Uprawniony z patentu: BASFAktiengesellschaft, Ludwigshafen (Republika Federalna Niemiec) Szklarnia do hodowli roslin Przedmiotem wynalazku jest szklarnia do hodowli roslin o wysokich wlasciwosciach fizjologicznych i morfologicznych z przezroczystym dachem i stablinymi scianami bocznymi, z których co najmniej dwie sa otwierane czesciowo lub na calej wysokosci przez ich pionowe przesuwniecie, w celu umozliwienia ciaglego doplywu i w zasadzie jednolitego pradu powietrza do szklarni na wysokosci roslin.Znane sa szklarnie do hodowli roslin zbudowane metoda konwencjonalna, w których przestrzeni wewne¬ trznej wytworzone sa sztuczne warunki temperatury, wilgoci i swiatla i które sa oddzielone od naturalnego klimatu zewnetrznego. Szklarnie te sa niepraktyczne, poniewaz posiadaja szczególnie dla badan biologicznych te wade, ze rosliny otrzymuja niewystarczajaca ilosc swiatla, powietrza i wilgoci. Ponadto w miesiacach letnich nalezy zbyt wysoka temperature obnizyc stosujac cieniowania. W miesiacach zimowych w szklarniach tych. stosuje sie swiatlo sztuczne w celu przedluzenia dnia. W tym celu zawiesza sie w szklarniach lampy, co wplywa bardzo niekorzystnie na hodowane rosliny, poniewaz pod lampami oswietlenie, a tym samym równiez temperatu¬ ra jest skrajnie wysoka, podczas gdy bezposrednio obok jest nizsza.Wada tego rodzaju oswietlenia jest równiez to, ze swiatlo jest nierównomiernie rozlozone i ze róznice temperatury w szklarni na skutek ogrzewania lampami wplywaja niekorzystnie na rosliny. Wysoka temperatura wytworzona sztucznie za pomoca lamp powoduje wybujaly wzrost roslin. Rosliny te nie moga byc uwazane za rosliny o wysokich wartosciach fizjologicznych, i moga na przyklad jako rosliny testowe przy badaniach ochrony roslin doprowadzic do nieregularnych wyników. Wszystkie te czynniki powoduja, ze rosliny rozwijaja sie slabo i nierównomiernie. Dlatego tez hodowanie w ciagu calego roku roslin o wysokich wlasciwosciach fizjologicznych i morfologicznych jest niemozliwe. Szczególnie w przypadku badania roslin w celach ochrony roslin nie mozna zagwarantowac jednoznacznego wyniku badan.Znane sa równiez szklarnie np. z ksiazki E. Chroboczka „Szklarnie i inspekty". Szklarnie te posiadaja na bocznej scianie wychylne okno, przez które po jego otwarciu odbywa sie wietrzenie szklarni. Konstrukacja ta wykazuje szereg wad. W celu zapewnienia dostatecznego przewietrzenia okno musi byc wychylne nie tylko wzdluz calej sciany bocznej szklarni ale takze musi ono byc szeroko otwarte az do ziemi gdyz tylko wtedy uzyska sie odpowiednio duza powierzchnie pozwalajaca na wlasciwa wymiane powietrza. W przypadku gdy okno w szklarni siega az do ziemi, to wówczas po jego uchyleniu w polozeniu poziomym wystaje ono daleko w glab2 82 709 szklarni, albo tez na zewnatrz szklarni daleko poza jej gabaryt. Nie jest wtedy mozliwe na przyklad przejezdzanie maszynami w przejsciach pomiedzy dwoma szklarniami, gdyz przeszkadzaja temu okna szklarni wychylone w strone przejscia. Takze wewnatrz szklarni musi byc duza przestrzen w poblizu okien zarezerwowana dla okna otwarego, a wiec nie moga tam byc hodowane zadne rosliny i równiez nie jest mozliwe uzywanie maszyn w szklarni, na przyklad nie mozna przejezdzac wózkami widlowymi az do scian bocznych, gdyz zblizenie sie do tych scian jest uniemozliwione przez wychylone do wewnatrz okna. Tego rodzaju wychylenie okna powoduje zatem powstanie szczególnych problemów zwiazanych z