TARIFNAME YUKSEK MUKAVEMETLI BOM YAPISI Teknik Alan Bulus; vinçlerde kullanilan, iç içe geçerek vincin uzun mesafelere erismesini saglayan bomlarla Bulus özellikle; üst ve alt parça olarak kullanilacak iki farkli sac Ievhanin çok sayida bükülerek formlandirilmasi ve bu sayede yüksek mukavemet kazandirilmis bomlar ile ilgilidir. Mevcut Teknik Günümüzde her türlü yükü kaldirip baska yere aktarma, yükleme ve bosaltma islemleri için vinçler kullanilmaktadir. Katlanir bomlu vinçler dar alan ve çati altlarinda efektif olarak kullanilirken; Teleskopik vinç ise genellikle açik alanda metraj gerektiren yerlerde kullanilir. Teleskopik ve katlanir bomlu vinçler iç içe geçmis bomlardan meydana gelmektedir. Bu bomlarin birbiri üzerinde kayarak uzamasiyla uzak/derin mesafedeki yüklere kolay ulasim saglanmakta ve yükler rahatlikla yer degistirilebilmektedir. Bom profilinde bilindigi gibi kaldirilacak olan yük bomun ucuna baglanir ve baglanan yük bom üzerinde burkulma ve bükülme kuvveti olusturur. Daha ayrintili olarak bom ucuna uygulanan yük; bomun üst kismina çekme kuvveti ve bomun alt kismina ise sikistirma kuvveti uygular. Onceki teknikte üretilen bomlar genellikle yüksek mukavemetli tek parça Ievhanin birkaç defa bükülerek sekillendirilmesinden ve ardindan bomun alt veya üst kismindan kaynak ile birlestirilmesinden olusmaktadir. Genel olarak üst kisim 3 noktadan, alt kisim ise 3 veya 5 noktan bükülerek formlandirilmaktadir. Bu da bom yapilanmasinin istenilen mukavemet degerini karsilayamamaktadir. Teknigin bilinen durumunda bomu olusturan alt ve üst parçaya yetersiz sayida büküm verilmesi su sorunlara yol açmaktadir: o Bomlarin 'öz agirlik / kaldirma kapasitesi arasindaki dengenin tam olarak saglanamamasina sebep olur. 0 Kaynak noktalarinin bom üzerinde strese en çok maruz kaldigi bomun alt ve üst uçlarinda bulunmasi sebebiyle; kaynaklara çok fazla yük binmekte ve yüksek mukavemetli kaynak malzemelerinin kullanilmasi gerekmektedir. Kaynagin özenle ve dikkatli yapilmasi gerekmektedir. Kaynagi güçlendirmek için özel kaynak metotlari kullanmak gerekmektedir. Bu da yüksek isçilik islemlerini dogurmaktadir. o Bom profilinin tek parça çelik Ievhadan üretilmesi nedeniyle, bom profilinin alt ve üst kisimlarinin kalinliklari aynidir. Bom profilinin kalinliginin fazla olmasi profilin agirliginin artmasina ve kaldirma kapasitesinin düsmesine sebebiyet vermektedir. Bom profilinin kalinliginin asiri derece düsürülmesi; yapi kararsizligina yol acar ve profilin bükülme ve yirtilmalara karsi direncini azaltir. o Bomlarin normal stres ve burkulmalara karsi direncini limitler. Literatürde yapilan arastirmalar neticesinde bahsedilen vinç bomlari ile ilgili çesitli yapilanmalar karsimiza çikmaktadir. Bunlardan biri "Katlanir bomlu vinçler için bom agiz kusagi yapilanmasi." sirasinda meydana gelen deformasyonlarin ortadan kaldirilmasi için gelistirilen bom agiz kusagi yapilanmasi ile ilgilidir. Bulus konusu bom agiz kusagi yapilanmasinda, karsilikli olarak yerlestirilmis ve arasinda takviye plakalari ile uzatma silindiri baglanti plakalari yerlestirilerek saglamligi artirilan çelik plakalar kullanilmaktadir." ifadesi yer almaktadir. Bahsedilen yapilanmayla ilgili bir diger örnekte "Teleskopik bomlu vinçler için yüksek verim saglayan boru yapisi ve bom profil kesiti." baslikli TR2012/13054 basvuru numarali patenttir. Tasnif sinifi BööC 23/04 olan bulusun özetinde "Bulus, teleskopik bomlu vinç sistemlerinde teleskopik bomlarin yüksek verimle yük kaldirmasini ve bomlarin yüksek mukavemete sahip olmasini saglayan bom yapisi ve bom profil kesiti ile ilgilidir. Bulus konusu bomlarin gövdelerinde farkli bölgelerde farkli malzeme kalinliklari kullanilarak yüksek yük kaldirma verimi elde