NL1019932C2 - Verknoopt gelatine. - Google Patents

Description

Titel: Verknoopt gelatine

De uitvinding betreft een verknoopt gelatine evenals een werkwijze voor de bereiding daarvan.

Gelatine is een belangrijk voedingsingrediënt dat algemeen wordt geproduceerd vanuit collageen uit de huid en beenderen van dieren. De 5 belangrijkste toepassingen van gelatine zijn in gelei, geconfijte producten, vleesproducten en gekoelde zuivelproducten, waarbij gebruikt gemaakt wordt van de goede gelerende eigenschappen van gelatine.

De speciale geleereigenschappen van gelatines zijn tot dusver niet te evenaren met andere materialen. In tegenstelling tot gelen van andere 10 eiwitten, die alleen worden gevormd door verhitting (ei-eiwit) of door verhitting gevolgd door afkoeling, kunnen gelatines onder andere gelen vormen door alleen afkoeling. Deze gelatine gelen zijn weer gemakkelijk vloeibaar te maken door verwarming bij relatief lage temperaturen (ca.

40° C).

15 Dit reversibele karakter van een gel op basis van gelatine maakt gelatine bijzonder geschikt voor bijvoorbeeld toetjes, omdat het gegeleerde materiaal smelt in de mond. De bijzondere eigenschappen van gelatine wordt ook gebruikt in de fotografie. De glanzende toplaag van foto's bestaat bijvoorbeeld uit gelatine. Aan dit type gelatine worden hoge eisen gesteld.

20 Het gelatine moet een hoog bloomgetal hebben, dat wil zeggen, het moet een gel met een hoge gelsterkte kunnen opleveren, en bij afkoeling moet het geleergedrag zodanig zijn dat de gel zich snel vormt.

In het algemeen betekent een hoger bloomgetal dat het bijbehorende gelatine hoger in prijs is. Dit geldt zowel voor de 25 voedingsmiddelenindustrie als voor bijvoorbeeld de fotoindustrie. Bij de productie van gelatine worden, als gevolg van het productieproces, gelatinesoorten met goede en slechte geleereigenschappen verkregen. De ;·; 1 oq;l 2 s U- » V ν' ·· 2 geleereigenschappen van gelatine omvatten naast fysische, ook organoleptische aspecten. De slecht geleerbare gelatinesoorten zijn economisch gezien van mindere betekenis.

De handelsmarkt van gelatine neemt in onze tijd nog steeds in 5 omvang toe, ondanks het afgenomen imago van dierlijke producten in het algemeen. Met name de vraag naar gelatinesoorten met goede geleereigenschappen neemt toe.

In het verleden is getracht om met behulp van het enzym transglutaminase gelatine te verknopen in de hoop dat daarmee de 10 geleerbaarheid zou verbeteren. Dit zou met name interessant zijn voor de gelatinesoorten van mindere kwaliteit omdat daarmee de prijs aanzienlijk kan worden verhoogd. Helaas is het niet mogelijk gebleken om met behulp van transglutaminase de geleereigenschappen van gelatine te verbeteren. Verknoping van gelatine met transglutaminase resulteert zelfs in 15 verslechterde geleerbaarheid.

Het is nu gevonden dat de geleerbaarheid van gelatine sterk verbeterd kan worden door het gelatine te verknopen met behulp van een verknopingsenzym. Het gelatine verknoopt volgens een werkwijze van de onderhavige uitvinding heeft een zeer veel hogere gelsterkte. De 20 bloomgetallen die hiermee corresponderen zijn niet eerder gerealiseerd voor gelatine. Hierdoor worden geheel nieuwe toepassingen moge lijk. Ook betekent dit dat lagere concentraties gelatine kunnen worden gebruikt om dezelfde gelsterkte te verkrijgen.

Zonder beperkt te willen worden door de theorie is het zinvol hier 25 enkele feitelijkheden omtrent eiwitten in het algemeen en gelatine in het bijzonder te bespreken.

