Przedmiotem wynalazku jest srodek do regulowania wzrostu roslin straczkowych, zawierajacy jako substan¬ cje czynna nowe N-podstawione ketobenzotiazoliny.W ostatnich latach uwydatnila sie duza potrzeba zwiek¬ szania swiatowej produkcji zywnosci, podobnie jak i ko¬ niecznosc bardziej wydajnego wykorzystywania dostep¬ nych zródel energii. Narastanie tych potrzeb zwieksza zainteresowanie procesami regulacji wzrostu roslin w celu uzyskania zwiekszonej wydajnosci droga stosowania regulatorów wzrostu roslin. Niestety, znajomosc proce- sów fizjologicznych zachodzacych w roslinach jest jesz¬ cze nie calkowita i niezbedne aa jeszcze obszerne badania zanim potencjalne zastosowania regulatorów wzrostu roslin beda ustalone. Mozna wiec latwo ocenic, ze nowe zwiazki uzyteczne do regulowania wzrostu roslin, zwlasz¬ cza roslin uprawnych, odpowiadaja bardzo isfotnym po¬ trzebom rolniczym i gospodarczym oraz wnosza dalsze informacje do naszego zrozumienia procesów fizjolo¬ gicznych u roslin.Wiadomo obecnie, ze niektóre zwiazki benzotiazoli- lowe wykazuja aktywnosc chwastobójcza. W opisie pa¬ tentowym Stanów „Zjednoczonych Ameryki nr 3069429 opisano zastosowanie pochodnych kwasu 4-chlorowco-2- -ketobenzotiazolinylo-3-octowego do niszczenia chwas¬ tów. W opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 3651074 opisano stosowanie 2-keto-3-benzotiazolin jako srodków chwastobójczych. W zadnym jednak z tych opisów nie ma wzmianki o stosowaniu nowych benzotiazolin o wzo¬ rze 1 do regulowania wzrostu roslin. 10 15 20 25 30 Wiadomo równiez, ze niektóre zwiazki benzotiazolilo- we wykazuja zdolnosc regulowania wzrostu roslin i ta¬ kich zwiazków dotyczy opis patentowy Stanów Zjedno¬ czonych Ameryki nr 2468075.W japonskim opisie patentowym nr 71/21378 podano, ze takie zwiazki wykazuja zdolnosc regulowania wzrostu roslin, ale nie sprecyzowano blizej ich zastosowania. W japonskim opisie patentowym nr 73/10182 opisano zas¬ tosowanie zwiazków benzotiazylowych jako srodków do przeszczepiania dla wzrostu korzeni drzew.W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3993468 jest mowa o zastosowaniu niektórych benzo¬ tiazolin jako regulatorów wzrostu roslin. W zadnym jed¬ nak z powyzszych opisów patentowych pie ma wzmianki 0 wykorzystywaniu nowych benzotiazolin o wzorze 1.Srodek wedlug wynalazku jako substancje czynna za¬ wiera nowa klase zwiazków chemicznych, a dokladniej nowe N-podstawione ketobenzotiazoliny o budowie przed¬ stawionej wzorem ogólnym 1, w którym R oznacza niz¬ sza grupe alkilowa, T oznacza atom chloru, grupe ni¬ trowa, nizsza grupe alkilowa lub nizsza grupe alkoksylo- wa; m oznacza 0 lub 1 oraz n oznacza liczbe calkowita 1 lub 2.N-podstawione zwiazki ketohenzotiazolinowe uzytecz¬ ne jako regulatory wzrostu roslin sa ogólnie rzecz biorac zwiazkami opisanymi ogólnym wzorem 1 i naleza do nich zwlaszcza, ale nie jedynie, nastepujace zwiazki: ester [2-(2-keto-3-benzotiazolinyIo)etylowy] kwasu octowego, ester [2-(2-keto-3-benzotiazolinylo)etylowy] kwasu pro- pionowego, ester [a- (2-keto-3-benzotiazolinylo)metylowy] 113 233u^asar kwasu octowego, ester [3-(2-keto-3-benzotiazolinylo)pro- pylowy] kwasu octowego, ester [2-(2-keto-3-benzotiazoli- nylo)etylowy] kwasu walerianowego, ester [2-(2-keto-3- -benzotiazolinylo)etylowy] kwasu izomaslowego, ester [2-(2-keto-3-benzotiazolinylo)etylowy] kwasu izowaleria- nowego, ester [2-(5-chlóro-2-keto-3-benzotiazolinylo)ety- lowy] kwasu octowego, ester [2- (6-etoksy-2-ketobenzotia- zolinylo)etylowy] kwasu octowego i ester [2- (6-nitn-2- -fceto-benzptiazolinylo)etylowy] kwasu octowego.W opisie dotyczacym nowych N-podstawionych ke- tobenzotiazolin uzytecznych jako regulatory wzrostu ros¬ lin nastepujace okreslenia maja dla róznych grur podane ponizej znaczenia.Okreslenie „nizsza grupa alkilowa" dotyczy prostej lub rozgalezionej grupy alkilowej o 1—6 atomach wegla, takiej np. jak metylowa, etylowa, n-propylowa, izopropy- lowa, n-butylowa, Il-rz.