edilmektedir. Ayrica bomlarin profil kesitleri yüksek mukavemet saglayacak sekilde tasarlanmaktadir." ifadesi yer almaktadir. Yukarida bahsedilen ilk basvuruda bom yapisini güçlendirmek için agiz kismina takviye plaka eklenmistir. Diger basvuruda ise profil kesitlerinde gelistirme yapilmistir. Fakat bu iki basvuruda bomun genel yapisindaki büküm sayisi az oldugu için istenilen mukavemet degerlerine ulasilamamaktadir. Dolayisiyla bu basvurular yukaridaki dezavantajlara örnek olarak gösterilebilir. Sonuç olarak; vinç bomlarinda gelisen teknolojiye paralel olarak gelistirmelere gidilmekte, bu nedenle yukarida deginilen dezavantajlari ortadan kaldiracak ve mevcut sistemlere çözüm getirecek yeni yapilanmalara ihtiyaç duyulmaktadir. Bulusun Amaci Bulus, mevcut teknikte kullanilan yapilanmalardan farkli olarak, bahsedilen dezavantajlari çözmeye yönelik gelistirilen ve ilave bazi avantajlar getiren vinç bomlari ile ilgilidir. Bulus, bom yapilanmasinin birbirinden farkli iki ayri sac Ievhanin belirli noktalardan bükülüp birlestirilmesiyle olusmaktadir. Bulusun amaci; bomun iki ayri parçadan üretilebilmesi sayesinde alt ve üst kalinliklarin degistirilebilmesini saglamaktir. Ayrica alt ve üst kisimlarda farkli mukavemete sahip çelikler kullanilabilmektedir. Böylelikle bomun agirligi düsürülmüs olur. Bulusun bir diger amaci; bom üzerinde gerilmelerin en az etki ettigi kisim yan yüzeyleri oldugundan bu yüzeyden yapilacak kaynak islemi için özel kaynak teknigine ve isçiligine gerek duymamaktir. Bulusun bir diger amaci; kaldirma esnasinda en yüksek miktardaki basinç bomun alt kismina etki ettiginden, alt parçanin 9 noktadan bükülerek formlandirilmasi sayesinde bu parçanin mukavemetini arttirmaktir. Bu sayede en yüksek basinca dayanikli olabilecektir. Genel olarak, bomun asiri yük altinda burkulma dayanimini arttirmaktir. Yük kaldirma esnasinda üst yüzeye etki eden gerilim kuvvetini karsilamak için üst parça 5 noktan bükülerek formlandirilmistir. Böylelikle bomun üst kismina etki eden basinç kuvveti 4 küçük barçaya esit olarak dagitilmis olur. Bu yöntem sayesinde bomun üst kismi daha ince kalinliga sahip saç levhadan üretilebilmektedir. Buda bomun agirliginin düsürülmesine yardimci olur. Bulusun yapisal karakteristik özellikleri ve tüm avantajlari asagida verilen sekiller ve bu sekillere atiflar yapilmak suretiyle yazilan detayli açiklama sayesinde daha net olarak anlasilacaktir. Bu nedenle degerlendirmenin de bu sekiller ve detayli açiklama göz önüne alinarak yapilmasi gerekmektedir. Bulusun Anlasilmasina Yardimci Olacak Sekillerin Kisaca Açiklanmasi Sekil - 1; Vincin perspektif görünümünü göstermektedir. Sekil - 2; Bulus konusu bomun demonte edilmis halinin ön kesit görünümünü göstermektedir. Sekil - 3; Bulus konusu bomun monte edilmis halinin ön kesit görünümünü göstermektedir. Sekil - 4; Bulus konusu bomun kullanima hazir halinin perspektif görünümünü göstermektedir. Sekil- 5; Bulus konusu bomu olusturan alt ve üst parçanin büküm noktalarinin açilarini göstermektedir. Referans Numaralari 1. Vinç . Bom 11. Ust parça 12. Alt parça 13. Kaynak olugu 14. Büküm noktalari oi. Büküm açisi ß. Büküm açisi y. Büküm açisi 6. Büküm açisi Q. Büküm açisi Bulusun Bir 'Orneginin Detayli Olarak Açiklanmasi Bu detayli açiklamada, bulus konusu bomun (10) tercih edilen yapilanmalari, sadece konunun daha iyi anlasilmasina yönelik olarak ve hiçbir sinirlayici etki olusturulmayacak sekilde açiklanmaktadir Söz konusu vinç (1), iç içe geçen ve hidrolik piston araciligiyla açilip kapanan bomlardan (10) olusmaktadir. Sekil 1'de vincin (1) genel yapisi görülmektedir. Sekilde görüldügü üzere bir adet ana bom Içine minimum bir, maksimum on adet bom (10) geçirilmektedir. Bu bomlar (10), hidrolik