Sposób nadawania celulozowym materialom wlóknistym ognioodpornosci i odpornosci na gniecenie Przedmiotem wynalazku jest sposób nadawania celulozowym materialom wlóknistym ognioodpor¬ nosci i odpornosci na gniecenie za pomoca zwiaz¬ ków fosforowych.Z francuskiego opisu patentowego nr 1395178 znane sa jednometyloloamidy kwasu fosfonokar- bbksylowego, odpowiednie do nadawania cechy ognioodpornosci materialom wlókienniczym, zawie¬ rajacym celuloze. Na tkaninach mieszanych, na przyklad na osnowie poliester-bawelna, zwiazki te bez wspólstosowania prekondensatów aminowych nie daja odpowiednich efektów ognioodpornoscio- wych. W przeciwienstwie do tego, stosowane w sposobie wedlug wynalazku, zwiazki zawierajace fosfor nawet bez dodatku aminoplastów nadaja takim tkaninom mieszanym dobra ognioodpornosc.Stwierdzono, ze wywodzace sie z fosfonianów zwiazki heterocykliczne o 8 czlonach w pierscieniu heterocyklicznym, o ogólnym wzorze 1, w którym Ri, H2, R/ i R2' stanowia niezaleznie od siebie jednakowe lub rózne podstawniki i oznaczaja rodniki alkilowe, chlorowcoalkilowe lub alkenylowe o nie wiecej niz 4 atomach wegla, a X i X' ozna¬ czaja rodniki metylowe lub korzystnie atomy wo¬ doru, nadaja celulozowym materialom wlóknistym ognioodpornosc i odpornosc na gniecenie.Szczególnie korzystne wlasciwosci maja syme¬ tryczne zwiazki fosforowe o ogólnym wzorze 2, w którym Rt- i X maja wyzej podane znaczenie, zwlaszcza zwiazki o ogólnym wzorze 3, w którym 10 IB 10 40 R8 oznacza rodnik metylowy lub etylowy, a w szczególnosci zwiazek o wzorze 4.Zwiazki o wzorze 1 wytwarza sie korzystnie w ten sposób, ze 2 mole co najmniej jednego amidu kwasu fosfonokarboksylowego o ogólnym wzorze 5, w którym Rly R2 i X maja wyzej podane zna¬ czenie, poddaje sie reakcji z co najmniej 4 molami bezwodnego aldehydu mrówkowego, prowadzac reakcje w podwyzszonej temperaturze w obecnosci kwasowego katalizatora i ewentualnie obojetnego rozpuszczalnika organicznego i bez dostepu wody.W analogiczny sposób wytwarza sie zwiazki o wzo¬ rach 2, 3 i 4. Korzystnie stosuje sie 2 mole co najmniej jednego amidu kwasu fosfonokarboksylo¬ wego o wzorze 5 na 4—8 moli bezwodnego aldehy¬ du mrówkowego, zwlaszcza w postaci paraformal- dehydu.Do wytwarzania zwiazków fosforowych o wzo¬ rach 1—4 stosuje sie korzystnie amidy kwasu fos¬ fonokarboksylowego o ogólnym wzorze 6, w którym Rt i X maja wyzej podane znaczenie, a zwlaszcza amidy kwasu fosfonokarboksylowego o ogólnym wzorze 7, w którym R, oznacza rodnik metylowy lub etylowy. Do wytwarzania zwiazku o wzorze 1, majacego szczególnie cenne wlasci¬ wosci, stosuje sie amid kwasu 3-(dwumetylofos« fono)-propionowego.Reakcje prowadzi sie korzystnie w temperaturze 80—150°C, stosujac jako katalizatory znane srodki odszczepiajace wode, takie jak na przyklad kwas 82 7363 siarkowy, kwas fosforowy a zwlaszcza kwas p-to- luenosulfonowy. W niektórych