NL8401958A - Seismische bron. - Google Patents

Description

* A

* \ VO 6381

Titel: seismische bron.

De uitvinding heeft betrekking op een seismische energiebron welke wordt gebruikt voor het produceren van pulsen of schokgolven in een vloeiend medium, zoals water. Meer in het bijzonder heeft de uitvinding betrekking op een met gas gedreven apparaat waarvan het herkennings- en 5 frequentiespectrum gemakkelijk kan worden gewijzigd. De bron heeft een gesloten kamer voor samengeperste lucht, waarvan de afmetingen kunnen worden gewijzigd zonder de bron uit het water te halen.

Bij onderzoek onder het zeeoppervlak of andere vlakken welke onder een watermassa zijn gelegen, is het gewenst te beschikken over een 10 energiebron voor het doen voortplanten van sonische pulsen of schokgolven in het water. Aangezien water een goede geluidsgeleider is, is het normaliter niet noodzakelijk de pulsen nabij de bodem van de watermassa te produceren; zij kunnen, en dit is ook gewenst, nabij het wateroppervlak worden geproduceerd. Deze pulsen planten zich naar omlaag door 15 het water voort, door het bodemvlak heen in ondergrondse geologische formaties en worden tot op zekere hoogte volgens dezelfde baan gereflecteerd en verzameld in hydrofoons, welke zich nabij het wateroppervlak bevinden. Analyse van de signalen welke geproduceerd worden door de hydrofoons kunnen informatie leveren met betrekking tot de structuur 20 van de ondergrondse geologische formaties en aanwezige petroleumvoor-raden in deze formaties.

De term water zoals deze wordt gebruikt moet worden opgevat als ook te gelden voor moeraswater, slik, afvalwater en andere vloeistoffen welke voldoende water bevatten om de uitvinding te kunnen toepassen.

25 Er zijn verschillende manieren om sonische pulsen in een vloeistof op te wekken. Explosies introduceren bijvoorbeeld sterke pulsen in water en bereiken derhalve een aanzienlijke penetratie in ondergrondse formaties. Er bestaan echter enige ernstige nadelen: zij kunnen moeilijk worden opgeslagen, gehanteerd, en gébruikt. Bij gebruik in open water 30 tonen zij het leven daarin. Onder drukke omstandigheden zoals in havens, kunnen explosieven in het geheel niet gebruikt worden. Explosieven zijn in waarde, op schokbasis, duurder in gebruik dan gaspistolen. Veranderingen in de explosieve bronnen op sonische basis voor het bereiken van 8401958 - 2 - een aanvaardbare spectrumverdeling is moeilijk.

Een andere methode voor het produceren van sonische pulsen is door ontlading van een batterij condensatoren via een elektrode onder water voor het produceren van een snel uiteenspattende gasbel. Het 5 rendement van deze methode 'is .betrekkelijk laag, omdat slechts een klein percentage van de energie welke is opgeslagen in de condensatoren wordt teruggevonden in de schokgolf, welke door de ontlading wordt geproduceerd.

Apparaten waarbij gebruik wordt gemaakt van explosieve gasmengsels, bijvoorbeeld propaan en zuurstof, voor het produceren van sonische pul-10 sen, zijn in brede kringen geaccepteerd. De twee hoofdtypes van explosieve gaspistolen zijn die, welke werken door explosie van een gasmengsel achter een flexibel membraan, dat op zijn beurt in contact is met het water en die welke werken doordat een gasbel als gevolg van de gasexplosie plotseling en direct in het water wordt gevoerd. Een voorbeeld 15 van het' eerste appaxaat wordt teruggevonden in het Amerikaanse octrooi-schrift 3.558.149; en het voorbeeld van het laatste wordt gevonden in het Amerikaanse octrooischrift 4.193.472.

Luchtpistolen waarbij gebruik wordt gemaakt van samengeperst gas onder hoge druk, in plaats van een explosief mengsel, zijn in de indus-20 trie op grote schaal aanvaard. Ontwerpen voor pistolen voor samengeperst gas met een open poort zijn beschreven in het Amerikaanse octrooischrift 3.653.460 en het Amerikaanse octrooischrift 4.141;431. Deze pistolen maken gebruik van twee drukkamers, dat wil zeggen een regelkamer en een gashoudende kamer, welke zijn afgesloten door een klos of spoelvormige 25 klep. De pistool wordt af gevuurd door het plotseling vrijgeven van lucht uit de stuurkamer. Het gas in de gashoudende kamer perst de klep in de stuurkamer en geeft daarbij .gelijktijdig de poorten vrij. Deze poorten maken het mogelijk, dat gas dat is opgeslagen in de gashoudende kamer, explosief in het water wordt uitgestoten. De . stuurkamer wordt dan weer 30 onder druk gezet, waarbij de spoelvormige klep terugbeweegt naar een stand/ waarbij de gashoudende kamer wordt afgesloten. De pistool is dan weer gereed om te worden afgevuurd.

