PL120534B1 - Biologically active agent,regulating plant growth or developmentrazvitie rastenijj - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest srodek biologicznie czynny, regulujacy wzrost lub rozwój roslin, za¬ wierajacy jako substancje czynna nowe sole ami¬ nowe podstawionego N-fosfonometylomocznika.Traktowanie roslin srodkiem wedlug wynalazku powoduje zmiane ich naturalnego wzrostu lub roz¬ woju, która poprawia rózne cechy tych roslin wa¬ zne z punktu widzenia rolniczego lub ogrodni¬ czego.Uzywany w opisie zwrot „naturalny wzrost lub rozwój" oznacza normalny cykl zyciowy rosliny, zgodny z jej cechami genetycznymi i warunkami srodowiska, przebiegajacy bez sztucznych wplywów zewnetrznych. Szczególnie korzystna cecha uzytko¬ wa srodka wedlug wynalazku jest jego zdolnosc do podwyzszania wydajnosci sacharozy w uprawach trzciny cukrowej i sorgo.Nowe sole aminowe podstawionego N-fosfono¬ metylomocznika okreslone sa wzorem 1, w którym R, R' i R" oznaczaja niezaleznie grupy alkilowe o i—4 atomach wegla, a oznacza 1 lub 2, nato¬ miast b oznacza 2 lub 3, tak ze suma a i b wynosi 4, c oznacza 1 lub 2, natomiast d ozna¬ cza 0 lub 1 tak, ze suma c i d wynosi 2.Uzywany w opisie termin „alkil" oznacza za¬ równo grupy o lancuchu prostym jak i rozgale¬ zionym. Okreslona liczba atomów wegla obejmuje granice górna i dolna.W zakresie wzoru o wzorze 1 okreslnego powyzej pewne zwiazki sa korzystne. Szczególnie R ozna- 10 15 20 30 cza korzystnie grupe izopropylowa,. R' oznacza korzystnie grupe metylowa lub etylowa, a R" oznacza korzystnie grupe etylowa. Jakkolwiek srodek wedlug wynalazku moze zawierac sole po¬ jedyncze, czyli takie, w których we wzorze 1 oba c i d oznaczaja 1, i sole podwójne, w których we wzorze 1 c oznacza 2 a d oznacza 0, to te pierwsze sa korzystniejsze od drugich, zawieraja¬ cych wiecej grup aminowych, które stanowia prze¬ szkode przestrzenna dla calkowitego zobojetnie¬ nia.Stwierdzono, ze srodek wedlug wynalazku w po¬ zadanym kierunku reguluje naturalny wzrost lub rozwój roslin, jezeli stosuje sie go bezposrednio na rosliny lub dowolna ich czesc naziemna, w okre¬ sie czasu zawartym w zakresie od 4 do 10 tygodni przed zbiorem. Zastosowanie srodka daje efekt regulacji wzrostu nie wywolujac skutku chwasto¬ bójczego. Chociaz srodek moze byc stosowany w ilosci dodstatecznej dla wywolania zniszczenia pewnych roslin, to w niniejszym tekscie rozwaza sie go jedynie jako uzyteczny w ilosciach sluza¬ cych regulowaniu naturalnego wzrostu i rozwoju roslin.Dla znawców przedmiotu bedzie oczywiste, ze taka dawka skuteczna bedzie rózna nie tylko w za¬ leznosci od uzytego zwiazku, ale równiez w zalez¬ nosci od zamierzonego skutku regulujacego, ga¬ tunków traktowanych roslin i stadium ich rozwoju i od tego, czy spodziewany efekt regulacji wzrostu 120 534120 534 ma byc trwaly czy przemijajacy. Innymi czynni¬ kami branymi pod uwage przy okreslaniu odpo¬ wiedniej, regulujacej wzrost dawki sa: stosowany sposób traktowania roslin, warunki pogody, takie jak temperatura lub opady deszczu i podobne.Regulacja naturalnego wzrostu lub rozwoju ros¬ lin na drodze dzialania chemikaliami jest wynikiem wplywu substancji chemicznej na procesy fizjolo¬ giczne zachodzace w roslinach albo moze zacho¬ dzic jako rezultat dzialania tej substancji na mor¬ fologie rosliny. Regulacja wzrostu moze byc wy¬ nikiem obu dzialan biologicznego i morfologicznego w kombinacji lub nastepujacych po sobie. l*Naau^Lreffulacja naturalnego wzrostu lub roz- \tfoAi} ^of^^awecffi| zmiany morfologiczne w ros- lkiie jest latwo zau^zalna wizualnie. Takie zmia- rp moga dotyczyc rozmiaru, ksztaltu, zabarwienia iLfi^.TJftHfSttti^ paktowanej rosliny lub dowolnych j^M^ejicJ. i?