Przedmiotem wynalazku jest ster z pletwa do pojazdów wodnych.Stery w postaci obrotowych plyt lub czlonów wyporowych umieszczone sa przy rufie pojazdów wodnych i powoduja przy ich uruchamianiu, a wiec ich nastawianiu pod okreslonym katem, hydrodynamiczna sile poprzeczna, która przylozona jest do steru i wobec tego do konca statku, przez co wytwarza sie niezbedny do sterowania statkiem moment sily pedu. Hydrodynamiczna sila poprzeczna powoduje moment obrotowy wzgledem osi obrotu steru, który dostarczony jest przez urzadzenie sterujace.Znany jest równiez ster Flettnera, w którym czynnie ustawiona pletwa steru nastawia sie bez urzadzenia sterujacego przeciwnie do steru glównego, dla wytworzenia równowagi momentu obrotowego wzgledem osi steru glównego.Poza tym znany jest wieloczesciowy ster przegubowy, jako ster wyporowy, w którym jak we wszystkich znanych wieloczesciowyeh sterach wyporowych, za wyjatkiem steru Flettnera, rózne czesci steru pobieraja ich naped z umieszczonych na zewnatrz, mechanicznych napedów nastawczych, na przyklad z stale wbudowanych tulei przesuwnych z przesuwnym, polaczonym stale z pletwa ogonowa, czopem. Duza skutecznosc takiego steru tlumaczy sie duza zmiana kierunku przeplywu po stronie naporu steru, podczas gdy wplyw strony ssacej spowodowany moze byc przez napedzane wirniki lub klapy strumieniowe. • Przy zmniejszajacej sie szybkosci statku, skutecznosc tradycyjnych sterów i steru z wplywem strony naporowej, zmniejsza sie do kwadratu wraz z szybkoscia statku, podczas gdy sterownosc — zaleznie od typu statku — przy szybkosci okolo 6 do 3 wezlów praktycznie nie istnieje. < Wraz ze zwiekszajaca sie wielkoscia statków i ich szybkoscia notuje sie wzrost wielkosci urzadzen sterowniczych. Momenty urzadzen sterowniczych osiagaja dzisiaj juz wielkosci rzedu 1200 mMp do 1500 mMp. • Przy wieloczesciowyeh sterach o duzej wypornosci, dotychczasowej konstrukcji, moment obrotowy steru jest jeszcze wiekszy anizeli przy sterze o wypornosci jednokierunkowej z jednakowa powierzchnia boczna sterowania.Wieloczesciowe stery wysokowydajne nie sa jednakze odlaczaInef jak na przyklad ster wirnikowy lub ster z klapami strumieniowymi i nie tylko wtedy posiadaja hydrodynamiczne udoskonalenie, kiedy jest to konieczne, ale równiez przy normalnej szybkosci obslugi statku. Wykorzystanie steru wysokowydajnego jest wyjatkowo2 115 337 rzadkie i wynosi przy kontenerowcach okolo 6 godzin, a w podrózy 10-dniowej najczesciej jeszcze mniej.Wlasciwosci steru wysokowydajnego, który nie jest odlaczalny, wymagaja zgodnie z przepisami towarzystw klasyfikacyjnych odpowiednio mocniejszych czesci przylaczeniowych, jak trzon sterowy, lozyska trzonu sterowego, urzadzenie sterowe i tym podobne. Przy sterze klapowym zaproponowanym przez LUMLEY'a wystepuje, poza uprzednio wymienionymi wadami, duze obciazenie napedu pletw. Wskutek naprezen spawalniczych i deformacji elementów konstrukcji napotyka sie trudnosci przy montazu pokladu odnosnie paso¬ wania lozysk* W przypadku uszkodzenia, z powodu przekompensowania tego rodzaju steru pletwowego, nie jest mozliwa przemiana w ster jednoczlonowy, poniewaz taki obracalby sie samoczynnie w twardym polozeniu steru. * Dla poprawy skutecznosci kursowej statku — która z ekonomicznego punktu widzenia eksploatacji statku odgrywa dominujaca role — ster wysokowydajny nie przyczynia sie do niczego, poniewaz wyzej wymienione wlasciwosci zostaly zdefiniowane dla zachowania sie statku z unieruchomionym sterem. < Celem wynalazku jest opracowanie konstrukcji steru z pletwa dla pojazdów wodnych, umozliwiajacego odlaczenie pletwy sterowej, który zatem wyklucza wymagane dla sterów wysokowydajnych duze wymiary