PL 70 423 Y1 2 Opis wzoru Przedmiotem wzoru uzytkowego jest listwa zebata do przekladni kierowniczej pojazdu mecha- nicznego z odcinkiem uzebienia, majacym uzebienie biegnace wzdluz osi wzdluznej oraz przeciwlegly uzebieniu grzbiet, który co najmniej w swojej formie podstawowej ma ksztalt cylindrycznego segmentu, z promieniem grzbietu, przy czym odcinek uzebienia ma odcinek przejscia z promieniem. W ukladzie kierowniczym pojazdu mechanicznego polecenie wykonywania skretu przenoszone jest poprzez ruch obrotowy kola kierownicy na wal kierownicy, na którym umieszczony jest zebnik, który zazebia sie z uzebieniem listwy zebatej w przekladni kierowniczej. Listwa zebata ulozyskowana jest w przekladni kierowniczej z mozliwoscia jej przesuwania w kierunku osiowym, tzn. w kierunku osi wzdluz- nej listwy, dzieki czemu obrót zebnika powoduje przelozenie ruchu listwy zebatej na ruch posuwisty w jej osiowym kierunku wzdluznym. Na listwie zebatej zamocowane sa drazki kierownicze poprzeczne, pola- czone ze zwrotnicami kierowanych kól, gdzie ruch posuwisty listwy zebatej przeklada sie na skret kól. Listwa zebata ma co najmniej jeden odcinek uzebienia, w którym wykonano uzebienie w celu zazebienia zebnika w kierunku wzdluznym, tzn. w kierunku osi wzdluznej listwy zebatej na wyznaczonej dlugosci osiowej, zwanej dalej dlugoscia uzebienia. Pomiar w poprzek osi wzdluznej wyznacza szero- kosc uzebienia. W celu bezpiecznego przeniesienia duzych sil z zebnika na listwe zebata nalezy dazyc przy danym przekroju materialu listwy zebatej do uzyskania mozliwie duzej szerokosci uzebienia. Typowa listwa zebata ma grzbiet diametralnie przeciwlegly do uzebienia wzgledem osi wzdluznej, zwany dalej krótko grzbietem, który zaprojektowany jest w ksztalcie cylindrycznego segmentu wzgle- dem jednej z osi grzbietu równoleglej do osi wzdluznej, przykladowo w przyblizeniu jako pólcylinder. Z uwagi na kolisty przekrój grzbietu konstrukcja ta okreslana jest równiez jako listwa zebata w ksztalcie litery D. Ksztalt D charakteryzuje promien grzbietu, który odpowiada promieniowi przekroju cylindrycznej formy podstawowej, tzn. maksymalnego okregu okalajacego przekrój grzbietu. Wariantem ksztaltu D jest grzbiet w ksztalcie litery V, w przypadku którego powierzchnie zwrotnic V tworza sieczne maksy- malnego okregu okalajacego. Powierzchnie zwrotnic V zbiegaja sie na grzbiecie. Grzbiet ma co najmniej jedna powierzchnie lozyskowania, na której listwa zebata ulozyskowana jest w przekladni kierowniczej przesuwnie w kierunku osi wzdluznej. Powierzchnie lozyskowania leza korzystnie na powierzchni grzbietu o ksztalcie D lub powierzchniach zwrotnic V. Nad grzbietem lub powierzchniami lozyskowania mozna przy pomocy urzadzenia dociskowego oddzialywac na listwe zebata sila docisku poprzecznie do osi wzdluznej, która docisnie uzebienie, zazebiajac je z zebnikiem. Sila docisku zostanie przeniesiona przez element dociskowy na grzbiet w kierunku radialnym. Przy ruchu listwy zebatej element dociskowy sunie w kierunku wzdluznym po grzbiecie. Aby uniknac przy tym wysokiego lokalnego obciazenia przy wprowadzaniu sily, nalezy dazyc od mozliwie jak najwiek- szego promienia grzbietu. Listwy zebate o przekroju w ksztalcie litery D produkowane sa zwykle z materialu surowego w formie pretów pelnych lub wydrazonych, z którego odcina sie prefabrykaty o wymaganej dlugosci, na dalszych etapach obróbki wyposazane w uzebienie. Powszechnie stosowana metoda obróbki ksztal- towej odcinka uzebienia jest kucie w matrycy. Matryca do produkcji typowej listwy zebatej ma wglebiona przestrzen formujaca, zwana równiez gniazdem formy, ograniczona przez wglebienia formujace w prze- ciwleglych czesciach matrycy po obu stronach osi wzdluznej, które w pozycji zamknietej mieszcza sie kazdorazowo na plaszczyznie oddzielajacej, lezacej równolegle do osi wzdluznej, i zamykaja forme negatywowa odcinka uzebienia. Czesci matrycy maja wglebienie formujace w ksztalcie uzebienia, tak zwane wglebienie formujace zebowe, dlatego ta czesc matrycy okreslana jest dalej jako czesc zebowa, a inna czesc matrycy, diametralnie przeciwlegla wobec czesci zebowej wzgledem osi wzdluznej, ma wglebienie formujace, tzw. wglebienie grzbietowe, w formie grzbietu listwy zebatej diametralnie prze- ciwleglej do uzebienia na listwie zebatej wzgledem osi wzdluznej uzebienia, która to czesc bedzie zwana dalej grzbietowa czescia matrycy. Przy wykonywaniu kucia matryca jest najpierw