-butylowa, Ill-rz.-butylowa, n^ -pentylowa, izopentylowa i podobne.Okreslenie „nizsza grupa alkoksylowa" dotyczy ko¬ rzystnie prostej lub rozgalezionej grupy alkoksylowej o 1—5 atomach wegla, takiej np. jak metoksylowa, etoksy- lowa, n-propoksylowa, izopropoksylowa, n7butoksylowa, Il-rz.-butoksylowa, III-rz.-butoksylowa,J izópentoksylowa i podobne.Okreslenie „regulator wzrostu roslin" w. Tiiaczeniu przyjetym w opisie dotyczy substancji sluzacej do mody¬ fikowania normalnego st?dialnego wzrostu pozadanej rosliny zbozowej az do dojrzalosci rolniczej. Modyfi¬ kacja taka moze byc wynikiem oddzialywania substancji: na procesy fizjologiczne u roslin lub- wynikiem "oddzialy!! wania na morfologie roslin. Nalezy takze pamietac, ze modyfikacje moga byc wynikiem kolejnych lulfc równo¬ czesnych oddzialywan fizjologicznych i morfologicznych.Wyniki dzialania regulatorów wzrostu roslin prawdo¬ podobnie mozna najlatwiej obserwowac jako zmiany wiel¬ kosci, ksztaltu, barwy lub tekstury roslin lub ich czesci.Podobnie, calkowicie dostepne dla obserwacji wizual¬ nych sa ilosci owoców lub kwiatów. Powyzsze zmiany mozna scharakteryzowac jako przyspieszenie lub opóz¬ nianie wzrostu roslin, zmniejszanie wielkosci, zmiany w lisciach lub baldachimie, zwiekszanie ilosci rozgalezien, krzewienie sie, hamowanie wzrostu czesci koncowych, zwiekszanie ilosci kwiatów i zwiazków owoców, zwiek¬ szenie wzrostu korzeni, rozwój lub hamowanie paczko¬ wania na lodygach, opóznianie paczkowania, tracenie lisci, wysuszacie, opóznianie starzenia, przedluzenie sta¬ nu uspienia, zwiekszanie odpornosci na zimno, opóznia¬ nie lub przyspieszanie dojrzewania itp. ..Zmiany w normalnym stadialnym rozwoju wywolywa¬ ne regulatorami wzrostu moga sie takze wyrazac zmniej¬ szeniem transpiracji lub zwiekszeniem gromadzenia weglo¬ wodanów lub zawartosci bialka., Chociaz wiele z omówionych zmian jest korzystne same przez sie, to najczesciej ostateczny wynik takich zmian ma- pierwszorzedne znaczenie ekonomiczne, Np. zmniej¬ szenie wymiarów kazdej rosliny pozwala na hodowanie wiekszej, ilosci roslin na jednostce, powierzchni i bardziej efektywne wykorzystywanie ziemi uprawnej. Wiele roslin o zmniejszone), wielkosci jest bardziej, odporne na susze, i nisjrie temperatury oraz bardziej odporne na zarazenia szkodnikami i wyleganie. Poza tym, skrócenie czasu doj¬ rzewania u czesci upraw pozwala na przedluzenie okresu, zniw w szczycie-wydajnosci i bardziej efektowne wyko¬ rzystywanie urzadzen rolniczych. 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 Jest zrozumiale, ze regulacja wzrostu pozadanych upraw Zbozowych za pomoca srodka wedlug wynalazku nie do¬ tyczy calkowitego hamowania wzrostu /lub niszczenie tych roslin. Chociaz fitotoksyczne ilosci omawianych zwiazków mozna stosowac dla uzyskania efektu chwasto¬ bójczego (niszczenia roslin), to wynalazek dotyczy je¬ dynie stosowania zwiazków w ilosciach potrzebnych do regulacji wzrostu roslin, majacego na celu zmiany w nor¬ malnym stadialnym rozwoju roslin w okresie do dojrza¬ losci dla celów rolniczych.Zwiazki regulujace wzrost roslin moga byc podawane do roslin kolejno w róznych stadiach rozwoju roslin, w celu uzyskania róznych pozadanych wyników. Jak tego nalezy oczekiwac i jak to jest oczywiste dla fachowców* ilosc stosowanych do regulacji wzrostu zwiazków, moze sie zmieniac nie tylko w zaleznosci od wybranego zwiazku ale równiez w zaleznosci od pozadanego efektu, gatunku roslin i stadium rozwoju, stosowanego 'czynnika wzros¬ towego oraz od tego czy oczekiwane jest trwale czy przejs¬ ciowe dzialanie.Jak stwierdzono, pozadane modyfikacje roslin osiaga sie przez stosowanie omawianych regulatorów wzrostu „do rosliny". Okreslenie, „do rosliny" dotyczy srodowiska wzrostu rosliny, takiego jak gleba nasiona, wzeszle sa¬ dzonki, korzenie, lodygi, liscie, kwiaty, owoce lub. inne czesci rosliny.Okreslenie „skladnik aktywny" ozmcza N-podsta- wione zwiazki ketobenzotiazolinowe o podanym uprzed- . nio wzorze. Nowe n-podstawione zwiazki ketcbenzotia- jzolinowe wytwarza; sje,metoda I, która ilustruje schemat 1 lub metoda II, która ilustruje schemat 2.Stosowane w metodzie II jako zwiazki wyjsciowe hy- droksyalkilobenzotiazolinony wytwarza sie w sposób przed¬ stawiony w ponizszych przykladach.P r z y k l a d I. Do mieszanej zawiesiny 30,2 g (0,2 mola) .2-Hydroksybenzotiazolu w 40 ml alkoholu mety¬ lowego dodaje sie jednorazowo 32 ml 37% roztworu wod¬ nego formaldehydu. Calosc miesza sie w temperaturze wrzenia (7&—80?C) w ciagu 30 minut, po czym dodaje sie podczas mieszania w temperaturze 80 °C 60 ml goracej wody, ochladza do temperatury 0°C, odsacza produkty przemywa 100 ml heptanu i suszy na powietrzu w tem¬ peraturze 25—30 °C. Otrzymuje sie z wydajnoscia 94% 2-(hydroksymetylo)-2-benzotiazolinon o temperaturze top¬ nienia 101—103°C. Po rekrystalizacji z alkoholu izopro¬ pylowego temperatura topnienia nie ulega zmianie. Ana¬ liza elementarna: obliczono dla C8H7N02S:N — 7,73;l S — 17,70%; znaleziono: N — 7*95, S— 17^89%..Przyklad II. Do roztworu 151,2 g (1,0 mol) 2- -hydroksybenzotiazolu i 66 g (1,0 mol) 85% wodorotlenku potasowego w 300 ml wody dodaj* sie jednorazowo 88,6 g (1,1 mola) 2-chloroetanolu. Calosc miesza sie w ciagu 5 godzin w temperaturze 90—100°C i 18 godzin w tem* peraturze 25—30°C, po czym ochladza do temperatury; 10 °C i miesza w temperaturze 0—10 °C w ciagu 10 mi¬ nut. Nastepnie odsacza sie osad i suszy go na powietrzu w temperaturze 25—30 °C. Otrzymuje sie z wydajnoscia, 98% 3-(2-hydrbksyetylo)-2-benzotiazolinon o tempera¬ turze topnienia 90—92°C. Po rekrystalizacji z. toluenu/ temperatura topnienia wynosi 94—95 °C.Analiza elementarna: J obliczono dla CcH^O^: N — 7,17, S — 16,42%, . znaleziono: N — 7,11, S — 16,12%.Zwiazki o wzorze ogólnym 1 mozna wytwarzac metoda.I lub II, opisanymi uprzednio. Ponizsze przyklady ilustruja113 233 5 sposoby wytwarzania nowych N-podstawionych zwiazków Jsetobenzotiazolinowych uzytecznych jako regulatory wzros¬ tu roslin w srodku wedlug wynalazku.Przyklad III. Do mieszaniny 0,1 mola odpowied¬ niego 2-hydroksybenzotiazolu, 6,6 g (0,1 mola) 85% wo¬ dorotlenku potasowego, 150 ml dwumetyloformamidu i 10 ml wody, dodaje sie podczas mieszania jednorazowo 18,4 g (0,11 mola) octanu 2-bromoetylu, Calosc miesza sie w ciagu dwóch dni w temperaturze 90—100 °C i w ciagu jednego dnia w temperaturze 25—30°C. W przypadku zwiazków 2 i 4 (tablica 1) dodaje sie nastepnie 800 g lo¬ dowato zimnej wody i miesza w ciagu jednej godziny w temperaturze 0—10°C. Osad odsacza sie i przemywa wo¬ da do odczynu obojetnego wobec lakmusu, po czym suszy na powietrzu w temperaturze 25—30 °C. W przypadku zwiazków 1 i 3 (tablica 1) do mieszaniny reakcyjnej do¬ daje sie 600 ml wody i 500 ml eteru etylowego i calosc miesza w ciagu 15 minut w temperaturze 25—30 °C. Wars¬ twe eterowa przemywa sie woda do uzyskania odczynu obojetego wobec lakmusu i suszy nad siarczanem so¬ dowym. Eter odparowuje sie pod zmniejszonym cisnie¬ niem, w temperaturze nie przekraczajacej 80—90°G przy 1—2 mm Hg.W tablicy 1 zestawiono dane dotyczace wytwarzania N-podstawionych zwiazków ketobenzotiazolinowych spo¬ sobem opisanym w przykladzie III.Tablica 1 Zwiazek o wzorze 2 | Zwia¬ zek J nr ] 1 1 2 1 3 1 4 T H 5-Cl 6-OCaH$ 6-NOa Temperatura topnienia °C lepka ciecz no =1,5900 63—65a lepka ciecz 130—131b Wy¬ daj¬ nosc % 84 79 87 78 %c obli¬ czono 48,62 znale¬ ziono 48,77 %H obli¬ czono 3,71 znale¬ ziono 3,48 %N obli¬ czono 5,90 5,15 . 