ó$jobnie, zmiany w ilosci owoców lub kwiatów moga bycTlatwo zauwazalne.Z drugiej strony, regulacja prowadzaca do zmian w procesach fizjologicznych nastepujaca wewnatrz traktowanej rosliny zwykle ukryta jest przed okiem obserwatora. Zmiany tego typu obejmuja najcze¬ sciej produkcje, umiejscowienie, magazynowanie lub uzytkowanie wystepujacych naturalnie sub¬ stancji chemicznych, takich jak hormony o orga¬ nizmie rosliny.Zmiany fizjologiczne moga stac sie zauwazalne, gdy ich nastepstwem, jest kolejna zmiana morfo¬ logiczna. Ponadto, wiele metod analitycznych zna¬ nych fachowcom umozliwia okreslenie charakte¬ ru i rozmiarów zmian wystepujacych w róznych procesach fizjologicznych.. Srodek zawierajacy poszczególne zwiazki o wzo¬ rze 1 jako substancje czynna moze sluzyc do re¬ gulowania naturalnego wzrostu lub rozwoju roslin traktowanych róznymi sposobami, przy czym po¬ winno byc zrozumiale, ze kazdy zwiazek moze nie dawac takich samych efektów regulujacych po zastosowaniu na kazdy gatunek roslin albo przy dowolnej uzytej dawce. Jak stwierdzono wyzej, reakcje beda rózne w zaleznosci od zwiazku sta¬ nowiacego substancje czynna srodka, jego dawki, gatunku rosliny i'innych czynników.Miedzy szczególnymi reakcjami regulacji wyka¬ zywanymi przez rosliny jest utrata lisci. Utrata lisci nie jest dzialaniem chwastobójczym. W rze¬ czywistosci niszczenie traktowanych roslin jest niepozadane, gdyz liscie nadal przylegaja do zabi¬ tej rosliny. Wskazane jest raczej aby roslina po¬ zostala zywaT a liscie oddzielily sie od niej i opadly.Pozwala to na dalszy rozwój produktywnych cze¬ sci rosliny i hamuje dalszy wzrost lisci. W wyniku, inne czesci rosliny wykazuja zwiekszony przyrost, dzieki czemu zbiory sa lepsze. Defolianty sa uzy¬ teczne przy takich uprawach jak len, bawelna, groch i podobne.Inna reakcja charakterystyczna dla regulacji wystepujaca przy stosowaniu srodka wedlug wyna¬ lazku jest na ogól opóznienie wzrostu wegetatyw¬ nego. Taka reakcja ma szereg zalet. U pewnych roslin takie opóznienie wzrostu powoduje ograni¬ czenie lub wylaczenie dominacji wierzcholkowej, które prowadzi do skrócenia glównej lodygi i po- 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 prawia rozgalezianie sie pedów bocznych. Ta zmia¬ na naturalnego wzrostu lub rozwoju daje rosliny mniejsze, bardziej rozkorzenione, wykazujace cze¬ sto wieksza odpornosc na zakazenie szkodnikami i susze. • ¦ • - ¦ - W przypadku trawy darniowej opóznienie wzro¬ stu wierzcholkowego jest równiez bardzo pozadane.Stwierdzono, ze zwolnienie wzrostu wierzcholko¬ wego takich traw powoduje poprawe wzrostu ko¬ rzeni i powoduje, ze trawa tworzy gesciejsza i bar¬ dziej zwarta darn. Oczywiscie takie zahamowanie wzrostu traw darniowych sluzy do przedluzania okresów czasu miedzy koszeniem trawników, pól golfowych i podobnych obszarów trawiastych.U wielu gatunków roslin, takich jak uprawy do silosowania, ziemniaki, trzcina cukrowa, buraki, winogrona, melony i drzewa owocowe opóznienie wzrostu wegetatywnego, nastepujace po zastosowa¬ niu srodka wedlug wynalazku powoduje wzrost zawartosci weglowodanów w roslinach podczas zbiorów. Przypuszczalnie, zahamowanie lub stlu¬ mienie tempa wzrostu w odpowiednim stadium rozwoju, zmniejsza zuzycie dostepnych dla rosliny weglowodanów Tia wzrost wegetatywny przy towa¬ rzyszacym temu procesowi zwiekszaniu sie zawar¬ tosci skrobi iAub sacharozy.Zahamowanie wzrostu wegetatywnego drzew owocowych objawia sie skróceniem galezi, co po¬ woduje pelniejszy ksztalt i moze równiez prowa¬ dzic do skrócenia wysokosci. Czynniki te ulatwiaja pielegnacje sadu i upraszczaja zbiór owoców.Jak wykazano w przykladach poszczególne zwia¬ zki reguluja naturalny wzrost lub rozwój trakto¬ wanych roslin w wielu róznych aspektach. Cho¬ ciaz efekty regulacyjne jako takie sa czesto po¬ zadane, czesto optymalny wynik zalezy od czyn¬ nika ekonomicznego majacego decydujace znacze¬ nie. Tak wiec nalezy zorientowac sie czy wzrost wydajnosci pojedynczej rosliny powoduje wzrost plonów na jednostke powierzchni uprawnej i czy obnizenie kosztów zbioru i/lub nastepujacej po tym obróbki jest porównywalne z wynikami uzys¬ kanymi dla pojedynczych roslin w zakresie regu¬ lacji wzrostu lub rozwoju.Srodek wedlug wynalazku jest najskuteczniejszy jezeli stosuje sie go bezposrednio na rosliny po ich wzejsciu. Jezeli srodek stosuje sie w ten spo¬ sób, to zwykle ma on postac latwych do stoso¬ wania preparatów. Typowe preparaty zawieraja skladniki dodatkowe lub nosniki rozcienczajace, które sa obojetne lub aktywne. Przykladami takich skladników lub nosników sa woda, rozpuszczalniki organiczne, olej i woda, emulsje, wodno-olejowe, srodki