otwierania, poprzez odsuniecie od siebie czesci zebowej i czesci grzbietowej prostopadle do plaszczyzny oddzielajacej, poprzecznie do osi wzdluznej. Nastepnie prefabrykat umieszczany jest miedzy wglebieniem formujacym zebowym a grzbietowym, a matryca poddawana dzialaniu sily kucia lub sily nacisku, co powoduje ruch czesci matrycy do siebie, az do zamkniecia matrycy. Material prefabrykatu, zwykle stal lub inne metale, które daja sie formowac na cieplo lub na zimno, ulega przy tym plastycznemu przeksztalceniu i rozplywa sie w matrycy, dopóki nie nastapi calkowite wypelnienie wglebien formujacych gniazda formy. Dzieki temu mozliwe jest racjonalne wykonanie jednego odcinka uzebienia o zadanej geometrii zebowej i grzbietowej w jednym cyklu roboczym. PL 70 423 Y1 3 Promien lub srednica prefabrykatu, okreslana jako promien rury lub srednica rury, wyznaczana jest zwykle odpowiednio do srednicy trzonka listwy zebatej poza odcinkiem uzebienia. W stosunku do procesu obróbki skrawaniem proces kucia ma te zalete, ze na prefabrykacie cylindrycznym mozliwe jest wykonanie wiekszej szerokosci uzebienia w stosunku do jego promienia rury, które jest korzystne dla lepszego przenoszenia sily z zebnika na listwe zebata. W procesie kucia uzyskiwane jest to w ten sposób, ze prefabrykat speczany jest promieniowo przez matryce, dzieki czemu material rozplywa sie we wglebieniu formujacym zebowym na szerokosc, tzn. poprzecznie do osi wzdluznej w kierunku sze- rokosci uzebienia. Procesy kucia formy D opisane sa na przyklad w DE 10 2010 036 609 A1 i WO 2005/053875 A1. Dotycza one realizacji relatywnie duzych szerokosci uzebienia. Aby móc uzyskac przy obróbce wyma- gany przelot materialu, matryce maja dodatkowe ruchome elementy lub stemple boczne i sa skonstruo- wane w sposób odpowiednio skomplikowany i kosztowny. Szerokosc uzebienia i promien grzbietu sa ponadto limitowane szerokoscia gniazda formy, która odpowiada srednicy prefabrykatu. W zwiazku z opisanymi wyzej problemami celem niniejszego wzoru uzytkowego jest takie ulep- szenie listwy zebatej, aby miala ona bardziej optymalna geometrie przekroju. W tym celu proponuje sie listwe zebata do przekladni kierowniczej pojazdu mechanicznego z odcinkiem uzebienia, majacym uzebienie biegnace wzdluz osi wzdluznej oraz przeciwlegly uzebieniu grzbiet, który co najmniej w swojej formie podstawowej ma ksztalt cylindrycznego segmentu z promie- niem grzbietu, przy czym odcinek uzebienia ma odcinek przejscia z promieniem, która to listwa charakteryzuje sie tym, ze odcinek uzebienia sklada sie z dwóch czesciowych odcinków uzebienia uformowanych w prefabrykacie biegnacym w kierunku osi wzdluznej z utworzeniem podwójnego krót- kiego elementu, który to odcinek uzebienia stanowi w stanie po podzieleniu dwa osobne uzebione segmenty, przy czym promien grzbietu jest wiekszy niz promien odcinka przejscia. Listwa zebata wykonana jest przy tym jako kuta listwa zebata. To, ze zgodnie z wzorem uzytkowym promien grzbietu jest wiekszy niz promien odcinka przej- scia, umozliwia wykonanie wiekszej szerokosci uzebienia niz ma to miejsce w przypadku listew zeba- tych w stanie techniki, w których promien grzbietu odpowiada promieniowi obszaru przejscia. Listwa zebata zgodna z wzorem uzytkowym umozliwia unikniecie koniecznosci dodatkowego wykanczania listwy, polegajacego na odcinaniu wyplywki przy uzebieniu, zwykle powstajacej w znanym ze stanu techniki procesie obróbki. Listwa zebata zgodna z wzorem uzytkowym wykonana jest z prefabrykatu, wstawianego do ma- trycy z czescia grzbietowa matrycy, której grzbietowe wglebienie formujace ma forme podstawowa w ksztalcie cylindrycznego segmentu o okregu okalajacym wiekszym niz srednica prefabrykatu, tzn. promien grzbietu jest wiekszy niz promien rury. Odcinek przejscia nie ulega przeksztalceniu w trak- cie obróbki, dzieki czemu promien odcinka przejscia odpowiada promieniowi rury. W procesie kucia prefabrykat poddawany jest speczaniu w kierunku suwu urzadzenia kuzni- czego, co odpowiada kierunkowi zamykania matrycy, przy czym nacisk uzebionego segmentu na seg- ment grzbietu powoduje, ze material plynie w matrycy grzbietowej poprzecznie do osi wzdluznej i wypelnia wieksza wzgledem srednicy rury szerokosc grzbietowego wglebienia formujacego. Odpo- wiednio formowany jest grzbiet o wiekszym promieniu grzbietu, który w szczególnosci nie jest limito- wany przez srednice lub promien prefabrykatu, dzieki czemu promien grzbietu