przypadkach korzys¬ tnie jest stosowac rozpuszczalnik nie reagujacy ze skladnikami mieszaniny reakcyjnej, na przyklad benzen, toluen, ksylen lub metanol. Mozna tez prowadzic reakcje w stopie bez rozpuszczalnika. ¦ Amidy kwasów fosfonokarbonowych o wzorze 5 sa zwiazkami znanymi i wytwarza sie je znanymi sposobami.Reakcja amidów kwasów fosfonokarboksylowych o wzorze 5 z aldehydem mrówkowym przebiega prawdopodobnie w 2 lub 3 stadiach, przy czym najpierw do atomu azotu w grupie aminowej ami¬ du kwasu * fosfonokarboksylowego przylaczaja sie dwie grupy -CH2OH i nastepnie, jak uwidoczniono na schemacie podanym na rysunku, dwie czasteczki powstalego zwiazku dwumetylowego tworza hetero¬ cykliczny pierscien osmioczlonowy, odszczepiajac wode.W celu wytwarzania zwiazków fosforowych o wzorach 1—4 mozna tez 2 mole dwumetylowanej pochodnej zwiazku o wzorze 5 rozpuscic w obojet¬ nym rozpuszczalniku organicznym i w podwyzszo¬ nej temperaturze, w obecnosci kwasnego kataliza¬ tora powodowac zamykanie pierscienia pomiedzy dwiema czasteczkami zwiazku dwumetylowego z jednoczesnym odszczepieniem wody.Sposób_.nadawania celulozowym materialom wlók¬ nistym ognioodpornosci i odpornosci na gniecenie polega wedlug wynalazku na tym, ze material traktuje sie wodnym preparatem, zawierajacym co najmniej jeden zwiazek fosforowy o ogólnym wzo¬ rze 1—4 i ewentualnie dajacy sie utwardzac ami- noplast w postaci produktu wstepnej kondensacji, po czym material suszy sie w temperaturze ponizej 100°C i poddaje obróbce w temperaturze powyzej 100°C.Wartosc pH wodnych preparatów zawierajacych zwiazki o wzorze 1 wynosi korzystnie mniej niz 5, a zwlaszcza mniej niz 3. W celu osiagniecia tej wartosci do preparatów wprowadza sie dodatek kwasów mineralnych, takich jak kwas siarkowy, azotowy, ortofosforowy lub solny. Zamiast kwasów, a zwlaszcza kwasu solnego, mozna stosowac zwiaz¬ ki, z których w srodwisku wodnym latwo, na przyklad bez ogrzewania, na skutek hydrolizy pow¬ staje odpowiedni kwas . Przykladami takich zwiaz¬ ków sa: trójchlorek fosforu, pieciochlorek fosforu, tlenochlorek fosforu, chlorek tionylu, chlorek sul- furylu, chlorek cyjanurowy, chlorek acetylu i chlo¬ rek chloroacetylu. Na skutek hydrolizy zwiazki te wytwarzaja wylacznie kwasne produkty, na przy¬ klad kwas cyjanurowy i kwas solny. Zamiast wy¬ mienionych wyzej mocnych kwasów korzystnie jest niekiedy stosowac mieszaniny kwasów odpowiada¬ jace produktom hydrolizy wspomnianych wyzej zwiazków, na przyklad zamiast samego tylko kwa¬ su solnego lub fosforowego mieszanine kwasu solnego i ortofosforowego o skladzie odpowiadaja¬ cym mieszaninie powstajacej z pieciochlorku fos- ioru, to jest w stosunku molowym 5:1.Preparaty stosowane zgodnie z wynalazkiem mo¬ ga tez zawierac utajony kwasny katalizator przy¬ spieszajacy utwardzenie ewentualnie obecnego pre- kondensatu aminoplastów i sieciowanie