Andere-octrooischriften beschrijven, verschillende verbeteringen of variaties van pistolen met open pooort bijvoorbeeld de Amerikaanse 35 octrooischriften 3.653.460;; 4.034.827; 4.219.097; 4.219.098; 4.225.009; 3401958 'i - 3 - 4.230.201; 4.246.979 en 4.271.924.

Deze seismische bronnen worden gebruikt in een rij welke wordt getrokken achter een seismische boot. Een stroomkabel, welke enkele kilometers in lengte is alsmede een aantal hydrofonen, worden eveneens achter 5 het schip getrokken. Ofschoon een seismische bron onder bepaalde omstandigheden kan worden gebruikt, is de meer gebruikelijke situatie de toepassing van een rij van vier of twaalf bronnen. Deze.bronnen, wanneer *· deze in een rij worden gebruikt, hebben verschillende gaskamerafmetingen voor het verkrijgen van een beter signaal op de hydrofoons. De kamer-10 afmetingen van de bron kunnen worden bepaald door de diepte van de pene-r tratie, het type van het ondergrondse materiaal, of de hoeveelheid details welke bij het onderzoek van een bepaalde lijn gewenst worden.

De Amerikaanse octrooischriften 3.653.460 en 4.219.098, als bovenbedoeld, veranderen de effectieve afmetingen van de gaskamers onder druk 15 voor het wijzigen van de karakteristiek van de uitgezonden seismische pulsen.

Volgens het Amerikaanse octrooischrift 3.653.460 wordt voorgesteld gebruik te maken van een aantal afstandsmoffen binnen de kamer en deze langs hun wanden vast te zetten ter ondersteuning van een afsluitschij f 20 en derhalve ter vorming van een beweegbaar einde van de kamer. Voorts wordt voorgesteld een af sluitschi jf toe te passen met schroefdraad langs de rand, welke samenwerkt met een overeenkomstige schroefdraad op het binnenvlak van de kamer. Verdraaien van de schijf is oorzaak dat deze in de kamer terugloopt waardoor het effectieve kamervolume groter wordt.

25 Verdraaiing van de schijf in de andere richting heeft een tegengesteld resultaat. Voor elke variatie moet het gaspistool uit het water worden gehaald om het volume van de kamer te wijzigen.

Overeenkomstig wordt volgens het Amerikaanse octrooischrift 4.219.098 voorgesteld een klem te gebruiken voor het gemakkelijk ver-30 vangen van de kamer door één met een andere afmeting. Deze uitvoeringsvorm blijkt de meest gebruikelijke in dit type te zijn. Het gaspistool moet echter wederom uit het water worden gehaald om de kamerafmeting te kunnen veranderen.

Het gaspistool· volgens .de uitvinding .heeft een kamer welke op 35 afstand in afmeting kan worden gewijzigd door gebruik te maken van 8401958 * - 4 - hydraulische, elektrische of elektrohydraulische bedieningsmiddelen. Eventueel kan het variabele kamerstelsel volgens de uitvinding de kamer vervangen van de inrichting als beschreven in de bovengenoemde Amerikaanse octrooischriften 3.653.460 en 4.219.098.

5 Het variabele kamerstelsel kan desgewenst gebruik maken van een servoklep welke een draaiende input ontvangt uit een elektrische stappen-motor en waarbij gebruik wordt gemaakt van een mechanische terugvoer Λ door een draadspil voor het regelen van de bewegingen van de zuiger, wel ke het beweegbare einde van de variabele kamer vormt. De servoklep regelt 10 de hoeveelheid hydraulisch -fluïdum onder hoge druk dat aan een zijde van een hulpzuiger wordt toegevoerd en de terugvoer van vloeistof vanaf de andere zijde van de hulpzuiger. Deze hulpzuiger bevindt zich bij voorkeur op dezelfde as als het beweegbare einde van de variabele kamer. De elektrische stappenmotor kan vanaf de boot worden bestuurd. Dientengevolge 15 kan het volume van de kamer van het luchtpistool worden gevarieerd zonder de bron uit het water te verwijderen.