jest wiekszy niz promien odcinka przejscia, który odpowiada promieniowi prefabrykatu. Dzieki promieniowi grzbietu zwiekszonemu wzgledem promienia odcinka przejscia oraz wynika- jacemu z tego zwiekszeniu szerokosci grzbietu po stronie radialnie przeciwleglej do grzbietu, gdzie for- mowane jest uzebienie, powstaje odpowiednio wieksza szerokosc na uzebienie. Skutkiem tego mozna realizowac szerokosc uzebienia, która odpowiednio do szerokosci uzebienia, mierzonej poprzecznie do osi wzdluznej, jest wieksza niz promien rury prefabrykatu lub promien odcinka przejscia, a takze nie jest ograniczona srednica lub promieniem prefabrykatu. Korzystna róznica promieni jest róznica miedzy promieniem odcinka przejscia a promieniem grzbietu wynoszaca od 3% do 7% w odniesieniu do promienia grzbietu. Szczególnie korzystna jest róz- nica w obszarze od 4,5% do 6,5%. Takie parametry umozliwiaja dobra obróbke przy jednoczesnych korzystnych oszczednosciach materialowych. W korzystnym rozwinieciu wzoru uzytkowego grzbiet ma przekrój poprzeczny o ksztalcie litery D. Alternatywnie mozna przewidziec, ze grzbiet zgodnej z wzorem uzytkowym listwy zebatej wyko- nany jest w wersji o przekroju poprzecznym w ksztalcie litery V. PL 70 423 Y1 4 W przypadku grzbietu o ksztalcie D promien grzbietu odpowiada promieniowi cylindrycznego segmentu, w przypadku grzbietu o ksztalcie V, promien grzbietu jest promieniem okregu okalajacego przekrój poprzeczny grzbietu. Przekrój o ksztalcie litery V, w przypadku którego powierzchnie zwrot- nic V przylegaja do siebie krawedzia biegnaca równolegle do osi wzdluznej, otoczony jest okregiem okalajacym o zgodnym z wzorem uzytkowym, wiekszym promieniu grzbietu, tak ze powierzchnie zwrot- nic V w przekroju poprzecznym stanowia sieczne okregu okalajacego. Promien grzbietu grzbietowego wglebienia formujacego odpowiada przy tym promieniowi okregu okalajacego, który zgodnie z wzorem uzytkowym jest wiekszy niz promien odcinków przejscia. Zarówno w przypadku grzbietu o ksztalcie D, jak i grzbietu o ksztalcie V, czy tez grzbietów ksztal- towanych inaczej, zgodna z wzorem uzytkowym listwa zebata ma wieksza szerokosc grzbietu. Dzieki temu powierzchnia lozyska listwy zebatej w przekladni kierowniczej moze byc wykonana odpowiednio szerzej niz wedlug stanu techniki. Mozliwosc uzyskiwania dzieki temu mniejszego nacisku na powierzch- nie lozyskowe lozyska slizgowego listwy zebatej w kierunku wzdluznym poprawia jej wlasciwosci slizgowe i zmniejsza zuzycie. Podstawowe korzysci grzbietu o ksztalcie D lub V zostaja dzieki zgodnemu z wzorem uzytkowym grzbietowi listwy zebatej dodatkowo rozszerzone, przy czym wklad materialowy pozostaje ten sam, a koszty obróbki sa nizsze niz w procesach obróbki opisanych w stanie techniki. Listwa zebata w kolejnej postaci wzoru uzytkowego ma szerokosc uzebienia mierzona po- przecznie do osi wzdluznej wieksza niz promien odcinka przejscia. W przypadku zgodnej z wzorem uzytkowym listwy zebatej mozna zalozyc, ze jeden odcinek uze- bienia jest wykonany na jednym segmencie zeba, który jest polaczony z co najmniej jednym dalszym segmentem funkcyjnym. Poprzez odcinek przejscia mozna polaczyc odcinek uzebienia z odcinkami trzonka, gwintu, lozyska, polaczenia czy innymi odcinkami funkcyjnymi listwy zebatej, które w danym wypadku moga byc wytwarzane w ramach kolejnych etapów obróbki. Dzieki temu, ze do produkcji zgodnej z wzorem uzytkowym listwy zebatej wymagana jest mniej- sza sila kucia niz ma to miejsce w przypadku listew zebatych znanych ze stanu techniki, mozna przy- gotowac jedna listwe zebata z dwoma wykutymi odcinkami uzebienia. Rozdzielanie moze sie potem odbywac w ramach kolejnego etapu roboczego, na przyklad za pomoca nozyc rozcinajacych lub pily. Korzystnie uzebienie rozmieszczone jest symetrycznie wzgledem punktu srodkowego podwój- nego krótkiego elementu, tak aby punkt przeciecia, w którym podwójny krótki element bedzie rozdzie- lany, znajdowal sie dla obu uzebionych segmentów kazdorazowo na tej samej koncówce uzebienia. To samo dotyczy obu zewnetrznych koncówek podwójnego krótkiego elementu, które po rozdzieleniu beda równiez tworzyc kazdorazowo zewnetrzna koncówke uzebionych segmentów. Dalsza obróbka moze przewidywac, ze powierzchnie rozdzielenia i/lub powierzchnie koncówek na zewnetrznych kon- cach moga byc ksztaltowane zgodnie z dalszym wykorzystaniem uzebionego segmentu, np. do laczenia z dalszymi segmentami funkcyjnymi. Zgodna z wzorem