zwiazków 5 736 4 o wzorze 1. Takimi katalizatorami sa zane katali¬ zatory, stosowane do utwardzania aminoplastów na materiale zawierajacym celuloze, na przyklad chlorek amonowy, ortofosforan dwuwodoroamono- 5 wy, chlorek magnezowy, cytrynian cynku itp. W przypadku stosowania utajonych kwasnych katali¬ zatorów, na przyklad NH4C1, odczyn kapieli im¬ pregnacyjnej moze wykazywac równiez wyzsze wartosci pH niz pH=5. !0 Preparaty stosowane zgodnie z wynalazkiem oprócz zwiazków o wzorze 1 i dodatków niezbed¬ nych do otrzymania wlasciwej wartosci pH, moga tez zawierac dalsze dodatki. Dodatek wstepnych produktów kondensacji aminoplastów jest korzyst- !5 ny dla uzyskania impregnacji przeciwogniowej od¬ pornej na pranie, ale nie jest on konieczny.Jako produkty wstepnej kondensacji aminoplas¬ tów stosuje sie produkty addycji aldehydu mrówko¬ wego i zwiazków azotowych dajacych sie mety- 20 lowac, na przyklad 1,3,5-aminotriazyny, takie jak melaminy podstawione przy azocie, na przyklad N-butylomelamina, N-trójchlorowcometylomelaminy oraz ameliny i guanaminy, na przyklad benzoguan- amina, acetoguanamina lub dwuguanamina .Mozna 25 tez stosowac alkilo- lub arylomoczniki, alkilo- lub arylotiomoczniki, alkilenomoczniki i alkilenodwu- moczniki, na przyklad etylenomocznik, propyleno- mocznik, acetylenodwumoczniik, a zwlaszcza 4,5- -dwuhydroksyimidazolidon-2 i jego pochodne, na so przyklad 4,5-dwuhydroksyimidazolidon-2 podstawio¬ ny w pozycji 4 przy grupie hydroksylowej grupa -CH2-CH2CO-NH-CH2OH. Korzystnie stosuje sie zwlaszcza zwiazki metylowe mocznika, etylenomocz- nika lub melaminy. Szczególnie cenne produkty 35 otrzymuje sie stosujac zwiazki o mozliwie duzej liczbie grup -CH2OH. Mozna stosowac przy tym zarówno przewaznie jednoczasteczkowe aminoplas- ty, jak tez i wstepnie bardziej skondensowane.Mozna równiez stosowac etery tych aminoplastów 40 razem ze zwiazkami o wzorze 1, zwlaszcza na przy¬ klad etery alkanoli takich jak metanol, etanol, n-propanol, izopropanol, n-butanol i pentanole.Korzystnie jest jednak, jezeli te kondensaty sa roz¬ puszczalne w wodzie, tak jak na przyklad eter 45 pieciometylolomelaminodwumetylowy.Niekiedy korzystnie jest, jezeli preparaty zawie¬ raja kopolimer otrzymane przez polimeryzacje w wodnej emulsji mieszaniny nastepujacych skladni¬ ków: 50 a) 0,25 — 10% soli metali ziem alkalicznych a,(3- -etylenonienasyconego kwasu monokarboksylowego, b) 0,25 — 30% N-metyloloamidu lub N-metylolo- amidoeteru a,(3-etylenowonienasyconego kwasu mo¬ no- lub dwukarboksylowego i 55 c) 99,5 — 60% co najmniej jednego innego zwiaz¬ ku dajacego sie polimeryzowac .Kopolimery te i ich sposób wytwarzania sa znane. Dodatek takiego ko¬ polimeru wplywa korzystnie na wytrzymalosc na rozerwanie i szorowanie potraktowanego materialu wlóknistego.Preparaty stosowane zgodnie z wynalazkiem mo¬ ga tez niekiedy zawierac zmiekczajacy srodek