Przedmiotem wynalazku jest sposób pomiaru rozstawu krawedzi odniesienia na obwodzie zwróconych ku sobie powierzchni czolowej kól w zestawach kolowych wzgledem plaszczyzny srodkowej jako bazy pomiarów, dajacy w wyniku minimalne i maksymalne wartosci tych odstepów, jak tez ich sumy, które same lub po odpowiednim przeliczeniu porównywane sa z zadanymi wartosciami granicznymi, oraz urzadzenie pomiarowe pracujace na tej zasadzie.W celu osiagniecia pozadanych wlasnosci eksploatacyjnych i wlasciwej pewnosci jazdy kolejowego zestawu kolowego niezbedne jest dochowanie warunków celowych, zadanych tolerancji wymiarowych.Zadanie to wystepuje zarówno przy wytwarzaniu jak tez eksploatacji zestawów kolowych.Wiarygodna znajomosc aktualnych wymiarów eksploatowanych i zuzytych zestawów kolowych sta¬ nowi przeslanke ekonomicznego ich wykorzystania. Obok danych co do odchylen w profilu i róznic w srednicach obu kól w zestawie, zasadnicze znaczenie ma ich rozstaw. Jest to oczywiscie zrozumiale bez dalszych wyjasnien. Równie wazne jest jednakze osiowe osadzenie obu tarczy kól zestawu na jego osi.Prawidlowy bieg wózków, a tym samym calego pociagu po szynach moze byc zapewniony tylko wtedy, kiedy wszystkie kola zestawów kolowych zajma jednakowe, w ramach zadanych tolerancji, polozenie z lewej i prawej strony pionowej plaszczyzny symetrii, wspólnej dla toru, zestawów kól i wózków pojazdów kolejo¬ wych. Poniewaz jednak rozstaw obu kól w zestawie wykazuje pewna tolerancje w wymiarze niezaleznie od plaszczyzny symetrii, podanie tolerancji odstepów miedzy poszczególnymi kolami pociagu a wymieniona plaszczyzna symetrii odnosnie ich zgodnosci nie zapewnia wlasciwej oceny. Ma tu czesto znaczenie odchyle¬ nie od symetrii, co oznacza, ze róznice obu odleglosci kazdego kola wzgledem plaszczyzny symetrii nie moze przekraczac zadanej tolerancji.Oddzialujace na zestaw kól w czasie jazdy sily zewnetrzne powoduja bardzo czesto skosne ich ustawienie na osi zestawu kolowego. Kola takiego zestawu nie jada równo, a tylko „zataczaja sie**. Teruchy boczne nie moga przekraczac okreslonych granic. Omówione ruchy boczne zestawów kolowych okresla sie pojeciem odchylenia od równej jazdy, które oznacza sie litera „G". Wewnetrzny rozstaw obu tarczy kólw zestawie, tzn. odleglosc miedzy obu obrzezami obreczy kól, oznacza sie skrótem „Ar". Odstep obrzezy obreczy obu kólod idealnej plaszczyzny srodkowej oznacza sie jako Arl wzglednie Ar2.Znane sa urzadzenia pomiarowe pracujace w oparciu o patent DT-PS 1219244, w których krawedzie odniesienia na wale zespolu kól ustalane sa optycznie, a idealna plaszczyzna srodkowa jest wyznaczona wprost w polowie odstepu miedzy obu tymi krawedziami odniesienia zestawu kolowego, przy czym uznaje sie ja jednoczesnie jako plaszczyzne srodkowa wózka i toru. Za pomoca tego urzadzenia mierzy sie optycznie niezalezny od polozenia plaszczyzny srodkowej rozstaw (Ar) miedzy obu tarczami kól na powoli obracaja-2 11S 271 cym sie zestawie kolowym. Z uwagi na ewentualne ruchy bocznejednej lub obu tarczy kól koniecznejest przy tym ustalic maksymalna i minimalna wartosc Ar, jak tez zakres ruchów bocznych kazdego kola (2G).Wielkosc moznajednak zmierzyc za pomoca wymienionego urzadzenia pomiarowego tylko wtedy, kiedyoba kola w zestawie obracaja sie w plaszczyznach ruchu scisle równoleglych. Jesli wystepuja odchylenia tych plaszczyzn, to musza one byc usrednione, a mierzy sie wtedy wartosc srednia Ar,ale w zadnym przypadku nie Ar max. Poniewaz odchylenia plaszczyzn ruchu kól w zestawie zachodza przy róznym kacie ich obrotu, nie mozna tez okreslic rachunkowo rzeczywistych wartosci Ar max.Tak istotne dla warunków ruchowych symetryczne rozstawienie obu tarczy kól w zestawie wzgledem idealnej plaszczyzny srodkowej stwierdza sie w ten sposób, ze wyznacza sie optycznie wartosci Arl min. i Ar 1 max. oraz Ar2 min. i Ar2max. a nastepnie oblicza sie róznice Arl min. — Ar2 max. wzglednie Arl max.