przestrzenia, zwlaszcza wtedy gdy okno dochodzi az do ziemi w szklarni, a przez to wykorzystanie szklarni do jazdy maszynami wewnatrz i na zewnatrz, oraz umieszczenia mozliwie duzej ilosci roslin jest w znacznym stopniu ograniczone. Pominawszy te czysto mechanicz¬ ne wady wynikajace z zastosowania duzego okna wychylnego, samo wietrzenie szklarni w ten sposób, oddzialuje w niekorzystny sposób na rosliny. Przewietrzanie szklarni jest szczególnie potrzebne w okresie lata, gdy we wnetrzu szklarni powstaja wysokie temperatury. W tym przypadku konieczne jest równomierne i mozliwie bezwirowe wietrzenie. Pominawszy juz poziomy prad powietrza oddzialujacy na wietrzenie szklarni, na skutek silnego promieniowania slonecznego oraz przegrzania ziemi, a takze powietrza wewnatrz szklarni powstaje obok juz wymienionych czynników poziomych takze czynnik pionowy pradu powietrza. W wyniku ciepla powstajace¬ go przy przegrzaniu na skutek unoszacego sie powietrza wewnatrz szklarni powstaje prad powietrza skierowany w kierunku pionowym. Zimne powietrze wchodzace z zewnatrz do szklarni musi zatem posiadac mozliwosc •frpWWffWftzghia cjq góry. W przypadku okna wychylnego mozliwosc ta nie istnieje dla powietrza wchodzacego * pftSt rtfimri rrrir tego okna, podczas gdy powietrze znajdujace sie w górnej polowie wychylnego okna na skutek swego przegrzania wykazuje tendencje do wychodzenia na zewnatrz. W ten sposób powstaje wiec zawirowanie wokól wychylnego okna.Celem wynalazku jest wyeliminowania powyzszych wad. Cel ten uzyskano dzieki stworzeniu szklarni do hodowli roslin o wysokich wlasciwosciach fizjologicznych i morfologicznych z przezroczystym dachem i stabil¬ nymi scianami bocznymi, z których co najmniej dwie sa otwierane czesciowo lub na calej wysokosci przez ich pionowe przesuniecie, w celu umozliwienia doplywu ciaglego i w zasadzie jednolitego pradu powietrza do wnetrza szklarni na wysokosci roslin, której istota polega na tym, ze jest zaopatrzona w urzadzenia do nawilzania doplywajacego powietrza woda w miejscach, cdzie powietrze wchodzi przez otwór lub.otwory powstale przez przesuniecie pionowo scian bocznych.Urzadzenie do nawilzania powietrza stanowia rozpylacze wody znajdujace sie przy bocznych scianach przewidzianych do otwierania.Szklarnia wedlug wynalazku zawiera siatki umieszczone przed bocznymi scianami przewidzianymi do otwierania, przy czym siatki zalozone sa w sposób umozliwiajacy splywanie po nich wody w celu nawilzania powietrza doplywajacego poprzez otwór lub otwory w scianach bocznych. Jest ona ponadto zaopatrzona w instalacje oswietleniowa, usytuowana na zewnatrz w poblizu jej scian, oraz zawiera deski nosne, przy czym deski te maja dla kazdej doniczki jedno zaglebienie. W kazdym zaglebieniu jest wykonany boczny otwór. Deski nosne sa ustawione na stojakach.Szklarnia zgodnie z wynalazkiem jest przedstawiona przykladowo na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia szklarnie w przekroju poprzecznym, fig. 2, 3 — deske nosna w widoku z boku i z góry.Szklarnie wedlug wynalazku stanowi budowla z dachem przepuszczajacym swiatlo, zawierajaca sciany boczne 1 pionowo ruchome. Pionowy ruch scian bocznych 1 nalezy rozumiec w ten sposób, ze jedna lub korzystnie wiecej scian bocznych przesuwa sie czesciowo pionowo lub calkowicie, dzieki czemu powstaja otwory 2, przez które ciagle, równomiernie i bez przeszkód powietrze przeplywa do szklarni. Przy przesuwie przynajmniej dwóch scian bocznych 2, przy