5,28 9,92 znale¬ ziono 6,05 5,39 5,29 10,34 % s obli¬ czono 13,51 11,80 1208 11,36 znale¬ ziono 13,59 11,55 12,11 11,86 Tablica 2 Zwiazek o wzorze 3 jZwia- 1 zefc 1 " ] 5 1 l 7 J 1 8 9 i n 1 2 2 2 2 R -CH3 -CrI2CH3 -CH(CH3)3 -CH2CxT2Cri -CH3CH(CH3), Stan lepka ciecz lepka ciecz fl25 = 1,5744 lepka ciecz n*5 = 1,5642 lepka ciecz n£5 = 1,5620 lepka ciecz n£ = 1,5555 Wydaj¬ nosc 25 78 91 70 84 %N' obliczono 6,27 5,57 5,27 5,01 5,01 znaleziono 6,39 5,70 5,33 5,16 4,90 %s | obliczono 14,36 12,76 12,08 11,47 11,47 znaleziono 14,45 12,94 12,19 11,63 11,56 Przyklad IV. Mieszanine zawierajaca 0,2 mola 3-(hydroksymetylo)-2-benzotiazolinonu, 0,25 mola kwasu * octowego, 4 g kwasu p-toluenosulfonowego oraz 200 ml toluenu, ogrzewa sie w ciagu 6 godzin w temperaturze 5 wrzenia az do zebiania w nasadce Dean'a-Stark'3 3,6 ml wody. Nastepnie calosc miesza sie w ciagu 18 godzin, w temperaturze 25—30 °C, po czym dodaje 20 g (0,25 mola) wodorotlenku sodowego w postaci 50% roztworu i 300 ml wody. Nastepnie dodaje sie 500 ml eteru etylo- 10 wego, miesza w ciagu 15 minut i rozdzielawarstwy. Warstwe organiczna przemywa sie woda do odczynu obojetnego wobec lakmusu i suszy nad siarczanem sodowym. Eter i toluen odparowuje sie pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze nie przekraczajacej 80—90 °C przy 1—2 mm 15 Hg. Otrzymano scharakteryzowany w tablicy 2 zwiazek 5.Zwiazki 6—9, omówione w tablicy 2, wytwarza sie w podobny sposób. Jako zwiazek wyjsciowy stosuje sie 3- - (hydroksyetylo)-2-benzotiazoline, która poddaje sie reakcji z nastepujacymi kwasami: 20 Zwiazeknr Kwas 6 propionowy 7 izomaslowy 8 walerianowy 9 izowalerianowy 25 Dane dotyczace N-podstawionych zwiazków ketoben- zotiazolin wytwarzanych w sposób opisany w przykladzie IV, przedstawiono w tablicy 2.iis m 7 W praktycznej realizacji regulowania wzrostu roslin srodkiem wedlug wynalazku skladniki aktywne mozna . stosowac same lub w polaczeniu z substancjami znanymi jako ciekle lub stale nosniki.Srodki do regulowania wzrostu roslin wedlug wyna- 5 lazku sporzadza sie mieszajc skladnik aktywny z nosni¬ kiem, takim jak rozcienczalnik, wypelniacz, nosniki srodek kondycjonujacy, i otrzymuje sie mieszanine w postaci sub¬ telnie sproszkowanych preparatów stalych, granulek, pas- Jjlek, zwilzalnych proszków, preparatów pylistych, roz- 10 tworów i wodnych zawiesin lub emulsji. Jak z tego wynika, skladnik aktywny mozna stosowac razem z nosnikiem takim jak subtelnie rozdrobniona substancja stala, roz¬ puszczalnik pochodzenia organicznego, woda, srodek zwil¬ zajacy, srodek rozpraszajacy, emulgator lub kombinacja 15 powyzszych substancji.Przykladem subtelnie rozdrobnionych stalych nosni¬ ków i wypelniaczy, uzytecznych do sporzadzania miesza¬ nin srodków do regulacji wzrostu roslin wedlug wyna¬ lazku sa np. nastepujace materialy: talki, glinki, pumeka, 20 krzemionka, ziemia okrzemkowa, kwarc, ziemia Fullera, siarka, sproszkowane drewno, sproszkowany korek, maczka orzechowa, kreda, pyl tytoniowy, wegiel drzewny i po¬ dobne. Do typowych cieklych rozcienczalników naleza np. rozpuszczalnik Stoddarda, aceton, alkohole, glikole* 25 octan etylu, benzen i podobne.Srodek do regulacji wzrostu roslin, zwlaszcza w pos¬ taci cieklej lub zwilzonego proszku, zawiera zazwyczaj jako srodek kondycjonujacy jeden lub kilka srodków po- wierzchniowo-czynnych w ilosci wystarczajacej do otrzy- 30 mania odpowiedniej mieszaniny, dajacej sie latwo zawie¬ szac w wodzie lub w oleju. i Okreslenie „srodek powierzchniowo czynny" dotyczy srodków zwilzajacych, rozpraszajacych, zawieszajacych i emulgujacych. Takie siodki powieizchniowo czynne sa 3^ dobrze znane i szczególowo opisane w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 2547724, kolumny 3 i 4.Korzystnymi srodkami zwilzajacymi sa alkilobenzeno-' i alkiionaftaknosulfóniany, siarczanowane alkohole ali- 40 fatyczne, aminy lub amidy kwasowe, estry kwasów o dlu¬ gim lancuchu z sola sodowa kwasu izotiónowego, estry sulfobursztynianu sodowego, siarczanowane lub sulfo¬ nowane estry kwasów tluszczowych, sulfoniany produk¬ tów naftowych, sulfonowane oleje roslinne, dwu-IIIrz.