apreturowy, na przyklad wodna emulsje polietyle- 65 nowa lub emulsje kopolimeru etylenu. Korzystnie5 jest tez stosowac dodatek emulgatora, na przyklad emulgatora niejonowego.Zawartosc zwiazku o wzorze 1 w wodnym pre¬ paracie stosowanym zgodnie z wynalazkiem ko¬ rzystnie dobiera sie tak, aby material poddawany obróbce wchlonal 10—28% tego zwiazku, Nalezy nadmienic, ze znane materialy wlókiennicze z na¬ turalnej lub regenerowanej celulozy moga wchla¬ niac 50—120% wodnego preparatu. Z reguly sto¬ suje sie wodne preparaty zawierajace 100—500 g/litr, a korzystnie 250—400 g zwiazku o wzorze 1 na 1 litr.Ilosc dodatku stosowanego do nastawienia odczy¬ nu kapieli na wartosc pH mniejsza niz 5 zalezy od zadanej wartosci pH i od rodzaju tego dodatku, przy czym w kazdym razie nie nalezy stosowac go mniej od pewnej ilosci minimalnej, a korzyst¬ nie stosuje sie go w ilosci wiekszej od tego mini¬ mum. Zbyt duza ilosc tego docjatku nie daje jednak korzysci, a moze nawet okazac sie szkodliwa.Jezeli do preparatu dodaje sie takze polimeru opisanego wyzej typu, wówczas dodatek ten wy¬ nosi korzystnie wielka ilosc, na przyklad 1—10% w stosunku do ilosci zwiazku o wzorze 1. To samo dotyczy ewentualnie dodawanych zmiekczaczy, któ¬ re równiez dodaje sie w ilosci 1—10%.Preparaty stosuje sie do materialów wlóknistych zawierajacych celuloze, takich jak len, bawelna, sztuczny jedwab, wlókna ciete lub mieszaniny wló¬ kien tego rodzaju, a takze innych, takich jak wlók¬ na welniane, poliamidowe lub poliestrowe. Trak¬ towanie materialu preparatem odbywa sie w znany sposób ,korzystnie przez impregnowanie materialu w napawarce o znanej budowie, w temperaturze pokojowej. Material nasycony preparatem suszy sie, korzystnie w temperaturze do 100°C, a nastepnie poddaje sie obróbce cieplnej w temperaturze po¬ wyzej 100°C, na przyklad w temperaturze 130— 200°C, a korzystnie 150—180°C. Obróbka ta trwa tym krócej, im wyzsza jest temperatura i w tem¬ peraturze 150—180*0 trwa 2—6 minut. Jezeli srodo¬ wisko reakcji jest silnie kwasne, to korzystnie jest plukac nastepnie material srodkiem wiazacym kwas, na przyklad wodnym roztworem weglanu potaso¬ wego, w temperaturze od 40°C do temperatury ., wrzenia, w ciagu 3—10 minut.Jak wyzej wspomniano, sposobem wedlug wy¬ nalazku mozna nadawac materialom wlóknistym ognioodpornosc i odpornosc na gniecenie, przy czym wytrzymalosc wlókien nie ulega przy tym pogor¬ szeniu, a material nie traci tej odpornosci równiez po wielokrotnym praniu lub czyszczeniu srodkami chemicznymi.Sposób wedlug wynalazku ma te szczególna za¬ lete, ze umozliwia nadawanie celulozowym mate¬ rialom wlóknistym ognioodpornosc i odpornosc na gniecenie, przy czym stosowanie wstepnie kon- densowanych aminoplastów nie ¦ jest konieczne.Istotne znaczenie ma tez ten fakt, ze zgodnie z wynalazkiem równoczesnie z nadawaniem ogniood pornosci polepsza sie znacznie