zwilzajace, dyspergujace i emulgujace. Pre¬ paraty te maja zwykle postac pylów, roztworów, koncentratów do emulgowania lub zwilzalnych proszków.Pyly sa gestymi proszkami kompozycji do stoso¬ wania w postaci suchej. Pyly charakteryzuja sie swobodnym rozpraszaniem i szybkim osiadaniem, dzieki czemu nie sa latwo porywane przez wiatr na tereny, gdzie ich obecnosc nie bylaby pozadana.Preparaty te zawieraja przede wszystkim substan¬ cje czynna oraz gesty, latwo rozpylajacy sie staly nosnik*5 Ich wydajnosc poprawia sie czasami dodatkiem srodka zwilzajacego a wygoda stosowania i wy¬ twarzania wymaga czesto wlaczenia w sklad srod¬ ka obojetnego, poprawiajacego wlasciwosci absor¬ pcyjne zmielonego skladnika pomocniczego. Do kompozycji pylistych wedlug wynalazku dodaje sie obojetne nosniki pochodzenia roslinnego lub mine¬ ralnego, korzystnie anionowy lub niejonowy sro¬ dek zwilzajacy i odpowiedni adsorpcyjny dodatek pomocniczy pochodzenia mineralnego.Odpowiednimi grupami obojetnych nosników sta¬ lych do stosowania w kompozycjach pylistych sa organiczne lub nieorganiczne proszki, które maja wysoki ciezar wlasciwy i sa bardzo latwo lotne.Charakteryzuja sie one równiez mala powierz¬ chnia wlasciwa i slaba zdolnoscia absorpcji cie¬ czy.Odpowiednimi skladnikami pomocniczymi wspo¬ magajacymi mielenie sa gliny, ziemie okrzemkowe i syntetyczne wypelniacze mineralne pochodzace od krzemionki i krzemianu. Sposród jonowych i niejonowych srodków zwilzajacych najbardziej odpowiednie sa substancje znane jako emul¬ gatory i srodki zwilzajace. Chociaz korzystne sa srodki stale ze wzgledu na latwosc ich zmieszania z preparatem, to do preparatów moga byd doda¬ wane równiez pewne ciekle srodki niejonowe.Korzystnymi nosnikami pylistymi sa blaszkowa- ty talk, pyrofilit, geste glinki kaolinowe, pyl ty¬ toniowy i mielony fosforan wapnia.Korzystnymi pomocniczymi skladnikami ulatwia¬ jacymi mielenie sa glina atapulgitowa, krzemion¬ ka diatomitowa, syntetyczna drobna krzemionka i syntetyczne krzemiany wapnia i magnezu.Najkorzystniejszymi srodkami zwilzajacymi sa alkilobenzeno — i alkilonaftalenosulfoniany, sulfo¬ nowane alkohole tluszczowe, aminy lub amidy kwasowe, estry izotiomianu sodu i dlugolancucho- wego kwasu, estry sulfosukcynianu sodu, siarcza¬ nowane lub sulfonowane estry kwasu tluszczowe¬ go, sulfoniany naftowe, sulfonowane oleje roslinne i dwutrzeciorzedowe glikole acetylenowe. Korzyst¬ nymi srodkami dyspergujacymi sa metyloceluloza, alkohol poliwinylowy, sulfoniany ligniny, polime- ryczne alkilonaftalenosulfoniany, naftalenosulfonian sodu, bisnaftalenosulfoniany polimetylenu i sodo- wo-N-metylowe-N-(kwas o dlugim lancuchu) tau- ryniany.Obojetne nosniki stale w pylach stanowia zwykle 30—90% wagowych calej masy kompozycji. Sklad¬ nik wspomagajacy mielenie stanowi zwykle 5—50% wagowych kompozycji, a srodek zwilzajacy 0—1,0% wagowych kompozycji. Kompozycje pyliste moga równiez zawierac inne substancje powierzchniowo czynne, takie jak srodki dyspergujace w stezeniu do okolo 0,5°/o wagowych i mniejsze ilosci srodków przeciwdzialajacych zbrylaniu i antystatycznych.Rozmiar ziarn nosnika zawiera sie w zakresie 30—50 mikronów.Roztwory ciekle zwiazków czynnych sa korzyst¬ nie preparatami uzytecznymi jako preparaty srodka wedlug wynalazku. Korzystnym nosnikiem jest woda. Zwiazki aktywne sa rozpuszczone w wodzie w takim stosunku aby roztwór mozna bylo stg- 6 sowac w ilosci 9—1875 l/ha doprowadzajac przy tym wymagana ilosc substancji czynnej.Typowe roztwory do stonowania zawieraja rów¬ niez niewielka ilosc niefitotoksycznego srodka po- 0 wierzchniowo czynnego, który poprawia zdolnosc zwilzajaca roztworu a zatem jego rozplywanie sie na powierzchni rosliny. Srodek powierzchniowo czynny uzywany jest zwykle w ilosci zawartej w zakresie 0,01—5% wagowych w stosunku do 10 wody, korzystnie w ilosci 0,05—0,5% wagowych.Srodki powierzchniowo czynne moga byc anio¬ nowe, kationowe, niejonowe, typu amfolitycznego i dwujonowego.Przykladami odpowiednich anionowych srodków powierzchniowo czynnych do uzytku w omawianych preparatach sa sole amoniowe i aminowe z meta¬ lem alkalicznym, na przyklad sodem sulfonianów alkoholu