- 45 glikole acetylenowe, pochodne polioksyetylenowe alki- lofenoli (zwlaszcza izooktylofenolu i nonylofenylu) oraz pochodne polioksyetylenowe monoestrów wyzszych kwa¬ sów tluszczowych z alkoholami szesciowodorotlenowymi, takimi np. jaksorbitol. 50 Korzystnymi srodkami rozpraszajacymi sa metyloce¬ luloza, alkohol poliwinylowy, lignosulfoniany sodowe, £olimeryczne alkilonaftalenosulfoniany, naftalenosulfonian sodowy, polimetyleno-dwu- (naftalenosulfonian) i sole so¬ dowe' estrów N-metyid-N-alkanoilow^ch (dlugi, lancuch) 5& kwasu laurynowego.Mieszaniny w postaci rozpraszalnych w wodzie prosz¬ ków mozna sporzadzac mieszajac jeden lub wiecej sklad¬ ników aktywnych, obojetny staly wypelniacz oraz jeden lub wiecej srodków zwilzajacych lub rozpraszajacych. 60 Takie preparaty wedlug wynalazku zazwyczaj zawieraja od okolo 5 do okolo 95 czesci wagowych skladnika aktyw¬ nego, od okolo 0, 25 do 25 czesci wagowych srodka zwil¬ zajacego, od okolo 0,25 do 25 czesci srodka rozpraszaja¬ cego i od" 4,5 do okolo 94,5 czesci wagowych obojetnego 65 8 stalego wypelniacza, przy czym wszystkie czesci odnosza; sie do calkowitego ciezaru mieszanfny. W razie potrzeby okolo 0,1—2,0 czesci wagowych wypelniacza mozna zas¬ tapic inhibitorem korozji lub srodkiem przeciwpieniacynu Wodne zawiesiny mozna sporzadzac mieszajac i roz¬ drabniajac w zawiesinie wodnej nierozpuszczalny w wo¬ dzie skladnik aktywny w obecnosci srodka rozpraszaja¬ cego i otrzymujac wodna zawiesine subtelnie rozdrob¬ nionych czastek. Otrzymana stezona wodna zawiesina charakteryzuje sie skrajnie mala wielkoscia czastek, w wyniku czego po rozcienczeniu mozna uzyskiwac równo¬ mierne opryskiwanie.Oleje do emulsji sa zwykle roztworami skladnika aktyw¬ nego w calkowicie lub czesciowo nie mieszajacym sie z woda rozpuszczalniku, zawierajacym srodek powierz¬ chniowo czynny. Odpowiednimi sa weglowodory i nie mieszajace sie z woda etery, estry lub ketony. Oleje do sporzadzania emulsji zawieraja na ogól 5—95 czesci sklad¬ nika aktywnego, 1—50 czesci srodka powierzchniowo czynnego i 4^94 czesci rozpuszczalnika, przy czym wszyst¬ kie czesci sa czesciami wagowymi w stosunku do calkowi¬ tego ciezaru oleju do sporzadzania emulsji.Ciekle i rozdrobnione stale kompozycje zawierajace skladnik aktywny podaje sie za pomoca zwykle stosowa¬ nych technik, uzywaja, np. rozsiewaczy, opylaczy me¬ chanicznych, mechanicznych lub recznych opryskiwaczy i opylaczy rozpylowych. Preparaty do opryskiwania lub pyliste, mozna równiez rozsiewac z samolotów. Podawa¬ nie srodków regulujacych wzrost dó srodowiska wzrostu rosliny, przeprowadza sie z reguly przez dodanie do gleby lub innego srodowiska, w miejscu gdzie pozadane sa mo¬ dyfikacje roslin.Przy ustalaniu odpowiedniej nietoksycznej dawki sklad¬ nika aktywnego nalezy pamietac, ze dokladna wielkosc dawki zalezy równiez od sposobu podawania (do gleby pasmowo, do ziaren) i wielu innych, znanych fachowcom^ czynników. W przypadku podawania do lisci skladnik aktywny stosowany do regulowania wzrostu podaje sie w ilosci 0,0560—11,20 kg/ha, korzystnie 0,112—5,60 kg/ha. Przy podawaniu do kielkujacych w glebie nasion, wchodzacych siewek i wzeszlej rosliny, skladnik aktywny stosuje sie w ilosci 0,0112—11,2 kg/ha lub wiecej, ko¬ rzystnie 0,112—11,2 kg/ha. Szczególnie korzystne jest podawanie do lisci, poczawszy od rozpoczecia kwitnienia.Na przykladzie soi (Glycine max) stwierdzono, ze stosowanie w srodkach wedlug' wynalazku nowe estry ketobenzotiazolinylowe sa skutecznymi regulatorami wzros¬ tu roslin straczkowych.Zgodnie z wynalazkiem sporzadzono rózne mieszaniny do regulacji wzrostu roslin, zawierajace jako skladnik aktywny nowe estry ketobenzotiazolinylowe. Sporzadzano takie mieszaniny by mozna bylo je stosowac w ilosci wy¬ noszacej 306 litrów na hektar. W tablicy 3 zestawiono mieszaniny o róznej zawartosci srodka aktywnego. Spo¬ rzadzanie mieszanin zawierajacych inne zawartosci zwiaz¬ ku aktywnego jest dobrze znane fachowcom. W kazdym przypadku stosowano wyjsciowy roztwór