— Ar2 min. Uzyskane na tej drodze wartosci okreslane jako A Ar nie moga jednak oddac rzeczywistej sytuacji. Zadana wartosc A Ar nie moze byc przekroczona w zadnej plaszczyznie promieniowej, gdyz punkty styku kól zestawu kolowego z para szyn jezdnych znajdujasiew tej samej zawsze plaszczyznie promieniowej.Ale nie mozna w zadnym razie uznac, ze dla przykladu wartosci Arl min. i Ar2max. wypadaja zawsze naprzeciwlegle. Tymczasem takie wlasnie zalozenie staje sie niezbedne, jesli orzeczenie na podstawie wyni¬ ków obliczen i pomiarów wykonanych za pomoca omówionych, znanych urzadzen mialoby byc uznane za prawidlowe. Jesli na przyklad wymiar Arl min. jest scisle przeciwlegly do równego mu wymiaru Ar2min., a wiec wystepuje w tym samym polozeniu, a przy tym obie wartosci minimalne i obie maksymalne sa sobie równe, to oczywiscie A Ar jest równe zeru. Wynik pomiaru i obliczen przy zastosowaniu omówionego, znanego urzadzenia nie daje jednakze na A Ar wartosci równej zeru z uwagi na niezalezne od polozenia porównanie wartosci maksymalnych i minimalnych.W opisie patentowym DT-PS 1142184 ujawniono sposób pomiaru i urzadzenie do pomiaru kolowych pojazdów szynowych, za pomoca którego mozna tez ustalic idealna plaszczyzne srodkowa mierzonego zestawu kolowego. W przeciwienstwie jednak do omówionego poprzednio urzadzenia pomiarowego tu wymiary zestawu kolowego uzyskiwane sa nie na drodze optycznej a mechanicznej. Odpowiednie uklady pomiaru i wzorcowania wysterowywane sa w sposób programowy. Wyniki pomiarów obarczone sa jednak tymi samymi bledami, jak w przypadku omówionego poprzednio pomiaru metoda optyczna, jako ze i tu nie uwzglednia sie wzgledem siebie polozenia tarczy kól.Zadaniem wynalazku bylo stworzenie metody pomiarowej i urzadzenia pomiarowego, za pomoca których moznaby dokonywac wymaganych pomiarów rozstawu kól w zestawach kolowych wychodzacych z idealnej plaszczyzny srodkowej i wyznaczac wartosci maksymalne i minimalne przy odpowiednim polozeniu kól. Zadanie to rozwiazano wedlug wynalazku w taki sposób, ze dokonuje sie dodatkowo pomiaru róznicy odleglosci obu kól przy róznych ich polozeniach i wyznacza wartosc maksymalna tej róznicy, przy czym pomiary przeprowadza sie biezaco okreslajac w ciaglym procesie sumy i róznice odleglosci punktów na obwodzie kól przy ich obrocie o jednakowy kat.Urzadzenie pomiarowe pracujace na powyzszej zasadzie sklada sie wedlug wynalazku z mierników przesuniec liniowych, najlepiej typu mechanicznego, zamocowanych na wspólnym wsporniku i pozostaja¬ cych w kontakcie roboczym z dwuramienna dzwignia, przy czym wymieniona dzwignia z jednej strony i wspornik z miernikiem z drugiej strony pozostaja bezposrednio lub posrednio w kontakcie roboczym z naprzeciwleglymi trzpieniami pomiarowymi ustawionymi przynajmniej w przyblizeniu równolegle do osi zestawu kolowego.Dzieki omówionemu sposobowi i przyrzadowi pomiarowemu staje sie po raz pierwszy mozliwe dokony¬ wac scislych pomiarów wartosci minimalnych i maksymalnych wielkosci Ar i AAr w kazdej wlasciwej fazie obrotu kól i odczytywac w prosty sposób dane tych pomiarów bez dokonywania jakichkolwiek operacji rachunkowych.W korzystnym rozwiazaniu wynalazku urzadzenie pomiarowe wyposazone jest w dodatkowe mierniki przesuniec liniowych, najlepiej typu mechanicznego, z których kazdy pozostaje w kontakcie roboczym z przyporzadkowanym mu trzpieniem pomiarowym. Dzieki takiemu rozwiazaniu mozliwe jest w korzystny sposób sledzic oddzielnie ruchy poszczególnych trzpieni pomiarowych, a przez to ustalac odchylenia pla¬ szczyzny ruchu kazdego z kól zestawu.Zadanie wynalazku moze byc tez z korzyscia rozwiazane w ten sposób, ze znane elektroniczne mierniki przesuniec liniowych, cyfrowe lub analogowe otrzymuja bezposrednio lub posrednio sygnaly pomiarowe z naprzeciwleglych czujników badajacych absolutne polozenie i odchylenie plaszczyzny ruchu tarczy kól mierzonego zestawu kolowego, przy czym mierniki te przekazuja sygnaly wyjsciowe z uwzglednieniem ich kierunku zmian wielkosci mierzonych podczas calego procesu pomiarowego do dwóch czlonów liczacych, z których pierwszy biezaco je dodaje a drugi odejmuje. W tym przypadku zadanie wynalazku rozwiazane jest nie na drodze mechanicznej,jak w pierwszej wersji urzadzenia pomiarowego, a przy wykorzystaniu techniki elektronicznej wykazuje szczególne zalety w przypadkach, gdy pomiar zestawów kolowych ma byc zautomatyzowany.1U271 3 Szczególnie korzystne w uzyciu jest takie urzadzenie pomiarowe wedlug wynalazku, wykonane z wykorzystaniem elementów elektronicznych, w których dodajace lub odejmujace czlony liczace, pracujace biezaco przez caly czas pomiaru, zapamietuja za kazdym razem najwieksze lub najmniejsze wartosci sumy lub róznicy i wskazuja je lub/i rejestruja. Przy recznej kontroli mozna wtedy poniechac ciaglej obserwacji biezacych wskazan, a przy kontroli automatycznej uzyskane wartosci ekstremalne moga byc wprost przeka¬ zywane jako informacje sterujace.W zalecanym rozwinieciu urzadzenia wedlug wynalazku z wykorzystaniem elementów elektronicznych, sygnaly wyjsciowe z mierników przesuniec przekazywane sa do dalszego czlonu liczacego z tym, ze nie sa one tu porównywane, a oddzielnie rejestrowane, w celu uzyskania róznicy miedzy najwieksza i najmniejsza wartoscia tylko dla jednego wybranego kierunku zmian tak, aby mozna bylo ustalic wartosci Ar 1 min. i Ar2max., jak tez Ar2min. i Ar2max. Dane te sa miedzy innymi wykorzystywane do celów statystycznych.Wreszcie korzystne moze byc rozwiazanie, w którym sygnaly wyjsciowe z mierników przesuniec podawane sa do jeszcze innego czlonu liczacego, który wykazuje odchylenia plaszczyzny ruchu kól przez odejmowanie wartosci maksymalnej i minimalnej o tym samym znaku osobno dla kazdego z tych mierników.Bardzo korzystne jest zestawienie wszystkich tych czlonów liczacych w jednym urzadzeniu obliczenio¬ wym, ewentualnie z przylaczeniem do niego urzadzenia do rejestracji danych pomiarowych na odpowiednim nosniku informacji, np. na kartach dziurkowanych, tasmach dziurkowanych, tasmach magnetycznych, kartach magnetycznych lub tp., przy czym uzyskane w taki scentralizowany sposób i odpowiednio wykorzy¬ stane wartosci pomiarowe moznaby przez odpowiednia przystawke przekazywac do ukladu sterowania obrabiarki wzglednie do urzadzenia wytwórczego lub naprawczego.Wynalazek wyjasniono bardziej szczególowo za pomoca rysunku, na którym fig. 1 do 4 przedstawiaja zestawy kolowe, w których ukosnie ustawione kola znajduja sie w kolejnych fazach obrotu; fig. 3 — urzadzenie pomiarowe, dzialajace na zasadzie mechanicznej; fig. 6zas —urzadzenie pomiarowe, dzialajace na zasadzie elektronicznej.Na osi 1 zestawu kolowego zalozone sa dwa kola 2 i 3 w przypadkowym ustawieniu wzgledem siebie i wzgledem idealnej plaszczyzny 4 srodkowej. Idealne ustawienie kól 2 i 3, zarówno pod wzgledem odstepu wzajemnego, jak tez odstepu w stosunku do idealnej plaszczyzny 4 srodkowej, zaznaczone jest liniami 6i 7w jednakowej odleglosci 680mm ód wymienionej plaszczyzny 4 srodkowej, z prawej i lewej jej strony.Na fig. 1 pokazano zestaw kolowy, którego lewe kolo 3 wykazuje odchylenie plaszczyzny 5 ruchu, przykladowo o 0,5 mm. Prócz tego kolo to jest przesuniete po osi tak, ze maksymalny jego odstep (Ar 1 max.) od idealnej plaszczyzny srodkowej, oznaczonej