tluszczowego o 8—18 atomach w lancu¬ chu tluszczowym i sole sodowe alkilobenzenosulfo¬ nianów o 9—15 atomach wegla w lancuchu alki¬ lowym.Przykladami odpowiednich kationowych srodków powierzchniowo czynnych sa czwartorzedowe sole amoniowe dwumetylodwualkilowe, w których lan¬ cuchy alkilowe zawieraja 8—18 atomów wegla p anionem tworzacym sól jest atom chlorowca.Przykladami odpowiednich niejonowych srodków powierzchniowo czynnych sa addukty polioksyety- 3D lenowe alkoholi tluszczowych o 10—18 atomach wegla i kondensaty tlenku polietylenu alkilofenoli, w których lancuch alkilowy zawiera 6—12 atomów wegla a ilosc skondensowanego tlenku etylenu na kazdy mol alkilofenolu wynosi 5—25 moli i kon- 35 densaty tlenku polietylenu estrów sorbitanu, w któ¬ rych ilosc skondensowanego tlenku etylenu na kazdy mol estru sorbitanu wynosi 10—40 moli.Przykladami odpowiednich amfolitycznych srod¬ ków powierzchniowo czynnych sa pochodne drugo- 40 rzedowych lub trzeciorzedowych amin alifatycz¬ nych, w których jeden z podstawników alifa¬ tycznych zawiera 8—18 atomów wegla i jeden zawiera anionowa, rozpuszczajaca sie w wodzie grupe, na przyklad siarczanowa lub sulfonianowa. 4* Szczególnie odpowiednimi amfolitycznymi srodka¬ mi powierzchniowo czynnymi sa 3-dodecyloamino- propionian sodu i 3-dodecyloaminopropanosulfo- nian sodu.Przykladami odpowiednich amfolitycznych srod- 50 ków powierzchniowo czynnych sa pochodne alifa¬ tycznych czwartorzedowych zwiazków amoniowych, w których jeden ze skladników alifatycznych za¬ wiera 8—18 atomów wegla a jeden zawiera anio¬ nowa, rozpuszczalna w wodzie grupe. Szczególo- w wymi przykladami dwujonowych srodków powierz¬ chniowo czynnych sa 3-(N,N-dwumetylo-N-heksa- decyloamino)propano-l-sulfonian i 3-(N,N-dwume- tylo-N-heksadecyloamirio)-2-hydrok£ypropano-l-sul¬ fonian.•° Koncentraty do emulgowania sa zwykle roztwo¬ rami substancji czynnych w nie mieszajacych sie z woda rozpuszczalnikach wraz ze srodkiem emul¬ gujacym. Przed uzyciem koncentrat rozciencza sie woda w postaci emulsji kropelek zawieszonych 65 w rozpuszczalniku,120,534 8 : Typowymi rozpuszczalnikami koncentratów do emulgowania sa oleje roslinne, chlorowane weglo¬ wodory i niemieszajace sie z woda etery, estry i ketony.Typowymi srodkami do emulgowania sa anio- 5 nowe niejonowe srodki powierzchniowo czynne lub mieszaniny dwóch takich srodków. Przyklady obejmuja dlugolancuchowe alkilo- lub merkapta- no-polietoksyalkohole, alkiloarylopolietoksyalko- hole, estry sorbitanu kwasu tluszczowego, etery io polioksyetylenowe z estrami sorbitanu i kwasu tluszczowego, estry glikolu . polioksyetylenowego z kwasem tluszczowym lub zywicznym, kondensa¬ ty amidu alkilolu tluszczowego, sole wapniowe i aminowe sulfonianów alkoholi tluszczowych, sul- 15 foniany rozpuszalnej w oleju nafty lub korzyst¬ nie mieszaniny tych srodków emulgujacych. Srodki emulgujace stanowia 1—10% wagowych calosci kompozycji.Koncentraty do emulgowania zawieraja 15-50% 20 wagowych substancji czynnej, 40—8LfVo wagowych rozpuszczalnika i 1—1G% wagowych emulgatora.Inne dodatki, takie jak srodki powlekajace i skle¬ jajace mqga równiez byc wlaczcne w sklad kom¬ pozycji. 25 Zwilzalne proszki sa kompozycjami dyspergowal- nynii w wodzie zawierajacymi substancje czynn^, obojetny wypelniacz staly i jeden lub wiecej srod¬ ków powierzchniowo czynnych umozliwiajacych szybkie zwilzanie i zapobieganie powstawaniu kla- 30 czków podczas wytwarzania zawiesiny wodnej.Obojetne stale wypelniacze sa zwykle pochodze¬ nia organicznego, takie jak naturalne gliny, ziemia okrzemkowa i mineraly syntetyczne pochodzace od krzemionki i podobne. Przykladami takich wypel- 35 niaczy sa kaolinity, glina atapulgitowa, gliny mont- morylonitowe, syntetyczne krzemionki, syntetycz¬ ne krzemian magnezu i dwuwodny siarczan wap¬ niowy.Odpowiednimi srodkami powierzchniwo czynny- 40 mi do uzytku w takich kompozycjach sa zarówno srodki niejonowe jak anienowe oraz najbardziej uzyteczne przy wytwarzaniu suchych, zwilzalnych produktów stale postacie zwiazków znanych jako srodki zwilzajace i dyspergujace. Czasami ciekly 15 zwiazek niejonowy okreslony poprzednio jako sro¬ dek emulgujacy moze sluzyc zarówno jako