zawierajacy 1% . skladnika aktywnego w acetonie.Stosujac mieszaniny wymienione w tablicy 3, stwier¬ dzono, ze wiele estrów ketobenzotiazolinylowych wyka¬ zuje nieoczekiwanie zdolnosc regulowania wzrostu ros¬ lin, o czym swiadczy test opisany w przykladzie V. i Przyklad V. Pewna ilosc sadzonek soi ódmianyf Corsoy hodowano z ziaren w aluminiowych j naczyniach1 umieszczonych w szklarni w ciagu okolo jednego tygod-113 233 Tablica 3 Wielkosc dawki kg/ha 6,72 5,60 3,36 2,80 1,34 1,12 0,560 0,336 Ilosc 1% wyjsciowego ml 2,0 2,0 1,0 1,0 0,4 0,4 0,2 0,1 Ilosc acetonu I ml — 1,0 1,0 2,0 1,6 2,6 2,8 1,9 Ilosc 0,3% Tween'u w wo¬ dzie (srodek powierzchniowo czynny), ml 3,6 3,7 3,6 3,7 3,6 3,7 3,7 3,6 | nia, az do stadium pierwszych lisci. Rosliny przerywano pozostawiajac w/kazdym naczyniu trzy jednakowe ros¬ liny. Nastepnie mierzono wysokosc roslinek, poczynajac ód nierozwinietego stozka wzrostu i zapisywano sred¬ nia wysokosc. Kazda mieszanine srodka aktywnego po¬ dawano trzem roslinkom w jednym naczyniu, pozosta¬ wiajac trzy naczynia jako próbe kontrolna. Rosliny oprys¬ kiwano od góry wodna mieszanina skladnika aktywnego 10 w ilosci odpowiadajacej 6,82 kg/ha. Naczynia z roslinami testowymi i kontrolnymi umieszczono w szklarni i na¬ wadniano od dolu poprzez umieszczony na lawie piasek, oraz nawozono jednakowymi porcjami rozpuszczalnego 5 w wodzie pelnowartosciowego nawozu mineralnego.Po uplywie dwóch tygodni od podania zwiazku mie¬ rzono srednia wysokosc testowych i kontrolnych sadzo¬ nek soi. Róznica miedzy srednimi wysokosciami z przed dwóch tygodni i aktualnymi byla miara rozwoju roslin 10 testowych. Wartosc te porównywano z wielkoscia rozwoju s roslin kontrolnych w takim samym okresie czasu. Róz¬ nica o 25% lub wieksza w rozwoju co najmniej 2/3 ros¬ lin testowych w porównaniu z rozwojem roslin kontrol¬ nych swiadczy o tym, ze stosowany zwiazek jest skutecz- 15 nym regulatorem wzrostu. Tym samym, zwiazek jest uwazany za aktywny, gdy traktowane nim rosliny wyka¬ zuja zmniejszenie wzrostu co najmniej o 25% niniejsze niz rosliny kontrolne, to znaczy zmniejszenie wielkosci lub zwiekszenie wzrostu wieksze o 25% niz to ma miejsce 20 u roslin kontrolnych. Zwiazek wtedy jest stymulatorem wzrostu.W tablicy 4 zestawiono wyniki obserwacji podczas stosowania w sposób podany w przykladzie V róznych ilosci nowych N-podstawionych zwiazków ketobenzo- 25 tiazolinowych jako skladników aktywnych srodka wedlug wynalazku.Tablica 4 Zwiazek nr. ] 1 1 6 7 .'-..-¦ 8 Skladnik aktywny R 2 -CH3 -CH2CH3 -CH(CH,)2 -CH^Gr^Cr^CH^ n 3 2 2 I 2 2 T 4 H H H H Dawka kg/ha 5 6,72 6,72* 3,36* 3,36* 2,24* 1 1,34* 1,34* 0,67* 6,72 6,72 3,36 1,34 6,72 » 6,72 3,36 1,34 6,72 6,72 1 * 1 Obserwowane objawy 6 | Znieksztalcenie lisci, hamowanie rozwoju czesci szczy¬ towych.Zmniejszenie wielkosci, hamowanie rozwoju lisci, hamowanie rozwoju czesci szczytowych, znieksztal¬ cenie lisci.Zmniejszenie wielkosci, hamowanie rozwoju lisci, hamowanie rozwoju czesci szczytowych, znieksztal¬ cenie lisci.Znieksztalcenie lisci i lodyg.Nie obserwowano zadnych objawów.Zmniejszenie wzrostu, znieksztalcenie lisci, hamo¬ wanie rozwoju czesci szczytowych.Nie obserwowano zadnych objawów.Nie obserwowano zadnych objawów.Zmniejszenie wielkosci, znieksztalcenielisci, hamowa¬ nie rozwoju czesci szczytowych. .Zmniejszenie wielkosci, znieksztalcenie lisci i lodyg, lekka zgorzel lisci.Znieksztalcenie lisci i lodyg.Zmiany w lisciach, znieksztalcenie lisci i lodyg.Zmniejszenie wielkosci, znieksztalcenie lisci, hamo¬ wanie rozwoju czesci szczytowych, znieksztalcenie lodyg.Znieksztalcenie lisci, hamowanie rozwoju czesciszczy¬ towych, lekka zgorzel lisci.Znieksztalcenielisci, hamowanie rozwoju czesci szczy¬ towych, lekka zgorzel lisci.Znieksztalcenielisci, hamowanie rozwoju czesci szczy¬ towych.Znieksztalcenie lisci.Paczkowanie na lodydze, znieksztalcenie lisci, po¬ grubienie tekstury lisci, Tekka zgorzel lisci. j113 233 11 12 1 ! 