indeksem 4, wynosi 681,3mm, a minimalny odstep (Arl min.) od tejze plaszczyzny wynosi 681 mm. Prawe kolo 2 wykazuje takie samo odchylenie plaszczyzny ruchu i tez jest przesuniecie po osi, chociaz w mniejszym stopniu. Maksymalny odstep (Ar2 max.) od idealnej plaszczyzny srodkowej wynosi tu 680,3mm, a minimalny odstep (Ar2 min.) od tej plaszczyzny wynosi 680mm. Przyjmuje sie wiec, ze róznica Arl — Ar2 = ± 1, oraz Ar = 1360 ±2-0. W dalszym ciagu róznice Arl-Ar2 oznacza sie przez A Ar.Stosujac przyrzady pomiarowe w dotychczasowym stanie techniki nie mozna zmierzyc bezposrednio wartosci Ar w warunkach pokazanego odchylenia plaszczyzn ruchu obu kól w zestawie, co zachodzi przeciez niemal w kazdym przypadku. Wymiary Arl max. i Arl min.,jak tez Ar2max. i Ar 2 min. moga byc mierzone tylko oddzielnie, po czym mozna wyliczyc wartosc Arl max.-Arl min., wzglednie Ar2max.-Ar2min. i wieksza z nich porównac z dopuszczalna tolerancja. Takwiec przy uzyciu przyrzadów w dotychczasowym stanie techniki mozna w przypadku zestawu kolowego przedstawionegojia fig. 1 wyliczyc róznice 681 mm — 680,5 mm = 0,5 mm i 681,3mm — 680mm = 1,5 mm. Zadana tolerancja A Ar = 1,0jest wiec wyraznie przek¬ roczona i taki zestaw kolowy nalezaloby wybrakowac.W rzeczywistosci jednak interesujaca jest wartosc A Ar w tej samej plaszczyznie promieniowej. Aby uzyskac maksymalna wartosc A Ar odpowiadajaca scisle takiemu zalozeniu, konieczne byloby w dotychcza¬ sowym stanie techniki wykonac nieskonczona ilosc pomiarów punktowych, wyliczyc wartosci A Ar na podstawie wyników kazdego pomiaru i A Ar — ustalic wartosc maksymalna, przez porównanie tych nieskonczenie wielu wartosci. Takie postepowanie nie jest oczywiscie do przyjecia w praktyce i nie jest tez stosowane. Pomiary praktyczne wykonywane sa w opisany wyzej sposób, dajac tez omówiony juz wynik.Wynik ten jest jednak bledny. W zestawie kolowym wedlug fig. 1 zarówno maksymalna jak i minimalna wartosc A Ar zachodzi oczywiscie w plaszczyznie promieniowej pokrywajacej sie z plaszczyzna rysunku.Wynika stad rzeczywista róznica A Ar 681,5 mm — 680,5 mm = 1,0 mm. A wiec zestaw kolowy wedlug fig. 1 miesci sie w zadanej tolerancji i moze byc wykorzystywany wbrew poprzedniemu negatywnemu stwierdzeniu.Figura 2 ukazuje zestaw kolowy, w którym kolo 3 zajmuje takie samo polozenie jak na fig. 1. Kolo 2 wykazuje natomiast odchylenie podobne jak kolo 2 na fig. 1, z tym, ze jest obrócone o 90°. Stosujac dotychczasowe metody pomiarowe uzyskuje sie A Ar = 681,5 mm — 680 mm =1,5 mm, a przeciez wynik ten4 111271 jest wyraznie falszywy, gdyz w rzeczywistosci wartosc A Ar waha sie od 0,75 do 1,23 mm zalezenie od tego, w jakiej sie ja wezmie plaszczyznie pomiarowej. A wiec przy wykorzystaniu dotychczasowych metod pomiaro¬ wych stwierdza sie przekroczenie tolerancji, w oparciu o przypadkowy wynik badan (patrz dane na fig. 1), przy czym wynikowe wartosci sa z reguly bledne. Podanie prawidlowych wartosci jest tymczasem niezbedne dla naprawy wybrakowanych zestwów kolowych, jak tez dla sporzadzenia prawidlowych podkladek do badan statystycznych.Na figurze 3 pokazano z kolei zestaw kolowy, w którym jedno kolo zajmuje takie samo polozenie jak kolo 3 na fig. 1 i 2, a kolo 2 jest obrócone w stosunku do kola 2 na fig. 1 o 180°. Oba kola 2 i 3 na fig. fig. 1 do 3 wykazuja takie samo odchylenie plaszczyzn ruchu. Zestaw, którego kola zajmuja tylko takie polozenia, jak na fig. 3, tj. kola 2 i 3 pozostaja zawsze równolegle wzgledem siebie, moze byc obmierzony w sposób scisly nawet przy zastosowaniu znanych dotad metod pomiarowych. Oczywiste jest jednak, ze takie czysto teoretyczne ustawienie kól nigdy w praktyce scisle nie zachodzi.Na figurze 4 przedstawiono zestaw kolowy, który