NL8200589A - Werkwijze voor het niet destruktief, kwalitatief testen van materiaaleigenschappen. - Google Patents

Description

«w * , * * N.0. 30851 1

Aanvraagster noemt als uitvinder: R.J. Schliekelmann.

Werkwijze voor het niet destruktief, kwalitatief testen van materiaal-eigens chappen.

De uitvinding heeft betrekking op een werkwijze voor het niet de-struktief, kwalitatief testen van eigenschappen van materialen, waarbij ultrasone golven worden uitgezonden in de richting van het materiaal en ultrasone golven van het materiaal worden ontvangen, waarbij de oriën-5 tatie van het materiaal ten opzichte van de richting waarin de ultrasone golven worden uitgezonden op vooraf bepaalde wijze wordt veranderd zodanig, dat de uitgezonden ultrasone golven onder variërende invalshoeken en vanuit verschillende richtingen invallen op het materiaal»

Tevens heeft de uitvinding betrekking op inrichtingen voor het uitvoe-10 ren van deze werkwijze.

Een dergelijke werkwijze is reeds bekend uit het artikel "Measurement of the elastic constants of fibre composites by ultrasonics" gepubliceerd in COMPOSITES, maart 1970, biz. 145-149. Bij deze werkwijze wordt een plaatje van het te testen materiaal bevestigd op een draaita-15 fel en twee ultrasone omvormers worden aan beide zijden van het plaatje gepositioneerd, waarbij de een als zender en de ander als ontvanger wordt gebruikt. Deze gehele combinatie van draaitafel, zender en ontvanger wordt geplaatst in een reservoir dat wordt gevuld met een geschikte vloeistof, bijvoorbeeld water, welke vloeistof de transmissie 20 van longitudinale golven mogelijk maakt van de ene omvormer naar de andere. Vervolgens worden bij een aantal variërende invalshoeken en variërende invalsrichtingen van de invallende golven op het plaatje door de zendende omvormer pulsen uitgezonden naar het plaatje, die via het plaatje en door de vloeistof propageren van de zender naar de ontvan-25 ger.

Vallen de golven loodrecht in op het plaatje dan zal deze invallende golf als longitudinale golf door het plaatje propageren.De aankomsttijd van deze puls bij de ontvanger wordt met een digitaal tijd-meetstelsel gemeten. Wordt nu het plaatje door middel van de draaitafel 30 gedraaid zodanig dat de invalshoek geleidelijk aan groter wordt en dan zal er in het plaatje een splitsing optreden van de invallende golf in twee componenten, een quasi longitudinale component en een quasi transversale component. Beide golfcomponenten propageren door het plaatje en zullen op verschillende tijdstippen de ontvanger bereiken. Op grond van 35 de gemeten tijdsverschillen is het nu mogelijk om de golfvoortplan- 8200589 € * 2 tingssnelheid in heC Ce testen plaatje te bepalen.

Uitgaande van deze werkwijze is het verder nu mogelijk om vezel-richtingen in gelamineerde samengestelde en met vezels versterkte materialen te bepalen, zoals beschreven is in "Nondestructive Composite La-5 minate Characterization by Means of Ultrasonic Polar-Scan” gepubliceerd in Materials Evaluation, Vol. 39 nr. 10 biz. 922-925. Bij deze werkwijze wordt het testplaatje geroteerd volgens twee onderling loodrechte assen, terwijl de zender en de ontvanger zich bevinden op een derde as, loodrecht op deze beide andere assen. De signalen waarmee de stappenmo-10 toren worden bestuurd, die zorgen voor de rotatie van het plaatje rond de beide eerstgenoemde assen, worden tevens toegevoerd aan een oscil-loscoop voor het bepalen van de plaats van de stip op het scherm van de oscilloscoop. Het door de ontvanger geleverde signaal in responsie op de ontvangst van een ultrasone puls, wordt gebruikt voor het moduleren 15 van de helderheid van de stip op het beeldscherm.

Op deze wijze kunnen, bijvoorbeeld voor met vezels versterkte materialen (bijvoorbeeld met vezels versterkte epoxyharsen en dergelijke) vanaf het scherm zogenaamde polaire diagrammen opgenomen worden, die, zoals beschreven is in het bovengenoemde artikel, informatie geven om-20 trent de vezelrichting in het geteste materiaal.