uzytkowym postac listwy zebatej uzyskuje forme dwóch odcinków uzebienia w ramach jednego prefabrykatu biegnacego w kierunku osi wzdluznej, w celu utworzenia jednej listwy zebatej z dwoma osobnymi uzebieniami. Taka listwa zebata moze byc na przyklad stosowana w prze- kladni kierowniczej, w której dochodzi do podlaczania wspomagania ukladu kierowniczego przez zebnik napedzany silnikiem. Przedmiot wzoru uzytkowego jest uwidoczniony na rysunku, na którym przedstawiono na: Fig. 1 – system kierowniczy pojazdu mechanicznego, Fig. 2 – listwe zebata wykonana wedlug wzoru, Fig. 3 – pólfabrykat segmentu trzonka podczas hartowania przelotowego, Fig. 4 – pólfabrykat segmentu trzonka podczas szlifowania przelotowego, Fig. 5 – pólfabrykat segmentu trzonka podczas przelotowego frezowania przecinkowego w celu wykonania pólfabrykatu gwintowanego, Fig. 6 – obróbke na okreslona dlugosc segmentu gwintowanego z pólfabrykatu gwintowanego wedlug fig. 5, Fig. 7 – pólfabrykat odcinka uzebienia podczas szlifowania przelotowego, Fig. 8 – pólfabrykat odcinka uzebienia podczas skrawania przelotowego, Fig. 9 – obróbke na okreslona dlugosc prefabrykatu segmentu wedlug fig. 7 lub fig. 8, Fig. 10 – schematyczny widok poprzecznie do osi wzdluznej matrycy w stanie otwartym, przed obróbka, Fig. 11 – matryce jak na fig. 10 w kolejnym etapie procesu w stanie czesciowo zamknietym, Fig. 12 – matryce jak na fig. 11 w kolejnym etapie procesu w stanie zamknietym, PL 70 423 Y1 5 Fig. 13 – matryce jak na fig. 12 w kolejnym etapie procesu w stanie ponownie otwartym, po obróbce, Fig. 14 – gotowy uzebiony segment wedlug fig. 13 w widoku poprzecznie do osi wzdluznej w kierunku szerokosci uzebienia (w kierunku szerokosci uzebienia), Fig. 15 – gotowy uzebiony segment wedlug fig. 13 w widoku poprzecznie do osi wzdluznej na uzebienie (w kierunku wysokosci), Fig. 16 – przekrój poprzeczny X1-X1 przez matryce wedlug fig. 11, Fig. 17 – przekrój poprzeczny X2-X2 przez matryce wedlug fig. 12, Fig. 18 – przekrój poprzeczny X3-X3 przez matryce wedlug fig. 13, Fig. 19 – przekrój poprzeczny Y3-Y3 przez matryce wedlug fig. 13, Fig. 20 – uzebiony segment w drugiej postaci w widoku poprzecznie do osi wzdluznej w kierunku szerokosci uzebienia, analogicznie do fig. 19, Fig. 21 – przekrój poprzeczny C-C przez matryce wedlug fig. 20, Fig. 22 – uzebiony segment w trzeciej postaci w widoku poprzecznie do osi wzdluznej w kierunku szerokosci uzebienia, analogicznie do fig. 19, Fig. 23 – przekrój poprzeczny D-D przez matryce wedlug fig. 22, Fig. 24 – uzebiony segment podczas hartowania przelotowego, Fig. 25 – segment gwintowany i uzebiony segment przed umieszczeniem w przyrzadzie mocujacym, Fig. 26 – segment gwintowany i uzebiony segment w przyrzadzie mocujacym przed zgrzewaniem tarciowym, Fig. 27 – segment gwintowany i uzebiony segment w przyrzadzie mocujacym po zgrzewaniu tarciowym, Fig. 28 – schematyczny profil zahartowany zgodnego z wzorem uzytkowym polaczenia zgrzewem tarciowym, Fig. 29 – uzebiony segment przedstawiony w perspektywie, Fig. 30 – listwe zebata wykonana w alternatywnym przykladzie wykonania, Fig. 31 – listwe zebata w dalszym alternatywnym przykladzie wykonania z grzbietem w ksztalcie litery V, Fig. 32 – listwe zebata wedlug fig. 31 w przekroju perspektywicznym, Fig. 33 – listwe zebata z profilem V w alternatywnym przykladzie wykonania, Fig. 34 – przekrój poprzeczny przez matryce z wlozonym pólfabrykatem przed kuciem analogicz- nie do fig. 16, Fig. 35 – przekrój poprzeczny przez matryce wedlug fig. 34 po kuciu, Fig. 36 – wykonana wedlug wzoru listwe zebata w dalszym przykladzie wykonania przedstawiona perspektywicznie, Fig. 37 – listwe zebata wedlug fig. 36 w widoku poprzecznie do osi wzdluznej w kierunku szero- kosci uzebienia, Fig. 38 – listwe zebata w alternatywnym przykladzie wykonania podobnie do fig. 37, Fig. 39 – schematyczny widok poprzecznie do osi wzdluznej alternatywnej matrycy w stanie otwartym, Fig. 40 – matryce jak na fig. 39 w kolejnym etapie procesu w stanie zamknietym, Fig. 41 – matryce jak na fig. 40 w kolejnym etapie procesu w stanie ponownie otwartym, Fig. 42 – podwójny krótki element przed podzieleniem, Fig. 43 – uzebione segmenty z podzielonego podwójnego krótkiego elementu wedlug fig. 42. Na róznych figurach te same czesci oznaczone sa zawsze tymi samymi odnosnikami i dlatego sa one z reguly tez kazdorazowo tylko raz nazwane, czy wymienione. Fig. 1 przedstawia schematyczny perspektywiczny