steru lacznie z czesciami przelaczeniowymi, posiada w kazdej chwili mozliwosc przemiany w ster jednoczlonowy i który umozliwia dodatkowe przezbrojenie ze steru o normalnej wydajnosci w ster wysokowydajny bez wiekszego nakladu technicznego i bez wysokich kosztów.Cel wynalazku zostal osiagniety przez to, ze ster zawiera urzadzenie do niezaleznego od polozenia steru przestawiania pletwy, przy czym pióro steru i pletwa sa przestawiane w kazdym polozeniu niezaleznie od siebie. < W piórze steru lub w pletwie umieszczone jest niezaleznie od siebie w polozeniu równoleglym do pióra steru urzadzenie ryglujace do nastawienia co najmniej jednej pletwy.Urzadzenie do nastawiania pletw jest uksztaltowane tak, ze dla wykonywania zwrotu pletw posiada urzadzenie do uruchamiania pletw, które zasilane jest za pomoca przewodów hydraulicznych przez urzadzenie sterujace wywolujace moment uruchamiajacy pletwy, przy czym dla zlikwidowania stalego stosunku przelozenia kata steru i pletw w zaleznosci od momentu pletw, przewidziane jest hydropneumatyczne urzadzenie do nastawienia powrotnego pletwy, które posiada zasobnik odbierajacy dla wysokiego sprezania gazu pod cisnieniem, odpowiadajacego maksymalnemu momentowi pletwy oraz zasobnik wstepnego sprezenia. • Zespól do uruchamiania pletwy sklada sie z dwóch hydraulicznych silowników z tlokami przesuwnymi w cylindrach, których tloczyska zamocowane sa do pletwy dla przestawiania jej w obu kierunkach. Kazda przestrzen wewnetrzna cylindra polaczona jest z przestrzenia wewnetrzna cylindra nastepnego, uruchomionego przez urzadzenie sterujace z silownika hydraulicznego z przesuwnym w cylindrze tlokiem, którego tloczysko polaczone jest za pomoca ramienia dzwigni z trzonem sterowym, polaczonym z urzadzeniem sterujacym.Obydwa, polaczone z silownikami hydraulicznymi przewody hydrauliczne polaczone sa przez przewód z zaworem wyrównujacym, a kazdy z obydwu przewodów hydraulicznych podlaczony jest do przewodu laczace¬ go kazdy napedzany gazem pod cisnieniem zasobnik odbierajacy i napedzany gazem pod cisnieniem zasobnik wstepnego sprezania, przy czym obydwa zasobniki odbierajace i obydwa zasobniki wstepnego sprezania polaczo¬ ne sa ze soba przewodami cisnieniowymi, z których kazdy posiada dwa zawory.Usytuowanie urzadzenia do napedu i przestawienie w piórze steru lub w pletwie steru posiada te zalete, co normalny ster wysokowydajny z pletwa, bez koniecznosci stosowania nowej i o wiekszych wymiarach konstrukcji steru, przy czym zapobiega sie równiez zwiekszeniu oporu jazdy i sklonnosci do korozji. Urzadzenie do napedu i przestawiania pletw nie wymagaja umieszczania ich z boku statku i nie musza byc usytuowane przy kadlubie statku, poniewaz pletwa umieszczona przy piórze steru posiada juz urzadzenie do napedu i przestawia¬ nia, które polaczone jest bezposrednio lub przez odpowiednio uksztaltowana przekladnie z osia pletwy. < Umieszczenie urzadzen ryglujacych i urzadzen do przestawiania pletw w piórze steru posiada te zalete, ze ster pletwowy w kazdej chwili przemieniony moze byc w ster jednoczlonowy. Wlasnosci hydrodynamiczne moga byc dostosowywane do kazdych warunków jazdy, przez co unika sie dopasowania czesci przylaczeniowych steru. Przy braku urzadzenia ryglujacego pletwe steru, jest ona ryglowana samoczynnie na przyklad przez nacisk sprezyny tak, ze tworzy sie ster jednoczolowy, zas statek znajdujacy sie w ruchu nie jest zdolny do manewrowania. Trudnosci pasowania, które wystepuja przy montazu pokladu zwielokrotnie na zewnatrz ulozyskowanymi sterami wskutek naprezen spawalniczych i spowodowanych na skutek deformacji czesci przylaczeniowych, sa wyeliminowane. Przez to nastepuje równiez dodatkowe