydwu kierun¬ kach i swoimi krawedziami tworza krawedzie ste¬ rujace, wspólpracujace z sasiadujacymi rowkami, wykonanymi w obudowie. Wzdluzne rowki rozdzie¬ lajace 39 i 40 obydwu ukladów 37 i 38 sa prze¬ krecone wzgledem siebie o polowe podzialu ze¬ bów kola zebatego.Ponadto przewidziano jeszcze konieczne przelo¬ towe rowki wzdluzne 41 i 42 i przelotowy profil wewnetrzny z rowkami 43 do przeprowadzenia srodka cisnieniowego z kanalu doprowadzajacego 28 do jednego ukladu 38 wzdluznych rowków roz¬ dzielajacych 40.Wzdluzne rowki rozdzielajace 39, 40 sa zam¬ kniete w neutralnym polozeniu suwaka obrotowe¬ go 20. W polozeniach kierowania suwaka obroto¬ wego 20, wzdluzne rowki rozdzielajace 39 ukladu 37 sa polaczone w zaleznosci od kierunku kiero¬ wania z kanalem doprowadzajacym 28 lub z row¬ kiem cylindrycznym 32, natomiast wzdluzne ro¬ wki rozdzielajace 40 drugiego ukladu 38 sa po¬ laczone z rowkiem cylindrycznym 33 lub z kana¬ lem doprowadzajacym 28.Przestrzenie miedzyzebne' 7 lacza sie z wzdlu¬ znymi rowkami rozdzielajacymi 39 i 40 poprzez kanaly zwrotne 44, kanaly osiowe 45 i dwa ukla¬ dy otworów sterujacych 46 i 47. Uksztaltowanie kanalów zwrotnych 44 i kanalów osiowych.45 jest znane z opisu zgloszeniowego RFN, 27 18 148 i nie bedzie tutaj opisywane. Ilosc kanalów osiowych 45 odpowiada ilosci luk miejdzyzebnych pierscie¬ nia zebatego 1.Otwory sterujace 46 i 47 maja postac otworów wierconych, które wychodza z kanalów' osiowych 45 i uchodza do wewnetrznego otworu 3A w* obu¬ dowie 3. Przy tym z kanalu osiowego 45 wycho¬ dza dwa otwory sterujace 46 i 47, przykladowo z kanalu osiowego 45A — otwoTy 46A i 47A.Otwór 46A prowadzi do ukladu 37 i wzdluznych rowków rozdzielajacych 39, drugi otwór 47A pro¬ wadzi do drugiego ukladu 38 wzdluznych rowków rozdzielajacych 40.Przy obrocie blizej nie przedstawionej kierow¬ nicy, odpowiednio przekrejca sie wal napedowy 19 i tuleja sprzeglowa 9, za posrednictwem przegu¬ bu 10 z rowkiem krzyzowym, wbrew sile obyd¬ wu sprezyn plytkowych 15 i 15a. Obydwie sprezy¬ ny plytkowe sa wybrzuszone w osiowym kierun¬ ku wzdluznym i opieraja sie wzajemnie po srodku wybrzuszenia. Swoimi obustronnie odgietymi kon¬ cami 50 i 50a podpieraja sie na zbiegajacym sie powierzchniach przylegania 51 i 51a tulei sprze¬ glowej 9 i dzwigara 53 sprezyny, polaczonego nie- obrotowo z walem przegubowym 8. Fig. 2 przed¬ stawia hydrostatyczny pomocniczy uklad kierowni¬ czy w polozeniu neutralnym ze zbiegajacymi sie powierzchniami przylegania 51 i 51a. Taki uklad zapewnia to, ze elementy sprezynujace dzialaja w kierunku obwodowym. 1 Obrót walu napedowego 19 powoduje to, ze najpierw w przypadku nie obracajacej sie jeszcze recznej pompy zebatej, a tym samym nierucho¬ mego dzwigara 53 sprezyny, sprezyny plytkowe 15 i 15a sa scisniete i suwak obrotowy 20 prze¬ suwa sie w swoje polozenie robocze. Jezeli zmniej¬ sza sie sila, oddzialywujaca na wal napedowy 19, to potencjalna energia, nagromadzona w sprezy¬ nach plytkowych 15 i 15a jest' dostatecznie du¬ za do przesuniecia suwaka obrotowego 20 poprzez profil 13 i 14 gwintu stromego ponownie w jego polozenie neutralne.Zastrzezenia patentowe 1. Hydrostatyczny, wspomagany uklad kierowni¬ czy, zwlaszcza dla pojazdów samochodowych, za¬ wierajacy reczna pompe zebata, skladajacy sie z polaczonego na stale z obudowa wewnetrznie uze¬ bionego pierscienia i ulozyskowanego w nim, zewnetrznie uzebionego kola zebatego, majacego o jeden zab mniej od pierscienia zebatego, na któ¬ re poprzez sprzeglo wychylne z luzem skrecaja¬ cym moze byc przenoszony obrót walu napedowe¬ go wbrew