Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do wy¬ krywania uszkodzen izolacji elektrycznej, zalaczo¬ ne w obwodzie zasilania maszyny elektrycznej przeznaczone do wykrywania ewentualnych zwarc lub uszkodzen izolacji i do zapewnienia ochrony uzytkownika.Znane sa elektryczne urzadzenia zabezpieczaja¬ ce. Te znane urzadzenia zabezpieczajace sa ciezkie i drogie.Jedno ze znanych urzadzen zabezpieczajacych zapewnia ogólnie rzecz biorac, bezpieczne dziala¬ nie wszystkich maszyn w zakladzie. Jedna nie¬ sprawna maszyna powoduje zatrzymanie (wyla¬ czenie) wszystkich maszyn znajdujacych sie w zakladzie. Znane urzadzenia zabezpieczajace sa zamontowane pomiedzy punktem uziemienia i fa¬ za ukladu zasilania. Jesli przewód uziemiajacy jest uszkodzony, uszkodzenie nie zostaje wykryte.Wreszcie, znane urzadzenia zabezpieczajace nie sa wlaczone pomiedzy dwa przewody fazowe ukladu zasilania.Celem wynalazku jest wyeliminowanie tych nie¬ dociagniec. Natomiast zadaniem wynalazku jest zaprojektowanie urzadzenia zabezpieczajacegio przeznaczonego do wykrywania uszkodzenia izo¬ lacji pomiedzy dwoma przewodami elektrycznymi maszyny i zapewnienia ochrony uzytkownika przed skutkami zwarcia.Zadanie zostalo zrealizowane w wyniku zapro¬ jektowania urzadzenia do wykrywania uszkodzen 10 izolacji elektrycznej w instalacjach elektrycznych, zawierajacego elektryczny obwód dozorujacy utrzymywany ciagle pod napieciem stalym. Urza¬ dzenie wedlug wynalazku zawiera uklad wyzwa¬ lajacy zalaczony miedzy dwoma przewodami fa¬ zowymi sieci zasilajacej zabezpieczana instalacje elektryczna, polaczony z ukladem dozorujacym, zalaczonym miedzy punktem zerowym zabezpie¬ czanej instalacji elektrycznej a punktem uziemie¬ nia. Uklad wyzwalajacy, do którego zacisków wej¬ sciowych doprowadzane jest stale napiecie, za¬ wiera obwód przelaczajacy, polaczony z urzadze¬ niem kontrolnym lub alarmowym i z przelaczni¬ kiem oraz tranzystor. Przy tym, urzadzenie alar- 15 mowe lub kontrolne jest zalaczone równolegle do obwodu przelaczajacego, zawierajacego przekaz¬ nik, kolektor tranzystora jest polaczony z zaci* skiem wyjsciowym obwodu przelaczajacego, emi¬ ter tranzystora polaczony jest z pierwszym wy¬ prowadzeniem rezystora stanowiacego czesc skla¬ dowa obwodu dozorujacego, zalaczonego w prze¬ wodzie zerowym zabezpieczanej instalacji elek¬ trycznej i z anoda diody, której katoda polaczona jest z punktem uziemienia, baza tranzystora po¬ laczona jest z drugim wyprowadzeniem rezysto¬ ra, polaczonym z katoda diody^ której anoda do¬ laczona jest do punktu zerowego zabezpieczanej instalacji elektrycznej.Korzystnym jest, gdy uklad wyzwalajacy jest 30 dolaczony do przewodów fazowych poprzez mo- 20 25 1101073 110 107 4 stek diodowy i transformatar, którego uzwojenie pierwotne dolaczone jest do przewodów fazowych a ubwojenie wtórne — do jednej z przekatnych mostka^ którego druga przekatna dolaczona jest do^aoisków wejsciowych ukladu wyzwalajacego.Korzystnym jest poza tym, gdy ulklad wyzwa¬ lajacy zawiera wzmacniacz tranzystorowy, zbudo¬ wany z wykorzystaniem dwóch tranzystorów, do¬ laczony dot wyjscia obwodu przelaczajacego, przy* czym kolektory obu tranzystorów sa polaczone razem i dolaczone do zacisku wyjsciowego otowo- du przelaczajacego, emiter pierwszego tranzysto¬ ra jest polaczony z baza drugiego tranzystora, emiiter drugiego tranzystora jest polaczony z pierwszym wyprowadzeniem rezystora zalaczone¬ go w