przezbrajanie tradycyjnego steru jednoczlonowego w ster pletwowy przy mniejszym nakladzie czasu i kosztów.Przewód laczacy obydwa przewody hydrauliczne z zaworem wyrównawczym i dopelniajacym umieszczo¬ ny jest pomiedzy przewodami przylaczeniowymi, polaczonego z pletwa cylindra roboczego z przewodami przylaczeniowymi zasobnika wstepnego sprezania i zasobnika odbierajacego.116 33/ 3 Z przewodem laczacym zasobniki wstepnego sprezania polaczony jest przewód sprezonego gazu zasobnika wstepnego sprezania i z przewodem laczacym zasobniki odbierajace polaczony jest przewód gazu sprezonego zasobnika odbierajacego. W przewód laczacy z zaworem wyrównawczym wlaczony jest przewód olejowy dopel¬ niajacy.Zgodnie z wynalazkiem przez samoczynne hydropneumatyczne nastawienie pierwotne pletw, utworzone zostalo urzadzenie ograniczajace moment steru i sile poprzeczna. Takie uksztaltowanie urzadzenia umozliwia nastawienie ostatecznego polozenia zerowego pletwy, polaczenie przy przejsciu zerowym steru obydwu przewo¬ dów przez zawór wyrównawczy. Zawór wyrównawczy otwiera sie w tym celu o okolo ± 2° w obrebie kata steru glównego. Przy nieplanowym przestawianiu pletw przez utrate nieszczelnosci, wystepujacy w polozeniu zerowym steru moment pletw powoduje powrotny obrót pletwy w polozenie zerowe. Olej z przecieku, wyplywajacy z ukladu, uzupelniany jest przez pompe olejowa, polaczona z zaworem wyrównawczym. Pompa olejowa dostarcza olej pod cisnieniem nieco wiekszym od cisnienia wstepnego sprezania tak dlugo jak otwarty jest zawór wyrównawczy. Przez to zapewnione jest, ze zasobnik wstepnego sprezenia jest zawsze sprawny i uklad pozostaje gotowy do pracy. Gaz pod cisnieniem w zasobniku wstepnego sprezania i w zasobniku odbierajacym kontrolowany jest przez przewód sprezonego gazu zasobnika wstepnego sprezania i w danym przypadku uzupel¬ niany jest przez czujnik cisnieniowy. Przy dostatecznie szczelnych zasobnikach, jak zasobniki mieszkowe kuliste, mozna nie stosowac czujników cisnieniowych. Uzupelnienie gazu pod cisnieniem nastepowac moze podczas kontroli.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia ster w przekroju podluznym, fig. 2 — inne rozwiazanie steru z dwoma odcinkami pletw w przekroju podluznym, fig. 3— urzadzenie ograniczajace moment steru i sile poprzeczna przez samoczynne hydropneuma¬ tyczne, nawrotne nastawienie pletw, fig. 4 — schemat urzadzenia wedlug wynalazku.W przedstawionym na fig. 1 przykladzie wykonania steru wedlug wynalazku oznacznikiem liczbowym 210 oznaczono kadlub statku, 211 koker sterowy, a 220 pióro steru, które polaczone jest przez trzon sterowy 221 z urzadzeniem sterujacym 222.Pióro 220 steru podtrzymuje pletwe 230, która w miejscach oznaczonych odnosnikami liczbowymi 232 i 233 polaczona jest obrotowo z piórem 220 steru i jest przestawna wokól osi 231.W pletwie 230 steru znajduje sie urzadzenie 240 do napedu i przestawiania pletwy steru. Urzadzenie 240 sklada sie z co najmniej jednego hydraulicznego lub elektrycznego silnika lub silownika hydraulicznego z podla¬ czona przekladnia 245 lub bez przekladni. Moze ono byc równiez uksztaltowane jako urzadzenie z lopatami wirnikowymi. Urzadzenie 240 do napedu i przestawiania pletwy steru polaczone jest z nie pokazanymi na rysunku i umieszczonymi w kadlubie statku, urzadzeniami sterujacymi.Pletwa 230 steru posiada urzadzenie ryglujace 250 lub 250a, które umozliwia takie ustalenie pletwy 230, ze przyjmuje ona polozenie równolegle do pióra 220 steru. Przez mozliwosc ryglowania, mozliwe jest utworzenie steru jednoczlonowego. Urzadzenie ryglujace moze byc równiez umieszczone na zewnatrz.Kazde urzadzenie ryglujace 250 i 250a sklada sie przewaznie z napedzanych