Przedmiotem wynalazku jest ulozyskowanie kol¬ nierza napedowego maszyny o tlokach osiowych przesuwanych w cylindrach znajdujacych sie w be¬ bnie, przy czym kazdy tlok jest polaczony poprzez korbowód z kolnierzem napedowym, który to kol¬ nierz jest trwale polaczony z walem.W znanych maszynach tlokowych osiowych z kol¬ nierzem napedowym wal jest ulozyskowany w co najmniej dwóch lozyskach promieniowych, umie¬ szczonych w okreslonej od siebie odleglosci i w je¬ dnym lozysku osiowym, albo w jednym lozysiku pro¬ mieniowym i w umieszczonym w pewnej od niiego odleglosci lozysiku kulkowym, przenoszacym obcia¬ zenia poprzeczne i wzdluzne.Z uwagi na to, ze wypadkowa sil, dzialajacych przez tloki na kolnierz napedowy, jest skosna do osi walu napedowegoi oraz musza byc przejete w jednej plaszczyznie zarówno sily osiowe, jak i sily promie¬ niowe, przeto powstaje tu moment wokól osi, usytu¬ owanej prostopadle do osi walu napedowego. Mo¬ ment wokól osi musi byc przejety w drugim lozysku promieniowym. Im wieksza jest odleglosc .pomiedzy dwoma lozyskami promieniowymi, to tym mniejsze moga byc sily do przejecia tego momentu. Wskutek tego, ze w maszynach tlokowych osiowych dzialaja duze sily, a lozyska toczne sa tu odpowiednio bardzo obciazone, przeto lozyska te byly dotychczas umie- szczaine zawsze w znacznej odleglosci od siebie tak ze przestrzen wymagania od ulozyskowania walu na¬ pedowego byla w bardzo niekorzystnym stosunku do objetosci suwu. Wskutek takiego ukladu lozysk ma¬ szyny tlokowe osiowe mialy stosunkowo duze wy¬ miary wzdluzne.U podstaw wynalazku lezy przeto zadanie skon¬ struowania takiego ulozyskowania walu napedowego, przez które moglyby byc znacznie zmniejszone gaba¬ ryty maszyny, a zwlaszcza bylaby znacznie skrócona dlugosc jej konstrukcji, przy jednoczesnym polepszie- niu funkcji lozysk.Dla rozwiazania tego zadania przewiduje sie, ze zarówno wszystkie lozyska, sluzace do przejmowa¬ nia sil promieniowych, jak i wszystkie lozyska, prze¬ znaczone do przejmowania sil osiowych, sa umie¬ szczone bezposrednio na kolnierzu napedowym lub na czesci przejmujacej, usytuowanej bezposrednio na tym kolnierzu, np. na pjierscieniu lozyskowym, przy czym kolnierz napedowy jest zamocowany po¬ miedzy dwoma skierowanymi przeciwnie lozyskami, umozliwiajacymi przejecie sil momentu przechylne¬ go. Istotne nie jest tu wiec to, ze tylko jedno lozy¬ sko promieniowe i jedno lozysko osiowe jest umie¬ szczone na stronie kolnierza napedowego, lezacej na¬ przeciwko tloka, lecz przede wszystkim to, ze jest tu umieszczone inne lozysko, które przejmuje sily, wynikajace z momentu przechylnego i dzialajace na strone kolnierza napedowego w kierunku bebna cy¬ lindrów.Jak wiadomo, moze byc równiez kombinowane ze soba co najmniej jednoiozysko osiowe i jedno lozy¬ sko promieniowe, np. z obu stron odsadzenia kolnie- 96 62096 620 3 4 rza napedowego moze przylegac ma kazdej stronie po jednym lozysku wale nie walu kolnierza napedowego, bezposrednio na je¬ go obwodzie zewnetrznym lub w zlobku, pomiedzy walem a kolnierzem napedowym, moze byc równiez umieszczone lozysko waleczkowo-stozkowe, które jest tak zwymiarowane, ze moze ono przejac duze Bily tloka.Na obwodzie kolnierza napedowego, poza ulozy- skowaniami tloczysk, jest umieszczone drugie lozy¬ sko waleczkowo-stozkowe, które sluzy jedynie do te¬ go, aby przejac momenty przechylne. Linie dzialania sil przebiegaja tu skosnie do osi i przecinaja sie na wale, w danym przypadku wewnatrz kolnierza na¬ pedowego. Dzieki temu wystarczaja tu dwa lozyska do ulozyskowania kolnierza napedowego, przy czym pomiedzy tymi dwoma lozyskami jest zamocowany kolnierz napedowy i oba te lozyska przejmuja jedno¬ czesnie takze sily promieniowe. Czesc kolnierza na¬ pedowego, do której przylegaja korpusy, toczne, nie musi byc wykonana z jednego przedmiotu obrabia- . nego z kolnierzem napedowym, tylko