srodek zwilzajacy i dyspergujacy.Najkorzystniejszymi srodkami zwilzajacymi sa alkilobenzerio- i alkilonaftalenosulfoniany, sulfono- 50 wane alkohole tluszczowe, aminy i amidy kwasów, estry izotioniariu sodu z dlugolancuchowym kwa¬ sem, estry sulfobursztynianu sodu, estry siarcza¬ nowanego i sulfonowanego kwasu tluszczowego, sulfoniany naftowe, sulfonowane oleje roslinne i dwutrzeciorzedowe glikole acetylenowe. Korzyst¬ nymi srodkami dyspergujacymi sa metyloceluloza, alkohol poliwinylowy, sulfoniany ligniny, polime- ryczne alkilonaftalenosulfoniany, naftalenosulfon- ian sodu, bisoiaftalenosulfonian polimetylenu i so- 60 dowo-N-metylo-N-(dlugolancuchowe kwasowe)tau- ryniany.Srodki zwilzajace i dyspergujace w korzystnych kompozycjach w postaci zwilzalnych proszków sta¬ nowia 0,5—5% wagowych. Obojetny wypelniacz «s 55 dopelnic kompozycje z tym, ze w razie potrzeby 0,1—1,G% wagowych wypelniacza moze byc za¬ stapione inhibitorem korozji lub srodkiem przeeiw- piennym albo oboma tymi srodkami.Preparaty w postaci zwilzalnych proszków za¬ wieraja 25—90!% wagowych substancji czynnej, 0,5—2,0% wagowych srodka zwilzajacego, 0,25—5,0% wagowych srodka dyspergujacego i 9,25—74,25% wagowych obojetnego wypelniacza.Jezeli zwilzalny proszek zawiera inhibitor koro¬ zji lub srodek przeciwpienny badz oba te srodki, to ilpsc inhibitora korozji nie przewyzsza okolo 1% kompozycji, a ilosc srodka przeciwpiennego nie przekracza okolo 0,5% wagowych kompozycji, przy czym oba te skladniki zastepuja odpowiednie ilosci obojetnego wypelniacza.Srodek wadlug wynalazku stosuje sie zwykle dowolna konwencjonalna metoda. Pyly i ciecze stosuje sie przy • uzyciu rozpylaczy pylu, spryski- waczy recznych lub wysiegnikowych i rozrzutni- ków pylu. Srodek mozna stosowac równiez z sa¬ molotów w postaci pylów lub rozproszony, ponie¬ waz sa one skuteczne w bardzo niskich dawkach.Srodek wedlug wynalazku mozna stosowac rów¬ niez przez wprowadzanie go do gleby za posrednic¬ twem systemów nawadniajacych. Zgodnie z ta te¬ chnika srodek dodaje sie bezposrednio do wody nawadniajacej bezposrednio przed nawodnieniem pola. Technike te stosuje sie we wszystkich stre¬ fach geograficznych, bez wzgledu na opady desz¬ czu, poniewaz pozwala ona uzupelnic naturalne opady deszczu w krytycznych stadiach wzrostu roslin. Zwykle stezenie substancji czynnej w wo¬ dzie nawadniajacej wynosi 10—150 czesci na milion w stosunku wagowym. Wode nawadniajaca stosuje sie korzystnie w systemach spryskiwaczy. Stoso¬ wanie takie jest najkorzystniejsze w okresie 4—10 tygodni przed zbiorem.Ilosc srodka wedlug wynalazku, która zawiera skuteczna, regulujaca wzrost i niesmiertelna dawke zalezy od charakteru roslin traktowanych srodkiem.Dawka substancji czynnej zmienia sie w zakre¬ sie 0,11—22 kg/ha, korzystnie 0,11—11 kg/ha, naj¬ korzystniej 0,56—9,0 kg/ha, przy czym aktualna dawka zalezy od calkowitego kosztu i spodziewa¬ nego wyniku uzycia srodka. Dla znawców jest oczywiste, ze kompozycje o mniejszej aktywnosci musza byc stosowane w wiekszych dawkach w celu uzyskania takiego samego stopnia regulacji wzro¬ stu roslin.Nastepujace przyklady ilustruja sposób wytwa¬ rzania substancji czynnej i skutecznosc srodka w regulowaniu wzrostu roslin.Przyklad I. Przyklad ten ilustruje wytwa¬ rzanie jednego ze zwiazków stanowiacych substan¬ cje czynna srodka wedlug wynalazku, soli morlo- -(dwuizopropyloaminowej) N,N-dwumetylo-N'-kar- boetoksymetylo-N-fosfonometylomocznika. Wytwa¬ rzanie tego zwiazku obejmuje trzy etapy rozpo¬ czynajace sie chlorometylowaniem N,N-dwumetylo- -N'-karboetoksymetylomocznika, po którym naste¬ puje reakcja Arbuzowa z trójmetylofosforynem i konwersja otrzymanego estru fosforynowego do odpowiedniego kwasu losfonowego, który z kolei zobojetnia sie dwuizopropyloamina, Produkt wyo-120 534 9 10 drebniony w etapie zobojetniania nadmiarem dwu¬ izopropyloaminy jest sola jednoaminowa. 