odpowiada w zasadzie zestawowi na fig. 2 z tym, ze kolo 2 jest w stosunku do ukladu jak na fig. 4, przesuniete po osi na zewnatrz o 0,5 mm. Przy zastosowaniu metody pomiarowej w dotychczasowym stanie techniki uzyskuje sie tu wynik na AAr odpowiadajacyróznicy 681,5mm —680,25mm = 1,25 mm. Tensam zesUw kolowy musialby wiec byc wybrakowany ze wzgledu na przekroczenie tolerancji na A Ar. W rzeczywistoscijednak wielkoscA Ar przyjmuje wartoscw zakresie od 0,5 do 1,0mm zaleznie od tego, w jakiej plaszczyznie promieniowej jest rozpatrywana. Wartosc maksymalna AAr miesci sie przy tym w zalozonej tolerancji i w zasadne zestaw ten móglby byc z powodzeniem eksploatowany.Podane przyklady mozna mnozyc dalej zmieniajac odchylenie plaszczyzn 5 ruchu kól 2 i 3 lub/i ich polozenie na osi 1, a takze wzajemne ustawienie kól 2 i 3. A ze scisly pomiar rzeczywistych minimalnych i maksymalnych wartosci A Ar moze byc dokonany przy wykorzystaniu metod w dotychczasowym stanie techniki tylko w szczególnych, skrajnych przypadkach, uzyskuje sie niemal zawsze bledne wyniki. W ten sposób odstawia sie z ruchu do naprawy stale zbyt duza ilosc zestawów kolowych. Wplywa to niekorzystnie na ekonomiczne wykorzystanie stojacych do dyspozycji zestawów kolowych jako, ze tylko pracujace na szynach zestawy przynosza pieniadze, a inne powoduja straty.Na figurze 5 pokazano urzadzenie pomiarowe, za pomoca którego mozna scisle mierzyc rzeczywiste minimalne i maksymalne wartosci Ar, a wiec równiez AAr przy odchyleniach plaszczyzn ruchu kól.W korpusie 12 zamocowane sa w sposób pokazany na fig. 5 dwa trzpienie 15 i 16 pomiarowe poddane dzialaniu sprezyn 13 i 14. Wymienione trzpienie 15 i li pomiarowe dociskane sa przez sprezyny 13 i 14 do wewnetrznych powierzchni 19 wzglednie 2t czolowych plaszczyzn kól 17 wzglednie 18. Jeden z tych trzpieni 15 ma na koncu przeciwleglym wzgledem obrzeza obreczy kola na ramieniu katowym 33 trzpienia 15 zamocowane dwa mierniki li 9przesuniec liniowych w pokazanym na rysunku ukladzie. Drugi trzpien li jest natomiast polaczony swym koncem przeciwleglym wzgledem obrzeza obreczy kola z dzwignia 22 dwuramienna w ukladzie pokazanym na rysunku. Os 21 obrotu tej dwuramiennej dzwigni 22 zamocowana jest w korpusie 12 urzadzenia. Wymieniona dzwignia 22 zaopatrzona jest przy tym w kolki 23 pomiarowe pozostajace w stalym kontakcie roboczym z wymienionymi miernikami S i 9 przesuniec. Cale to urzadzenie pomiarowe jest wyregulowane w stosunku do idealnej plaszczyzny 4 srodkowej w taki sposób, ze w przypadku idealnego zespolu kolowego mierniki S, 9, lti 11 wykazujawartosc zerowa, wzglednie ustawiona kazdorazowo wartosc wzorcowa. Przed doprowadzeniem opisanego urzadzenia pomiarowego w pokazane na fig. 5 polozenie pomiarowe dokonuje sie wycofania odpowiednich czesci jak np. pokazanego cylindra 24 pneumatycznego i trzpieni 15 i li pomiarowych, przez napiecie sprezyn 13 i 14. Nastepnie urzadzenie przesuwa sie w pokazane polozenie pomiarowei zwalnia sie wymieniony cyliner 24pneumatyczny zapomoca rozdzielacza 25 tak, aby sprezyny 13i 14mogly dociskac trzpienie 15i lipomiarowe do obrzeza 19 wzglednie 2t kola 17 wzglednie II. Jesli dla przykladu kolo 17jest przesuniete na zewnatrz, wykazana zostanie zmiana zarówno wymiaru Ar, jak tez wartosci AAr. Trzpien 15 zostanie bowiem przesuniety przez sprezyne 13 na zewnetrz az do zetkniecia sie z obrzezem 19 obreczy kola, przy czym zwiekszy sie odpowiedni odstep mierników I i 9, polaczonych sztywno z trzpieniem 15 pomiarowym, wzgledem kolka 23 pomiarowego na dzwigni 22 dwuramiennej. Wielkosc tego przesuniecia wykazana zostanie przez mierniki li 9. W razie, gdy równiez drugie kolo II przesuniete zostanie na zewnatrz zespolu na taka sama odleglosc, jak pierwsze