Eiwitten zijn op gebouwd uit individuele aminozuren, in een voor een bepaald eiwit specifieke volgorde, aaneengeschakeld door peptide bindingen. Deze aminozuren omvatten, onder andere, reactieve groepen, 30 zoals sulfhydrylgroepen van cysteïneresiduen waardoor delen van ' .2 3 polypeptideketens of verschillende polypeptideketens onderling verknoopt kunnen zijn. Verder kunnen bepaalde groepen geïoniseerd zijn waardoor lading ontstaat. Door interactie tussen verschillende aminozuren in een eiwit ontstaat voorts een kenmerkende tertiaire structuur. Het 5 waterstofatoom gebonden aan een stikstofatoom in de keten kan een waterstofbrug vormen met een carboxyl groep van de keten.

Collageen, het belangrijkste eiwit in het bindweefsel waaruit onder andere huid, botten, pezen, kraakbeen en bloedvaten zijn opgebouwd heeft een zeer unieke eiwitstructuur waarover relatief veel bekend is. Gelatine 10 kan worden verkregen uit collageen door middel van denaturatie en partiële hydrolyse. Vele fundamentele vragen omtrent het geleringsmechanisme van gelatine blijven echter nochtans onbeantwoord.

Gelen van eiwitten kunnen op verschillende wijzen ontstaan. Bij verwarming tot een temperatuur van rond de 80 a 90 °C van een 15 eiwitoplossing breken met name de disulfidebruggen waardoor de eiwitten zich ontvouwen. Bij afkoeling ontstaan opnieuw disulfidebruggen tussen verschillende eiwitmoleculen en vormt zich een netwerk van eiwitten. Afhankelijk van de concentratie eiwit veroorzaakt het netwerk een gelvorming. Deze vorm van gelering noemt men hitte gelering en wordt 20 onder andere gebruikt bij de bereiding van worsten.

Een tweede vorm van gelering is zuur-gelering: Hierbij ontstaat een gel doordat interacties tussen eiwitmoleculen veranderen als gevolg van ladingsverandering.

Nog een andere wijze waarop een gel van eiwitten kan worden 25 verkregen is door de eiwitten in hoofdzaak volledig enzymatisch te verknopen. Enzymen zoals transglutaminase en laccase kunnen eiwitmoleculen aan elkaar verknopen, waardoor er een netwerk ontstaat. Ook hier geldt dat bij voldoende hoge eiwitconcentratie een gel kan ontstaan.

4

De vorm van gelering die verband houdt met de onderhavige uitvinding is een vierde vorm van gelvorming van eiwitten, te weten gelatine gelering. Gelatine gelering is uniek omdat deze gelering plaatsvindt als gevolg van de vorming van waterstofbruggen tussen de 5 polypeptideketens. Bij gelatine gelering worden in de regel geen covalente bruggen gevormd. Dit betekent dat een oplossing met een voldoende hoeveelheid gelatine in de meeste gevallen bij een temperatuur boven ongeveer 35 °C vloeibaar is en daarbeneden een gel vormt. Het proces van oplossen en geleren van gelatine is volledig reversibel. Dit verleent aan 10 gelatine enkele bijzondere toepassingsmogelijkheden.

Verrassenderwijs is gevonden dat een verknoopt gelatine bereid middels een werkwijze volgens de onderhavige uitvinding sneller tot gelvorming komt en dat tevens een hogere gelsterkte wordt bereikt. Het versnelde geleringsproces is onder andere van groot voordeel voor de 15 fotoindustrie omdat door snellere gelering van de gelatine op de foto de verwerkingsnelheid van foto's aanzienlijk verhoogd kan worden.

Het is een doel van de uitvinding om de kwaliteit van gelatine en dan met name de gelsterkte en de geleereigenschappen, te verbeteren. Gelatines van relatief lage kwaliteit, en met een laag bloomgetal, kunnen 20 door toepassing van een werkwijze volgens de uitvinding aanzienlijk aan kwaliteit winnen. Tevens kunnen gelatines worden bereid met een bloomgetal dat voorheen niet bereikt werd.

De onderhavige uitvinding voorziet in een werkwijze voor de bereiding van een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal, 25 waarbij een gelatine gedeeltelijk wordt verknoopt met behulp van een verknopingsenzym ter verkrijging van een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal.

De onderhavige uitvinding voorziet tevens in een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal verkregen middels een 30 werkwijze volgens de uitvinding.