odpornosc na gnie¬ cenie materialu na mokro. Odpornosc na gniece¬ nie na sucho ulega równiez znacznej poprawie.Zwiazki fosforowe o wzorze 1, jezeli sa one do¬ statecznie rozpuszczalne w organicznych rozpusz- 736 6 czalnikach, na przyklad w acetonie, mozna równiez wprowadzac do masy przedzalniczej, na przyklad do masy z octanu celulozy,' przy czym przedzenie takiej masy nie nastrecza zadnych trudnosci, a ma- 5 terial otrzymany z tej przedzy jest ognioodporny.Sposób wedlug wynalazku jest blizej wyjasniony w nastepujacych przykladach, w których, o ile inaczej nie podano, czesci oznaczaja czesci wagowe, a stosunek czesci objetosciowych do wagowych jest 10 taki, jak stosunek mililitra do grama.Przyklad I. a. W kolbie z mieszadlem, zaopatrzonej w chlod¬ nice zwrotna i termometr, umieszcza sie 181 czesci (1 mol) amidu kwasu 3-(dwumetylófosfono)-propio- nowego, 120 czesci (4 mole) paraformaldehydu, 700 ml metanolu i 0,9 czesci kwasu p-toluenosul- fonowego jako katalizatora. Mieszanine te ogrzewa sie do wrzenia i miesza az do chwili, gdy próba na drodze chromatografii cienkowarstwowej nie wy¬ kaze obecnosci amidu kwasu.3-(dwumetylofosfono)- -propionowego. Nastepnie odsacza sie mieszanine na goraco i przesacz odparowuje na lazni wodnej pod zmniejszonym cisnieniem. Pozostalosc stanowi 25 zwiazek o wzorze 4 w postaci lepkiego oleju o barwie zóltawej. Otrzymuje sie 205 czesci produktu,- co stanowi 91,9% wydajnosci teoretycznej. Produkt ten w celu dalszego oczyszczenia rozciencza sie taka sama objetoscia wody i ekstrahuje w ciagu 30 72 godzin n-heksanem, przy czym rozpuszczeniu ulega glównie zwiazek o wzorze 5. Dla lepszego oczyszczenia destyluje sie produkt reakcji, zbiera-s jac frakcje glówna o temperaturze wrzenia 252— 260°C. Próby na cfcrodze spektroskopowej wykazuja, 35 ze produktem jest zwiazek o wzorze 4.t W analogiczny sposób oczyszcza sie i identyfikuje zwiazki otrzymywane sposobami opisanymi w przy¬ kladzie Ib) — Ig). b. W kolbie z mieszadlem, zaopatrzonej w chlod¬ nice i termometr, miesza sie 181 czesci (1 mol) amidu kwasu 3-(dwumetylofosfono)-propionowego, 123 czesci (4 mole CH20) 97,5% para formaldehydu i 0,9 czesci monohydratu kwasu p-toluenosulfono- wego i ultrzymuje w ciagu 6 godzin w temperaturze 100°C. Po stwierdzeniu metoda chromatografii cienkowarstwowej, ze produkt reakcji nie zawiera wyjsciowego amidu, mieszanine chlodzi sie do tem¬ peratury 60°C, dodaje 300 czesci metanolu i szybko mieszajac chlodzi do temperatury 15°C i odsacza od wolnego para formaldehydu. Po oddestylowaniu metanolu pod zmniejszonym cisnieniem otrzymuje sie 246 czesci zóltawego, lepkiego produktu o malej lepkosci. Produktem tym jest zwiazek o wzorze 4. 