czym moga to byc zarówno sciany sasiednie jak równiez sciany przeciwlegle bezposrednio lub po przekatnej, powstaje przeciag, który w znacznym stopniu odpowiada ruchowi wiatru w atmosferze. Dzieki temu doniczki zawierajace hodowane rosliny znajduja sie ciagle w pradzie powietrza 3 i dzieki temu w znacznym stopniu korzystaja z naturalnego ruchu powietrza. Ruch scian bocznych 1 moze byc sterowany recznie lub automatycznie, to znaczy otwieranie i zamykanie wentylacji moze nastepowac na przyklad za pomoca silnika za posrednictwem napedu zebatkowego, lub recznie przy pomocy pneumatycznych silowników, pól— lub w pelni zautomatyzowanych. W tym systemie wentylacji moze byc wprowadzona dodatkowa wentylacja dachem.W pelni zautomatyzowane sterowanie wentylacji i temperatury nastepuje przy pomocy dopowiednich urzadzen jak mierniki kierunku wiatru, mierniki cisnienia wiatru i termostat. Dzieki temu mozliwe jest zachowanie rytmu, który w znacznym stopniu odpowiada naturalnym warunkom dnia i nocy. Wentylacja szklarni moze dodatkowo byc uzupelniana innym znanymi sposobami wentylacji, na przyklad za pomoca otwoiów lub wentylatorów 6 lub 10 w dachu lub ewentualnie w scianach szczytowych szklarni.Dzieki opisanej powyzej mozliwosci pionowego ruchu jednej lub wiekszej ilosci scian bocznych powstaje jeden lub wieksza ilosc otworów 2 w szklarni, przez które nastepuje wentylacja szklarni. Scierny boczne 282709 3 przesuwa sie korzystnie pionowo do takiej wysokosci, ze na poziomie na którym stoja rosliny w szklarni powstaje cyrkulacja powietrza. Rosliny przez to stykaja sie z powietrzem bedacym w ruchu. Dzieki temu wytworzone sa w szklarni warunki, odpowiadajace w znacznym stopniu warunkom na wolnej przestrzeni. W szklarni tej osiaga sie warunki wentylacji jakie panuja w hali wegetacyjnej lub na wolnym powietrzu, przy czym charakter szkJarni zostaje utrzymany, poniewaz sciany boczne daja sie szczelnie zamknac, dzieki czemu szklarnia jest w pelni odizolowana od wiatru.Zgodnie z wynalazkiem powietrze wplywajace do szklarni zostaje zwilzane w otworach. Staje sie to dzieki rozpryskiwaniu wody w te otwory 2. Wode wprowadza sie na przyklad przez rozpylacze 4. W wplywajacym powietrzu przez otwory 2 wytwarza sie zaslona w kropli wody, co powoduje nawilzanie powietrza. Ponadto, przed scianami bocznymi mozna umiescic siatki lub kratki, zamykajace otwory, na które saczy sie powoli wode.Powietrze przy przeplywie przez te siatki zostaje nawilzane. Zaleta siatek jest to, ze przenikanie do szklarni zwierzat wiekszych niz szerokosc oczek siatki jest uniemozliwione. W ten sposób uniemozliwia sie na przyklad przenikanie do szklarni ptaków lub myszy. Szerokosc oczek siatki jest tak dobrana, ze przy przeplywie powietrza nie stawiaja one oporu, a z drugiej strony woda jest rozprowadzana wystarczajaco równomiernie.Powietrze w szklarni mozna dodatkowo zwilzyc w znany sposób, na przyklad stosujac rure do deszczowa¬ nia znajdujaca sie nad roslinami, lub przez dysze z wyplywajaca woda na wentylatory powietrza, dzieki czemu wdmuchiwane powietrze zostaje zwilzone.Poniewaz swiatlo odgrywa duza role w procesie wzrostu roslin, w przypadku niedostatecznej ilosci - naturalnego swiatla rosliny dodatkowo sztucznie oswietla sie lampami, za pomoca urzadzenia oswietlajacego umieszczonego na zewnatrz szklarni. Dzieki takiemu urzadzeniu w szklarni uzyskuje sie równomierne rozprowa¬ dzenie swiatla, unikajac w ten sposób niekorzystnego wplywu