moze byc na-* sadzona na wlasciwy korpus kolnierza napedowego.Istota uksztaltowania przedmiotu wynalazku jest ulozyskowanie kolnierza tylko na jednym lozysku promieniowym, które jest umieszczone w mozliwie najkorzystniejszy sposób.Szczególnie celowe jest, jezeli lozysko to jest umie¬ szczone bezposrednio na obwodzie kolnierza napedo¬ wego Takie umieszczenie na obwodzie stwarza duza srednice, a tym samym daje duza predkosc obwodo¬ wa korpusów tocznych, oraz umozliwia umieszczenie wielu korpusów tocznych, a tym samym daje wzgle¬ dnie male obciazenie poszczególnych korpusów to¬ cznych i umozliwia dobór malych korpusów tocznych.Lozysko promieniowe moze byc jednak umieszczo¬ ne w bezposredniej bliskosci kolnierza napedowego na wale napedowym. Oba lozyska, przejmujace sily osiowe, a wiec albo oba lozyska osiowe, albo oba lozyska waleczkowo-stozkowe, powinny byc wzajem¬ nie naprezone, tak ze przy ich naprezeniu wstepnym zamykaja one kolnierz napedowy i dzieki temu przej¬ muje sily przechylne, nie dajac kolnierzowi napedo¬ wemu mozliwosci ruchów przy zmianach sil prze¬ chylnych. Lozyska te moga byc w tym celu tak za¬ mocowane pomiedzy, piersdeniami oporowymi na obudowie lub pamiedzy odsadzeniarni w obudowie, ze przy uwzglednieniu elastycznego odksztalcenia osiaga sie wymagane naprezenie wstepne.Uksztaltowanie przedmiotu wynalazku umozliwia równiez wywolanie sily naprezenia wstepnego lozysk osiowych przez wystarczajaco sztywna sprezyne o odpowiedniej charakterystyce, Z uwagi na to, ze maksymalna wielkosc sil prze¬ chylnych jest znana, przeto znana jest takze sila, ja¬ ka moze oddzialywac na lozysko, umieszczone na kolnierzu napedowym od strony bebna cylindrów, a tym samym znana jest sila naprezenia wstepnego, bez narazenia lozyska zwlaszcza wówczas, kiedy ma¬ szyna pracuje w stanach roboczych przy malym ci¬ snieniu* a tym samym na niekorzystne oddzialywanie na lozyska. W zwiazku z tym znane jest takze i to, jak duza musi byc wytwarzana sila sprezyny i jaki musi tu byc kierunek dzialania tej sily. Przez za¬ stosowanie sprezyny moze byc równiez znacznie ob¬ nizona* przy odpowiednim jej doborze, wymagana to¬ lerancja wykonania. Jednoczesnie moga byc dzieki temu skompensowane wydluzenia cieplne.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony na ry- sunku w przykladach wykonania, na którym fig. 1 przedstawia maszyne tlokowa osiowa, w której po¬ miedzy dwoma lozyskami osiowymi jest zamocowa¬ ny pierscien oporowy kolnierza napedowego, a obok w plaszczyznie, w której leza glowice kulkowe, jest umiiJeszczone lozysko promieniowe, fig. 2 — maszyne tlokowa osiowa, w której kolnierz napedowy jest podparty bezposrednio na lozysku osiowym i lozy¬ sku promieniowym, a drugie lozysko osiowi oddzia¬ luje na pierscien oporowy kolnierza napedowego, fig. 3 — maszyne tlokowa osiowa uwidoczniona na fig. 2, wyposazona w dodatkowa sprezyne do wy¬ twarzania naprezenia wstepnego, a Jag. 4 — maszyne tlokowa osiowa, w której kolnierz napedowy jest zamocowany pomiedzy dwoma lozyskami waleczko- woKstozkowymi.W obudowie 1 na czopie srodkowym 3 jest ulozy- skowany beben 2 do cylindrów, a w cylindrach be¬ bna 2 sa umieszczone przesuwnie tloki 4, z których kazdy tlok jest polaczony z kolnierzem napedowym 7 za pomoca tloczyska 5, wyposazonego w glowice ku¬ lista 6. Kolnierz napedowy 7 jest podparty przez lo¬ zysko promieniowe, którego korpusy toczne 8 tocza sie z jednej strony po biezni 9, utworzonej na kolnie¬ rzu napedowym 7, a z drugiej strony tocza sie po pierscieniu lozyskowym 19, który przylega do odsa¬ dzenia 11 w obudowie 1. Z kolnierzem napedowym. 