55 c, W kolbie z mieszadlem, zaopatrzonej w chlod¬ nice i termometr, miesza sie 1357,5 czesci (7,5 mola) amidu kwasu 3-(dwumetylofosfono)-propionowego, 922,5 czesci (30 moli) 97,5% paraformaldehydu, G,75 czesci monohydratu kwasu p-toluenosulfono- 60 wego i 1500 czesci toluenu, utrzynuijac w tempe¬ raturze 100°C w ciagu 3 godzin. Nastepnie chlodzi sie mieszanine do temperatury 60°C, oddziela toluen przez dekantacje i dodaje 1500 czesci metanolu, po czym szybko mieszajac chlodzi do temperatury 15°C 65 i odsacza od wolnego paraformaldehydu. Po od-¦l destylowaniu metanolu pod zmniejszonym cisnie¬ niem otrzymuje sie 1830 czesci produktu o wzorze 4, w postaci zóltawego, klarownego oleju o malej lepkosci. d. W ikolbie z mieszadlem, wyposazonej w ter¬ mometr i chlodnice zwrotna; miesza sie 181 czesci (1 mol) amidu kwasu 3-(dwumetylofosfono)-propio- nowego, 96 czesci (3 mole) 97,5% para formaldehy¬ du i 0,6 czesci tlenku magnezu, utrzymujac w tem¬ peraturze 100^ w ciagu 30 minut. Po uplywie tego czasu mieszanina zawiera 48,4 czesci zwiaza¬ nego formaldehydu, co odpowiada utworzeniu 80% zwiazku dwumetylowego. Calkowita ilosc zwiazane¬ go CH20 wynosi 90 czesci, a ilosc wolnego CHaO wynosi 41,6 czesci. ' Do mieszaniny dodaje sie 6 czesci monohydratu kwasu p-toluenosulfonowego, utrzymuje w tempe¬ raturze 100°C w ciagu 10 godzin i chlodzi. Miesza¬ nina zawiera lacznie jeszcze 51,5 czesci CH20, przy czym ilosc wolnego CH20 wynosi 30 czesci. Wynika ' z tego, ze nie mozna juz. wykryc 38,5 czesci CH20, a mianowicie na skutek zamkniecia pierscienia.Odpowiada to wydajnosci produktu o wzorze 4 wynoszacej 64% wydajnosci teoretycznej.Produkt miesza sie z 250 czesciami metanolu i odsacza od nadmiaru wolnego para formaldehydu, po czym /oddestylowuje sie metanol pod zmniejszo¬ nym cisnieniem w temperaturze 45°C. Produkt reakcji o wzorze 5 ma postac zóltego, przezroczys¬ tego syropu, który stanowi w 100% czynna sub¬ stancje. e. W kolbie z mieszadlem, wyposazonej w termo¬ metr i chlodnice zwrotna, miesza sie 139 czesci (0,5 mola) amidu kwasu (bis-2-chloroetylo)-fosfono- propionowego, 61,5 czesci (2 mole) 97,5% parafor- maldehydu, 0,5 czesci monohydratu kwasu p-to¬ luenosulfonowego i 200 czesci toluenu i utrzymuje w temperaturze 100°C w ciajgu 5 godzdai. Nastep¬ nie mieszanine chlodzi sie, oddziela toluen i pozo¬ stalosc miesza z 250 czesciami metanolu, odsacza . od nadmiaru paraformaldehydu i w temperaturze 45°C oddestylowuje pod zmniejszonym cisnieniem metanol. Pozostalosc plucze sie w homogenizatorze 200 czesciami wody i dodaje 30 czesci 2n roztworu wodorotlenku sodowego, w celu uzyskania wartosci pH mieszaniny wynoszacej 6. Nastepnie oddziela sie faze wodna, pozostalosc rozpuszcza w metanolu, przesacza i ponownie oddestylowuje metanol pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzymuje sie zóltawy syrop, stanowiacy w 100% zwiazek o wzorze 9.W analogiczny sposób ? otrzymuje sie zwiazek o wzorze 10 i 11. f. W kolbie z mieszadlem, wyposazonej w termo¬ metr i chlodnice zwrotna, miesza sie 116,5 czesci (0,5 mola) amidu