Dysza sruby okretowej Przedmiotem wynalazku jest dysza sruby okretowej zawierajacej wyjmowane lopatki zaopatrzone w kol¬ nierze umocowane rozlacznie, za pomoca srub mocujacych na piascie okretowej sruby napedowej.W znanych urzadzeniach tego typu dookola okretowej sruby napedowej w celu polepszenia jej sprawnosci umieszcza sie pierscieniowa dysze lub bandaz. Dysze tego rodzaju mocuje sie na stale do kadluba statku lub , laczy sie z kadlubem statku wahliwie za pomoca trzonu steru, w tym przypadku dysza dziala jak urzadzenie sterujace. Jak stwierdzono, pomiedzy koncami lopatek i dysza powinna byc mozliwie mala szczelina co umozli¬ wia uzyskanie mozliwie najwiekszej sprawnosci sruby i napedu zespolu sruba napedowa-dysza.W przypadku gdy sruba napedowa, która otacza dysza, jest zaopatrzona w odejmowane lopatki umoco¬ wane na piascie sruby, na przyklad sruba o wymiennych lopatkach lub sruba o zmiennym skoku, pozadanymjest azeby wymiane lopatek sruby napedowej mozna bylo przeprowadzac bez zdejmowania calej sruby napedowej lub czesci dyszy. Tego rodzaju sruby napedowe sa zwykle zbudowane w ten sposób, ze w celu wyjecia lopatki nalezy ja przesunac promieniowo na pewna odleglosc na zewnatrz piasty, w kierunku wewnetrznej scianki dyszy.Ma to miejsce szczególnie wówczas gdy kolnierz lopatki sruby napedowej, za pomoca którego lopatka sruby jest polaczona z piasta, jest zaopatrzony w prowadnice brzegowa i w kolki prowadzace, które czesto sa osadzone w obsadzie lopatki sruby napedowej na piascie.Minimalna odleglosc niezbedna do wyjecia lopatki sruby napedowej za pomoca promieniowego przesunie¬ cia jest ograniczona szczelina miedzy koncami lopatek sruby napedowej i wewnetrzna scianka dyszy w zespole dysza - sruba napedowa, przy czym pozadane jest unikniecie rozbierania jakiejkolwiek dyszy. Przeprowadzono szereg prób zmierzajacych do zmniejszenia dlugosci ruchu lopatki w kierunku promieniowym, na przyklad przez wykonanie mozliwie malych prowadnic i kolków prowadzacych umieszczonych miedzy wiencem i kolnierzem lopatek, lub przez sferyczne zaprojektowanie czesci kolnierza lopatki i piasty wskutek czego kolnierz lopatki sruby napedowej przynajmniej wzdluz polowy zaokraglonego brzegu nie wymagal wsuniecia w piaste.Znane projekty dysz srub napedowych, które do wymiany lopatek sruby napedowej nie wymagaja rozbie¬ rania dyszy, stanowia kompromis miedzy wymaganiem bezpiecznego przymocowania i uszczelnienia lopatek sruby napedowej na piascie i wymaganiem zachowania waskiej szczeliny miedzy koncami lopatek sruby napedo- *2 70 903 wej i dysza. We wszystkich znanych rozwiazaniach, w których szczelina miedzy koncami lopatek sruby napedo¬ wej i dysza jest mala, wystepuja trudnosci podczas wkladania lopatek sruby do dyszy lub ich gniazd w piascie sruby lub wyjmowania z dyszy z ich gniazd. Przy wahliwie osadzonych dyszach wymiana lopatek sruby jest ulatwiona, gdyz przez przechylenie dyszy dookola trzonu steru sruba napedowa zostaje obrócona do polozenia, w którym lopatki moga byc wymieniane w plaszczyznie poziomej. Jednakze to urzadzenie wykazuje szereg niedogodnosci. Zwlaszcza w przypadku srub napedowych o regulowanym skoku, piasta musi byc oprózniana z oleju. Ponadto przynajmniej w przypadku duzych i ciezkich lopatek sruby napedowej trudniejsze jest wyjecie lopatki w polozeniu poziomym niz w polozeniu pionowym.Celem wynalazku jest uzyskanie dyszy sruby napedowej umozliwiajacej wykorzystanie sily popychajacej sruby napedowej i parcia z optymalna sprawnoscia, oraz latwa wymiane lopatek bez narazenia na uszkodzenie sruby napedowej lub dyszy.Cel ten osiagnieto przez opracowanie dyszy sruby napedowej zawierajacej optymalna szczeline miedzy koncami lopatek i dysza, przy czym odleglosc niezbedna do wyjecia lopatek promieniowo na zewnatrz nie jest ograniczona i umozliwia latwa wymiane lopatek sruby napedowej bez koniecznosci rozbierania jakiejkolwiek czesci dyszy.Zagadnienie to zostalo rozwiazane przez opracowanie dyszy w zasadzie odznaczajacej sie tym, ze we¬ wnetrzny jej brzeg jest zaopatrzony w jedno lub wiecej wglebien ulozonych zasadniczo w kierunku osiowym dyszy.Podczas wyjmowania lopatki nalezy ja wpierw obrócic do polozenia, w którym koniec lopatki jest skiero¬ wany w strone wglebienia, po czym lopatke mozna wysunac na zewnatrz promieniowo od piasty, przy czym koniec lopatki wchodzi wówczas we wglebienie. Glebokosc wglebienia musi byc przynajmniej