kolo 17, to znaczy oba kola 17 i U znajda sie w jednakowo zwiekszonej odleglosci od idealnej plaszczyzny 4 srodkowej, to wartosc Ar powinna ulec zwiekszeniu, a wartosc A Ar powinna zostac sprowadzona do zera. I to wlasnie wykazuja mierniki I i 9 przesuniec, poniewaz przy przesunieciu trzpienia li stosowanie do przesuniecia kola II na zewnatrz zestawu kolowego powiekszony zostanie odstep miedzy miernikiem 9 i odpowiadajacym mu kolkiem pomiarowym na dwuramiennej dzwigni 22. Tak wiec miernik 9 wykaze wartosc Ar, natomiast przyporzadkowany miernikowi I kolek pomiarowy na dzwigni 22 przesunie sie w kierunku przeciwnym do przesuniecia trzpienia pomiarowego likwidujac tym samym róznice odstepów111271 5 miedzy tym miernikiem I i odpowiadajacym mu kolkiem pomiarowym, jaka powstala przez przesuniecie kola 17. Wskazanie miernika sprowadzone zostaje w ten sposób znów do zera. Miernik I mierzy zatem bezposrednio wielkosc AAr. Mozna w ten sposób mierzyc, na przyklad przy zastosowaniu wskazówek holowanych, wartosci minimalne i maksymalne Ar i A Ar i porównacje z zadanymi tolerancjami, które moga byc wprost zaznaczone odpowiednimi kreskami na skali kazdego z przyrzadów pomiarowych. Opisany proces pomiaru moze byc tez oczywiscie zautomatyzowany. W tym celu mierniki S i 9, przedstawione na rysunku w postaci mechanicznych zegarków, moga byc zastapione przez odpowiednie czujniki przesuniec, analogowe lub cyfrowe, z których sygnaly bylyby kierowane do odpowiedniego urzadzenia sterujacego.Dla stwierdzenia odchylen plaszczyzny ruchu kola 17 wzglednie lt konieczne jest doprowadzenie oddzielnie kazdego z mierników II wzglednie 11 do kontaktu roboczego z trzpieniem 1S wzglednie 16 pomiarowym. Cale urzadzenie pomiarowe moze byc nastepnie przesuniete w polozenie pomiarowe za pomoca znanych urzadzen, jak np. cylindra 3t hydraulicznego.Wynalezione urzadzenie pomiarowe jest w stanie mierzyc scisle zarówno wielkosc Ar oraz AAr,jak tez odchylenia plaszczyzn ruchu kól danego zespolu kolowego przy zastosowaniu prostych, pewnych i dostep¬ nych w handlu czesci skladowych, bez zadnego przeliczania, przy czym wyniki pomiarowe moga byc wykorzystywane do kontroli recznej lub automatycznej.Na figurze 6 pokazano natomiast urzadzenie pomiarowe wedlug wynalazku pracujace na zasadzie elektronicznej. We wspólnym korpusie 34, jaki moze byc przesuwany w polozenie pomiarowe za pomoca cylindra 37 pneumatycznego, umieszczone sa elektroniczne mierniki 31 i 32 przesuniec liniowych, których czujniki 39 i 4t badaja polozenie obrzezy 19 i 29 obreczy obu kól 17 i li. Równiez i tu cale urzadzenie pomiarowe zostaje scisle wyregulowane wzgledem idealnej plaszczyzny 4 srodkowej. Mierzony zespól kolowy jest, podobnie jak w opisanym rozwiazaniu mechanicznym, wprawiany przy pomiarze w ruch obrotowy. Przy odchyleniu polozenia kól 17 i lt od polozenia wzorcowego odchylenie to jest wykrywane przez czujniki 39i 49i przekazywane do mierników 31 i 32, które wytwarzaja odpowiedni sygnal wyjsciowy, ujemny przy zmianie polozenia kól wkierunkudo wewnatrz zespolu, a dodatni—przy zmianie ich polozenia na zewnatrz zespolu, podajac go do c2lonu 24 liczacego, który dodaje je z uwzglednieni kierunku zmian.Najlepiej jesli sumowanie to zapoczatkowane jest przy idealnej wartosci odstepu Ar, a wiec na przyklad 1360mm. Wynik rachunku daje biezaca wartosc Ar. Korzystnejest zaopatrzyc wymieniony czlon liczacy w dwa uklady pamieci, z których jeden rejestrowalby zmniejszajace sie wartosci Ar, przy czym rejestrowany stan tego ukladu pamieci zastepowany bylby kazdorazowo biezaca wartoscia, jesli tylko wypada ona mniejsza od poprzedniego stanu, a drugi uklad rejestrowalby zwiekszajace sie wartosci Ar w ten sposób, ze stan jego zmienialby sie