kwasu dwuaflilofosfonopropiono- wego, 61,5 czesci ( 2 mole) 97,5% paraformalde¬ hydu, 0,2 czesci hydrochinonu, 0,5 czesci monohy¬ dratu p-toluenosulfonowego i 200 czesci toluenu i utrzymuje w ciagu 10 godzin w temperaturze 100°C. Nastepnie mieszanine chlodzi sie, oddziela toluen i pozostalosc miesza z 250 czesciami meta¬ nolu. Po odsaczeniu od nadmiaru paraformaldehy¬ du odparowuje sie metanol w temperaturze 45°C pod zmniejszonym cisnieniem, otrzymujac 140 czesci S zóltawego, przezroczystego syropu, który w 100% stanowi substancje czynna. Produkt zawiera lacz¬ nie 12 czesci CH20, a 20 czesci paraformaldehydu odzyskuje sie przy wspomnianym wyzej odsaczaniu. 5 Oznacza to, ze 28 czesci CH20 uleglo zwiazaniu, co odpowiada wydajnosci produktu o wzorze 12 wynoszacej 93% wydajnosci teoretycznej. g. W kolbie z mieszadlem, zaopatrzonej w termo¬ metr i chlodnice zwrotna, miesza sie 133 czesci (0,5 10 mola) amidu kwasu 3-dwubutylofosfonopropiono- wego, 90,5 czesci (0,5 mola) amidu kwasu 3-dwu- metylofosfonopropionowego, 123 czesci (4 mole) 97,5% paraformaldehydu i 1 czesc monohydratu kwasu p-toluenosulfonowego i utrzymuje w tempe- 15 raturze 100°C w ciagu 10 godzin. Nastepnie miesza¬ nine chlodzi sie i miesza z 250 czesciami metanolu, odsacza od nadmiaru paraformaldehydu i oddesty¬ lowuje, metanol pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze 45°C. Otrzymuje sie 275 czesci pro- 20 duktu w postaci syropu, zawierajacego jeszcze lacz¬ nie 24 czesci CHtO i 5,6 czesci wolnego CH20.Produkt ten zawiera glównie zwiazek o wzorze 13, z domieszka zwiazków zawierajacych wolne grupy -CH2OH. 25 h. Tkanine bawelniana napawa sie w napawarce wodna kapiela A—D, podana w tablicy 1, przy czym tkanina wchlania kapiel w ilosci 80% wago¬ wych w stosunku do masy tkaniny. Nastepnie suszy 30 sie w temperaturze 70—80°C i utwardza w tempe¬ raturze 160°C w ciagu 4V2 minut, po czym plucze sie tkanine w ciagu 5 minut we wrzacym roz¬ tworze, zawierajacym w 1 litrze wody 2 g bez¬ wodnego weglanu sodowego, a nastepnie plucze sie 35 woda i suszy. Czesci tkaniny wygotowuje sie 5 . lub 10-krotnie w ciagu 30 minut w roztworze za¬ wierajacym w 1 litrze wody 2 g weglanu sodowego i 5 g mydla. Próbki tkaniny bada sie nastepnie w celu okreslenia ich ognioodpornosci, odpornosci na rozerwanie i na gniecenie. Wyniki podano w tablicy 1.Ognioodpornosc okresla sie wedlug normy DIN 53906. Plucze sie tkanine w temperaturze wrzenia w roztworze zawierajacym w 1 litrze wody 2 g weglanu sodowego i 5 g mydla. Odpornosc na gnie¬ cenie metoda Monsanto oznacza sie wedlug normy AATCC88A — 1964 T, zgodnie z która 5 oznacza dobra odpornosc, a 1 oznacza zla odpornosc. Po¬ dany w tablicy kat zmiecia jest srednia z 3 prób.Wytrzymalosc na rozrywanie oznacza sie wedlug normy SNY-98461.Wyniki podane w tablicy 1 swiadcza o tym, ze preparaty A, B; C i D nadaja tkaninie trwala ognioodpornosc