Deze werkwijze heeft een aantal nadelen. Van het te testen materiaal moet een apart testplaatje gemaakt worden dat wordt bevestigd op de draaitafel in het vloeistofreservoir waarna de bovenbeschreven meting, resulterend in een polair diagram, kan worden uitgevoerd. Omdat de zen-25 der en de ontvanger geplaatst moeten zijn aan weerszijden van het testplaatje en omdat het testplaatje geplaatst moet worden in een vloeistofreservoir kan deze werkwijze niet toegepast worden bij grotere ma-teriaalplaten of konstrukties, opgebouwd uit met vezels versterkte epoxyharsmaterialen.

30 Een verder nadeel is dat de inrichting voor het uitvoeren van deze werkwijze, vanwege de uit te voeren gelijktijdige rotatie rond twee onderling loodrechte assen constructief gezien tamelijk ingewikkeld is.

De uitvinding heeft nu ten doel een werkwijze te verschaffen waarbij deze gesignaleerde nadelen worden geëlimineerd.

35 Aan deze doelstelling wordt bij een werkwijze van in de aanhef ge noemde soort voldaan, doordat de door het materiaal gereflecteerde ultrasone golven worden ontvangen. Dat impliceert dat volgens de uitvinding zowel de zender als de ontvanger aan dezelfde zijde van het materiaal gepositioneerd worden zodanig dat door de zender ultrasone pulsen 40 worden uitgezonden in de richting van het materiaal waarbij de ontvan- 8200589 X * * 3 ger de door dit materiaal gereflecteerde ultrasone pulsen ontvangt.

Aangezien zowel de zender als de ontvanger zich dus aan dezelfde zijde van het materiaal bevinden behoeft geen afzonderlijk testplaatje te worden vervaardigd maar kan ook gemeten worden aan grotere platen van 5 het te testen materiaal en ook aan konstrukties, vervaardigd uit het te testen materiaal, bijvoorbeeld vliegtuigvleugels of delen daarvan of andere onderdelen van vliegtuigkonstrukties, carosseriedelen van auto's en andere konstrukties waarin met vezels versterkte materialen kunnen worden toegepast.

10 Volgens een voorkeursuitvoeringsvorm van de werkwijze volgens de uitvinding worden de door het materiaal gereflecteerde golven ontvangen op een aantal plaatsen gelokaliseerd in of in de nabijheid van de verwachte reflectierichting. Daardoor is het mogelijk om ook bij variatie van de reflectiehoek nauwkeurig het optimum in de gereflecteerde golf 15 en de bijbehorende reflectierichting te bepalen.

Volgens een voorkeurswerkwijze worden voor het uitzenden respectievelijk ontvangen van de ultrasone golven meerdere zenders respectievelijk meerdere ontvangers gebruikt die gepositioneerd zijn op een bol-oppervlak waarvan het middelpunt samenvalt met het invalspunt van de 20 ultrasone golven op het te testen materiaal, waarbij telkens een zender en de bijbehorende ontvanger(s) worden geactiveerd zodanig dat zowel de hoek van inval van de ultrasone golven op het materiaal als ook de in-valsrichting van de ultrasone golven op vooraf bepaalde wijze worden gevarieerd. Daarmee wordt bereikt dat onder alle omstandigheden de weg 25 die de ultrasone golven moeten afleggen tussen zender en ontvanger dezelfde lengte heeft zodat de meting niet door looptijdverschillen kan worden beïnvloed.

Een inrichting voor het uitvoeren van deze werkwijze voorzien van middelen voor het uitzenden van ultrasone golven, middelen voor het 30 ontvangen van ultrasone golven en middelen voor het positioneren van deze zendmiddelen en ontvangstmiddelen ten opzichte van het te testen materiaal, volgens de uitvinding gekenmerkt doordat de middelen voor het uitzenden en ontvangen van de ultrasone golven bestaan uit een aantal zenders respectievelijk ontvangers voor ultrasone golven en dat de 35 middelen voor het positioneren van deze zenders en ontvangers bestaan ' uit een aan een zijde van het te testen materiaal te plaatsen houder die zowel de zenders als de ontvangers ten opzichte van het te testen materiaal ondersteunt, waarbij de zenders en ontvangers gericht zijn op het invalspunt van de ultrasone golven op het materiaal en de zenders 40 en ontvangers gepositioneerd zijn in een vlak door de genoemde rotatie- 3200589 m 4 as op gelijke afstand van het genoemde invalspunt, welke houder verder gekoppeld is met middelen voor het roteren van deze houder boven het vlak van het te testen materiaal rond een rotatie-as die verloopt loodrecht op het materiaal door het invalspunt van de ultrasone golven op 5 het materiaal.