•1,1 j 03-i/

v/ 1 ύ ύ O

5

Figuur 1 toont het effect op de gelsterkte na verknoping van gelatine met laccase zoals uitgewerkt in één van de voorbeelden.

Figuur 2 geeft in grafiek de gelering weer van een gelatine dat is verknoopt met laccase gedurende kortere en langere tijd. De maximale 5 waarde van de gelsterkte van een gel die is bereid op basis van een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal volgens de uitvinding is hoger dan de corresponderende waarde van een onverknoopt product.

Figuur 3 is een uitsnede van figuur 2 en geeft de snelheid weer waarmee de gelen zich vormen waarbij te zien is dat een gel op basis van 10 een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal volgens de uitvinding zich sneller vormt dan een vergelijkbare gel op basis van een onverknoopt gelatine.

Gelatine van iedere willekeurige oorsprong kan worden toegepast in uitvoeringsvormen van de onderhavige uitvinding. Zowel gelatine 15 afkomstig van collageen uit de huid of beenderen van varkens of runderen, maar ook gelatines van bijvoorbeeld vis, kunnen worden toegepast. In een alternatieve uitvoeringsvorm volgens de uitvinding kan ook een recombinant gelatine uit bijvoorbeeld bacteriën of gisten worden toegepast. Dergelijke recombinant geproduceerde gelatines kunnen een veilig 20 alternatief bieden voor materiaal van dierlijke oorsprong, aangezien mogelijke besmetting van het materiaal met ziekteverwekkers daardoor is uitgesloten. Bij voorkeur wordt in de onderhavige uitvinding een runder-, varkens- of visgelatine toegepast, of een combinatie daarvan.

Ter verkrijging van een reversibel gelerend gelatine volgens de 25 uitvinding wordt een enzymatische verknopingsreactie uitgevoerd. Een reactiemengsel voor het uitvoeren van een enzymatische verknopingsreactie volgens de uitvinding kan worden bereid door van de gelatine, bij voorkeur in de vorm van een gedroogd gelatinepoeder te suspenderen, bij voorkeur op te lossen in een oplosmiddel. Bij voorkeur is het oplosmiddel water.

6

Een geschikte hoeveelheid gelatine die wordt toegepast in een reactie mengsel volgens de uitvinding is tussen 1 en 99 gew.% gelatine, gebaseerd op het gewicht van het reactiemengsel. Bij voorkeur wordt tussen 1 en 20 gew.% gelatine toegepast. Bij grotere voorkeur wordt een 5 hoeveelheid gelatine van ongeveer 10 gew.% toegepast.

Aan een reactiemengsel voor het uitvoeren van een verknopingsreactie kunnen optioneel bufferende stoffen worden toegevoegd om de zuurgraad te handhaven. De pH van de oplossing bevindt zich bij voorkeur in een bereik tussen ongeveer 4 en ongeveer 10. Bij grotere 10 voorkeur is de pH tussen ongeveer 5 en ongeveer 8, bij nog grotere voorkeur is de pH ongeveer 6 tot ongeveer 7.

De aanwezigheid van emulgatoren en oppervlakte actieve stoffen zoals stabilisatoren en eventueel andere additieven kan de verknopingsreactie bevorderen doordat zij de enzymen in een actieve vorm 15 houden en vormt een onderdeel van de onderhavige uitvinding.

Aan een reactiemengsel dat een gelatine omvat wordt vervolgens een verknopingsenzym toegevoegd. De volgorde waarin de verschillende bestanddelen aan het reactiemengsel worden toegevoegd is echter niet beperkend.

20 De verknopingsreactie kan worden uitgevoerd bij een temperatuur van tussen de 5°C en 80°C, bij voorkeur tussen 35°C en 40°C.

De verknopingsreactie kan worden uitgevoerd gedurende een periode variërend van enkele minuten tot enkele dagen. Bij voorkeur wordt een verknopingsreactie uitgevoerd voor een periode van tussen 10 minuten 25 en 24 uren.

Verknopingsenzymen die in de onderhavige uitvinding kunnen worden toegepast zijn onder andere, maar niet uitsluitend, polyp he noloxidases, zowel afzonderlijk als in combinatie. Bij voorkeur wordt als verknopingsenzym laccase (EC 1.10.3.2) toegepast.