przewodzie zerowym zabezpieczanej insta¬ lacji elektrycznej, baza pierwszego tranzystora jest polaczona poprzez rezystor z drugim wypro¬ wadzeniem rezystora i z katoda diody oraz po¬ przez potencjometr z emiterem drugiego tran¬ zystora. Korzystnym jest oprócz tego, gdy baza pierwszego tranzystora jest dolaczona poprzez re¬ zystor do pierwszego wezla pierwszej przekatnej drugiego mostka diodowego, której to pierwszej przekatnej drugi, wezel drugiej przekatnej jest polaczony z punktem przewodu zerowego oraz z pierwszym wyprowadzeniem rezystora zalaczonym w przewodzie zerowym instalacji zabezpieczanej, a drugi wezel drugiej przekatnej polaczony jest z drugim wyprowadzeniem rezystora i z punktem zerowym instalacji zabezpieczanej.Korzystnym jest, gdy obwód przelaczajacy za¬ wiera element prostujacy, dolaczany do zródla zasilania za pomoca rezystora oraz tyrystor sy¬ metryczny, którego elektroda sterujaca zalaczona jest w obwodzie pradowym elementu prostujace¬ go.Korzystnym jest poza tym, gdy baza pierwsze¬ go tranzystora jest polaczona z pierwszym obwo¬ dem szeregowym, skladajacym sie z zestyku nor¬ malnie otwartego, rezystora i diody i z drugim obwodem szeregowym, skladajacym sie z rezy¬ stora i diody, dolaczonych do punktów stanowia¬ cych odpowiednio wyprowadzenie katody jednej diody i anody drugiej diody, miedzy którymi za¬ laczony jest kondensator filtrujacy przy czym ka¬ toda drugiej diody dolaczona jest do punktu uzie¬ mienia, do którego dolaczony jest jeden z biegu¬ nów zródla zasilania, a miedzy anoda pierwszej diody a drugim biegunem zródla zasilania zala- 50 czone sa polaczone równolegle zestyk normalnie zamkniety i zestyk normalnie otwarty. Korzyst¬ nymi jest, oprócz tego, gdy uklad wyzwalajacy za¬ wiera zalaczony w obwodzie mocy odlacznik sprze¬ zony z obwodem dozoitujacym, dolaczonym do sie- w ci zasilajacej poprzez bezpieczniki.Wynalazek charakteryzuje sie nastepujacymi glównymi^ zaletami: niewlasciwe dzialanie maszy¬ ny jest wykrywane nawet wówczas, gdy maszyna nie jest uziemiona; niska cena zakupu urzadzenia *° - pozwala na zainstalowanie go w kazdej z maszyn zakladu, tym bardziej, ze wykrycia (detekcja) nie¬ wlasciwego dzialania jednej z maszyn nie powo- (Kije zatrzymania wszystkich maszyn w zakla¬ dzie; wartosc liczbowa rezystora zalaczonego w M przewodzie zerowym jest wystarczajaco duza, aby natezenie pradu w obwodzie bazy tranzystora by¬ lo prawie równe natezeniu pradu w pólokresach napiecia polaryzujacego, dostarczanego przez dio- 5 dy, zalaczone w obwodach bazy i emitera tran¬ zystora, przy czym moc zostaje odlaczona na tak dlugo jak dlugo plynie prad zwarciowy rzedu miliampera.Wreszcie, urzadzenie zabezpieczajace pozwala na 10 natychmiastowe wyzwolenie (uruchomienie) prze¬ kaznika mocy (odlacznika mocy) w maszynie, nie¬ zaleznie od stanu uziemienia maszyny. Jak tylko prad zwarciowy zostanie wykryty, maszyna za¬ trzymuje sie, a uzytkownik zabezpieczony jest 15 przed wypadkiem mechanicznym i elektrycznym.Zalaczony rysunek przedstawia przyklad wyko¬ nania wynalazku i pozwala lepiej zrozumiec ce¬ chy znamienne wynalazku, przy tym fig. 1 przed¬ stawia schemat urzadzenia zabezpieczajacego we- 20 dlug wynalazku, wlaczonego pomiedzy przewodem uziemiajacym i srodkiem trójfazowego ukladu po¬ laczonych w gwiazde trzech przewodów zasilaja¬ cych maszyny elektrycznej, fig. 2 — szczególowy schemat uwidaczniajacy polozenie przekaznika w 25 