De ;toepassing van de uitvinding maakt het een onderzoeker mogelijk een rij samenhangende bronnen te wijzigen zonder deze vanuit het water in de boot te brengen. Het gebruik van een pistool met variabele kamer 20 volgens de uitvinding maakt het mogelijk dat de bediener kan volstaan met een bescheiden stel reserveonderdelen voor het luchtpistool.

De uitvinding wordt met verwijzing naar de tekening toegelicht. Daarin toont: fig. 1 een schematisch aanzicht van een seismische boot welke een 25 aantal luchtpistolen op een rij trekt alsmede een stroomkabel met hydro-foons; fig. 2 een geïdealiseerde groep tijd-amplitudekaarten welke de signalen uit een aantal op een rij geplaatste luchtpistolen weergeeft; fig. 3a een voorkeursvariant van een luchtpistool volgens de uit-30 vinding in doorsnede. De spoelvormige klep bevindt zich in de werkzame stand en de plunjer van de cilinder in de kleinste verplaatsingsstand; fig. 3b het luchtpistool volgens fig. 3a in doorsnede. De spoelvormige klep staat in de werkzame stand en de plunjer van de cilinder bevindt zich in de grootste verplaatsingsstand; 35 fig. 3c een doorsnede van de servoklep, zoals deze volgens de figuren 3a en 3b wordt gebruikt.

8401958 ψ- -*· - 5 -

Figuur 1 toont een onderzoekinstallatie buitengaats waarbij gebruik wordt gemaakt van luchtpistolen als bovenomschreven.

De seismische boot 10 is weergegeven, terwijl deze vier luchtpistolen 12 en een stromingskabel 14 met hydrofoons trekt. De stromings-5 kabel 14 kan zijn opgebouwd uit een aantal holle secties voorzien van olie zodat de kabel zich bevindt nabij het neutrale drijfvermogen. Elke kabelsectie kan een aantal hydrofoons bevatten. De luchtpistolen 12, anderzijds, zijn niet zelfdrijvend en worden gesteund door drijvers 16.

De vier luchtpistolen 12 hebben een verschillend kamervol urne en 10 zijn op dezelfde wijze bevestigd. De drukgolven uit de poorten 18 in elk luchtpistool, begeven zich naar een plaats door het water, door de bodem 20, worden teruggekaatst op het scheidingsvlak tussen de geologische lagen met verschillende dichtheid en bewegen terug over overeenkomstige banen en worden dan opgevangen door de hydrofoons op de stroom-15 kabel 14 en in de seismische boot 10 opgetekend.

De signalen voortkomende uit elk van de pistolen zijn weergegeven in het druk-tijd diagram in fig. 2. De pistolen worden gelijktijdig op het tijdstip ta afgevuurd. Bij dit voorbeeld heeft de pistool 1 het grootste kamervolume, pistool 2 een kleiner volume, pistool 3 een kleiner 20 volume dan pistool 2 en pistool 4 is het kleinst.

Elk pistool zendt twee gescheiden signalen uit. Het eerste treedt op wanneer -de samengeperste lucht in het water wordt gestoten .Deze impuls is weergegeven als een naar omlaag zich uitstrekkende projectie of eerste stoot 22 in elke grafiek. De energie van de impuls in Jast.water is. even-:· 25 redig aan het kruiselings gearceerde vlak onder de eerste stoot 22. Het pistool veroorzaakt een tweede impuls 24 welke optreedt wanneer de bel stukspringt. De frequentie van de bron is gelijk aan het omgekeerde van de tijd welke verloopt tussen de eerste impuls 22 en de impuls 24 van de luchtbel. Het is duidelijk, dat wanneer deze signalen alle worden 30 gesommeerd de verschillen tussen de som van de vier luchtbelimpulsen en de secondaire impulsen 24 bemerkend.kan zijn. Voorts is het moeilijk de secondaire impulsen 24 van ander achtergrondgeluid te onderscheiden.

De pistolen zijn verschillend van afmeting, niet alleen om het opeenvolgen van secondaire impulsen mogelijk te maken, doch ook om een goed 35 onderscheid te verkrijgen tussen kleine oppervlakteveranderingen door 8401958 J*· ·ν - δ - het pistool 4 en het diep penetreren door de krachtige lage frequentie van het pistool 1.