7

Aangezien verschillende verknopingsenzymen verschillende aminozuren met elkaar verknopen is, met het oog hierop, aanpassing van de reactieomstandigheden mogelijk. De reactiecondities tijdens de verknopingsreactie worden in beginsel zo gekozen dat een optimale 5 verknoping kan plaatsvinden. Deze reactiecondities omvatten condities zoals concentratie van het verknopingsenzym, temperatuur, tijdsduur van de reactie, pH, zoutconcentratie, gelatineconcentratie en de aanwezigheid van eventuele hulpstoffen. De optimale reactieomstandigheden tijdens een verknopingsreactie van gelatine kan voor verschillende 10 verknopingsenzymen uiteenlopen. Zo zal bijvoorbeeld bij een verknopingsreactie met laccase zuurstof aanwezig dienen te zijn, en bij gebruik van peroxidase zal zonodig waterstofperoxide aan het reactiemengsel kunnen worden toegevoegd. Bij instelling van de reactietemperatuur kan rekening gehouden worden met het 15 temperatuursoptimum en de temperatuursstabiliteit van het te gebruiken enzym.

De hoeveelheid enzym die nodig is om een hoeveelheid van 1 gram gelatine te verknopen is doorgaans enkele milligrammen, maar kan voor bepaalde enzymen veel lager liggen. In het geval bijvoorbeeld een 20 laccase van hoge zuiverheid uit Trametes versicolor wordt gebruikt, zoals weergegeven in voorbeeld 1, volstaat een hoeveelheid enzym van ongeveer 0,01 tot ongeveer 100 U/ml reactiemengsel. Bij voorkeur wordt in dat geval een hoeveelheid enzym van ongeveer 1 tot ongeveer 10 U/ml reactiemengsel toegepast, hetgeen overeenkomt met een hoeveelheid van bij voorkeur 2 tot 25 20 pg enzym, waarbij als definitie wordt aangehouden dat 1 U enzym bij optimale zuurgraad en temperatuur de vorming van 1,0 pmol product per minuut katalyseert. In geval van laccase is dit te bepalen door het volgen van de oxidatie van 2,2'-azino-bis-(3-ethylbenzthiazoline-6-sulfonzuur) (ABTS) bij 420 nm in de aanwezigheid van natriumacetaat, een pH van 4,0 30 en 37°C).

8

Een enzymatische verknopingsreactie van gelatine volgens de uitvinding kan worden uitgevoerd in een pasta, een slurry, een dispersie of in een oplossing van het gelatine. Afhankelijk van het enzym dat voor verknoping wordt toegepast, en de gewenste verknopingsgraad van het 5 gelatine kan de vakman de reactiecondities aanpassen, optimaliseren en bepaalde hulpstoffen daartoe inzetten. Zo kan de reactieduur worden verlengd met het oogmerk om de verknopingsgraad, en daarmee het te behalen bloomgetal, te verhogen.

De hoeveelheid enzym die wordt gebruikt, de tijd en de 10 temperatuur gedurende de reactie en de pH van het reactiemengsel zijn niet beperkend. Afhankelijk van het gewenste eindresultaat, bijvoorbeeld de mate van verknoping, het gewenste bloomgetal, en de periode waarbinnen het gewenst is dat dit bereikt wordt, kunnen de temperatuur van het reactiemengsel en de verknopingstijd worden aangepast.

15 Volgens de onderhavige uitvinding is het essentieel dat het gelatine het vermogen tot reversibele gelvorming behoudt. Het is om die reden niet gewenst dat het gelatine volledig wordt verknoopt. In feite is slechts een gedeeltelijke verknoping gewenst. Wanneer het gelatine als gevolg van de verknopingsreactie zodanig verknoopt wordt dat de oplossing daarbij gaat 20 geleren is in veel gevallen geen sprake meer van een vermogen tot reversibele gelvorming door het gelatine.