Bij voorkeur worden hierbij de zenders op de ene helft van de houder gepositioneerd zodanig dat stapsgewijze het gehele van belang zijnde gebied van invalshoeken wordt bedekt. De ontvangers worden op soortgelijke wijze verdeeld gepositioneerd op de andere helft van de houder. 10 Tijdens het uitvoeren van een omwenteling zullen dus meetpunten verzameld worden langs een aantal cirkelbanen tegelijkertijd, zodat na een omwenteling alle meetpunten voor het construeren van het polaire diagram zijn afgetast.

Volgens een verdere uitvoeringsvorm is de houder voorzien van ge-15 leidingsmiddelen voor het, in het betreffende vlak door de rotatie-as, langs een half cirkelboogvormige baan,waarvan het cirkelmiddelpunt tijdens bedrijf van de inrichting samenvalt met het gewenste invalspunt van de ultrasone golven op het materiaal, geleiden van de zenders en ontvangers en voorzien van aandrijfmiddelen voor het doen bewegen van 20 de zenders en ontvangers langs de betreffende cirkelboogvormige baan.

Bij voorkeur worden deze aandrijfmiddelen geactiveerd voor het stapsgewijze over een vooraf bepaalde afstand verplaatsen van zender en ontvanger langs de geleidingsmiddelen na het uitvoeren van een volledige omwenteling rond de rotatie-as.

25 Het zal duidelijk zijn dat door een geschikte sturing van de aan drij fmiddelen, gerelateerd aan de sturing van de rotatiemiddelen, in een continu meetproces het gehele gewenste polaire diagram kan worden geregistreerd en bijvoorbeeld op het beeldscherm zichtbaar kan worden gemaakt. Dit wordt echter voor de deskundige bekend verondersteld en 30 zal niet in- detail worden besproken.

De middelen voor het bewegen van de zender(s) en ontvanger(s) langs de geleidingsmiddelen kunnen geheel geëlimineerd worden als de houder een half bolvormig geleidingsoppervlak bezit waarvan het bolmid-delpunt tijdens bedrijf samenvalt met het invalspunt van de ultrasone 35 golven op het materiaal, welk half bolvormige geleidingsvlak kan roteren rond een rotatie-as loodrecht op het materiaal door het invalspunt van de ultrasone golven op het materiaal en op welk half bolvormig geleidingsoppervlak de zender en ontvanger van elk paar gepositioneerd kunnen worden. Deze uitvoeringsvorm heeft verder het voordeel dat de 40 plaatsing van het meetinstrument, in het bijzonder de plaatsing van de 8200589 ->· 5 half bolvormige houder, op het te testen materiaal geen of weinig problemen oplevert, omdat de halve bolvormige houder slechts met zijn rand op het te testen materiaal geplaatst behoeft te worden om direct in de bedrijfspositie te staan.

5 Om beweging van de houder, c.q. van de omvormers op deze houder, geheel te elimineren is een voorkeursuitvoeringsvorm van de uitvinding zodanig uitgevoerd, dat het bolvormige geleidingsoppervlak tijdens bedrijf stil staat ten opzichte van het te testen materiaal en dat een aantal zenders en ontvangers op vooraf bepaalde wijze verdeeld over het 10 oppervlak, op dit oppervlak is geplaatst.

Verdere voordelen en details van de uitvinding zullen duidelijk worden aan de hand van de navolgende bespreking van de in de figuren slechts schematisch weergegeven uitvoeringsvormen.

Figuur 1 illustreert het principe van de uitvinding aan de hand 15 van een schematisch getoonde uitvoeringsvorm waarin de houder voorzien is van een half cirkelvormig oppervlak waarop zich één enkele zender en één enkele ontvanger bevinden.

Figuur 2 illustreert een verdere ontwikkeling van de houder uit figuur 1, waarbij een aantal zenders en ontvangers op het half cirkel-20 vormige oppervlak is aangebracht.

Figuur 3 illustreert een uitvoeringsvorm van de houder waarbij een aantal zenders en ontvangers op een half bolvormig oppervlak is geplaatst.