i dobra odpornosc na gniecenie i to 55 bez dodatku produktu kondensacji aminoplastów.Równoczesnie zas wykonczenie wedlug wynalazku wplywa nieznacznie tylko na mechaniczne wlasci¬ wosci tkaniny. Równiez chwyt tkaniny poddanej procesowi wedlug wynalazku praktycznie biorac nie rozni sie od chwytu tej tkaniny przed obróbka.Przyklad II. Tkanine bawelniana napawa sie kapielami wodnymi preparatów E—I o skladzie podanym w tablicy 2. Przyrost masy tkaniny wy- 65 nosi 80%. Napawana tkanine suszy sie w tempe-82 736 10 Tabl Skladniki preparatu i rodzaj prób Produkt wytworzony wedlug przykladu I b) g/litr Produkt wytworzony wedlug przykladu I c) g/litr Chlorek amonowy g/litr Wartosc pH preparatu Ognioodpornosc tkaniny.Po pieciokrotnym plukaniu czas palenia sie w sekundach czas jarzenia sie w sekund. dlugosc wdarcia w cm Po dziesieciokrotnym plukaniu: czas palenia sie w sekundach czas jarzenia sie w sekundach dlugosc przedarcia w cm Odpornosc na gniecenie.Metoda Monsanto po jedno¬ razowym plukaniu Kat zmiecia na sucho w stop¬ niach Wytrzymalosc na rozrywanie osnowa % watek % i ca 1 Nie trak¬ towano plonie plonie 1—2 86 100 100 Skladniki ] A 280 4 2,2 0 0 10 0 0 11 4 109 85 53 B 280 4 2,5 0 0 11 C 0 14 4 110 94 64 preparatów c 320 4 2,2 0 0 10,5 0 0 11 4 109 86 60 D 320 4 2,5 0 0 10,5 0 0 10,5 4 104 89 64 | raitunze 80°C i utjwamdza iw (tesrmperaiturze 160°C w ciagu 4}/t minuty. Nastepnie tkanine plucze sie w ciagu 5 iminot wrzacym rozitoworem, zawierajacym w jednym litrze wody 2 g bezwodnego weglanu sodowego, po czyim plucze sde woda 'i suszy. Steze- 30 nie kapieli z ^preparatów E—1 dobiera sie tak, ze w kapieli znajidiuje sie 44,5 g fosforu na 1 litr.Próbki tkaniny bada sde nastepnie metoda DIN 53906 w cetLu okreslenia ognioodiporniosci. Wyniki podano w tablicy 2.Tablica 2 Skladniki preparatu 1 i rodzaj prób Produkt otrzymany wedlug przykladu I a) g/litr Produkt otrzymany wedlug przykladu I b) g/litr Produkt otrzymany wedlug przykladu 1 d) g/litr Produkt otrzymany wedlug przykladu If) g/litr Produkt otrzymany wedlug przykladu Ig) g/litr Zawartosc fosforu % 13,9 13,9 13,9 11,3 11,7 Produkt kondensacji 1 mola p-III- -rzed.nonylofenolu i 9 moli tlenku etylenu g/litr Kwas fosforowy 85% g/litr Wartosc pH preparatu Odpornosc: czas palenia sie w sekundach | dlugosc wdarcia w cm Nie trak¬ towano 30 plonie i * i Sklad preparatów E 320 30 2,2 0 12,3 F 320 30 2,01 0 9,6 1 G 320 30 1,9 0 11,3 H 395 30 2,1 0 10,8 I 380 10 30 2,11 0 11,61 Przyklad III. Zwiazek o wzorze 9, otrzymany w sposób opisany w przykladzie Ie) i majacy postac cieczy o duzej lepkosci, wprowadza sie do masy przedzalniczej z 2V2 — octanu celulozy w ilosci 65 30% w stosunku do ciezaru masy przedzalniczej.Folia otrzymana z tej masy posiada duza ogniood¬ pornosc. Tkanina w postaci rury ponczochowej, wy¬ konana z tej masy, jest równiez odporna na ogien.82 736 11 PL PL