Het gelatine wordt in een reactiemengsel volgens de uitvinding bij voorkeur verknoopt tot het niveau waarbij de oplossing in hoofdzaak vloeibaar blijft. Hele lage concentraties gelatine in het reactiemengsel 25 kunnen het optreden van volledige verknoping maskeren doordat bij dergelijke concentraties in het geheel geen gelvorming kan optreden. Toch is het van belang dat een verknoopt gelatine volgens de onderhavige uitvinding zijn vermogen tot reversibele gelvorming zoals boven omschreven behoudt. De mate van verknoping kan onder ander worden vastgesteld door 30 bepaling van het molecuulgewicht. Bij verhoging daarvan is sprake van ; o : 2 9 verknoping. Geschikte wijzen voor het bepalen van het molecuulgewicht, zoals gelfiltratie of SDS/PAGE, zijn bij de vakman bekend.

Een gedeeltelijke verknoping van gelatine volgens de uitvinding kan worden bereikt door de verknopingsreactie tijdig te beëindigen. Dit kan 5 geschieden door het verknopingsenzym te inactiveren door bijvoorbeeld denaturatie of de reactieomstandigheden zodanig te wijzigen dat de activiteit van het verknopingsenzym in hoofdzaak volledig wordt stilgelegd. Een geschikte werkwijze voor het inactiveren van het verknopingsenzym is hitte-inactivering. Bij voorkeur wordt hitte-inactivering uitgevoerd bij een 10 temperatuur van tussen 60 - 150°C. Zeer goed bruikbaar is een hitte- inactivering tussen 70 - 100°C voor een tijdsduur van ongeveer 10 minuten.

Na de inactivering van het verknopingsenzym wordt een in hoofdzaak vloeibare oplossing of dispersie verkregen die een gedeeltelijk verknoopt gelatine volgens de uitvinding omvat. Dit verknoopt gelatine is 15 een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal De oplossing of dispersie kan optioneel worden gedroogd en vermalen ter verkrijging van een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal in poedervorm.

Het reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal bereid volgens een methode van de uitvinding heeft als een kenmerk dat het 20 bloomgetal, gemeten middels de algemeen geaccepteerde werkwijze volgens de British Standards, ten opzichte van het onverknoopte uitgangsmateriaal hoger is. Bij voorkeur wordt middels een werkwijze van de uitvinding een reversibel gelerend gelatine verkregen met een bloomgetal dat 1,1-20 maal, bij grotere voorkeur 1,5 -10 maal, zo hoog is als het bloomgetal van 25 het gelatine in onverknoopte vorm.

Een gel die is bereid op basis van een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal volgens de uitvinding vormt zich sneller dan een vergelijkbare gel op basis van een onverknoopt gelatine. Tevens ligt de maximale waarde van de gelsterkte van een gel die is bereid op basis van 30 een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal volgens de ,'Δ 10 uitvinding in het algemeen veel hoger dan de corresponderende waarde van een onverknoopt product (zie figuren 2 en 3).

Reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal bereid volgens een werkwijze van de onderhavige uitvinding vindt zijn bijzondere 5 toepassing in die takken van de industrie waar aan de geleereigenschappen van het gebruikte gelatine hoge eisen worden gesteld, zoals in de fotoindustrie, in het bijzonder als beschermingslaag op foto's. Gelatine dat normaliter als veevoeder zou worden gebruikt vanwege de mindere kwaliteit kan middels een werkwijze volgens de uitvinding worden opgewerkt tot een 10 hoogwaardig gelatine.

Voorts kan het verknoopt gelatine bereid volgens een werkwijze van de onderhavige uitvinding worden toegepast in de voedingsmiddelenindustrie en in farmaceutische preparaten en tabletten, in het bijzonder in capsules. Ook (bio-)medische materialen kunnen worden 15 vervaardigd op basis van gelatines volgens de uitvinding.

Een werkwijze volgens de onderhavige uitvinding vindt zeer geschikte toepassing in de gelatineproducerende industrie. Zo kan de kwaliteit van gelatine met slechte geleereigenschappen voortkomend uit het productieproces aanzienlijk worden verbeterd middels een werkwijze 20 volgens de onderhavige uitvinding. Het verknoopte gelatine is van een hogere kwaliteit en kan tegen een hogere prijs verkocht worden. Verder stelt een werkwijze volgens de uitvinding de gelatineproducerende industrie in staat een geheel nieuw product te leveren met een bloomgetal niet eerder bereikt voor gelatines.