Figuur 3A toont een pistool volgens de uitvinding dat kan worden gebruikt als één van de pistolen 1 tot 4, weergegeven in fig. 1 en 2.

5 Het nieuwe pistool is opgebouwd uit twee hoofdsecties. Het eerste gedeelte links van de klem 26 in fig. 3A, is het stuur- en poortstelsel 28. Het andere gedeelte, rechts van de klem 26, is het variabele kamerstelsel 30. λ Het stuur en poortstelsel 28 kan van bekend ontwerp zijn als hier boven omschreven. De samengeperste lucht welke een druk heeft van 14 tot 10 350 kg/cm2 wordt via de hogedruk slang 32 in de stuurkamer 34 van het pistool geleid en vervolgens via de doorgang 36 in de klep 38 naar de variabele kamer 40.

De klep 38 omvat een eerste zuiger 43 welke steunt tegen afdicht-middelen 44, bijvoorbeeld een 0-ring, welke in staat is de druk van het 15 samengeperste gas in de stuurkamer 34 te weerstaan. De klep 38 heeft aan het overliggende einde een tweede zuiger 46, welke samenwerkt met afdichtmiddelen 48 en dient voor het handhaven van dé druk van het gas welke zich in de variabele kamer 40 bevindt. De druk van het gas in de stuurkamer 34 werkt tegen de zuiger 42 en .dient om de zuiger 46 tegen de 20 afdichting 48 te houden.

Wanneer het luchtpistool volgens de uitvinding ±n werking wordt gesteld door de toevoer van een elektrisch signaal naar de solenoïdeklep 50, zal deze klep 50 snel openen en gas~. in de kamer 34 toelaten dat zich verplaatst door een doorgang 52 naar een doorgang 54 welke leidt naar 25 het vlak van de zuiger 42 tegenover dat, wat naar de stuurkamer 34 is . gekeerd. De kracht van het gas in de stuurkamer 34 verandert en het gas onder druk in de variabele kamer 40 perst de klep 38 via de tweede zuiger 36 in de stuurkamer 34 waarbij de uitlaatpoorten 18 worden vrijgegeven, zodat gas onder druk in de variabele kamer 40 in het omgevende 30 water kan treden. De klep 38 -is in figuur 3B in de werkzame stand getekend. De poort 18 is open tussen variabele kamer 40 en het omgevende water.

Teneinde klep 38 in de stand volgens fig. 3A terug te voeren, wordt de solenoïdeklep 50 gesloten waardoor de doorgang 52 wordt gescheiden 35 van de doorgang 54. De lucht onder hoge druk in de leiding 32 werkt op 8401958 t -% - 7 - de eerste zuiger 42 en brengt de klep 38 terug naar de stand volgens fig. 3A. Zodra de stuurkamer 34 en de variabele kamer 40 onder druk komen, is het pistool voor verder gebruik gereed.

Het stuur en poortstelsel kan worden gevormd door een gietstuk 56 5 terwijl het huis 58 van het variabele kamerstelsel 30 kan worden vastgehouden door een klem 26.

In het andere hoofdgedeelte van de seismische bron, het variabele kamerstelsel 30, wordt het volume van de gesloten variabele kamer 40 veranderd door een zuiger 60. De zuiger 60 is in figuur 3A in een stand 10 getekend voor een minimum verplaatsing in de variabele kamer 40. In fig. 3B is de zuiger 60 in een stand getekend voor het teweegbrengen van een maximum verplaatsing in de variabele kamer 40. Zuiger 60 heeft aan het einde tegenover de variabele kamer 40 een dubbel werkende hydraulische zuiger 62. De zuiger 60 heeft een kleine opening 61 voor 15 het doorlaten van fluidum achter de zuigerkop welke bij verplaatsing kan binnentreden of ontsnappen. De zuiger 62 is omgeven door twee hydraulische volumes 64 en 66. Het hydraulische bedienings stelsel 67 varieert het volume van hydraulische fluidum onder hoge druk tussen het volume 64 en 66 teneinde de zuiger 60 in zijn boring heen en weer te doen bewegen 20 derhalve het regelen van het volume van de variabele kamer 40. Bij deze-variant, is de zuiger 66 voorzien van terugvoermiddelen bestaande uit een kogelschroef 68 welke bevestigd is pp de zuiger 60 en een schroef 70 welke binnen de kogelschroef' 68 kan bewegen wanneer de zuiger 60 heen en weer wordt bewogen. De zuiger 60 kan niet binnen het huis 58 draaien 25 door een stang 72. Het hydraulische regelstelsel 67 is bij voorkeur van het type als weergegeven in het Amerikaanse octrooischrift 3.695.295. Deze variant van het hydraulische regelsysteem 67 maakt gebruik van een stappenmotor 74. Deze stappenmotor 74, welke beperkt beweegbaar is bijvoorbeeld een verdraaiing van één graad, beweegt de as 76. De as 76, 30 welke duidelijk is weergegeven in fig. 3C is op zijn beurt verbonden met een kom 78. De kom 78 heeft een pin 80 welke in een sleuf 82 van de spoelvormige klep 84 kan verschuiven. De as 76 draait -in lagers 84. De sleuf 82 is zodanig ingesneden dat wanneer de pin 80 daarin glijdt, de daarmee verbonden spoelvormige klep volgens een rechte lijn beweegt.