widok ukladu kierowniczego 1 pojazdu mechanicznego, przy czym kierowca moze wprowadzic do walu kierownicy 101 za posrednictwem kola kierownicy 102 moment obrotowy jako moment skretu. Moment skretu zostaje przeniesiony poprzez wal kierownicy 101 na zebnik 104, który zazebia sie z listwa zebata 2, która z kolei przenosi poprzez odpo- wiednie drazki kierownicze 108 zadany kat skretu na sterowane kola 110 pojazdu mechanicznego. Razem z listwa zebata 2 zebnik 104 tworzy mechanizm kierowniczy 105. Mechanizm kierowniczy 105 ma niepokazana tu obudowe, w której ulozy skowany jest zebnik 104 w sposób obrotowy oraz listwa zebata 2 w kierunku wzdluznym A, zwanym takze kierunkiem osiowym A, z mozliwoscia przesuwania wzdluznego w oba kierunki, co zostalo oznakowane podwójna strzalka. Elektryczne i/lub hydrauliczne wspomaganie ukladu kierowniczego moze byc polaczone w formie wspomagania 112, alternatywnie takze wspomagania 114, wzglednie 116, z walem kierownicy 1, zeb- nikiem 104, wzglednie listwa zebata 2. Dane wspomaganie 112, 114 lub 116 ukladu kierowniczego PL 70 423 Y1 6 wprowadza wspomagajacy moment obrotowy do walu kierownicy 1, zebnika 104 i/lub wspomaganie do listwy zebatej 2, dzieki czemu kierowca uzyskuje pomoc przy kierowaniu pojazdem. Trzy rózne, przedstawione na fig. 1 wspomagania 112, 114 i 116 ukladu kierowniczego wykazuja alternatywne pozycje ich rozmieszczenia. Zwykle tylko jedna z pokazanych pozycji zajeta jest przez wspomaganie ukladu kierowniczego. Wspomagajacy moment obrotowy lub sila wspomagajaca, który lub która ma zostac wprowadzona za pomoca danego wspomagania 112, 114 lub 116 ukladu kierowniczego w celu wspomozenia kierowcy, jest okreslany lub jest okreslana z uwzglednieniem wejsciowego momentu obrotowego ustalonego przez czujnik 118 momentu obrotowego, który moze byc zlokalizowany we wspomaganiu 112 lub 114. Wal kierownicy 1 ma wal wejsciowy 103 polaczony z kolem kierownicy 102 oraz wal wyjsciowy 106 polaczony z zebnikiem 104. Wal wyjsciowy 106 polaczony jest poprzez przegub 107, skonstruowany jako przegub uniwer- salny lub krzyzowy, z walem 109, tworzacym wal posredni walu kierownicy 101, który jest polaczony poprzez dalszy, w ten sam sposób skonstruowany przegub 107 z walem wejsciowym 119 mechanizmu kierowniczego 105. Listwa zebata 2 mechanizmu kierowniczego 105 pokazana jest osobno na fig. 2. Wynika z tego, ze listwa zebata 2 skonstruowana jest w ksztalcie preta o rozciagnietej w osiowym kierunku A cylin- drycznej formie podstawowej, majacej os wzdluzna L. Kierunek osiowy A, w którym ulozyskowana jest listwa zebata 2 mechanizmu kierowniczego 105 z mozliwoscia przesuwu wzdluz, polozony jest równo- legle do osi wzdluznej L. Listwa zebata 2 ma odcinek uzebienia 21, wyposazony po jednej stronie w uzebienie 22, które rozciaga sie w kierunku wzdluznym A. Strona przeciwlegla do uzebienia wzgledem osi wzdluznej L skonstruowana jest jako grzbiet 23 listwy zebatej, zwany dalej krótko grzbietem 23. Ponadto listwa zebata 2 ma odcinek trzonka 24, który zgodnie z postacia pokazana na fig. 2 ma gwint 25 i jest okreslany równiez jako odcinek gwintowany 24. W mechanizmie kierowniczym 105 na gwint 25 nakrecona jest niepokazana nakretka wrzecionowa, która obracajac sie wokól osi wzdluz- nej L napedzana jest przez wspomaganie 116, dzieki czemu mozliwe jest przylozenie sily do listwy zebatej 2 w kierunku wzdluznym A w celu wspomagania ukladu kierowniczego. W celu stworzenia mechanizmu kierowniczego z kulkami obiegowymi, w którym nakretka wrze- cionowa skonstruowana jest jako kulkowa nakretka obiegowa, mozna zoptymalizowac gwint 25 w zakresie profilu gwintu i jego wlasciwosci materialowych jako do obróbki obwiedniowej kulek, na przyklad przez hartowanie stali, z której wykonany jest odcinek trzonka 24. Odcinek uzebienia 21 i odcinek trzonka 24 maja zewnetrzne, odsuniete od siebie w kierunku wzdluznym, swobodne koncówki 26, tworzace koncówki listwy zebatej 2, do której moga byc podlaczone drazki kierownicze 108. Listwa zebata 2 jest wedlug wzoru uzytkowego modulowa listwa zebata, w której polaczone sa ze soba odcinek uzebienia 21 z uzebieniem 22 i odcinek trzonka 24 z gwintem 25 w miejscu laczenia 27 na koncówkach zwróconych do siebie w kierunku osiowym ich powierzchniami czolowymi, zwanymi dalej powierzchniami laczenia 28, na przyklad metoda spawania lub zgrzewania tarciowego. W przedstawionym na fig. 2 stanie gotowym listwa zebata 2, mierzona wzdluz