25 De uitvinding zal nu aan de hand van de onderstaande niet als beperkend op te vatten voorbeelden worden geïllustreerd.

Voorbeeld 1.

Werkwijze 11

Aan een 100 ml oplossing (pH 6) van 10 gew.% rundergelatine (150 bloom) werd 1 ml laccase-oplossing (EC 1.10.3.2) toegevoegd. Het gebruikte enzympreparaat was voor > 95 gew. % zuiver, gebaseerd op het totaal eiwit gehalte van het preparaat en was verkregen uit Trametes versicolor na 5 zuivering over een anionenwisselaar gevolgd door een gelfiltratiestap, volgens werkwijzen die bij de vakman bekend zijn. De specifieke activiteit van het enzympreparaat was 238 U/ml (0,5 mg/ml).

Tijdens de incubatie met laccase bij 37°C werd de oplossing goed geroerd en werd zuurstof in de erlenmeyer geleid. Op verschillende 10 tijdstippen werden monsters genomen. Deze monsters werden 10 min bij 70°C verhit om het enzym te inactiveren. Na de inactive ring werd van alle monsters de gelsterkte gemeten door in een Bohlin rheometer de oplossing af te koelen tot 5°C en in de tijd de gelsterkte te meten. In figuur 1 staan de gelsterktes vermeld van de verschillende gelatine oplossingen na 800 min 15 bij 5°C in de Bohlin rheometer. De waarden staan weergegeven in Pascal eenheden van de elasticiteitsmodulus G'.

Resultaat

Tijdens de incubatie van gelatine met laccase nam de viscositeit 20 toe. Uiteindelijk leidde een vergevorderde verknoping tot gelering van de gelatine. Na 300 min was de gelatineoplossing gegeleerd en konden er geen monsters meer worden genomen. De ontstane gel was dus niet meer verwerkbaar tot een goed ingrediënt. De monsters die werden genomen tot een periode van 240 min bleven vloeibaar en bezaten nog steeds de 25 eigenschap dat ze een gel vormden bij afkoeling. Deze oplossingen konden worden gedroogd en waren daarna goed verwerkbaar in meerdere applicaties. De verknoping leidde in dit voorbeeld tot een vier maal sterkere gel en een corresponderende verhoging van het bloomgetal van het gelatine.

10··;·'-’2

Claims (12)

1. Werkwijze voor de bereiding van een reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal, waarbij een gelatine gedeeltelijk wordt verknoopt met behulp van een verknopingsenzym ter verkrijging van het reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal.

2. Werkwijze volgens conclusie 1, waarbij een polyfenoloxidase als verknopingsenzym wordt gebruikt.

3. Werkwijze volgens conclusie 1, waarbij laccase als verknopingsenzym wordt gebruikt.

4. Werkwijze volgens één van de conclusies 1-3, waarbij het gelatine 10 bij voorkeur in een reactiemengsel voor een verknopingsreactie aanwezig is in een hoeveelheid 1-20 gew.%, gebaseerd op het gewicht van het reactiemengsel.

5. Werkwijze volgens één van de voorgaande conclusies, waarbij een reactiemengsel voor de verknopingsreactie in hoofdzaak vloeibaar blijft.

6. Werkwijze volgens één van de voorgaande conclusies, waarbij het gelatine een runder- of varkens- en/of visgelatine is.

7. Werkwijze volgens één van de voorgaande conclusies, waarbij de verknoping van het gelatine wordt beëindigd door inactivering van het verknopingsenzym.

8. Werkwijze volgens één van de voorgaande conclusies, waarbij de verknoping wordt uitgevoerd voor een periode van tussen 10 minuten en 24 uren.

9. Werkwijze volgens één van de voorgaande conclusies, waarbij het verknopingsenzym geïnactiveerd wordt door hitte-inactivering.

10. Reversibel gelerend gelatine met verhoogd bloomgetal verkregen middels een werkwijze volgens één van de conclusies 1-9. 4 '

11. Reversibel gelerend gelatine volgens conclusie 10, met een bloomgetal dat 1,5 — 10 maal zo hoog is als het bloomgetal van het gelatine in on verknoop te vorm.

12. Samenstelling omvattende een reversibel gelerend gelatine met 5 verhoogd bloomgetal volgens conclusie 10 of 11.