35 Op deze wijze wordt de draaibeweging van de stappenmotor 64 omgezet in 8401958 * - 8 - een axiale lineaire beweging voor de spoelvormige klep 84. Hydraulisch fluidum onder hoge druk wordt via de leiding 86·toegevoerd hetzij naar de doorgangen 88 of 90, afhankelijk van de bewegingsrichting van de spoelvormige klep 84. Ter illustratie geldt, dat wanneer de spoelvormige 5 klep 84 naar rechts beweegt volgens fig. 3C, het fluidum onder hoge druk door de hogedrukleiding 86 via de klep 84 in de doorgang 90 komt en vandaar naar het hydraulische volume 64. Gelijktijdig zal hydraulisch «5 fluidum in het hydraulische volume 66 naar buiten stromen via de door gang 88, door de klep 84 en naar de terugvoerende hydraulische leiding 92. 10 De beweging van de zuiger 60 doet de schroef 70 binnen de kogelschroef 68 draaien en daarmee de flens 94 welke aan zijn einde is bevestigd.

De flens 94 heeft een opening 96. De opening 96 werkt samen met een pin 98 welke gemonteerd is op de rotor 100. De rotor 100 is vastgezet op de spoelvormige klep 84. Wanneer de schroef 70 draait en de flens 94 wordt 15 geroteerd en derhalve de rotor 100, zal ook de klep 84 draaien en axiaal binnen de boring 102 bewegen, gezien de samenwerking tussen de pin 80 en de sleuf 82, en zal worden teruggevoerd naar de begin- of uitgebalanceerde stand.

Andere methodes en apparaten geschikt voor het heen en weer bewegen 20 van de zuiger 60 zijn bekend. Het hydraulische bedieningsapparaat 67 is eveneens niet noodzakelijk bij de uitvinding. Andere middelen zijn bekend en kunnen worden toegepast en zijn voor de deskundige zonder meer duidelijk.

De tekening en beschrijving van de uitvinding zijn slechts illustra-25 tief en dienen ter toelichting. Verschillende wijzigingen in vorm, afmetingen en materiaal van de constructie zo ook van de weergegeven details kunnen anders zijn uitgevoerd zonder buiten het kader van de uitvinding te treden.

8401958

Claims (13)

1. Seismische bron voor toepassing onder water bestaande uit een huis met een gasverzamelkamer, een klep voor het houden van samengedrukt gas in de verzamelkamer en tenminste één uitlaatpoort voor het vrijgeven van samengeperst gas uit de gasverzamelkamer, gekenmerkt door een zuiger <. 5 welke verschuifbaar en vastzetbaar binnen de gasverzamelkamer aanwezig is en bevestigd is aan een hydraulische bedieningsinrichting/ waarbij het volume van de gasverzamelkamer gevarieerd kan worden.

2. Seismische bron bestaande uit een huis met tenminste één uitlaatpoort, een gasverzamelkamer met een op afstand variabel voltime voor het 10 opslaan van samengeperst gas en voorzien van een klep.met een eerste zuiger, welke de gasverzamelkamer kan afsluiten en middelen voor het doen bewegen van de klep, het openen van de gasverzamelkamer en het vrijgeven van samengeperste lucht uit de gasverzamelkamer via tenminste één uitlaatpoort voor het produceren van een seismische impuls.

3. Seismische bron volgens conclusie 2, met het kenmerk, dat het huis tevens een stuurkamer bevat alsmede een klep welke klep een bedienings-zuiger bevat voor het afsluiten van de stuurkamer wanneer de zuiger de gasverzamelkamer afsluit.