kazdorazowo, jesli tylko wartosc biezaca wypada wiekszaod zarejstrowanego stanu.W takim rozwiazaniu zbedne staje sie obserwowanie wskazanprzyrzadu, przy czym po zakonczeniu pomiaru uzyskuje sie natychmiast najwieksza i najmniejsza wartosc Ar do dalszego wykorzystania. Dalszy czlon 27 liczacy, do którego doprowadzane sa sygnaly wyjsciowe z elektronicznych mierników 31 i 32 przesuniec liniowych, Wyznacza w przeciwienstwie do poprzedniego czlonu nie sumea rózniceobu sygnalów. Takzei ten czlon moze byc wyposazony w uklad pamieci opisanego rodzaju, dzieki czemu po zakonczeniu pomiaru uzyskuje sie najwieksza i najmniejsza wartosc róznicy, a wiec AAr max. i A Ar min. do dalszego wykorzystania.Do celów badan statystycznych konieczne jest ponadto zliczac poszczególne wartosci Arl i Ar2, maksymalne i minimalne. W zwiazku z tym samym sygnaly wyjsciowe z mierników 31 i 32 elektronicznych doprowadzane sa do dalszego czlonu 29liczacego i tu przetwarzane oddzielnie. Równiez i w tym przypadku najlepiej jest aby, czlon liczacy wychodzil z zadanej wartosci bazowej np. 680mm%Takze i tu przewiduje sie dla ustalenia najwiekszych i najmniejszych wartosci Arl i Ar2 zastosowanie po dwa uklady pamieci, z których jeden rejestrowalby wartosci ujemne, a drugi — dodatnie, przy czym zachowany stan pamieci zastepowany bylby nastepna wartoscia, o ile tylko ta ostatnia okaze sie wieksza z uwzglednieniem znaku kierunku zmian rejestrowanych wartosci. Tak wiec i tu po zakonczeniu pomiaru uzyskuje sie maksymalne i minimalne wartosci do dalszego wykorzystania. Trzeci wreszcie czlon 28 liczacy wykazuje odchylenia plaszczyzn ruchu obu kól 17 i lt. Do tego potrzeba jest jedynie wyliczyc róznice wartosci maksymalnej i minimalnej wykazywanych przez poprzedni czlon 29 liczacy.W pewnych warunkach moze byc korzystne zestawic wymienione czlony liczace wjedno urzadzenie 39 rachujace, które by przetworzone odpowiednio sygnaly wyjsciowe z poszczególnych czlonów przekazywalo w razie potrzeby za posrednictwem przystawki 41 do ukladu 42 sterowania obrabiarki, lub do urzadzenia wytwórczego wzglednie naprawczego. Dolaczone dodatkowo urzadzenie 34 rejestrujace dane na odpowied¬ nim nosniku informacji przygotowuje niezbedne archiwum statystyczne, lub potrzebne do oddzielnego sterowania zestawy rozkazów.6 118271 Za pomoca urzadzenia pomiarowego wedlug wynalazku mozna po raz pierwszy mierzyc rozstawy zespolów kól w sposób scisly i powtarzalny. Dzieki temu mozna zwiekszyc udzialwykorzystywanych w ruchu zestawów kolowych, a tym samym polepszyc ekonomiczne efekty eksploatacji taboru kolejowego. Mozna tez po raz pierwszy zestawiac dokladne rejestry statystyczne, które umozliwialyby dokladniejsze planowanie materialowe i finansowe. Wreszcie mozna tez dzieki odpowiednim danym statystycznym szybciej rozwiazy¬ wac rózne problemy technologiczne.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób pomiaru odstepów krawedzi odniesienia na obwodzie zwróconych ku sobie powierzchni czolowych kól zestawów kolowych wzgledem znajdujacej siemiedzytymi krawedziami odniesienia plaszczy¬ zny bazowej pomiaru z okresleniem wartosci minimalnych i maksymalnych tych odstepów, oraz wyznacze¬ niem ich sum i porównywaniem tych sum lub wyliczonych na ich podstawie wartosci z zadanymi wartosciami granicznymi, znamienny tym, ze dokonuje sie dodatkowo pomiaru róznicy pomierzonych odstepów obu kóli ustala ich wartosc maksymalna, przy czym wszystkie pomiary wykonywane sa w sposób ciagly, a wymienione sumy i róznice wyznaczone sa równiez biezaco dla poszczególnych punktów na obwodzie kólprzy ich obrocie o ten sam kat. 2. Urzadzenie pomiarowe do pomiaru odstepów krawedzi odniesienia na obwodzie zwróconych ku sobie powierzchni czolowych kól zestawów