taka, azeby lopatke mozna bylo odsunac promieniowo na zewnatrz od piasty na odleglosc, która wraz z pewnym bezpiecz¬ nym zapasem przekracza minimalny odstep w kierunku promieniowym niezbedny do wysuniecia lopatki na zewnatrz dyszy, wzdluz osi sruby napedowej.W przypadku gdy wglebienie w dyszy jest umieszczone pionowo powyzej osi obrotu sruby napedowej, srube nalezy tak obrócic azeby lopatka, która nalezy wyjac, zajela górne pionowe polozenie, przy czym w tym przypadku, gdy piasta sruby napedowej jest wypelniona olejem, najczesciej mozna nie spuszczac go przed wyjeciem lopatki. Na ogól równiez latwiej jest chwytac lopatke ustawiona pionowo.Wglebienie ulozone zasadniczo wzdluz osi dyszy ma bardzo maly wplyw na przeplyw wody przez dysze.Ponadto w niektórych przypadkach, na przyklad wówczas gdy przy koncu lopatek wystepuje erozja kawitacyjna moze okazac sie niezbedne zakrycie wglebienia w dyszy, tak azeby wewnetrzny brzeg dyszy byl calkowicie gladki i symetryczny wzgledem osi obrotu. Mozna to uzyskac przez zaopatrzenie kazdego wglebienia w dyszy w latwo odejmowana pokrywe.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedsta¬ wia srube napedowa w widoku z boku oraz otaczajaca ja dysze symetryczna wzgledem osi obrotu w przekroju pionowym wykonanym wzdluz srednicy, przy czym jedna z lopatek sruby jest uwidoczniona w polozeniu, do którego zostala uniesiona po wyjeciu i z którego moze byc wysunieta poziomo na zewnatrz dyszy w polozenie lopatki sruby napedowej uwidocznionej po prawej stronie rysunku linia kreskowana, fig. 2- dysze i srube napedowa w przekroju pionowym wykonanym prostopadle do osi obrotu sruby napedowej, wzdluz linii II—II na fig. 1.Przedstawiona na fig. 1 pierscieniowa dysza 1 otacza okretowa srube napedowa, której cztery napedowe lopatki 3 zaopatrzone w zaokraglone kolnierze 5 sa umocowane za pomoca mocujacych srub 7 w czterech wglebionych obsadach 9 wykonanych w piascie 11 sruby napedowej. Odpowiadajace sobie powierzchnie kolnie¬ rzy 5 i obsad 9 lopatek sruby napedowej, dociskane nawzajem, sa zaopatrzone w brzegowe prowadnice 13, prowadzace kolki 15 i w uszczelniajace pierscienie 17. Prowadzace kolki 15 sa wyjmowane na zewnatrz kolnie¬ rzy 5 lopatek sruby napedowej. Wewnetrzna scianka dyszy 1 powyzej osi 19 obrotu sruby napedowej jest zaopatrzona w prostopadle wglebienie 21 ulozone równolegle do osi dyszy 1.W przypadku wyjmowania jednej z lopatek 3, srube napedowa obraca sie tak, azeby srodek zaokraglonego kolnierza tej lopatki byl ustawiony prostopadle ponizej wglebienia 21 w dyszy 1. W przypadku gdy wglebienie 21 jest zaopatrzone w odejmowana pokrywe, nalezy ja wpierw zdjac., . Prowadzacy kolek 15 i sruby 7 mocujace lopatke zostaja wyjete a lopatka 3 zostaje obrócona do poloze¬ nia, w którym najdalsza czesc konca lopatki jest ulozona wzdluz wglebienia 21. Nastepnie lopatke 3 unosi sie pionowo do góry, tak azeby nie uszkodzic brzegowej prowadnicy 13 i uszczelniajacego pierscienia 17. Lopatka 3 musi byc uniesiona tak wysoko azeby miedzy dolna czescia kolnierza 5 lopatki i piasta 11 powstal przeswit, po czym lopatke 3 mozna wysunac poziomo na zewnatrz dyszy 1 do polozenia uwidocznionego po prawej stronie na fig.l linia kreskowana. Uniesienie lopatki 3 ma wysokosc niezbedna do wyjecia jej jest mozliwe po wpro-3 70 903 wadzeniu konca lopatki 3 we wglebienie 21 i przesunieciu lopatki wzdluz niego na zewnatrz dyszy 1. Zakla¬ danie lopatki 3 sruby napedowej wykonuje sie w odwrotnej kolejnosci do wymienionej.Na fig. 1 przedstawiono przyklad wykonania wynalazku, w którym dysza 1 jest zaopatrzona tylko w jedno wglebienie 21, co umozliwia wyjecie lopatek 3 sruby napedowej do przodu, to jest wprawo od polozenia przedstawionego na tej figurze.W niektórych przypadkach moze sie okazac bardziej przydatne takie usytuowanie wglebienia 21, które umozliwia wyjecie lopatek 3 do tylu. Oczywiscie równiez jest mozliwe takie zaprojektowanie wglebienia 21, które umozliwia wyjecie lopatek 3 zarówno do tylu jak i.do przodu.W wielu przypadkach, szczególnie wówczas gdy lopatki 3 sruby napedowej sa ciezkie, lub tez gdy piasta 11 sruby napedowej jest wypelniona olejem, bardziej stosowne jest zaopatrzenie dyszy 1 tylko w jedno wglebienie 21 wykonane w sposób poprzednio opisany. W innych przypadkach moze sie okazac przydatne dysponowanie kilkoma wglebieniami 21 wykonanymi na przyklad dla kazdej lopatki 3 sruby napedowa. PL PL