4. Seismische bron volgens conclusie 3, met het kenmerk, dat deze een 20 luchttoevoer heeft voor de gasverzamelkamer.

5. Seismische bron volgens conclusie 3, met het kenmerk, dat deze een tweede luchttoevoer bevat, welke wordt gecommandeerd door de bedienings-middelen voor de toevoer van lucht naar de bedieningszuiger teneinde de klep te commanderen en werkzaam zijn als middelen voor het doen bewegen 25 van die klep.

6. Seismische bron volgens conclusie 5 met het kenmerk, dat de bedie-ningsmiddelen bestaan uit een solenoide.

7. Seismische bron bestaande uit een huis met tenminste één uitlaatpoort, een in hoofdzaak cilindrische gasverzamelkamer met een vastzetbare 30 en verschuifbare zuiger, welke een variabel volume vormt waarbij dit volume kan worden gewijzigd door het verschuiven van die zuiger, een bedieningskamer, alsmede een klep met een eerste zuiger voor het af sluiten 84 0 1 9 5 8 * m - 10 - van de bedieningskamer en een tweede zuiger voor het afsluiten van de gasverzamelkamer, welke eerste en tweede zuiger onderling evenwijdig lopen aan de beide uiteinden van een klepas, welke voorzien is van een doorgang, een eerste luchttoevoer aanwezig is voor samengeperste lucht 5 naar de gasverzamelkamer via de bedieningskamer en de doorgang in de klepas, en een tweede luchttoevoer welke wordt bestuurd door de bedie-ningsmiddelen voor de toevoer van lucht naar de eerste zuiger waarbij de klep beweegt en de gasverzamelkamer opent waardoor samengeperste lucht via tenminste één uitlaatpoort wordt vrijgegeven en de seismische 10 impuls kan produceren.

8. Seismische bron volgens conclusie 7, met het kenmerk, dat de bedieningsmiddelen een solenoide bevatten.

9. Seismische bron bestaande uit een huis met tenminste één uitlaatpoort, een in hoofdzaak cilindrische gasverzamelkamer met een vastzet- 15 bare en verschuifbare zuiger welke een variabel volume vormt en welke zuiger door een zuigerstang bevestigd is aan een dübbelwerkende hydraulische zuiger welke zich bevindt tussen twee hydraulische volumes in verbinding met hydraulische stuurmiddelen, waarbij deze hydraulische stuurmiddelen de hoeveelheid hydraulisch fluidum naar de twee hydrau-20 lische volumes kan regelen, waarbij de hydraulische zuiger verplaatst zodat de zuigerstang en de verschuifbare zuiger verplaatsen voor het variëren van het gaskamervolume, een bedieningskamer en een klep met een eerste zuiger voor het afsluiten van de bedieningskamer en een tweede zuiger voor het afsluiten van de gasverzamelkamer, welke eerste 25 en tweede zuiger in hoofdzaak onderling evenwijdig lopen aan de overliggende einden van een klepas, voorzien van een doorgang, eerste lucht-toevoermiddelen aanwezig zijn voor de toevoer van samengeperste lucht naar de gasverzamelkamer via de bedieningskamer en de doorgang van de klepas en een tweede luchttoevoer welke wordt gecommandeerd door de 30 bedieningsmiddelen voor de toevoer van lucht naar de eerste zuiger, zodat de klep verplaatst en daarbij de gasverzamelkamer opent en samengeperste lucht via tenminste één uitlaatpoort wordt vrijgegeven voor het produceren van een seismische impuls. 8401958 ί - 11 -

10. Seismische bron volgens conclusie 9, met het kenmerk, dat de hydraulische bedieningsmiddelen bestaan uit een hydraulische servoklep.

11. Seismische bron volgens conclusie 10, met het kenmerk, dat de hydraulische bedieningsmiddelen bestaan uit een mechanische terugvoer 5 in de stand van de dubbelwerkende hydraulische zuiger.

12. Seismische bron volgens conclusie 11, met het kenmerk, dat de mechanische terugvoer bestaat uit een bolschroef welke bevestigd is aan t'· de dubbelwerkende hydraulische zuiger -.en een schroef binnen de bolschroef, welke de terugvoer van de servoklep commandeert.

13. Seismische bron volgens conclusie 11, met het kenmerk, dat de servoklep rechtstreeks door een stappenmotor wordt gecommandeerd, 8401953