ve mekanik kontrol edilerek birbirleri içinden uzunlamasina çikarak vincin boyunun uzamasini saglamaktadirlar. Bulus, bomun (10) üretim asamasi ile ilgili olup üst parça (11) ve alt parça (12) olmak üzere 2 farkli saç Ievhanin bükme makinesinde bükülüp sekillendirilmesi ve parçalarin birlestirilmesiyle olusmaktadir. Bu iki parçada bulunan kaynak oluklari (13) üst üste oturtularak bu kisimdan kaynak yapilmaktadir. Sekil 3 birbirine kaynak ile monte edilmis üst parça (11) ve alt parçanin (12) kesit görünümünü göstermektedir. Bomun (10) iki ayri parçadan olusturulmasi sayesinde üst parça (11) ve alt parça (12) farkli kalinliklarda üretilebilmektedir. Böylelikle bomun (10) agirligi düsürülebilmektedir. Kullanim esnasinda bomun (10) ucuna uygulanan yükteri dolayi bomun alt kismina yüksek miktarda basinç kuvveti etki etmektedir. Bomun altina gelen basinç kuvvetini azaltmak ve alt kismin mukavemetini arttirmak için alt parça (12) 9 farkli büküm noktasindan (14) bükülerek formlandirilmaktadir. Sekil 2 ve 319 alt parçanin (12) büküldügü 9 farkli büküm noktalari (14) görülmektedir. Bu sayede bomun (10) alt kismina etki eden basinç kuvveti 8 küçük parçaya esit olarak dagitilmis olur. Bu bükme yöntemi bomun (10) alt parçasinin (12) mukavemetini önemli ölçüde arttirir. Genel olarak bomun (12) asiri yük altinda burkulma dayanimi arttirilmis olur. Boma (10) etki eden 2. en büyük kuvvet ise bomun (10) üst yüzeyine etki eden gerilim kuvvetidir. Ayni sekilde, bomun (10) üstüne gelen gerilme kuvvetini azaltmak ve üst kisminin mukavemetini arttirmak için bomun (10) üst parçasi (11) 5 farkli büküm noktasindan (14) bükülerek formlandirilmistir. Böylelikle bomun (10) üst parçasina (11) etki eden basinç kuvveti 4 küçük barçaya esit olarak dagitilmis olur. Bu yöntem sayesinde bomun (10) üst parçasi (11) daha ince kalinliga sahip saç Ievhadan üretilebilmektedir. Bu da bomun (10) agirliginin düsürülmesine yardimci olur. Sekil 4 son montaji yapilan bomun (10) perspektif görünümünü göstermektedir. Bulusun saglikli bir sekilde çalisabilmesi için alt parça (12) ve üst parçalardaki (11) büküm açilarinin belirli bir aralikta olmasi gerekmektedir. Sekil 5 bu büküm açilari detayli olarak gösterilmektedir. Sekil 5'de görüldügü üzere 5 farkli büküm noktasindan (14) bükülen üst parçanin (11) büküm açilari 128-158 derece arasinda olacak sekilde tercih edilmistir. Ust parçanin (11) yan kenarlari Q açisiyla bükülmüs olup 0 açisi tercihen 131 derecedir. Ust parçanin (11) büküldügü orta büküm noktasi (14) y açisiyla bükülmüs olup v açisi 155 derece olarak tercih edilmistir. Son olarak üst parçanin (11) orta büküm noktasinin (14) iki yaninda formlandirilan büküm noktalari (14) e açisiyla bükülmekte olup 8 açisi155 derece olarak tercih edilmistir. Sonuç olarak üst parçanin (11) büküldügü 5 farkli büküm noktasi (14) O, 8, v açilari olmak üzere 3 farkli açida bükülmüstür. Yukarida verilen sayisal degerlerden anlasilacagi üzere büküm açilari arasinda v büyüktür 9 ve 8 büyüktür Q iliskisi bulunmaktadir. 165 derece arasinda tercih edilmelidir. Bas kisimlardaki büküm noktalari (14) oi açisiyla bükülmüstür. oi açisi 159 derece olarak tercih edilmistir. Orta kisimda formlandirilan diger 7 büküm noktasi (14) ise [3 açisiyla bükülmüs olup [3 açisi 160 derece olarak tercih edilmistir. Sonuç olarak alt parçanin (12) büküldügü 9 büküm noktasinin (14) ikisi o açisiyla, kalan yedisi de [3 açisiyla bükülmüstür. Burada verilen sayisal degerlerden anlasildigi üzere büküm açilari arasinda [3 büyüktür Ol iliskisi vardir. Ust parça (11) ve alt parçanin (12) yukarida bahsedilen açilarda bükülmesi sayesinde bomun (10) alt ve üst kismina uygulanan kuvvetlerin esit olarak bom (10) yüzeylerine dagilimi saglanmis olur. TR