Figuur 1 illustreert schematisch in perspectief aanzicht een in-25 richting voor het uitvoeren van de werkwijze volgens de uitvinding. Deze inrichting is voorzien van een houder 1 met een half cirkelvormig oppervlak 2, waarop twee ultrasone omvormers 3 en 4 zijn bevestigd.

Beide omvormers zijn zodanig geplaatst dat hun actieve zendende of ontvangende oppervlak toegekeerd is naar het middelpunt M van het half 30 cirkelvormige oppervlak 2. Zoals met pijlen in de figuur is aangegege-ven wordt de omvormer 3 gebruikt als zender, die ultrasone pulsen uitzendt in de richting van de te testen materiaalplaat 5. De houder 1 bevindt zich in een positie tegen de materiaalplaat 5, waarbij het punt M samenvalt met het oppervlak van deze materiaalplaat 5. De door de zen-35 der 3 uitgezonden ultrasone pulsen zullen de materiaalplaat 5 treffen in het punt M en vandaar zullen pulsen gereflecteerd worden in de richting van de ontvanger 4. De ingangshoek van de invallende pulsen, gemeten ten opzichte van een lijn door M loodrecht op de materiaalplaat 5, is gelijk aan de op dezelfde wijze gemeten reflectiehoek 40 ΘΓ en de zender 3 en de ontvanger 4 zijn dan ook symmetrisch ten 8200589 6 opzichte van deze loodlijn door M gepositioneerd op het boogvlak 2.

Een as 6 is bevestigd aan de houder 1 en wel zodanig, dat door rotatie van deze as met behulp van niet geïllustreerde aandrijfmiddelen de houder 1 gaat roteren rond de genoemde loodlijn door M. Tijdens 5 deze rotatie blijft de onderzijde van de houder 1 in kontakt met het oppervlak van de materiaalplaat 5.

Voor het opnemen van. een polair diagram met behulp van deze schematisch weergegeven inrichting moeten allereerst de zender en de ontvanger op de houder 2 worden vastgezet onder een eerste vooraf bepaalde 10 invals/reflectiehoek 0j[ en vervolgens wordt de houder, te beginnen bij een willekeurig gekozen referentierichting R, in rotatie gebracht voor het uitvoeren van een complete omwenteling. Tijdens deze omwenteling zendt de zender 3 ultrasone pulsen uit die door de ontvanger 4 worden ontvangen. De ontvangen pulsen worden gewaardeerd en geregi-15 streerd, zodat voor een bepaalde invalshoek en bij invalsrichtingen variërend tussen 0° en 360° ten opzichte van de referentierichting een aantal meetpunten kan worden verkregen. Daarna wordt deze meetstap herhaald voor andere invalshoeken totdat voldoende meetpunten zijn verkregen om daaruit een polair diagram te kunnen opbouwen.

20 Wordt de inrichting voorzien van geleidingsmiddelen voor het ge leiden van de zender 3 en de ontvanger 4 langs het boogvlak 2, alsmede aandrij fmiddelen voor het bewegen van de zender 3 en de ontvanger 4 langs deze geleidingsmiddelen dan kunnen, op soortgelijke wijze als beschreven is in het bovengenoemde artikel "Nondestructive Composite La-25 minate Characterization...." met behulp van een oscilloscoop polaire diagrammen worden opgenomen.

Het zal duidelijk zijn dat een dergelijke uitvoeringsvorm, alhoewel praktisch wel realiseerbaar, constructief gezien tamelijk ingewikkeld is.

30 Een mechanische vereenvoudiging, geïllustreerd in figuur 2, wordt bereikt indien het boogoppervlak 2 van de houder 1' wordt bezet met een aantal, bij voorkeur een aaneensluitende reeks van ultrasone omvormers, waarvan de ene helft, aangeduid met 3', dienst doet als zender terwijl de andere helft, aangeduid met 4’, dienst doet als ontvanger. In dit 35 geval kunnen de geleidingsmiddelen voor het geleiden van de zender en de ontvanger langs het boogvlak 2 van de houder, alsmede de aandrijf-middelen voor het bewegen van de zender en de ontvanger langs de geleidingsmiddelen worden geëlimineerd.

Tijdens het roteren van de houder rond de as 6 kunnen in principe 40 alle zenders en ontvangers ingeschakeld worden zodat na een omwenteling 8200589 % 7 van de houder alle meetpunten geregistreerd zijn. Onderlinge beïnvloeding van de diverse signalen is echter in dat geval niet denkbeeldig.