warunkach normalnej pracy, fig. 3 w analogiczny sposób, jak i fig. 2 — moment zatrzymania ma¬ szyny i wyzwolenia ukladu alarmowego wówczas, gdy nastepuje uszkodzenie izolacji, fig. 4 — inny przyklad realizacji wynalazku, a mianowicie urza- 30 dzenie zainstalowane w jednofazowym ukladzie zasilania, fig. 5 — schemat nastepnego przykladu realizacji wynalazku w postaci urzadzenia zabez¬ pieczajacego o regulowanym progu detekcji, za¬ wierajacego stopien wzmocnienia zalaczony w 35 ukladzie wyzwalania, fig. 6 ilustruje inny uklad polaczen urzadzenia zabezpieczajacego pozwalaja¬ cy na wykorzystanie go w ukladach zasilania pra¬ dem przemiennym lub pradem stalym, fig. 7 — schemat elektryczny urzadzenia zabezpieczajacego stosowanego jako urzadzenie kontrolne, fig. S — schemat elektryczny urzadzenia komutacyjnego i odlaczajacego obwód mocy, fig. 9 — schemat elek¬ tryczny przekaznika wyzwalajacego uklaldu de¬ tekcyjnego, fig. 10 — uproszczony ulklad detek¬ cyjny wlaczony w obwód zasilajacy baterii aku¬ mulatorów samochodu i fig. 11 — urzadzenie za¬ bezpieczajace zainstalowane w maszynie pracu¬ jacej przy duzych obciazeniach.Na fig. 1 przedstawione zostaly fazy 1, 2 i 3 trójfazowego ukladu zasilania maszyny elektrycz¬ nej. Te trzy fazy sa polaczone w gwiazde, której srodek J jest podlaczony za posrednictwem diody 5, do zacisku 6. Przewód uziemiajacy 8 ukladu zasilania .podlaczony jest, za posrednictwem diody prostowniczej 9, do zacisku 7.Urzadzenie zabezpieczajace A, wykrywa uszko¬ dzenia (niesprawnosci) izolacji elektrycznej po¬ miedzy przewodami 1, 2, 3 i 8 ukladu zasilania.Uzwojenie wtórne transformatora 10 utrzymuje, w sposób ciagly, napiecie dozorujace stale na za¬ ciskach mostka 11. To napiecie stale przylozone jest do wejscia urzadzenia A.Urzadzenie A zawiera przekaznik mocy, do za¬ cisków którego podlaczone sa czujnik detekcyjny 12 oraz obwód kolektora i obwód emitera- tran-110] 5 zystora 13. Baza tranzystora 13 podlaczona jest do zacisku 6, podczas gdy przewód 14 laczy emi¬ ter tranzystora z zaciskiem 7. Zaciski 6 i 7 sta¬ nowia koncówki rezystora 15 o bardzo duzej war¬ toscirezystancji. 5 Fig. 2 przedstawia stan róznych elementów urzadzenia zabezpieczajacego w przypadku, gdy przewody 1, 2, 3 i 8 sa doskonale od siebie i od ziemi odizolowane. Koncówki 6 i 7 rezystora 15 znajduja sie pod dzialaniem tego samego poten- W cjalu 7=0. Przez diode 5 nie plynie zaden prad.Na skutek tego, ze do bazy 13b nie doprowadza sie zadnego sygnalu, tranzystor 13 nie przewodzi.Pomimo napiecia przylozonego do kolektora 13c za poisredniotwem elementu 16 przekaznika R, w 15 obwodzie emitera 13e nie plynie zaden prad. Ele¬ ment 17 przekaznika R nie jest czynny. Obwód mocy 18 i przewód 19 sa rozlaczone (obwody prze¬ laczajace 17 i 13). Zaden prad nie -plynie w urza¬ dzeniu zabezpieczajacym, elementy którego sa 3° chronione za pomoca filtru utworzonego z kon¬ densatora 21 o bardzo diuizej pojemnosci (680 jnF).Gdy w ukladzie zasilania maszyny pojawia sie zaklócenie w jego dzialaniu, a mianowicie wów¬ czas, gdy nastepuje uszkodzenie izolacji elektrycz- *5 nej, pomiedzy przewodem uziemiajacym 8 i prze¬ wodem fazowym wytwarza sie prad elektryczny.To zwarcie 23 powoduje powtstanie róznicy po¬ tencjalów pomiedzy koncówkami 6 i 7 rezystora 13 (fig. 3). Jeden z pólokresów pradu przemien- '• nego, zaczynajacego plynac od srodka 4 ukladu polaczen w gwiazde, doprowadzony zastaje do ba¬ zy