hydraulicznie trzpieni rygluja¬ cych, zapadek, hamulców tasmowych lub lancuchowych lub tym podobnych, oznaczonych odnosnikiem liczbo¬ wym 251. Przewidziany do tego silownik hydrauliczny, polaczony jest przez przewód 253 z odpowiednio uksztaltowanym zespolem napedowosterujacym 254. Trzpien ryglujacy 251 urzadzenia ryglujacego 250 lub 250a wchodzi w odpowiednio uksztaltowany otwór 255 w piórze 220 steru, gdy pletwa 230 steru ma byc unieruchomiona. W przypadku nie stosowania ukladu hydraulicznego dla trzpieni ryglujacych 251, mozliwe jest samoczynne ryglowanie pletwy 230 steru w piórze 220 steru. Dlatego na trzpienie ryglujace 251 wywierane jest naprezenie wstepne za pomoca sprezyny dociskowej 252, która przy braku ukladu hydraulicznego sluzy do uruchamiania trzpienia 251 i przestawiania go w polozenie ryglowania. Uklad i uksztaltowanie urzadzenia ryglu¬ jacego 250 lub 250a sa takie, ze trzpien ryglujacy 251 w polozeniu zaryglowania sciska sprezyne dociskowa 252.Uklad hydrauliczny utrzymuje trzpien ryglujacy 251 tak dlugo w tym polozeniu dopóki pletwa 230 steru jest swobodnie ruchoma. Po wylaczeniu ukladu hydraulicznego, trzpien ryglujacy 251 przesuwa sie, za pomoca rozszerzajacej sie sprezyny dociskowej 252, w polozenie zaryglowania. Ruch trzpienia ryglujacego 251 moze odbywac sie równiez za pomoca hydraulicznego urzadzenia napedowego. Mozliwe sa równiez inne rozwiazania techniczne. Liczba zastosowanych urzadzen ryglujacych zalezna jest od wysokosci pióra steru. Przyjmuje sie jednak jako ilosc wyjsciowa co najmniej jedno urzadzenie ryglujace.Urzadzenie 240 do napedu i przestawiania pletw 230 steru nie musi byc usytuowane w pletwie steru.Istnieje mozliwosc umieszczenia urzadzenia 240 w piórze 220 steru. W podobny sposób jak urzadzenie 240 do napedu i przestawiania, urzadzenie ryglujace 250 lub 250a moze byc równiez usytuowane w piórze 220 steru tak, ze trzpienie ryglujace urzadzenia ryglujacego 250 lub 250a wchodza w pletwe 230 steru. Istnieje równiez4 115 337 mozliwosc takiego rozmieszczenia urzadzenia 240 do napedu i przestawiania, ze nastepuje bezposrednie przenoszenie sily na osi 231 obrotu.Jak przedstawiono na fig. 2 pletwa 230 steru moze skladac sie z dwóch czesci 230a i 230b# których szczelina dylatacyjna znajduje sie mniej wiecej w polowie wysokosci pióra steru. Kazda czesc 230a, 230b pletwy pozostaje wtedy w polaczeniu czynnym z co najmniej jednym urzadzeniem 240a, 240b do napedu i przestawia¬ nia dla nastawiania nie jednakowego kata natarcia i dopasowania steru do przeplywu kretnego wirnika. Mozliwy jest równiez w ten sposób pojedynczy naped czesci 230a i 230b pletwy. Ponadto kazda czesc 230a, 230b ryglo¬ wana jest w piórze 220 steru podobnie jak pletwa 230. Urzadzenia ryglujace 250, 250a zaznaczone sa na fig. 2.Przez to, ze urzadzenie 240 do napedu i przestawiania, jak równiez urzadzenie ryglujace 250 lub 250a umieszczone sa w pletwie 230 steru, istnieje mozliwosc przezbrojenia kazdego steru w ster wysokowydajny z pletwa, bez koniecznosci zmian konstrukcyjnych. Jezeli pletwy 230 i pióro 220 steru tworza jednolite i przezbrójone pióro steru, to w miejscu oznaczonym odnosnikiem liczbowym 260 znajduje sie linia podzialu.Poniewaz zmiana steru nastepuje przy tylnej jego krawedzi, zastosowanie nie jest ograniczone tylko do, przedstawionego na rysunku, steru typu lopatkowego, lecz ma zastosowanie z dobrym wynikiem równiez do sterów wszystkich typów, na przyklad steru ze stewa rufowa 261 i steru pólwiszacego.Ster z nieruchoma pletwa jest sterem normalnym, a z pletwa przestawna jest sterem wysokowydajnym.Plynac mozna równiez tylko z pletwa jako sterem, gdy wlasciwy ster jest zablokowany. Nastawianie steru