Om dat te voorkomen worden bij voorkeur per omwenteling slechts één zender alsmede alle ontvangers dan wel een groep van ontvangers, die 5 zich bevinden nabij het te verwachten optimale ontvangstpunt van de gereflecteerde golf, ingeschakeld. Bij een volgende omwenteling wordt dan een volgende combinatie van één zender en een aantal ontvangers ingeschakeld, enzovoort. Het bekrachtigen van de juiste combinatie van een zender en een groep ontvangers in de juiste volgorde wordt bestuurd 10 door daartoe bestemde stuurmiddelen. De uitvoering van deze besturings-middelen wordt voor een deskundige bekend verondersteld.

Figuur 3 illustreert een uitvoeringsvorm van een inrichting volgens de uitvinding waarin de houder 10 voorzien is van een half bolvormig oppervlak 12 dat bezet is met een groot aantal ultrasone omvormers. 15 Als voorbeeld is in figuur 3 een zendende omvormer aangeduid met 13 en een ontvangende omvormer, die het centrum vormt van een groep van ontvangers, die ingeschakeld worden als deze zender 13 wordt geactiveerd is aangeduid met 14. Bij voorkeur worden echter in deze uitvoeringsvorm van de inrichting omvormers gebruikt, die zowel als zender en als ont-20 vanger dienst kunnen doen. Dat wil zeggen dat ook door omvormer 14 signalen uitgezonden kunnen worden waarbij omvormer 13 als een der ontvangers functioneert. In dat geval is het mogelijk om zonder de houder te bewegen in alle mogelijke invalsrichtingen variërend tussen 0° en 360° te meten. Elektronische stuurmiddelen zorgen er in dit geval voor dat 25 telkens gedurende een vooraf bepaalde tijdsperiode een combinatie van een zender en bijbehorende ontvanger worden geactiveerd voor het opnemen van een meetpunt corresponderend met de invalshoek en de invals-richting van het betreffende zender/ontvangerpaar. Bij deze uitvoering van het instrument zijn er geen bewegende delen meer aanwezig. Het in-30 strument wordt eenvoudig op het te testen materiaal geplaatst en de elektronische stuurmiddelen zorgen voor het uitvoeren van de meting. De as 16 doet in dit geval alleen dienst als handgreep of steunelement om de houder 15 tegen het te testen materiaal aan te drukken.

Indien de uitvoeringsvorm van figuur 3 roteerbaar rond de as 16 35 wordt uitgevoerd, dan is het mogelijk om de positie van de omvormers op de diverse doorsnijdingslijnen van het boloppervlak met de diverse vlakken door de rotatie-as verschillend te kiezen. Bij voorkeur worden daarbij in rondgaande richting gezien de omvormers op een doorsnij-dingslijn, ten opzichte van de omvormers op de aangrenzende lijnen, 40 verschoven over een deel van de hart op hart afstand tussen twee omvor- 8200589 ' * 8 mers op een doorsnljdingslijn. Daardoor kan het aantal cirkels, corresponderend met een aantal Invalshoeken, aanzienlijk uitgebreid worden. Zijn op elke doorsnljdingslijn m zendende en m ontvangende omvormers aanwezig en zijn er n doorsnijdlngslijnen, waarop deze omvormers, tel-5 kens verschoven zijn aangebracht, dan kunnen op deze wijze meetpunten verzameld worden voor m x n verschillende invalshoeken.

» 8200589

Claims (11)

1. Werkwijze voor het niet destruktief, kwalitatief testen van eigenschappen van materialen, waarbij ultrasone golven worden uitgezonden in de richting van het materiaal en ultrasone golven van het mate- 5 riaal worden ontvangen, waarbij de oriëntatie van het materiaal ten opzichte van de richting waarin de ultrasone golven worden uitgezonden op vooraf bepaalde wijze wordt veranderd, zodanig dat de uitgezonden ultrasone golven onder variërende invalshoeken en vanuit verschillende richtingen invallen op het materiaal, met het kenmerk, dat de door het 10 materiaal gereflecteerde ultrasone golven worden ontvangen.

2. Werkwijze volgens conclusie 1, met het kenmerk, dat de door het materiaal gereflecteerde golven worden ontvangen op een aantal plaatsen gelokaliseerd in of in de nabijheid van de verwachte reflectierich-ting.