1. Wytwarzanie N,N-dwumetylo-N'-karboetoksy- metylo-N'-chlorometylomocznika (wzór 5, schemat 1).Do naczynia reakcyjnego wprowadza sie 100 ml chloroformu, 45,4 g (0,25 mola) N,N-uwumetylo- -N'-karboetoksymetylomocznika (wzór 2) i 9,0 g (0,3 mola) paraformaldehydu (wzór 3). Podczas cia¬ glego mieszania roztworu w temperaturze poko¬ jowej dodaje sie kroplami stezony roztwór 35,4 g (21,4 ml, 0,3 mola) chlorku tionylu (wzór 4) w chlo¬ roformie. Nastepuje wzrost temperatury do 34°C.Gazowe produkty Nwydzielajace sie z mieszaniny reakcyjnej wychwytuje sie w roztworze kaustyku.Produkt wyodrebnia sie przez odparowanie roz¬ tworu i otrzymuje sie 53,4 g zwiazku, co cdpowiada calkowitej przemianie. Budowe zwiazku (wzór 5) potwierdza rezonans protonowy i spektrometria masowa. Wspólczynnik refrakcji produktu wyno¬ si nD30= 1,4782. 2. Wytwarzanie N,N-dwumetylo-N'-karboetoksy- metylo-N'-(0,0-dwumetylofosfonometylo)mocznik (wzór 7, schemat 2).Do naczynia reakcyjnego wprowadza sie 31,9 g (0,14 mola) N,N-dwumetylo-N'-karboetoksymetylo- -N'-chlorometylo-mocznik (wzór 5) i 22,0 g (0,2 mola) trójmetylofosforynu (wzór 6). Po niewielkim podwyzszeniu sie temperatury mieszanine reak¬ cyjna miesza sie w temperaturze pokojowej 30 minut, a nastepnie 1 godzine w temperaturze 50°C.Produkt wyodrebnia sie przez odparowanie i otrzy¬ muje sie 43,6 g surowego zwiazku, która potwier¬ dza sie rezonansem protonowym i spektrografia masowa. Wspólczynnik refrakcji produktu wynosi nDs°= 1,4642. 3. Wytwarzanie soli mono(dwuizopropyloamino) N,N-dwumetylo-N'-karboetoksymetylo-N'-fosfono- metylomocznika (wzór 11, schemat 3).Ester fosfonowy otrzymany w poprzednim etapie (5,9 g, 0,020 mola) umieszcza sie w atmosferze azotu i zadaje sie 6,1 g (0,056 mola) bromotrójmetylosi- lanu w temperaturze 5°C. Calosc miesza sie 4 godziny w temeraturze pokojowej a nastepnie wy¬ lewa sie do wody. Oddziela sie nierozpuszczalny olej o wadze 5,4 g. Czesc oleju zadaje sie nadmiarem dwuizopropyloaminy. Otrzymana sól ma tempera¬ ture topnienia 164—165°C. Spektrometria rezonan¬ su przy uzyciu wegla 13 wykazuje, ze produktem jest sól mono(dwuizopropyloamino N,N-dwumety- lo-N'-karboetoksymetylo-N'-fosfonometylomocznika.Stosujac podobne metody postepowania i mono- izopropyloamine zamiast dwuizopropyloaminy w ostatnim etapie przykladu I otrzymuje sie nas¬ tepujace dwu-sole monoizopropyloaminowe.Sól dwu(monoizopropyloaminowa) N,N dwume- tylo-N'-karboksymetylo-N'-fosfonometylomocznika o temperaturze topnienia 105—107°C.Sól dwu(monoizopropyloaminowa N,N-dwuetylo- -N'-karboetoksymetylo-N'-fosfonometylomocznika o temperaturze topnienia 95—99°C. < Inne zwiazki objete ogólnym wzorem 1 otrzymu¬ je sie podobnie stosujac odpowiednie zwiazki wyj¬ sciowe* 10 20 25 30 35 40 45 fO 55 60 Przyklad II. Przyklad ten ilustruje uzytecz¬ nosc trzech zwiazków o wzorze 1 do regulacji wzrostu slodkiego sorgo (Sorghum vulgare).Badano nastepujace zwiazki: Zwiazek Nazwa A Sól mono(dwuizopropyloaminowa) N,N- -dwumetylo-N'-karboetoksymetylo-N'- -fosfonometylomocznika B Sól di(jednoizopropyloaminowa) N,N- -dwumetylo-N'-karboetoks-ymetylb-N'- -fosfonometylomocznika C Sól di(jednoizopropyloaminowa) N,N- -dwuetylo-N'-karboetoksymetylo-N'- -fosfonometylomocznika.Stosowano nastepujace postepowanie: serie bia¬ lych plastykowych wazonów o srednicy 19,0 cm napelniano okolo 4,54 kg ziemi piaszczysto glinia¬ stej zawierajacej 100 czesci na milion dostepnego w handlu cis-N-Ktrójchlorometylo)tio]-4-cykloh kseno-l,2-dwukarboksimidu i 150 czesci na milion ' nawozu sztucznego 17-17-17 (zawierajacego po 17*/o wagowych kazdego ze skladników N, P2®5 * K20).Osiem nasion sorgo umieszcza sie w kazdym wa¬ zonie i wazony przenosi sie do cieplarni, w któ¬ rej utrzymuje sie temperature 27°C w ciagu dnia i 21°C w nocy. Przez okres nastepnych pieciu ty¬ godni przerzedza sie wschodzace rosliny do jednej na wazon. Wazony nawozi sie okresowo nawozem 17-17-17.Na okolo 2 tygodnie przed pojawieniem sie wie¬ rzcholków nasiennych rosliny spryskuje sie roz¬ tworami badanego zwiazku przygotowanymi z rów¬ nych ilosci acetonu i wody. System spryskujacy przedmuchuje sie dwutlenkiem wegla i podlacza sie do aparatu typu roweru. Badane roztwory stosuje sie w dawce 750 l/hektar. Stezenia roz¬ tworów okresla sie poprzednio na takim poziomie odpowiadajacym objetosciowemu dawkowaniu roz¬ tworu aby wynosil on 2,2 kg/ha i 4,5 kg/ha.Rosliny po traktowaniu umieszcza sie w cieplar¬ ni na dalsze szesc tygodni. W