sile elementów sprezynowych, oraz z suwaka obrotowego sterujacego, który przy obro- 10 15 20 15 30 35 45 50 55 Wskutek tego, ze tuleja sprzeglowa 9 jest od¬ dzielona od walu napedowego 19, lozyskowana jest M w suwaku obrotowym jedynie wspólpracujace zwoje gwintu stromego 13 i 14. W ten sposób wy¬ eliminowane sa promieniowe skladowe sil, które moglyby spowodowac wstepne naprezenie suwaka obrotowego 20 w wewnetrznym otworze 3A obu- 35 dowy 3. Pomiedzy tuleja sprzeglowa 9 a walem napedowym 19 istnieje nieobrotowe polaczenie za posrednictwem przegubu 10 z rowkiem krzyzo¬ wym. W tym celu wal napedowy 19 zawiera czop 55, wchodzacy nieco dluzszy od niego rowek 56 40 w tarczy wyrównawczej 57. Tuleja sprzeglowa 9 zaczepia dwiema zewnetrznymi szczekami 59 i 60 ' :¦ o dwa wybrania 61 i 62 w tarczy wyrównaw¬ czej 57 i dzieki temu unika sie bledów prosto- liniowosci i wzajemnego przesuniecia srodkowego 45 walu kierownicy za posrednictwem tego przegubu.' -..' Rozwiazanie wedlug wynalazku stosuje sie rów- * niez w innej postaci wykonania, w której np. ja¬ ko elementu cofajacego mozna uzyc drazka skret¬ nego zamiast sprezyn plytkowych 15 i 15a.121583 8 cie walu napedowego wbrew sile elementów spre¬ zynowych, z neutralnego polozenia posredniego jest osiowo przesuwany w obu kierunkach w za¬ leznosci od kierunku obrotu kierownicy i w ten sposób podaje srodek cisnieniowy, doprowadzany przez reczna pompe zebata do jednej z przestrze¬ ni cylindrycznych silownika, wywolujacego ruch kierowania, znamienny tym, ze wewnatrz steruja¬ cego suwaka obrotowego (20) umieszczona jest tu¬ leja sprzeglowa (9), sprzezona nieobrotowo z wa¬ lem napedowym <19) za pomoca przegubu (10) z rowkiem krzyzowym, ustalona osiowo miedzy po¬ wierzchniami rozruchu (63, 64) i ulozyskowana za posrednictwem czesci prowadzacej (12), jak rów¬ niez poprzez profil (13) gwintu stromego tulei sprzeglowej i profil (14) gwintu stromego w ste¬ rujacym suwaku obrotowym (20). 2. Hydrostatyczny, wspomagany uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze tuleja sprzeglowa (9) jest polaczona nieobrotowo z walem napedo¬ wym (19) za posrednictwem przegubu (10) z row¬ kiem krzyzowym. 3. Hydrostatyczny, wspomagany uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze tuleja sprzeglowa (9) jest ustalona osiowo pomiedzy powierzchniami roz¬ ruchu (64) walu napedowego (19) i powierzchnie rozruchu (63) tarczy rozruchowej (65), opartej na wale przegubowym (8). 4. Hydrostatyczny, wspomagany uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze trzy profile (13) gwin- 5 tu stromego tulei sprzeglowej (9) i profile (14) gwintu stromego w sterujacym suwaku obroto¬ wym (20) tworza razem strome polaczenie gwin¬ towe. 5. Hydrostatyczny, wspomagany uklad wedlug w zastrz. 1, znamienny tym, ze elementy sprezyno¬ we (15, 15a) sa sprzezone nieobrotowo z jednej strony z tuleja sprzeglowa (9), a z drugiej strony z walem przegubowym (6). 6. Hydrostatyczny, wspomagany uklad wedlug *5 zastrz. 1, znamienny tym, ze tuleja sprzeglowa (9) tworzy z walem napedowym (8) sprzeglo opo¬ rowe, ograniczajace wzgledne przekrecenie pomie¬ dzy walem napedowym (19) a walem przegubo¬ wym (8). * 7. Hydrostatyczny, wspomagany uklad wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze tuleja sprzeglowa (9) zawiera dwie naprzeciwlegle promieniowe szczeliny (66), 'ograniczone ogranicznikami ruchu (24), tak ze tuleja sprzeglowa (9) otacza z luzem 355 skrecajacym kolek zabierakowy <21), osadzony promieniowo, bezluzowo na wale przegubowym (8).FIG.1121 583 FIG. 2 45 4? 45 43 66 47 45 42 21 43 FIG. U PL