3. Werkwijze volgens conclusie 1 of 2, met het kenmerk, dat voor het uitzenden respectievelijk ontvangen van de ultrasone golven meerdere zenders respectievelijk meerdere ontvangers worden gebruikt die gepositioneerd zijn op een boloppervlak waarvan het middelpunt samenvalt met het invalspunt van de ultrasone golven op het te testen materiaal, 20 waarbij telkens een zender en de bijbehorende ontvanger(s) worden geactiveerd zodanig dat zowel de hoek van inval van de ultrasone golven op het materiaal als ook de invalsrichting van de ultrasone golven op vooraf bepaalde wijze worden gevarieerd.

4. Inrichting voor het uitvoeren van de werkwijze volgens conclu-25 sie 1, 2 of 3, voorzien van middelen voor het uitzenden van ultrasone golven, middelen voor het ontvangen van ultrasone golven en middelen voor het positioneren van deze zendmiddelen en ontvangstmiddelen ten opzichte van het te testen materiaal, met het kenmerk, dat de middelen voor het uitzenden en ontvangen van de ultrasone golven bestaan uit een 30 aantal zenders respectievelijk ontvangers voor ultrasone golven en dat de middelen voor het positioneren van deze zenders en ontvangers bestaan uit een aan een zijde van het te testen materiaal te plaatsen houder die zowel de zenders als de ontvangers ten opzichte van het te testen materiaal ondersteunt, waarbij de zenders en ontvangers gericht 35 zijn op het invalspunt van de ultrasone golven op het materiaal en de zenders en ontvangers gepositioneerd zijn in een vlak door de genoemde rotatie-as op gelijke afstand van het genoemde invalspunt, welke houder verder gekoppeld is met middelen voor het roteren van deze houder boven het vlak van het te testen materiaal rond een rotatie-as die verloopt 40 loodrecht op het materiaal door het invalspunt van de ultrasone golven 8200589 op het materiaal.

5. Inrichting volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat de houder voorzien is van geleidingsmiddelen voor het, in het betreffende vlak door de rotatie-as langs een half cirkelboogvormige baan, waarvan het 5 cirkelmiddelpunt tijdens bedrijf van de inrichting samenvalt met het gewenste invalspunt van de ultrasone golven op het materiaal, geleiden van de zenders en ontvangers en voorzien is van aandrijfmiddelen voor het doen bewegen van de zenders en ontvangers langs de betreffende half cirkelboogvormige baan.

6. Inrichting volgens conclusie 5, met het kenmerk, dat de aan dri j fmiddelen worden geactueerd voor het stapsgewijze over een vooraf bepaalde afstand verplaatsen van zenders en ontvangers langs de gelei-dingsmiddelen na het uitvoeren van een volledige omwenteling rond de rotatie-as.

7. Inrichting volgens conclusie 4, met het kenmerk, dat de houder een half bolvormig steunoppervlak bezit waarvan het bolmiddelpunt tijdens bedrijf samenvalt met het invalspunt van de ultrasone golven op het materiaal, op welk half bolvormig steunoppervlak de zenders en ontvangers gepositioneerd kunnen worden, verdeeld in groepen, elke groep 20 op de doorsnijdingslijn met een vlak door de rotatie-as van het steunoppervlak loodrecht op het materiaal door het invalspunt van de ultrasone golven op het materiaal.

8. Inrichting volgens conclusie 7, met het kenmerk, dat het half bolvormige steunoppervlak kan roteren rond de rotatie-as.

9. Inrichting volgens conclusie 7, met het kenmerk, dat het half bolvormige oppervlak zelf stil staat en dat de daarop aanwezige omvormers door elektronische besturingsmiddelen zodanig selectief worden geactiveerd dat de invallende respectievelijk teruggekaatste ultrasone golven op vooraf bepaalde wijze roteren rond de rotatie-as van de hou- 30 der.

10. Inrichting volgens een der conclusies 4 tot en met 9, met het kenmerk, dat besturingsmiddelen aanwezig zijn voor het besturen van de zenders en ontvangers zodanig, dat per zender meerdere ontvangers ingeschakeld worden.

11. Inrichting volgens een der conclusies 3 tot en met 10, met het kenmerk, dat voor de zenders en ontvangers ultrasone omvormers worden gebruikt, die zowel als zender en ook als ontvanger kunnen functioneren. ************* 8200589