tranzystora 13 (strzalka 24). JesM diody 5 i 9 sa odipowiednio zalaczone, wówczas tranzystor za¬ czyna przewodzic. W przewodach 14, 18, 19 za- M czyma plynac prad elektryczny. Element 17 prze¬ kaznika zostaje wlaczony, co powoduje podtrzy¬ manie elementu 16 i zamkniecie obwodu czujnika 12, który zaczyna sie swiecic. Z tego widac, ze gdy tranzystor 13 zaczyna przewodzic, prad emi- 40 tera (strzalka 25) rozchodzi sie do dwóch przewo¬ dów 14 i 19 za posrednictwem, odpowiednio, ele¬ mentu zwierajacego 22 i elementu 17 przekazni¬ ka.Przez obwód mocy plynie prad elektryczny o 4* natezeniu I, podczas gdy przez stranzystorowany uklad wyzwalania plynie prad elektryczny o bar¬ dzo malym natezeniu, prawie równym pradowi uplywu 23. Rezystor 15 o bardzo duzej wartosci rezystancji zalaczony pomiedzy zaciskami 6 i 7 w oraz diody 5 i 9 pozwalaja na spolaryzowanie bazy tranzystora nawet wówczas, gdy maszyna nie jest uziemiona. Detekcja odbywa sie przy pradzie 23 rzedni miliaimpera.Uklad, którego schemat ideowy pokazano na 55 fig. 4 przedstawia urzadzenie stosowane w ma¬ szynie zasilanej z jednofazowego ukladu zasila¬ nia. Oibwód bazy tranzystora 30 podlaczony jest do punktu srodkowego 32 ukladu zasilania za posrednictwem diody 31. Obwód emitera podla- w czony jest do zacisku 33 rezystora 15, do anody diody 34 a za posrednictwem tej diody — do przewodu uziemiajacego 40. Napiecie stale przy¬ lozone do obwodu mocy dostarczane jest do ukla¬ du wyzwalajacego przez mostek dozorujacy 11, « 6 zasilany za posrednictwem uzwojenia wtórnego transformatora 10, uzwojenie pierwotne którego podlaczone jest do ukladu zasilania maszyny.W urzadzeniu przedstawionym na fig. 4 zastoso¬ wano dzwiekowe urzadzenie alarmowe 35, na przyklad klakson.Uszkodzenie izolacji pomiedzy dwoma przewo¬ dami fazowymi 36 i 37 powoduje powstanie pra¬ du zwarciowego 39. Potencjal punktu srodkowego zmienia sie w stosunku do tego, jaki jest cha¬ rakterystyczny dla stanu równowagi. W wyniku powstaje róznica potencjalów pomiedzy wypro¬ wadzeniami 32 i 33 rezystora 15. Urzadzenie za¬ bezpieczajace i detekcyjne jest zupelnie takie sa¬ mo jak urzadzenie przedstawione na figurach po¬ przednich. Prad zwarciowy 39 powoduje uziemie¬ nie i natychmiastowe zatrzymanie maszyny. Moz¬ na oczywiscie, wykorzystywac wszystkie typy znanych przekazników rozlaczajacych obwody mo¬ cy, nie naruszajac przy tym zakresu ochrony wynalazku.Urzadzenie alarmowe moze byc typu dzwieko¬ wego (akustycznego) lulb swietlnego. Spolaryzowa¬ nie bazy tranzystora, uzyskane za posrednictwem diod zamontowanych w przewodach ukladu zasi¬ lania jest takie, ze napiecie na bazie ma znak okreslony przez typ tranzystora, który moze byc rózny.Bardziej rozbudowane rozwiazanie ukladowe urzadzenia zabezpieczajacego i detekcyjnego przedstawione jest na fig. 5. Uklad wyzwalania zawiera wzmacniacz na dwóch tranzystorach 13 i 113, ^podczas gdy potencjometr nastawny 118 wlaczony jest pomiedzy obwód bazy pierwszego tranzystora 13 i obiwód emitera drugiego tranzy¬ stora 113. Zacisk „zerowy" 101 .moze byc równiez podlaczony do punktu srodkowego 4 ukladu zasi¬ lajacego polaczonego w gwiazde.Potencjal wystepujacy w punkcie 6 przylozony jest do bazy pierwszego tranzystora, podczas gdy emiter drugiego tranzystora podlaczony jest, za posrednictwem przewodu 14, do zacisku 7. Obwo¬ dy kolektorów 13c i 113c dwóch tranzystorów ukladu wyzwalania sa podlaczone do zacisku 118 