przeprowadzane moze byc wedlug dowolnych lub wstepnie ustalonych prawidel, przy czym wszystkie odcinki pletwy moga byc nastawiane razem lub niezaleznie od siebie, gdy ster posiada kilka czesci pletwy.Na figurach 3 i 4 przedstawiono urzadzenie 200 do nastawiania pletw. Odnosnikiem liczbowym 220 oznaczony jest ster, z którym w miejscu oznaczonym odnosnikiem 21 polaczona jest przegubowo pletwa 230.Uruchomienie steru 220 odbywa sie za pomoca urzadzenia sterujacego 222, które albo polaczone jest bezposred-' nio z trzonem 221 steru lub jak pokazano na fig. 4 zazebione jest o wspornik 11a, polaczony z trzonem 221 steru.Dla uruchomienia, to znaczy dla dokonania zwrotu pletwy 230 w kierunku oznaczonym strzalka x przewi¬ dziany jest zespól 30, który sklada sie z dwóch, umieszczonych na obydwu bokach pletwy 230, silowników hydraulicznych 40, 140. Poniewaz silownik hydrauliczny 140 uksztaltowany jest tak samo jak silownik hydrauliczny 40 w dalszym ciagu opisano blizej silownik hydrauliczny 40.Silownik hydrauliczny 40 zawiera cylinder 41 z umieszczonym w jego przestrzeni wewnetrznej 44 przesu¬ wnym tlokiem 42, którego tloczysko 43 polaczone jest z pletwa 230. Czesci silownika hydraulicznego 140, które odpowiadaja czesciom silownika hydraulicznego 40 oznaczono odnosnikami liczbowymi 141, 142, 143, 144. • Tloczyska 43, 143 silowników hydraulicznych 40, 140 umieszczonych po obydwu bokach pletwy 230 sa tak polaczone z pletwa 230, ze wychyla sie ona w kierunku oznaczonym strzalka X, w zaleznosci od polozenia tloków 42 i 142.Przy tym konce tloczysk 43, 143 moga byc dolaczone do pletwy z jej boku lub moga byc polaczone z nia w osi obrotu pletwy, oznaczonej odnosnikiem liczbowym 231, na przyklad za pomoca jarzma lub gietkiego, zwisajacego czlonu przenoszacego. W technicznej postaci wykonania, obydwa silowniki hydrauliczne 40, 140 sa umieszczone przy lub w piórze steru.Obydwa silowniki hydrauliczne 40 i 140 polaczono za pomoca przewodów hydraulicznych 50 i 150 z nastepnymi dwoma silownikami hydraulicznymi 60 i 160, które sa uruchomione przez urzadzenie sterujace 12.Przewody hydrauliczne 50 i 150 posiadaja wylot do przestrzeni wewnetrznych 44 i 144 obydwu cylindrów robo¬ czych 41 i 141 tak, ze ciecz hydrauliczna wprowadzona pod cisnieniem do przestrzeni wewnetrznych powoduje ruch tloków 42 lub 142, a wiec nastawienie pletwy 230.Silownik hydrauliczny 160 uksztaltowany jest podobnie jak silownik hydrauliczny 60 tak, ze w dalszym ciagu opisano tylko silownik hydrauliczny 60.Silownik hydrauliczny 60 sklada sie z cylindra 61 z umieszczonym w nim przesuwnie tlokiem 62, który polaczony jest z tloczyskiem 63.Przestrzen wewnetrzna cylindra oznaczona jest odnosnikiem liczbowym 64. Odpowiadajace sobie czesci silowników hydraulicznych 160 i 60 — oznaczone sa odnosnikami liczbowymi 161, 162, 163 i 164.W przedstawionym na rysunku przykladzie wykonania swobodne konce tloczysk 63 i 163 obydwu silowników hydraulicznych 60 i 160 polaczone sa przegubowo z wystajacym ramieniem 11a w miejscu oznaczo¬ nym odnosnikiem liczbowym 65 tak, ze przy ruchu wychylnym trzonu 11 steru w kierunku oznaczonym strzalka x1 tlok 162 cylindra roboczego 160, przesuwa sie w kierunku oznaczonym strzalka k^ a tlok 62 cylindra roboczego 60, przesuwa sie w kierunku oznaczonym strzalka x^ z takim skutkiem, ze tloki 42 i 142115 337 5 obydwu silowników hydraulicznych 40 i 140 przesuwaja sie w kierunku strzalek x* i Xg tak, ze pletwa 230 obraca sie w kierunku oznaczonym strzalka Xg.Urzadzenie wedlug wynalazku obejmuje, poza zespolem 30 do uruchamiania pletw, zespól 80 do nastawiania powrotnego pletw, który napedzany jest pneumatycznie i który sklada sie z dwóch zasobników 90 i 