7 jest polaczony trwale wal 12. Kolnierz napedowy 7 posiada ponadto powierzchnie lozyskowa 13, która jest umieszczona pomiedzy dwoma lozyskami osio¬ wymi 14 d 15, przy czym lozysko osiowe 14 toczy sie po pierscieniu lozyskowym 10, a lozysko osiowe 15 toczy sie po lozyskowym pierscieniu smarowym 16, podpartym w pokrywie 17 Obudowy 1, przy czym pokrywa 17 obudowy 1 jest uszczelniona w stosunku do walu 12 za pomoca uszczelki 18.Z uwagi na to, ze lozysko osiowe 15 musi przejac wieksze sily, przeto jest ono wieksze niz lozysko osiowe 14. Obudowa 1 jest polaczona z pokrywa 17 za pomoca srub19. *l Postac wykonania, uwidoczniona na fig. 2 rózni sie od postaci wykonania, uwidocznionej na fig. 1 tym, ze powierzchnia biezni 29 dla lozyska promie¬ niowego, umieszczonego na kolnierzu napedowym 27, znajduje sie na stronie pierscienia smarowego 23, zwróconej do walu 12. Pierscien smarowy 20, do któ¬ rego przylegaja korpusy toczne 24 lozyska osiowego, umieszczonego od strony bebna 2, jest z kolei pod¬ party na odsadzeniu obudowy 1, a lozyska toczne 28 lozyska promieniowego tocza sie po pierscieniu sma¬ rowym 22. Korpusy toczne lozyska osiowego 15 umie¬ szczonego od strony walu 12 tocza sie z jednej Stro¬ ny po lozyskowym pierscieniu smarowym 16, pod¬ partym w pokrywie 25 obudowy 1, a z drugiej strony tocza sie po powierzchni czolowej kolnierza napedo¬ wego 27, umieszczonej od strony walu napedowego 12.Postac wykonania, przedstawiona na fiig. 3, rózni sie od postaci wykonania, uwidocznionej na fig. 2, jedynie tym, ze pomiedzy pierscieniem smarowym a odsadzeniem 30 w obudowie 1 jest umieszczo- 40 45 50 55 605 96 620 6 na jeszcze sprezyna pierscieniowa 31, która sluzy do wytwarzania naprezenia wstepnego lozysk osiowych 24 za posrednictwem pokrywy 25.Ulozyskowanie kolnierza napedowego, przedsta¬ wione na fig. 1 i 2 jest statycznie wyznaczame przez daleko idace wyeMminowanie wplywów wykonania (tolerancji wykonania lub bledów wykonania, prze¬ kraczajacych te tolerancje). Lozysko promieniowe jest obciazone czysto promieniowo, a lozyska osiowe sa obciazone czysto osiowo. Wskutek tego powstaje w porównaniu ze znanym lozyskiem polepszenie funkcji ulozyskowania, poniewaz lozyska osiowe uzyskuja duzy udzial przenoszenia sil. Wskutek tego, te lozyska osiowe sa umlileszczone na wzglednie du¬ zym obwodzie, przeto moga one przejac z kolei za pomoca malych korpusów tocznych wzglednie duze sily.Postac wykonania, uwidoczniona na fig. 3, zmniej¬ sza natomiast jeszcze dalej wplywy dokladnosci wy¬ konania przez zainstalowanie sprezyny 31 i dzieki temu moga byc wyeMmtinowalne czasochlonne roboty regulacyjne, zmierzajace do uzyskania dokladnego naprezenia wstepnego lozysk, np, przez osadzenie tarcz dystansowych pomiedzy lozyskowym pierscie¬ niem smarowym 16 a pokrywa 17 obudowy 1.W rozwiazaniu, przedstawionym na fig. 4, kolnierz napedowy 33 jest podparty przez mocne lozysko wa- leczkowo-stozkowe 34, które przejmuje sile wzdlu¬ zna osiowa i sily promieniowe na wale 12. To lozy¬ sko waleczkowo-stozkowe 34 jest ulozyskowane w pokrywie 35 obudowy 1. Na drugiej stronie kolnierz napedowy 33 jest ulozyskowany w drugim lozysku waleczkowo-stozkowym 36, które przejmuje sily od momentu pochylajacego, wystepujace w danym przypadku na kolnierzu napedowym 33 wskutek te¬ go, ze sily tloków nie dzialaja równolegle do osi walu 12.Z uwagi na to, ze zarówno lozysko waleczkowo- stozkowe 34, jak i lozysko waleczkowo-stozkowe 36 przejmuje sily promieniowe, a lozysko waleczkowo- stozkowe 34 jest podparte w pokrywie 35 obudowy 1, natomiast lozysko waleczkowo-stozkowe 36 jest pod¬ parte w obudowie 1, przeto wskutek tego uzyskuje stie takie niezaklócone funkcjonowanie, w którym po¬ krywa 35 obudowy 1 moze byc dokladnie ustawiana w stosunku do tej obudowy 1. Najlepiej jest, jezeli w tym celu przewiduje sie na obudowie 1 kolnierz centrujacy, w który wchodzi pokrywa 35 obudowy za pomoca odpowiedniego wystepu kolnierzowego, przy czym powierzchnie mocujace do lozysk wale- czkowo-stozkowych 34 sa wówczas obrabiane albo razem z osadzona pokrywa 35 obudowy 1 lub ra¬ zem z kolnierzem centrujacym, w kazdorazowej czesci PL