odlacznika mocy. Drugi zacisk 117 tego przekaz¬ nika (odlacznika) R (ilulb urzadzenia komutacyj¬ nego) otrzymuje stale napiecie dozorujace.W momencie, gdy tworzy sie róznica potencja¬ lów pomiedzy punktami 6 i 7, zostaje przylozone do zacisków 116a i 116b potencjometru lii na¬ piecia. Prad bazy zmienia polaryzacje tranzysto¬ rów we wzmacniaczu, które zaczynaja przewo¬ dzic, jak tylko ten prad bazy osiaga wartosc, za¬ lezna od ustawienia potencjometru 116. Obwód nadzorujacy podlaczony jest równolegli^ do prze¬ kaznika rozwierajacego 2 za posrednictwem czuj¬ nika 12.Jeszcze inny przyklad wykonania urzadzenia wedlug wynalazku przedstawiony jest na fig. 6.Urzadzenie zabezpieczajace i detekcyjne pozostaje niezmienione. W zamian tego modyfikuje sie pod¬ laczenie tego urzadzenia do zabezpieczanego sil¬ nika elektrycznego. Przewody 14 i 114 sa podla¬ czone do dwóch przeciwleglych wezlów mostka 111. Mostek ten swymi pozostalymi dwoma wezla*110 107 7 8 mi podlaczony jest równolegle do rezystora 115 o bardzo duzej wartosci rezystancji, którego wy¬ prowadzenia 115a i '¦ 115b sa podlaczone bezpo¬ srednio do punktu wspólnego 4 i do przewodu uziemiajacego" 8. Uklad ten stanowi urzeczywist¬ nienie uniwersalnego urzadzenia zabezpieczajace¬ go, to znaczy zdolnego do dozorowania jednofa¬ zowego lub trójfazowego ukladu zasilania pradem zmiennym z punktem zerowym albo ukladu za¬ silania pradem stalym o napieciu wysokim, ni¬ skim M sredmim. Takie rozwiazanie wykorzysty¬ wane jest, na przyklad, w urzadzeniu kontrolnym z niezaleznym' zasilaniem 112 woltowym (fig. 7).To urzadzenie* kontrolne zawiera urzadzenie za¬ bezpieczajace 100' utworzone przez obwód dozoru¬ jmy i Obwód detekcji urzadzanie zabezpieczajace podlaczone jest do ukladu 'zasilajajcegó 110. Wyjscia tego ostatniego, jedno uziemiajace 8 i drugie 104, podlaczone sa za pomoca zestyku posredniczacego 120 do jednego z zacisków 1, 2, 3, 101, 102, 103 i punktu wspól¬ nego 4. Fig, 8 przedstawia inny przyklad wyko¬ nania urzadzenia komutacyjnego P wlaczonego w obwód mocy.Prostownik 121'zasilany za posrednictwem re¬ zystora 122 i przelacznik 123, steruje rozwiera¬ niem'4 i zwieraniem tego obwodu. Ten element elektroniczny steruje ukladem prostowniczym wlaczonym w obwód mocy: Gdy powstaje uszko¬ dzenie izolacji, "prostownik 121 powoduje rozwar¬ cie ukladu prostowniczego 124 i odlaczenie zasi- idnia obciazenia P (fig. 8). Fig. 9 przedstawia Jeszcze iriny przyklad wykonania przekaznika wy¬ zwalajacego P wchodzacego w sklad urzadzenia zabezpieczajacego i detekcyjnego po to, aby po¬ zwolic, po uziemieniu maszyny, na sprawdzenie dobrego 'stanu izolacji kazdego z zacisków 1, 2, 3, 101, 102 i 103, przy czyim przewód 8 moze nie b^c podlaczony do ziemi.Urzadzenie zabezpieczajace wedlug wynalazku moze byc dostosowane do instalacji elektrycznej saanochodu. Napiecie dozorujace jest dostarczane bezposrednio przez baterie 130 poprzez przekaznik lSi i'ód^wiednio zalaczone d'ody' 132,' 133, 134 i I3& (fig. 10). : Gdy silnik zmienia nagle rodzaj pracy (nagle przyspieszenie podczas wyprzedzania itp.) wów¬ czas ^o^niedzy punktami a! i Jb powstaje przej¬ sciowa nierównowaga. To sanio dzieje sie wów¬ czas,^ £dyl przyciska sie i^tifel roaruisznika w celu uruchomienia silnika.i Aby uniknac niepozadanego rozlaczenia pod wplywem dzialania urzadzenia za¬ bezpieczajacego, przewidziano zastosowanie ukladu stopniowania czasowego, 'który powoduje