tym czasie rejestru¬ je sie pojawianie sie wierzcholków nasiennych i opadanie pylku kwiatowego.Po uplywie czternastu tygodni po wysianiu na¬ sion rosliny zbiera sie. Lodygi scina sie na pozio¬ mie gleby i usuwa sie klosy wraz z szypulkami.Wazy sie nasiona przypadajace na kazda lodyge okreslajac w ten sposób ciezar w stanie swiezym.Nasiona suszy sie i wazy sie ponownie okreslajac ciezar w stanie suchym. Mierzy sie równiez dlu¬ gosc szypulek. Pozostala czesc lodygi uwalnia sie od lisci i pochewek lisciowych i okresla sie ich dlugosc i ciezar. Lodygi tnie sie z kolei na krót¬ kie segmenty i zgniata w prasie hydraulicznej pod cisnieniem 13 800 N/cm2. Okresla sie ilosc wycisnie¬ tego soku jak równiez jego jakosc pod katem ca¬ losci rozpuszczalnych cial stalych. Ten ostatni po¬ miar wykonuje sie refraktometrem do soku i wy¬ raza sie jako procent wagowy soku.Kazdy badany zwiazek poddaje sie szesciokrot¬ nej replikacji w kazdej dawce. Dla celów porów¬ nawczych ocenia sie równiez szesc nietraktowa- nych roslin. Wyniki podane sa w tablicach 1 i 2.Tablica 1 obejmuje dane pojawiania sie klosów i opadania pylku. Dane zawarte w tablicy sa11 120534 12 srednimi z szesciu powtórzen. W kazdym przy¬ padku jest jasne, ze pojawienie sie klosów i opa¬ danie pylku zostaje zahamowane po zastosowaniu badanego zwiazku, zwlaszcza w 82, 84 i 86 dniu po wysianiu nasion. Zmniejszone kwitnienie jest * jedna wsltazówka wzrostu wydajnosci wytwarzania i odkladania sacharozy.Tablica 2 obejmuje srednie pomiary klosów, szypulek i lodyg oraz soku uzyskane po zbiorach. 10 Dane wykazuja, ze zmniejsza sie swiezy i suchy ciezar klosów i dlugosc szypulek, a zwieksza sie udzial procentowy cial stalych rozpuszczonych w soku wycisnietym w kazdym przypadku, kiedy stosowano badany zwiazek.Przyklad III. Podobna do opisanej w przy¬ kladzie II procedure powtarza sie do dalszego wy¬ razenia wlasciwosci regulujacych wzrost zwiazków A i B. Jednak w tych doswiadczeniach rosliny podczas spryskiwania badanymi zwiazkami che¬ micznymi byly bardziej dojrzale, czyli ich klosy zaczynaly sie juz pojawiac, a rosliny zbierano po 20 tygodniach a nie po 14. Tym niemniej wydaj¬ nosc regulacji wzrostu okreslano tak samo jak w poprzednim przykladzie II, a wyniki zestawiono w tablicach 3 i 4.Tablica 1 Srednie dane przed zbiorem Pojawianie sie klosów 0%) i opadanie pylku (%) Badany zwiazek (dawka) A(2,2 kg/ha) A(4,4 kg/ha) B(2,2 kg/ha) C(2,2 kg/ha) C(4,4 kg/ha) Dni po wysianiu . | 82 S 70 . 4 0 2 38 24 P 47 0 0 0 15 4 84 S 85 6 0 2 ' 62 73 P 73 0 0 0 3.7 39 86 S 88 6 0 2 74 86 P 82 0 0 0 48 54 •89 S 100 8 0 2 100 100 P 100 0 0 0 95 96 S — pojawienie sie klosów P — opadanie pylku Tablica 2 Srednie dane po zbiorze Badany zwiazek (dawka) A(2,2 kg/ha) A(4,4 kg/ha) B(2,2 kg/ha) C(2,2 kg/ha) C(4,4 kg/ha) Klos F 75 2 0 1 56 62 D (g) 35,0 1,0 0 0 22,3 24,8 Szypulka dlugosc (mm) 336 23 9 30 315 '311 Lodyga wysokosc (mm) 1728 1142 1003 996 1681 1730 F (g) 352 259 255 298 364 347 Wycisniety sok ilosc (g) 141 77 77 87 149 143 T (•/o wagowy) 11,4 16,2 16,1 18,9 12,6 13,3 F — ciezar w stanie swiezym D — ciezar w stanie suchym T — calkowita ilosc rozpuszczalnych cial stalych: 120 S34 13 14 Tablica 3 Dane przed zbiorem — srednie z szesciu replikacji Pojawianie sie klosów (!%) i opadanie pylku (*/o) Badany zwiazek (dawka) A(0,275 kg/ha) A(0,55 kg/ha) A(l,l kg/ha) B(0,275 kg/ha) B(0,55 kg/ha) B(l,l kg/ha) Dni po wysianiu 108 S 55,0 65,0 50,6 76,8 0 16,2 16,2 P 39,5 35,6 34,3 41,2 0 31,0 6,8 112 S P 90,6 97,5 85,6 95,6 26,8 54,3 38,1 77,5 90,0 71,2 93,1 11,8 37,5 25,6 119 S 98,7 98,1 97,5 96,8 100,0 89,3 70,6 P 98,7 98,1 97,5 96,8 98,7 86,8 60,2 S — pojawianie sie klosów P — opadanie pylku Tablica 4 Dane po zbiorze — srednie z szesciu replikacji Badany zwiazek - (dawka) A(0,275 kg/ha) A(0,55 kg/ha) A(l,l kg/ha) B(0,275 kg/ha) B(0,55 kg/ha) B(l,l kg/ha) Klos F (g) 74,4 80,5 64,4 56,1 67,0 53,5 40,6 D (g) 46,2 50,4 41,2 38,1 36,8 32,1 24,8 ' Szypulka dlugosc (mm) 311 267 269 250 302 225 168 Lodyga wysokosc (mm) 1180 1241 1291 1244 1489 1326 1299 1 f (g) 203 193 189 171 201 162 186 Wycisniety sok ilosc (g) 87,6 77,3 73,8 65,6 77,3 60,8 64,8 T (°/o wagowy) 9,6 8,2 11,4 15,8 13,7 12,0 14,7 F — ciezar w stanie swiezym D — ciezar w stanie suchym T — calkowita ilosc rozpuszczalnych cial Zastrzezenia patentowe 1. Srodek biologicznie czynny regulujacy wzrost lub rozwój roslin zawierajacy substancje czynna oraz obojetne nosniki rozcienczajace i skladniki po¬ mocnicze, znamienny tym, ze jako substancje czyn¬ na zawiera 0,5—9XP/i wagowych zwiazku o wzorze 1, w którym R, R' i R" oznaczaja niezalezne grupy alkilowe o 1—4 atomach wegla, a oznacza 1 lub 2, natomiast b oznacza 3 lub 3, tak zeby suma a i b wynosila 4, c oznacza 1 lub 2, natomiast d oznacza 0 lub 1, tak zeby suma c i d wynosila 2. 