osi wzdluznej L, ma dlugosc Z, skladajaca sie z dlugosci odcinka trzonka S oraz dlugosci odcinka uzebienia V, kazdora- zowo mierzonych od swobodnej koncówki 26 do miejsca laczenia 27. Korzystnie odcinek uzebienia 21 i odcinek trzonka 24 moga byc wykonane z materialu pelnego. W zwiazku z tym, ze listwa zebata sklada sie z poszczególnych segmentów, istnieje mozliwosc zróznicowania srednic surowych elementów odcinka trzonka i odcinka uzebienia. Pozwala to na uzy- skanie oszczednosci materialowych takze bez stosowania wydrazonych materialów surowca (rur). Korzystnie odcinek trzonka i odcinek uzebienia wykonany jest z materialu pelnego, poniewaz produkt wyjsciowy jest tanszy, produkcja prostsza, a wykonczenie, lacznie z hartowaniem, wiaze sie z mniejszym ryzykiem. Ponadto dzieki temu, ze listwa zebata skonstruowana jest z poszczególnych segmentów, moz- liwe jest wykonywanie odcinka uzebienia i odcinka trzonka z róznych materialów. Korzystnie odcinek uzebienia wykonuje sie z SAE1040 lub 37CrS4 wg DIN EN 10083, a odcinek trzonka ze stali ulepszonej cieplnie C45 wg DIN EN 10083. Aby wykonac modulowa listwe zebata 2 konieczne jest przygotowanie najpierw prefabrykowanych segmentów, które zostana nastepnie polaczone ich powierzchniami laczenia 28 w miejscu laczenia 27. PL 70 423 Y1 7 Ponizej wyjasniono, jak realizuje sie szczególnie korzystne wykonanie modulowej listwy zebatej 2 metoda obróbki segmentów. Produkcja segmentu odbywa sie poczawszy od elementu segmentu z materialu surowego 3, zwanego tez krótko elementem surowym 3, lub pod katem dalszego celu wykorzystania na przyklad jako element surowy trzonka lub element surowy uzebienia. Element surowy 3 moze byc przygotowany jako material pretowy, przykladowo o przekroju okraglym, przykladowo ze stali walcowanej lub pultru- zyjnej. Dlugosc jednostkowa G elementu surowego 3 moze byc zasadniczo dowolna, w praktyce przy srednicy rzedu wielkosci od 20 do 40 mm oferowane sa dlugosci jednostkowe G w zakresie od 2 m do 10 m. Jest to wielokrotnoscia dlugosci Z listwy zebatej 2 lub dlugosci S odcinka trzonka 24 lub dlu- gosci V odcinka uzebienia 21, która wynosi miedzy okolo 0,1 m a 0,5 m. W przypadku szczególnych wymagan w stosunku do twardosci materialu do produkcji odcinka trzonka lub odcinka uzebienia stosuje sie stal hartowana. Hartowanie moze sie odbywac w sposób przedstawiony schematycznie na fig. 3: element surowy 3 ze stali utwardzalnej, przykladowo element surowy trzonka, zostaje przygotowany i ustawiony na osi wzdluznej L. Równolegle do osi wzdluznej L poruszany jest on wzdluz w kierunku przelotu D, jak oznaczono strzalka na fig. 3. Element prowadzony jest przy tym przez przelotowe urzadzenie ogrzewajace 41, na przyklad przez zwojnice indukcyjnego urzadzenia grzewczego. W przelotowym urzadzeniu ogrzewajacym 41 dochodzi do ogrzewania prze- lotowego, podczas którego stal zostaje rozgrzana powyzej swojej temperatury austenityzowania. W kierunku przelotu D dolacza sie przelotowe urzadzenie chlodzace 42, przez które ogrzany element surowy 3 równiez jest przesuwany w przelocie ciaglym. Dochodzi przy tym pod wplywem plynu chlodzacego na przyklad w postaci gazowej i/lub w postaci plynnej do kontrolowanego, przelotowego chlodzenia, w wyniku którego stal jest hartowana, a tym samym dokonuje sie proces hartowania prze- lotowego. Parametry procesowe, takie jak temperatura i czas oraz predkosc rozgrzewania i chlodzenia, wyznaczane sa w zaleznosci od zastosowanego gatunku stali oraz wymaganych wlasciwosci materia- lowych, które maja zostac uzyskane w wyniku hartowania. Po chlodzeniu przelotowym w przelotowym urzadzeniu chlodzacym 42 powstaje utwardzony pólfabrykat segmentu 31, który mozna poddawac dalszym etapom obróbki. Jak pokazano na fig. 3, pólfabrykat segmentu po wykonaniu procesu harto- wania ma korzystnie cylindryczny obszar rdzeniowy 311, którego nie objelo hartowanie w stosunku do materialu wyjsciowego elementu surowego 3. Korzystne w procesie hartowania przelotowego jest to, ze przygotowany zostaje utwardzony pól- fabrykat 31 segmentu trzonka, który w zasadzie ma dlugosc jednostkowa G elementu surowego 3, odpowiadajaca wielokrotnosci dlugosci Z listwy zebatej, wzglednie dlugosci S odcinka trzonka lub dlugo- sci V odcinka uzebienia. Dzieki temu mozliwa jest produkcja bardziej racjonalna niz ma to miejsce w sta- nie techniki, gdzie zwykle przycina sie material surowy przed hartowaniem do dlugosci segmentu Is. Z