rozlacze¬ nie ¦ obwodu przez uklad wyzwalania dopiero wfcwczals, gtify kwarcie Juto uszkodzenie izolacji jest dlugotrwale oraz obwodu zasilania elektrycz¬ nego--wyposazonego w pierwszy styk 131 i drugi styk 137.Urzadzenie wedlug wynalazku dziala w sposób nastepujacy. W celu startu, utrzymuje 'sie w sta¬ nie rozwartym trzeci styk 136 wlaczony w obwód bazy urzadzenia zabezpieczajacego.' PAd plynie w obwodzie 138, w którym styki 131 i 137 sa zwar¬ te; oraz przez1 diode 132 i obwód 139, dzieki czemu zasila sie przekaznik R sluzacy do uruchamiania pojazdu. Po starcie silnika, zwalnia sie styk 136, który bedzie mógl sie zewrzec, gdy pomiedzy punktami a i b pojawi sie sygnal bedacy reakcja na uszkodzenie. Dlugotrwale uszkodzenie izolacji w punktach a i b lub pomiedzy punktami a i b, powoduje powstanie pradu miedzy punktem z uszkodzona izolacja i masa. Obwód bazy zwiera¬ ny jest przez styk 136 i do tranzystorów 13 i 113 zostaje doprowadzony, za posrednictwem jednej z diod 134 lub 135, prad bazy. Tranzystory te zaczynaja przewodzic. Brad detektora przeplywa przez przekaznik R i zamyka sie na styku 136.Przekaznik 131 obwodu baterii rozwiera sie. Ob¬ wód zasilania elektrycznego zostaje rozlaczony.Generalnie rzecz biorac, przewiduje sie natych¬ miastowe wyzwalanie ukladu alarmowego,»za po¬ moca przekaznika R, podczas gdy rozwieranie sie lacznika 131 odbywa sie ze zwloka czaisowa okresl lana, an przyklad; czasem zadzialania styków 131, 136 i 137. Ten uklad zwloczny zapobiega rozwie¬ raniu sie obwodu spowodowanemu nierównowaga, bedaca skutkiem stanu przejsciowego, zapewnia¬ jac stale bezpieczenstwo w trakcie dzialania urza¬ dzen. Unika sie dzieki i termu nag1ego rozlaczenia, które mogloby byc niebezpieczne, na przyklad w trakcie wykonywania manewru wyprzedzania.We wszystkich przypadkach reguluje sie czu¬ losc urzadzenia detekcyjnego w taki sposób, ze nie moze on,o powodowac naglego rozlaczenia wówczas, gdy pradnicai( lub dynamo) pojazdiu. wy¬ kazuje obroty wyzsze od obrotów podczas pracy silnika przy malej predkosci obrotowej. Tak sa¬ mo uniwersalne urzadzenie zabezpieczajace we¬ dlug fig.- 6 moze byc zastosowane na pokladzie samolotu bedacego w locie. Samolot nie ma po¬ laczenia z ziemia i nie wystepuje zagadnienie naglego rozlaczenia wszystkich sieci elektrycznych i obwodów elektronicznych pradu przemiennegp lub stalego. Kazde uszkodzenie izolacji pomiedzy kabina i reszta samolotu, z jednej i drugiej stro¬ ny obwodów dozorowanych powoduje wyzwole¬ nie ukladu : alarmowego, sygnalizujacego zalodze uszkodzenie, które nalezy usunac zanim nie sta¬ nie sie ono uszkodzeniem powaznym.Na fig. 11 przedstawiony zostal inny, przyklad wykonania urzadzenia wedlug wynalazku, ; prze¬ znaczony w szczególnosci dla silników elektrycz¬ nych, które musza pracowac przy zwiekszonym poborze pradu (na przyklad od 10 do kilkuset amperów). Ifazda maszyna 140 w zakladzie jest, w sposób ciagly, zaibezipieczona bezpiecznikami du¬ zej mocy 141. Kazda maszyna 140 jest równiez wyposazona w indywidualne urzadzenie zabezpie¬ czajace 142, chroniace uzytkownika w przypadku uszkodzenia izolacji przed skutkami tego uszko¬ dzenia.Znane sa maszyny pracujace, na przyklad, przy poborze pradu wiekszym od 100 amperów. Bez¬ pieczniki (lub odlaczniki) 141 sa zaprojektowane w talki sposób, aby zabezpieczac maszyne w przy¬ padku wyraznego calkowitego zwarcia, na przy¬ klad pomiedzy dwoma fazami ukladu