nadmiaru temperatury w szklarni. Przez zastoso¬ wanie wiekszej ilosci urzadzen oswietlajacych umieszczonych w róznych punktach, unika sie tworzenia sie cienia.Ponadto w tym ukladzie wewnetrzna powierzchnia szklarni pozostaje wolna od lamp, co ulatwia przenikanie swiatla dziennego do szklarni. W miesiacach letnich, przy zbyt wysokich temperaturach nadmiar temperatury powstalej w wyniku dzialania swiatla slonecznego zmniejsza sie przez zraszanie dachu szklarni woda, w wyniku czego temperatura wewnatrz szklarni obniza sie o kilka stopni. Wode do zraszania dachu i scian bocznych gromadzi sie w kanale zewnetrznym 5 i wprowadza przez urzadzenie filtrujace do zbiornika, skad przy pomocy pompy woda jest kierowana do dyszy.Hodowle roslin o wysokich wlasciwosciach prowadzi sie korzystnie przez czesciowo maszynowe, lub calkowicie zautomatyzowane spulachnianie, rozdrabnianie, przesiewanie, nawozenie i mieszanie ziemi, wprowa¬ dzenie jej równomiernie do doniczek, zasianie za pomoca odpowiedniego siewnika roslin, a nastepnie pokrycie nasion warstwa ziemi i docisniecie tej ziemi w doniczkach. Przeznaczone do hodowli roslin, wypelnione ziemia i zasiane doniczki umieszczone na deskach nosnych (fig. 2, 3) ustawia sie na dzwigarach 8 stojaków 7 zaopatrzonych w otwory grzejne 9, przy czym w deskach nosnych znajduja sie zaglebienia a dla kazdej doniczki, a w kazdym zaglebieniu znajduje sie boczny otwór b do odprowadzania nadmiaru wody.Warunki atmosferyczne w szklarni wedlug wynalazku moga byc regulowane w pelni automatycznie, umozliwiajac w ten sposób znacznie latwiejsza i korzystniejsza regulacje warunków hodowli w zaleznosci Od natezenia swiatla, przeplywu powietrza, stanu wilgoci i warunków transportu.Ponizsze podane przyklady wykazuja, ze rosliny wyhodowane w szklarni wedlug wynalazku pod wzgledem wysokosci jak równiez odpornosci na srodki chwastobójcze odpowiadaja roslinom wyhodowanym na wolnym powietrzu.Przyklad I. Rosliny Triticum aestivum, Zea mays, Avena fatua, Beta vulgaris i Gossypium hirsutum hodowano jednoczesnie w 3 grupach: grupa I na wolnym powietrzu grupa II w szklarni zgodnie z wynalazkiem grupa III w znanej szklarni Po 14 dniach stwierdzono nastepujace wyniki: Rosliny z grupy I i II mialy wyglad zewnetrzny i wysokosc prawie równa, podczas gdy rosliny z grupy III byly znacznie wyzsze i mialy nienaturalny wyglad zewnetrzny.Nizej podana tabela przedstawia wysokosc roslin w cm (przecietna z 50 roslin).Tabela Rosliny Triticum aestivum Zea Mays Avena fatua Beta vulgaris Gossypium hirsutum I 9,2 5,7 7,0 2,3 8,0 II 9,1 5,8 6,9 2,5 8,3 III 11.3 8,6 10,4 5,7 12,14 82 709 Przyklad II. Rosliny Zea mays, Alopecurus myosuroides, Apera spica venti, Stellaria media, Cheno- podium album, Ameranthus retroflexus i Cyperus retundus hodowano jednoczesnie w 3 grupach: grupa I na wolnym powietrzu grupa 11 w szklarni zgodnie z wynalazkiem grupa III w znanej szklarni Po 10 dniach rosliny poddano równomiernie dzialaniu znanego srodka chwastobójczego. Po 3 tygodniach stwierdzono, ze wrazliwosc roslin z grupy III byla znacznie wieksza niz roslin z grup I i II.Nizej podana tabela przedstawia wyniki zatrucia roslin w procentach (przecietna z 50 roslin).Tabela Rosliny Zea mays Alopecurus myosuroides Apera spica venti Stellaria media Chenopodium album Amaranthus retroflexus Cyperus rotundus I 0 70 75 70 74 50 40 II 0 72 80 70 77 53 45 III 20 100 100 95 100 85 80 0 = brak objawów zatrucia 100 = zatrucie calkowite PL PL