utwardzonego pólfabrykatu 31 segmentu trzonka o dlugosci jednostkowej G mozna przy pomocy urzadzenia oddzielajacego 43 w prosty sposób wycinac utwardzone segmenty 32 o dlugosci seg- mentu Is. Przedstawiono to schematycznie na fig. 9. Jako ze dlugosc jednostkowa G stanowi wielokrot- nosc dlugosci segmentu Is utwardzonego segmentu 32, mozliwe jest wytworzenie odpowiednio duzej liczby segmentów 32. Utwardzone segmenty 32 mozna polaczyc z dalszymi segmentami lub wykorzy- stywac jako prefabrykaty segmentów, z których na dalszych etapach obróbki wykonuje sie zgodnie ich celem wykorzystania na przyklad segmenty trzonka, segmenty laczace czy inne segmenty funkcjonalne. W celu wyprodukowania listwy zebatej 2 moze byc konieczne przygotowanie segmentu o wyso- kiej dokladnosci wymiarowej w profilu. Znane w stanie techniki szlifowanie prefabrykatów segmentów, które zostaly juz skrócone do dlugosci segmentu Is, jest skomplikowane i kosztowne. Aby zracjonalizowac produkcje, proponuje sie metode, która przedstawiono schematycznie na fig. 4. Przygotowuje sie przy tym element surowy 3 trzonka o dlugosci jednostkowej G, przykladowo element surowy trzonka, i ustawia na osi wzdluznej L. Równolegle do osi wzdluznej L poruszany jest on wzdluz w kierunku przelotu D, jak oznaczono strzalka na fig. 4. Element przeciagany jest przy tym przez przelotowe urzadzenie szlifujace 44, podczas czego rotuje on wokól osi wzdluznej L, jak pokazuje zgieta strzalka. W ten sposób element surowy 3 zostaje na calej swojej dlugosci jednostkowej G dokladnie dookola oszlifowany i opuszcza przelotowe urzadzenie szlifujace 44 w kierunku przelotu D jako oszlifo- wany na miare pólfabrykat segmentu 33. Oszlifowany na miare pólfabrykat segmentu 33 ma te sama dlugosc jednostkowa G jak pierwotny element surowy 3 poddany szlifowaniu przelotowemu. Z tego oszlifowanego pólfabrykatu segmentu 33 mozna przy pomocy urzadzenia oddzielajacego 43, jak pokazano na fig. 9 w odniesieniu do utwardzo- nego pólfabrykatu segmentu 31, w prosty sposób odciac oszlifowane dookola na miare segmenty 34. PL 70 423 Y1 8 Jako ze dlugosc jednostkowa G pólfabrykatu segmentu 33 stanowi wielokrotnosc dlugosci segmentu Is oszlifowanego segmentu 34, mozliwe jest racjonalne wytworzenie odpowiednio duzej liczby segmen- tów 34. Segmenty 34 mozna wykorzystywac jako prefabrykaty segmentów, z których na dalszych eta- pach obróbki wykonuje sie z zgodnie ich celem wykorzystania na przyklad segmenty trzonka, segmenty laczace czy inne segmenty funkcjonalne. Alternatywnie do elementu surowego 3 segmentu jest rzecza wyobrazalna i mozliwa obrabianie utwardzonego pólfabrykatu 31 segmentu zgodnie z przedstawionym na fig. 4 hartowaniem przelotowym w procesie szlifowania przelotowego. W efekcie wytworzony zostanie oszlifowany na miare, utwardzony pólfabrykat 33 segmentu o dlugosci jednostkowej G, z którego bedzie mozna – racjonalnie – odciac wiecej segmentów 34. Na fig. 5 i fig. 6 przedstawiono schematycznie, w jaki sposób racjonalnie wyprodukowac segment trzonka o ksztalcie segmentu gwintowanego 35. W tym celu przygotowany zostaje element surowy trzonka 36, który jak opisano powyzej ma dlugosc jednostkowa G, odpowiadajaca wielokrotnosci dlu- gosci S odcinka trzonka. Jezeli odcinek trzonka 24 skonstruowany jest jako odcinek gwintowany z gwin- tem przechodzacym przez jego dlugosc, wówczas dlugosc gwintu odpowiada w kierunku osiowym A dlugosci S segmentu trzonka. Na fig. 5 przedstawiono obracajace sie urzadzenie 45, do którego wprowadzony zostaje w kie- runku przelotu D element surowy 3 segmentu o dlugosci jednostkowej G. Za pomoca szybko obracaja- cej sie glowicy w urzadzeniu na elemencie surowym 3 segmentu, poruszajacym sie w kierunku prze- lotu D i powoli przy tym obracajacym sie, zostaje stopniowo naciety gwint 25, który biegnie w kierunku osiowym A w sposób ciagly przez cala dlugosc jednostkowa G. W wyniku tego ruchu obrotowego gwintu w maszynie przelotowej, zwanego równiez krótko „wirowaniem przelotowym”, wytworzony zostaje pól- fabrykat gwintowany 37, który ma te sama dlugosc jednostkowa G jak element surowy 3 segmentu. Z pólfabrykatu gwintowanego 37 mozna za pomoca urzadzenia oddzielajacego 43 odcinac kazdorazowo segmenty gwintowane 35, kazdorazowo o dlugosci segmentu Is. Jako ze dlugosc jednost- kowa G pólfabrykatu gwintowanego 37 stanowi wielokrotnosc dlugosci segmentu Is segmentu gwinto- wanego 35, mozliwe jest racjonalne wytworzenie odpowiednio