2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera zwiazek os wzo¬ rze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa. 3. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje, czynna zawiera zwiazek o wzo¬ rze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa, W R' oznacza grupe metylowa, R" oznacza grupe metylowa, a oznacza 2, b oznacza 2, c oznacza 1, ad oznacza 1. 4. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 55 jako substancje czynna zawiera zwiazek o wzorze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa, R' oznacza grupe metylowa, R" oznacza grupe ety¬ lowa, a oznacza 1, b oznacza 3, c oznacza 2, a d oznacza 0. go 5. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera zwiazek o wzorze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa, R' oznacza grupe etylowa, R" oznacza grupe etylowa, a oznacza 1, b oznacza 3, c oznacza 2, a d ozna- * cza 0.120 534 R NH,®0O) ° O na' ' PCH2NCN(R')2 (HO) d CH Wzór 1 2 c-o ÓR" o o C2H50CCH2NHCN(CH3)2 + (CH20)n+ S0CI2 ^ Wzór2 Wzór 3 Wzór 4 C2H50CCH2NCN(CH3)2+ HCl l *¦ S02f Wzór 5 CH2Ci Schemat 1 0 0 C2H50CCH2!\JCN (CH3)2 + (CH30)3P — Wz^5 CH2Cl Wiór 6 C2H50tCH2N£N(CH3)2 + CH3Cl CH2P(0CH3)2 Wzór 7 A Schemat 2120 534 O O C2H5OCCH2NCN(CH3)2+- 2BrSi(CH3,3 CH2P(0CH3)2 m0r8 Wzór 7 Q C2H50CCH2NtN (CH3)2 4- 2CH3Br I ch2p; H20 ,/OSi (CH3)3 6XOSi(CH33 Wzór 9 9 o C?H5OCCH2N CN (CH3W(CH3)3SiOH CH2P(OH)2 U Wzór 10 |HN(i-C3H7)2 o g C2H50tCH2NCN (CH3)2 I ,0H ch2p;a0 o Schemat 3 Jix0eH2N(i-C3H7; Wzór 11 PL PL

Claims (5)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Srodek biologicznie czynny regulujacy wzrost lub rozwój roslin zawierajacy substancje czynna oraz obojetne nosniki rozcienczajace i skladniki po¬ mocnicze, znamienny tym, ze jako substancje czyn¬ na zawiera 0,5—9XP/i wagowych zwiazku o wzorze 1, w którym R, R' i R" oznaczaja niezalezne grupy alkilowe o 1—4 atomach wegla, a oznacza 1 lub 2, natomiast b oznacza 3 lub 3, tak zeby suma a i b wynosila 4, c oznacza 1 lub 2, natomiast d oznacza 0 lub 1, tak zeby suma c i d wynosila 2.

2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera zwiazek os wzo¬ rze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa.

3. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje, czynna zawiera zwiazek o wzo¬ rze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa, W R' oznacza grupe metylowa, R" oznacza grupe metylowa, a oznacza 2, b oznacza 2, c oznacza 1, ad oznacza 1.

4. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 55 jako substancje czynna zawiera zwiazek o wzorze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa, R' oznacza grupe metylowa, R" oznacza grupe ety¬ lowa, a oznacza 1, b oznacza 3, c oznacza 2, a d oznacza 0. go 5. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera zwiazek o wzorze 1, w którym R oznacza grupe izopropylowa, R' oznacza grupe etylowa, R" oznacza grupe etylowa, a oznacza 1, b oznacza 3, c oznacza 2, a d ozna- * cza 0.120 534 R NH,®0O) ° O na' ' PCH2NCN(R')2 (HO) d CH Wzór 1 2 c-o ÓR" o o C2H50CCH2NHCN(CH3)2 + (CH20)n+ S0CI2 ^ Wzór2 Wzór 3 Wzór 4 C2H50CCH2NCN(CH3)2+ HCl l *¦ S02f Wzór 5 CH2Ci Schemat 1 0 0 C2H50CCH2!\JCN (CH3)2 + (CH30)3P — Wz^

5. CH2Cl Wiór 6 C2H50tCH2N£N(CH3)2 + CH3Cl CH2P(0CH3)2 Wzór 7 A Schemat 2120 534 O O C2H5OCCH2NCN(CH3)2+- 2BrSi(CH3,3 CH2P(0CH3)2 m0r8 Wzór 7 Q C2H50CCH2NtN (CH3)2 4- 2CH3Br I ch2p; H20 ,/OSi (CH3)3 6XOSi(CH33 Wzór 9 9 o C?H5OCCH2N CN (CH3W(CH3)3SiOH CH2P(OH)2 U Wzór 10 |HN(i-C3H7)2 o g C2H50tCH2NCN (CH3)2 I ,0H ch2p;a0 o Schemat 3 Jix0eH2N(i-C3H7; Wzór 11 PL PL