190 wstepnego sprezania i zasobników odbierajacych 95 i 195. Kazdy zasobnik 90 lub 190 wstepnego sprezania, polaczony jest za pomoca przewodu 91 lub 191 z zasobnikiem odbierajacym 95 lub 195. Zasobnik wstepnego sprezania i zasobnik odbierajacy sa uksztaltowane w znany sposób. Przewód 91 laczacy zasobnik 90 wstepnego sprezania z zasobnikiem odbierajacym 95 posiada wylot polaczony za pomoca przewodu przylacze¬ niowego 92 z przewodem hydraulicznym 50 laczacym ze soba silowniki hydrauliczne 40 i 60, podczas gdy prze¬ wód 191 laczacy zasobnik 190 wstepnego sprezania i zasobnik odbierajacy 195, polaczony jest za pomoca prze¬ wodu przylaczeniowego 192 z przewodem hydraulicznym 150, który laczy ze soba obydwa silowniki hydrauli¬ czne 140 i 160.Zasobniki 90 i 190 wstepnego sprezania polaczone sa ze soba cisnieniowym przewodem laczacym 100, w który wlaczone sa dwa zawory 101 i 102. W odcinek przewodu laczacego 100, pomiedzy dwoma zaworami 101 i 102 wlaczony jest przewód 103 sprezonego gazu zasobnika wstepnego sprezania.Równiez obydwa zasobniki odbierajace 95 i 195 polaczone sa ze soba przewodem 93 gazu sprezonego, w który wlaczone sa dwa zawory 94 i 96. Na odcinku przewodu laczacego 93, pomiedzy dwoma zaworami 94, 96 przewidziany jest przewód 97 sprezonego gazu zasobnika odbierajacego.Na odcinku przewodów hydraulicznych 50, 150, pomiedzy przewodami przylaczeniowymi 92 i 91, jak równiez 192 i 191 zasobników 90 i 190 wstepnego sprezania i zasobników odbierajacych 95 i 195 i obydwu silowników hydraulicznych 40 i 140, przewidziany jest przewód 70, laczacy obydwa przewody hydrauliczne 50 i 150, który posiada zawór 71 wyrównawczy i dopelniajacy, uksztaltowany jako zawór trójdrogowy. Zawór 71 przy polozeniu zerowym steru glównego 220 otwiera nie tylko przewód przelewowy 70, lecz jednoczesnie równiez przewód 104 uzupelniajacy olej, który laczy zawór 71 z przewodem laczacym 100 obydwu zasobni¬ ków 90, 190 wstepnego sprezania.Przewody hydrauliczne 50 i 150 moga byc polaczone za pomoca przewodów 50a i 150a z zespolem 300, który sluzy do zasilania przy nastawianiu pletwy 230 z mostku. Na przewodach 50a i 150a przewidziane sa zawory odcinajace 73 i 173.Nastepnie, urzadzenie wyposazone moze byc w przewód laczacy 50b i 150b z zaworem odcinajacym 400 znajdujacym sie pomiedzy dwoma przewodami hydraulicznymi 50, 150. Gdy obydwa umieszczone w przewo¬ dach 50, 150 zawory 401, 402 zostana zamkniete, to mozna polaczyc obydwa zespoly 30 przez przewody 50b, 150b i otwarty w tym wypadku zawór 400. Pletwa 230 zostanie wtedy sztywno zaryglowana ze sterem glównym 220. Samoczynne nastawianie wtórne polozenia zerowego pletwy przez przewód 70 z zaworem 71, jak równiez zasilanie przez przewód doprowadzajacy 104 dla wyrównania strat przecieku jest przy tym utrzymane.W kazdym z przewodów hydraulicznych 50, 150 umieszczony jest pomiedzy przewodami przylaczenio¬ wymi 92, 192 a przewodem laczacym 70, zawór 401, 402. Zawory 401 i 402 umozliwiaja odciecie ukladu pletwowego od ukladu steru glównego. Przez to zostaje utrzymane samoczynne nastawienie wtórne, jak równiez zasilanie uzupelniajace oleju przy zaryglowaniu pletwy, jak i przy oddzielnej, to znaczy niezaleznej od steru glównego, eksploatacji pletwy. Azeby przy oddzielnej eksploatacji pletwy, to znaczy przy zamknietych'zawo¬ rach 401, 402, urzadzenie steru glównego nie bylo zablokowane lub nie musialo pracowac wbrew zasobnikom cisnieniowym, zespoly 30 musza posiadac mozliwosc polaczenia za pomoca przewodu 50b i 15Qb przez otwarcie umieszczonego w tym przewodzie zaworu 400.Aby pletwa mogla byc zastosowana do sterowania statkiem przy polozeniu zerowym steru, zawory 401 i 402 sa osadzone szczelnie w