1 2 1 3 1 4 1 5 9 5 -CH2CH2(CH3)2 -CH3 2 1 | H H | 3,36 1,34 6,72 ' 3,36 3,36 1,34 0,67 6,72 , c.d. tablicy 4 1 ° Znieksztalcenie lisci, paczkowanie na lodydze.Znieksztalcenie lisci.Znieksztalcenie lisci, pogrubienie tekstury lisci, epi- nastia, lekka zgorzel lisci.Hamowanie rozwoju czesci szczytowych, pogrubie¬ nie tekstury lisci, znieksztalcenie lisci.Hamowanie rozwoju czesci szczytowych, pogrubie¬ nie tekstury lisci, znieksztalcenie lisci.Harnowanie rozwoju czesci szczytowych, pogrubie¬ nie tekstury lisci, znieksztalcenie lisci.Hamowanie rozwoju czesci szczytowych, znieksztal¬ cenie lisci.Lekka zgorzel lisci. 1 *) Testowane zwiazki stosowano w stadium pierwszego liscia, opryskujac jedna rosline na pólku; w pozostalych przypadkach stosowano postepowanie opisane w przykladzie V.Dalsze korzysci zwiazane z wynalazkiem wynikaja z przykladu VI.Przyklad VI. Pojedyncze sadzonki soi odmiany Corsoy hodowano z ziaren w 15-centymetrowych doni¬ cach zawierajacych dobrej jakosci górna warstwe gleby.Do testowania kazdej mieszaniny zwiazku stosowano dwie donice z 4-tygodniowymi roslinami (stadium 3—4 lisci) oraz dwie donice z 6-tygodniowymi roslinami (sta¬ dium 5—6 lisci). Rosliny opryskiwano od góry wodna mieszanina zwiazku w ilosci podanej poprzednio. *Jako próby kontrolne stosowano 2—4 grup roslin nie trakto¬ wanych zwiazkiem. Wszystkie donice przetrzymywano w dobrych warunkach hodowlanych, nawadniajac je i 20 25 30 nawozac jednakowa iloscia rozpuszczalnego w wodzie, pelnowartosciowego nawozu mineralnego. Po dwóch tygodniach obserwowano testowe rosliny, porównujac je z roslinami kontrolnymi. Calkowita wysokosc roslin mie¬ rzono poczynajac od konca nierozwinietego stozka wzros¬ tu. Róznice o 15% w sredniej calkowitej wysokosci w sto¬ sunku do roslin kontrolnych przyjmowano za swiadectwo, ze stcsowany zwiazek jest skutecznym regulatorem wzros¬ tu. Obserwacje powtarzano po uplywie czterech tygodni od podania zwiazku, traktujac to jako dalsze badanie aktywnosci zwiazku jako regulatora wzrostu. Obserwacje 4 i 6 tygodniowych roslin, po 2 i 4 tygodniach od podania zwiazku, byly podstawa zbiorczej oceny.Wyniki powyzszego testu zestawiono w tablicy 5.Tablica 5 1 Zwiazek 1 nr- | 1 1 6 7 8 I Skladnik aktywny R 2 -CH3 -CH2CH3 • -CH(CH3)a -CH2CH2CH2GH3 n 3 .2 2 2 2 T 4 H H H H Dawka kg/ha 5 5,60 2,80 1,12 0,56 2,80 1,12 0,56 5,60 5,60 2,80 2,80 1,12 5,60 * i Obserwowane objawy 6 Znieksztalcenie lodyg, selektywne niszczenie czesci szczytowych, opózniony rozwój straków, lekka zgo¬ rzel lisci, hamowanie rozwoju straków.Zmniejszenie wielkosci, lekka zgorzel lisci.Nie obserwowano zadnych objawów.Wczesny rozwój straków.Opózniony rozwój straków, hamowanie rozwoju stra¬ ków.Opózniony rozwój straków.Opózniony rozwój straków, hamowanie rozwoju stra¬ ków.Wczesny rozwój straków, wzmocniony rozwój straków, hamowanie paczkowania na lodydze, znieksztalcenie 1 lisci, umiarkowana zgorzel lisci. 1 Zmniejszenie wielkosci, wczesny rozwój straków, 1 wzmocniony rozwój straków, hamowanie rozwoju 1 lisci, znieksztalcenie lisci, lekka zgorzel, lisci. [ Epinastia, lekka zgorzel lisci. 1 Wczesny rozwój straków, wzmocniony rozwój stra- 1 ków, znieksztalcenie lisci. 1 Nie obserwowano zadnych objawów. 1 Zmniejszenie wielkosci, wczesny rozwój paczków, ha¬ mowanie rozwoju lisci, hamowanie paczkowania na 1 lodydze, znieksztalcenie lisci. |113 233 13 14 c.d. tablicy 5 1 1 9 2 -CH2CH(CH3)2 3 2 4 H 5 5,60 2,80 2,80 1,12 1,12 5,60 2,80 6 Zmniejszenie wielkosci, wczesny rozwój paczków, wzmocniony rozwój paczków, hamowanie rozwoiju czesci szczytowych, hamowanie paczkowania na lo¬ dydze.Zmniejszenie wielkosci, znieksztalcenie lisci, hamo¬ wanie rozwoju paczków.Wczesniejsze kwitniecie, wzmocniony rozwój pacz¬ ków, znieksztalcenie lisci, hamowanie paczkowania na lodydze, hamowanie rozwoju lisci.Zmniejszenie wielkosci, wczesny rozwój paczków, znieksztalcenie lisci.Znieksztalcenie