zasilania.Lecz odlaczniki nie zaczynaja dzialac wówczas, gdy zwarcie jest „ozeisciowe". Mozna miec w ten 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60U9107 10 sposób,. prad zwarciowy od; 5 do 10 amperów.Maszyna pozostaje. chroniona, lecz uzytkownik poddany jest niebezpieczenstwu smiertelnego po¬ razenia pradem elektrycznym.Urzadzenie zabezpieczajace 143 wedlug wyna- 5 laziku zapewnia ochrone uzytkownika. Jest ono zasilane przez obwód maszyny poprzez bezpiecz¬ niki 144, które topia sie na przyklad, przy 100 mA.Gdy uszkodzenie fejlacja, zwarcie) nie jest *• wykryte, prad plynacy przez bezpieczniki 144 równa sie zeru. Maszyna funkcjonuje normalnie.Uklad detekcyjny 143 znajduje sie w stanie spo¬ czynkowym.Zwarcie pomiedzy dwoma fazami, lub pomiedzy 15 faza i masa maszyny, wytwarza prad plynacy poprzez bezpieczniki 144 do urzadzenia detekcyj¬ nego 143. Jak tylko ten prad osiaga niebezpieczna wartosc, bezpieczniki 144 i 145 ulegaja przepale- niiu. Powoduje to rozwarcie styków odlacznika 146; at w obwodzie mocy 148 i odlaczenie zasilania ma¬ szyny, wzglednie wlaczenie ukladu alarmowego 147. Uzytkownik jest w ten sposób chroniony przed kazdym rodzajem uszkodzenia o charakte¬ rze elektrycznym (zla izolacja, zwarcie). Podczas, » gdy odlaczniki mocy 141 sa wybierane w zalez¬ nosci od obciazenia stosowanej maszyny, bezpiecz¬ niki zabezpieczajace 144 sa niezalezne od mocy maszyny. Zadaniem ich j jest jedynfe ochrona uzyt- kownjkaf ¦* ¦¦•¦*- 30 ?a « tr zezenia paten to we 1. Urzadzenie do wykrywania uszkodzen izolacji * elektrycznej w instalacjach elektrycznych, ^zawie¬ rajace elektryczny obwód dozorujacy utirzyihywa- ny ciagle pod nacieciem stalym, znamienny tym, ze zawiera uklad wyzwalajacy (A) zalaczony mie¬ dzy dwoma przewodami fazowymi (1, £; 36, 37) *° sieci zasilajacej zabezpieczana instalacje elektry¬ czna, polaczony z ukladem dozorujacym, zalaczo¬ nym miedzy punktem zerowym (4) zabezpieczanej instalacji elektrycznej a. punktem uziemienia (8; 40), który to uklad wyzwalajacy (A), do którego *5 zacisków wejsciowych doprowadzane jest stale napiecie (V) zawiera obwód przelaczaiacy CR) po¬ laczony z urzadzeniem kontrolnym kito alarmo¬ wym (12; 35), z przelicznikiem (17) oraz tran¬ zystor (13, 30), jgrzy ;czym urzadzenie alarmowe lub kontrolne (12; 35) jest zalaczone równolegle do obwodu przelaczajacego- (R), zawierajacego przekaznik (16), zas kolektor tranzystora (13) jest polaczony z zaciskiem wyjsciowym obwodu prze¬ laczajacego (R), ?emiter tranzystora (13) polaczony jest z pierwszym. wyprowadzeniem (7) rezystora (15) stanowiacego czesc skladowa obwoda dozo¬ rujacego, zalaczonego w przewodzie zerowym za¬ bezpieczanej instalacji elektrycznej i z anoda dio* dy (9, 34), której katoda polaczona jest z punktem (8) uziemienia, baza tranzystora (13) polaczona jest z drugim wyprowadzeniem (6) rezystora (15), po¬ laczonym z katoda diody (5, 31), której anoda do¬ laczona jest do punktu zerowego (4) zabezpie¬ czanej instalacji elektrycznej. w 50 55 60 2. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze uklad wyzwalajacy (A) jest dolaczony do orze- wodów fazowych' (1, 2; 36, 37) poprzez mostek diodowy (11) i transformator (10), którego uzwoje- °nie pierwotne dolaczane jest do przewodów fazo¬ wych (1, 2; 36, 37) a uzwojenie wtórne — do jednej z przekatnych mostka (11), którego druga przekatna dolaczona jest do zacisków wejsciowych ukladu wyzwalajacego (A). 3. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze uklad wyzwalajacy (A) zawiera wzmacniacz tranzystorowy, zbudowany z wykorzystaniem * dwóch tranzystorów (13, 113), dolaczony do wyj¬ scia (118) obwodu przelaczajacego (R), przy czym kolektory obu tranzystorów (13, 113) sa polaczone razem i dolaczone do zacisku wyjsciowego (118) obwodu przelaczajacego (R), emiter pierwszego tranzystora (13) jest polaczony z baza drugiego tranzystora (113), emiter drugiego tranzystora jest polaczony z pierwszym wyprowadzeniem (7) re¬ zystora (15) zalaczonego wi przewodzie zerowym zabezpieczanej instalacja elektrycznej, baza pierw¬ szego tranzystora (13) jest polaczona poprzez re¬ zystor z drugim wyprowadzeniem (6) rezystora (15) i z katoda diody (5) oraz poprzez potencjo¬ metr (116) z emiterem drugiego tranzystora (113). 4. Urzadzenie wedlug zastrz. 3, znamienne tym, ze baza pierwszego tranzystora (13) jest dolaczona poprzez rezystor do pierwszego wezla (7) pierw¬ szej ^rzekaffanej drugiego mostka diodowego (111), której to pierwszej, przekatnej drugi wezel (6) jest polaczony z emiterem drugiego tranzystora (113), pierwszy wezel drugiej przekatnej jest po¬ laczony z ^punktem (115b) przewodu zerowego (8) oraz z pierwszym wyprowadzeniem rezystora (115) zalaczonym w] przewodzie zerowym instalacji za¬ bezpieczanej, a drugi wezel drugiej przekatnej polaczony jest z drugim wyprowadzeniem (115a) rezystora (115) i z' punktem zerowym instalacji zabezpieczanej. 5. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, ze obwód przelaczajacy (R) zawiera, element pro¬ stujacy (121), dolaczony do zródla zasilania za pomoca rezystora (122) oraz tyrystor symetryczny (124), którego elektroda sterujaca zalaczona jest w obwodzie pradowym elementu prostujacego (121). * 6. Urzadzenie wedlug zastrz. 3, znamienne tym, ze baza pierwszego' tranzystoraj (13) jest polaczo¬ na z pierwszym obwodem szeregowym, skladaja¬ cym sie z zestyku normalnie otwartego (136), re¬ zystora i diody (134) i z drugim obwodem szere¬ gowym, skladajacym sie z rezystora i diody (135), dolaczonych odpowiednio do punktów (a) i (b) stanowiacych odpowiednio wyprowadzenia katody jednej diody (132) i anody drugiej diody (133), miedzy Ijtórymi zalaczony jest kondensator fil¬ trujacy, przy czym katoda drugiej diody (133) do¬ laczona jest do punktu uziemienia (8), do które¬ go dolaczony jest jeden z biegunów zródla zasi^ lania (130), a miedzy anoda pierwszej diody (132) a drugim biegunem zródla zasilania (130) zala¬ czone sa polaczone równolegle zestyk normalnie zamkniety (137) i zestyk normalnie otwarty (131). 7. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym,11 110 107 12 ze uklad wyzwalajacy (A) zawiera zalaczony w obwodzie mocy odlacznik (146) sprzezony z obwo¬ dem dozorujacym (143), dolaczonym do sieci za¬ silajacej poprzez bezpieczniki (144). r^Vt 24V i 2lT l^^ -M- 13 13c I 13c 7-71 7 18 ^ 22 0V JH —^—l!*--wv\/wwwv\/vvOvv—i + Y- • -vwvwv- k2 h 3 0/ FIG 2 24V 16 680 ^iF TF ^/12 0V | ^ ^\ 24- 19 *[ ¦PI Tl VS\WVWWWiV^- H] £ 2 JS3 23 i—www |^- ^/7 FIG.3 34-1110 107 1 ,;•*«* •¦¦*+- - A 5 fl4~H 15 ?1_2 "0 M9 ' r* 122 123 l&r _121 ^ •FIG8 124110 107 1 2 3 101 tJ2 133 :i\yj rr / ' 100 * i l ¦ *— » ' 1 . r^^/«-i»vi«4A«« "131 1 -Uuo fc—t 134 133 rt ^ ¦135 <¥ FIG 10 BiT 141 145 -U ;?4f- 14ó[7 144 <*~r © M4I lAt ^147 -143 -140 t ? t i? n} l mrb- FIG 1<2 Drukarnia Narodowa, Zaklad Nr 6, 28/81 ^ Cena 45 zl PL PL PL PL