przewodach hydraulicznych i uklad hydropneumatyczny jest przez to odciety.Przez przewidziane równiez w przewodach hydraulicznych zawory zasilajace 73 i 173, pletwa moze byc uzywana jako normalny ster i zasilana przez oddzielne pompy. W tym celu nalezy umiescic przy pletwie czujnik polozenia steru. Niezalezne nastawianie pletwy wymaga okolo 5% wydajnosci urzadzenia sterowego dla jednakowych szybkosci nastawiania.Urzadzenie wedlug wynalazku pracuje w sposób nastepujacy. Zespól 30 do uruchamiania pletwy, sklada¬ jacy sie z silowników hydraulicznych 40, 140, 60 i 160 napedzany jest przez urzadzenie sterujace 222. Przez hydrauliczne sprezenia osiaga sie staly stosunek przelozenia miedzy polozeniem steru a polozeniem pletwy.Hydropneumatyczne urzadzenie 80 do nastawiania powrotnego pletwy, skladajace sie z zasobników odbie¬ rajacych 95 i 195 i zasobników 90 i 190 wstepnego sprezania, zapewnia staly stosunek przelozenia steru i kata wychylenia pletwy w zaleznosci od momentu pletwy. Poszczególne zasobniki odbierajace 95 i 195 sa za pomoca sprezonego gazu tak dalece naprezane, jak odpowiada to pozadanemu maksymalnemu momentowi obrotowemu6 115 337 pletwy. Przez odpowiedni dobór pojemnosci zasobnika przy sprezeniu i rozprezeniu mozna osiagnac dowolne charakterystyki zasobnika. Jako zasobniki stosuje sie zasobniki kulowe i tlokowe. Sprezana pojemnosc zasobni- ka stanowi mniej wiecej polowe pojemnosci potrzebnej do uruchamiania pletwy.Przy przekroczeniu nastawionego momentu obrotowego pletwy, olej jest tloczony do zasobnika az do wyrównania cisnienia i momentu obrotowego pletwy. Zasobnik wstepnego sprezania innego pionu tloczy wyrównujaca ilosc cieczy. Zasobnik wstepnego sprezania zostaje poddany dzialaniu tak duzego cisnienia, ze zagwarantowane jest dodatkowe tloczenie cieczy potrzebnej do nastawiania powrotnego pletwy. Pojemnosc zasobnika wstepnego sprezania odpowiada pojemnosci zasobnika odbierajacego.Zastrzezenia patentowe I. Ster z pletwa do pojazdów wodnych skladajacy sie z pióra steru przestawianego za pomoca wlasnego napedu dookola osi pionowej i z pletwy przegubowo polaczonej ze sterem glównym, przestawianej dookola osi pionowej, znamienny tym, ze zawiera urzadzenie (240) do niezaleznego od polozenia steru przestawiania pletwy (230), przy czym pióro (220) steru i pletwa (230) sa przestawiane w kazdym polozeniu niezaleznie od siebie. < Z Ster wedlug zastrz. 1; znamienny tym, ze urzadzenie (240) do przestawiania pletwy (230) jest zamontowane w piórze (220) steru. 3. Ster wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze urzadzenie (240) do przestawiania pletwy (230) jest zamontowane w pletwie (230). 4.Ster wedlug zastrz. 1,znamienny tym, ze zawiera urzadzenie ryglujace(250, 250a) ustalajace pletwe (230) w polozeniu równoleglym do pióra (220) steru.. Ster wedlug zastrz. 4; znamienny tym, ze urzadzenie ryglujace (250, 250a) zawiera zapadki sworzniowe, hamulce tasmowe lub lancuchowe, albo im podobne oraz trzpienie ryglujace (251) uruchamiane hydraulicznie lub w podobny sposób. 6. Ster wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze urzadzenie ryglujace (250, 250a) zawiera sprezyne (252) dla wstepnego docisku trzpieni ryglujacych (251 )• 7. Ster wedlug zastrz. 4; z n a m i e n n y t y m , ze urzadzenie ryglujace (250, 250a) pletwy jest zamonto¬ wane w piórze (220) steru. 8. Ster wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze urzadzenie ryglujace (250, 250a) pletwy jest zamonto¬ wane w pletwie (230). 9. Ster wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze urzadzenie ryglujace (250, 250a) jest usytuowane na zewnetrznej stronie pióra (220) steru.. Ster wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze urzadzenie ryglujace (250, 250a) jest usytuowane na zewnetrznej stronie pletwy (230).II. Ster wedlug zastrz. 