lisci, hamowanie paczkowania na lo¬ dydze, wczesniejsze kwitniecie, wczesny rozwój pacz¬ ków.Wczesny rozwój paczków.Nie obserwowano zadnych objawów.Nieoczekiwana;aktywnosc w regulowaniu wzrostu ros¬ lin, zgodna z danymi przedstawionymi w tablicach 4 i 5, stwierdzono podczas poddawania nowych N-podstawio- nych ketobenzotiazolin testowi opjsanemu w przykla¬ dzie VII; . ™ Przyklad VII. Sadzonki soi odmiany Williams hodowano z ziaren w plastikowych donicach w ciagu jed¬ nego tygodnia w szklarni, a nastepnie hodowle przery¬ wano, pozostawiajac w kazdej donicy po jednej sadzonce.Po calkowitym rozwinieciu sie drugiej grupy trzech lisci (3 tygodnie) rosliny traktowano roztworem skladnika aktywnego w acetonie i wodzie z dodatkiem wodnego roztworu Tweenu 20, jako srodka powierzchniowo czyn¬ nego. Po calkowitym rozwinieciu sie piatej grupy trzech lisci (4-^5 tygodni) rosliny testowe porównywano z kon¬ trolnymi, zapisujac wyniki obserwacji.W tablicy 6 przedstawiono wyniki obserwacji po prze¬ prowadzeniu wyzej opisanego testu.Tablica 6 Zwiazek nr. | 1 5 1 6 7 8 Zwiazek R 2 -CH3 -CH3 -C2H5 -CH(CH3)2 -CH2CrI2Cri2CH3 n 3 1 2 2 2 2 T 4 H H H H H Dawka 1 kg/ha 5 2,80 0,56 0,112 2,80 0,56 0,112 2,80 0,56 0,112 2,80 0,56 0,112 2,80 0,56 0,112 Sucha ma¬ sa % w sto¬ sunku do kontrolnej1 6 81 72 79 67 ;' -93 " 1 77; 68 ' 69 90 70 1 83 101 80 83 101 Obserwowane objawy 7 Zmiany w lisciach, lekka zgorzel lisci Nie obserwowano zadnych objawów przy sto¬ sowanej dawce.Nie obserwowano zadnych objawów przy sto¬ sowanej dawce.Zmniejszenie wielkosci, zmieniony baldachim, znieksztalcenie lodygi, zmiany w lisciach Zmiany w lisciach.Zmiany w lisciach ,' Zmniejszenie wielkosci, zmieniony baldachim, znieksztalcenie lodygi, zmiany w lisciach.Zmiany w lisciach.Zmiany w lisciach.Zmiejszenie wielkosci, zmiany w baldachimie, znieksztalcenie lodyg i lisci, hamowanie roz¬ woju czesci szczytowych.Zmiany w lisciach, zmieniony baldachim Zmiany w lisciach, zmieniony baldachim.Zmniejszenie wielkosci, znieksztalcenie lisci, zmieniony baldachim, hamowanie rozwoju czesci szczytowych.Zmniejszenie wielkosci, znieksztalcenie lisci, zmieniony baldachim, hamowanie rozwoju czesci szczytowych.Nie obserwowano zadnych objawów przy sto¬ sowanej dawce. |113 233 15 16 c .d. tablicy 1 1 9 2 3 2 -CH2CH(CH3)2 -CH3 -CH3 3 2 2 2 4 H Cl OC2H5 5 1 2,80 0,56 0,112 2,80 0,56 0,112 2,80 0,56 0,112 6 84 104 95 80 75 85 95 98 98 7 Zmniejszenie wielkosci, zmieniony baldachim.Znieksztalcenie lodyg i lisci, zmiany w lisciach.Zmiany w lisciach.Zmiany w lisciach.Zmniejszenie wielkosci, zmiany w lisciach, zmieniony baldachim, lekka zgorzel lisci.Nie obserwowano zadnych objawów pizy sto¬ sowanej dawce.Nie obserwowano zadnych objawów przy sto¬ sowanej dawce.Zmiany w lisciach.Nie obserwowano zadnych objawów przy sto¬ sowanej dawce.Nie obserwowano zadnych objawów przy sto¬ sowanej dawce. i) Próbe kontrolna przyjeto za 100%.Opisane N-podstawione zwiazki ketobenzotiazolinowe wykazuja nieoczekiwane wlasciwosci regulowania wzrostu roslin uprawnych, zwlaszcza zas roslin straczkowych.Zastrzezenia patentowe 1. Srodek do regulowania wzrostu roslin straczkowych, znamienny tym, ze zawiera staly lub ciekly nosnik i 5—95% wagowych substancji czynnej o wzorze ogól¬ nym 1, w którym R oznacza nizsza grupe alkilowa; T 20 25 oznacza atom chloru, grupe nitrowa, nizsza grupe alki¬ lowa lub nizsza grupe alkoksylowa; m oznacza 0 lub 1, oraz n oznacza liczbe calkowita 1 lub 2. 2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze za¬ wiera zwiazek o wzorze 1, w którym m oznacza 0, a n oznacza 1 lub 2. 3. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zawiera zwiazek o wzorze 1, w którym m oznacza 1, a n oznacza 1 lub 2. /0H*BrCH2CH2OCCH3 N B zasada.Schemat 1 ,c=o CH2CH2OCCH3 0 0113 233 O (CH2)n Schemat T(rn) N O i II (CH9) -O-C-R Wzór 1 N i CH2CH2OCCH u 3 O Wzór a ,c = o N' I (CH-IOCR ^ n ii O Wzór 3 PL PL PL