kolowych wzgledem znajdujacej sie miedzy tymi krawedziami odniesienia plaszczyzny bazowej pomiaru z okresleniem wartosci minimalnych i maksymalnych tych odste¬ pów, oraz wyznaczeniem ich sum i porównywaniem tych sum lub wyliczonych na ich podstawie wartosci z zadanymi wartosciami granicznymi, znamienne tym, ze zawiera mierniki (S, 9) przesuniec liniowych, najlepiej typu mechanicznego, zamocowane na wspólnym wsporniku (33) i pozostajace w kontakcie roboczym z dwuramienna dzwignia (22), przy czym dzwignia (22) ta z jednej strony i wymieniony wspornik (33) z miernikami z drugiej strony pozostaja bezposrednio lub posrednio w kontakcie roboczym kazde zjednym z naprzeciwleglych trzpieni (15, li) pomiarowych zamocowanych co najmniej w przyblizeniu równolegle do osi mierzonego zestawu kolowego. 3. Urzadzenie pomiarowe wedlug zastrz. 2, znamienne tym, ze zawiera dalsze mierniki (10, U) przesu¬ niec liniowych, najlepiej typu mechanicznego, które pozostaja bezposrednio lub posrednio w kontakcie roboczym z odpowiednim trzpieniem (15, 16) pomiarowym. 4. Urzadzenie pomiarowe do pomiaru odstepów krawedzi odniesienia na obowodzie zwróconych ku sobie powierzchni czolowych kól zestawów kolowych wzgledem znajdujacej sie miedzy tymi krawedziami odniesienia plaszczyzny bazowej pomiaru z okresleniem wartosci minimalnych i maksymalnych tych odste¬ pów, oraz wyznaczaniem ich sum i porównywaniem tych sum lub wyliczonych na ich podstawie wartosci z zadanymi wartosciami granicznymi, znamienne tym, ze zawiera naprzeciwlegle czujniki (39,41) polaczone z elektronicznymi miernikami (31, 32) przesuniec liniowych, cyfrowymi lub analogowymi, z których pierwszy czlon (26) liczacy sumuje, a drugi czlon (27) liczacy odejmuje biezaco sygnaly pomiarowe z uwzglednieniem ich znaków. 5. Urzadzenie pomiarowe wedlug zastrz. 4, innmiennr tym, ze zawiera czlony (2f, 27)liczace wyznacza¬ jace w toku operacji rachunkowych wartosci minimalne i maksymalne. 6. Urzadzenie pomiarowe wedlug zastrz. 4, znamienne tym, ze wyjscia wymienionych mierników (31,32) elektronicznych przylaczone sa do dalszego pojedynczego czlonu (21) liczacego wyliczajacego róznice miedzy najwieksza a najmniejsza wartoscia dla kazdego miernika tylko dla jednego kierunku zmian mierzonych wielkosci. 7. Urzadzenie pomiarowe wedlug zastrz. 6 znamienne tym, ze wyjscia wymienionych mierników (31,32) elektronicznych przylaczone sa do dalszego czlonu (29) liczacego ustalajacego wartosc maksymalna i minimalna w calym cyklu pomiarowym osobno dla kazdego miernika. 8. Urzadzenie pomiarowe wedlug zastrz. 7, znamienne tym, ze poszczególne lub wszystkie czlony liczace polaczone sa ze znanym urzadzeniem rejestrujacym dane pomiarowe na nosniku informacji (kartkach dziurkowanych, tasmach dziurkowanych, tasmach magnetycznych, kartach magnetycznych). 9. Urzadzenie pomiarowe wedlug zastrz. 7, znamienne tym, ze poszczególne czlony (26, 27, 2S, 29) liczace zestawione sa wjedno urzadzenie (30) rachunkowe, którego wyjscie (35)sterujace przylaczonejest do ukladu (42) sterowania obrabiarki.Ul 271 jMM-frliMi l|,tM'5'*fl^ S \ 2C--0.5 eao=*fi ! 6ao-*f; -6 t^ 7s *r.13tO:j J -2 FIGI Alr.1.1 1 L-/L 681 Ul MU m.n l AAr.1.1 6 4 ^ sn MM— ' JMJL h W AAr«US 'V JaArrl.H AirsOJS A Ar.0.7$ FIG.2 NB8^sAr1Wfl, SBCS-A^^ 680 = An 680=Ar2 FIG.3 \ ! i 2C = 0.5_ -6 ^ V 661 660 AAr=1,5 1 A Ar =0,5 0.5--2G u 6615. ^ ..680,5 _J^ 681,25 680,25 I ¦ , 1n A .6 l 7.J_ AAr^O A Ar=0,5 681 AAr;0,S 680.5 FIG.tlit271 Ar1 Ar Ar2 .-20 19 11 O- ^^r\Ji(.(/. i \ 4 11 .Z' 20 (0 31 26 U 19. lM U 27 34 32 39 max miR Q3 EU max min Ari ? Ar2 Ari - Ar2 mai min i—i cna max mm Ari Ar2 29 FIG.6 U L2D CT3 R2C EIZ3" 28 ^36 35 30 41 12' Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 120 egz.Cena 100 zl PL