1; znamienny tym, ze pletwa (230) sklada sie z kilku czesci (230a, 230b). 12. Ster wedlug zastrz. 1,znamienny tym, ze urzadzenie (240) do niezaleznego nastawiania pletwy (230) zawiera hydraulicznie uruchamiany zespól (30) dla uruchomienia pletwy, napedzany poprzez przewody hydrauliczne (50, 150) z urzadzenia sterujacego (222) wywolujacego moment uruchamiajacy pletwy, oraz urzadzenie hydropneumatyczne (80) dla powrotnego nastawienia stalego stosunku przelozenia katów steru i pletwy, w zaleznosci od momentu wywolanego pletwa, posiadajace zasobniki odbierajace (95,195) dla spreze¬ nia gazu do cisnienia odpowiednio do najwiekszego momentu wywolanego pletwa, oraz zasobniki (90, 190) wstepnego sprezania. < 13. Ster wedlug zastrz. 11,znamienny tym, ze zespól (30) dla niezaleznego uruchamiania pletwy zawiera dwa hydrauliczne silowniki (40, 140) z tlokami (42, 142) przesuwnymi w cylindrach (41,141), których tloczyska (43, 143) sa zamocowane do pletwy (230) dla jej przestawiania w dwóch kierunkach, a kazda przestrzen wewnetrzna (44, 144) cylindrów jest polaczona za pomoca przewodu hydraulicznego (50, 150) z przestrzenia wewnetrzna (64, 164) cylindrów (61, 161) uruchamianego za pomoca urzadzenia sterujacego (222) i silowniaka hydraulicznego (60, 160) z tlokami (62, 162) przesuwnymi w cylindrze (61, 161), których tloczysko (63, 163) jest polaczone za pomoca ramienia (1 la) dzwigni z trzpieniem (221) steru, polaczonym z urzadzeniem sterujacym (222), przy czym przewody hydrauliczne (50, 150) laczace silowniki hydrauliczne (40, 140, 60,160) sa polaczone przewodem (70) zawierajacym zawór wyrównawczy (71) sterowany polozeniem steru glównego (220), przy czym przy wychyleniu steru glównego (220) z polozenia zerowego zawór wyrówna¬ wczy (71) jest otwarty w malym zakresie kata dla samoczynnego nastawienia polozenia zerowego pletwy (230)115 337 7 i uzupelnienia ilosci oleju przeciekowego przez przewód zasilajacy (104), a kazdy z obydwu przewodów hydraulicznych (50, 150) jest polaczony z przewodem (91, 191) laczacym kazdy napedzany sprezonym gazem zasobnik (90, 190) wstepnego sprezania, zas zasobniki odbierajace (95, 195) oraz zasobniki (90, 190) wstepnego sprezania sa polaczone za pomoca przewodów (93, 100) sprezonego powietrza, przy czym kazdy przewód ma dwa zawory (94, 96, 101,102). 14. Ster wedlug zastrz. 13, znamienny tym, ze do przewodu (T00) laczacego ze soba zasobniki (90, 190) wstepnego sprezania podlaczony jest pomiedzy dwoma zaworami (101, 102) przewód (103) sprezonego gazu, a do przewodu (93) laczacego ze soba zasobniki odbierajace (95, 195) podlaczony jest pomie¬ dzy dwoma zaworami (94, 96) przewód (97) sprezanego gazu.. Ster wedlug zastrz. 13, znamienny tym, ze przewód laczacy (70) polaczony jest z przewodem (100) za pomoca przewodu (104) uzupelniajacego olej. 16. Ster wedlug zastrz. 1,znamienny tym, ze zawiera zespól (300) do przestawienia pletwy (230) niezaleznie od pióra (220) steru po otwarciu zaworów (73, 173). 17. Ster wedlug zastrz. 1; znamienny tym, ze zawiera zawory (401, 402) umieszczone w przewo¬ dach hydraulicznych (50, 150) oraz zawór (400) umieszczony w przewodzie hydraulicznym (50b, 150b) laczacy ze soba silowniki hydrauliczne zespolu (30), dla zaryglowania pletwy wtedy, gdy zawory (401, 402) sa zamkniete, a zawór (400) jest otwarty, przy czym zachowane pozostaje samoczynne nastawienie ostatecznego polozenia zerowego pletwy przez zawór (71) usytuowany w przewodzie hydraulicznym (70).FIG. 1 250a 261FIG. 2 23CH- 2.22115 337 -\^ r50b 400 ^W 1 450b 212] vr£~¥ F I fi 300 PL