duzej liczby segmentów gwintowa- nych 35. Segmenty gwintowane 35 mozna polaczyc z dalszymi segmentami, na przyklad z uzebionym segmentem, lub wykorzystywac jako prefabrykaty segmentów, które na dalszych etapach obrabiane sa zgodnie ich celem wykorzystania. Fig. 7 pokazuje jak element surowy 3 segmentu, przykladowo do produkcji odcinka uzebienia 21, moze zostac oszlifowany przy pomocy przelotowego urzadzenia szlifujacego 44 w ciaglym procesie szlifowania przelotowego dookola na miare na calej swojej dlugosci jednostkowej G. Alternatywnie ist- nieje mozliwosc obrabiania elementu surowego 3 segmentu za pomoca urzadzenia do skrawania 46, jak przedstawiono na fig. 8, równiez w technologii przelotowej na calej dlugosci jednostkowej G na miare, aby uzyskac wymiarowy pólfabrykat 33 segmentu. W przeciwienstwie do obrazu elementów surowych trzonka elementy surowe uzebienia nie sa hartowane, aby nie utrudniac ich pózniejszej obróbki. Odpowiednio element surowy 32 uzebienia jest ciety do wymaganej dlugosci bezposrednio po obróbce szlifowaniem (fig. 7) czy skrawaniem (fig. 8), korzystnie za pomoca pily. Fig. 10 do 13 pokazuja w sposób schematyczny chwilowe widoki matrycy 5 w nastepujacych po sobie etapach wytwarzania. Widoki te ukazano zgodnie z kierunkiem poprzecznym do osi wzdluznej L (która lezy równolegle do osi wzdluznej A) w kierunku szerokosci B, prostopadle do kierunku wysoko- sci H. Kierunek szerokosci B jest zdefiniowany kierunkiem, który biegnie ortogonalnie do czolowej plasz- czyzny przeciecia SE uzebienia 22. W przypadku uzebienia prostego kierunek szerokosci B zdefiniowany jest przez kierunek, w którym uzebienie 22 rozciaga sie swoja szerokoscia uzebienia b poprzecznie do osi wzdluznej L. Kierunek wysokosci H zdefiniowany jest przez kierunek radialny, biegnacy prostopa- dle do osi wzdluznej L i prostopadle do kierunku szerokosci B prostopadle od grzbietu 23 przez uzebie- nie 22 listwy zebatej 2. Matryca 5 obejmuje zebowa czesc matrycy 51 z zebowym wglebieniem formujacym 52, uksztal- towanym jako odlew negatywu uzebienia 22, oraz grzbietowa czesc matrycy 53 z grzbietowym wgle- bieniem formujacym 54. Matryca 5 podzielona jest w plaszczyznie podzialu T, która rozciaga sie rów- nolegle do osi wzdluznej L w kierunku szerokosci B. Brzegowe wglebienie formujace 54 uksztaltowane jest jako forma negatywu grzbietu 23, i jak tutaj przedstawiono ma forme w zasadzie pólcylindryczna o promieniu grzbietu R, co wyraznie widac na przekroju poprzecznym pokazanym na fig. 16. Jest rów- niez rzecza wyobrazalna i mozliwa, ze grzbiet ma gotycki profil przekroju poprzecznego. W kierunku wzdluznym A, tzn. równolegle do osi wzdluznej L, rozmieszczone sa po obu stronach w sasiedztwie PL 70 423 Y1 9 zebowej czesci matrycy 51 górne urzadzenia trzymajace 55 (na rysunku na dole) i w sasiedztwie grzbietowej czesci matrycy 53 dolne urzadzenia trzymajace 56 (na rysunku na górze). W kierunku wzdluznym na jednej ze stron odwróconych od czesci matrycy 52, 53 umieszczono obok urzadzen trzymajacych 55, 56 odbojnik 57. Przygotowuje sie cylindryczny element surowy 3 segmentu, zwany dalej takze krótko prefabryka- tem 3, o dlugosci segmentu Iz, rozgrzany do temperatury kucia – zaleznie od procesu 750°C do 1250°C – i wstawia pomiedzy zebowe wglebienie formujace 52 a grzbietowe wglebienie formujace 53 rozmiesz- czone w odstepie od siebie w pozycji otwartej. Wstawienie miedzy urzadzenia trzymajace 55 i 56 pozwala na zdefiniowane radialne zamocowanie osi wzdluznej L prefabrykatu 3 wzgledem matrycy 5. Swobodna koncówka 26 prefabrykat 3 zostaje docisniety w kierunku wzdluznym A do odbojnika 57, w wyniku czego prefabrykat 3 ustawiony zostaje osiowo, tzn. w kierunku osi wzdluznej L. Ze stanu otwartego wedlug fig. 10 grzbietowa czesc matrycy 53 przesuwa sie, jak pokazuje strzalka na fig. 10, przeciwnie do kierunku wysokosci H, dopóki grzbietowe wglebienie formujace 54 nie bedzie przylegalo tylna strona – na rysunkach od góry – do prefabrykatu 3, jak przedstawiono to na fig. 11 i 16. Jak mozna zobaczyc na przekroju na fig. 16, cylindryczny prefabrykat 3 ma promien rury r, który wedlug wzoru powinien byc mniejszy niz promien grzbietowego wglebienia formuja- cego 54, tj. promien grzbietowy R. Odpowiednio, grzbietowe wglebienie formujace 54 przylega naj- pierw tylko linearnie w obszarze grzbietu do zewnetrznego obwodu prefabrykatu 3. Grzbietowa czesc matrycy 53 znajduje sie teraz w pozycji kucia. W ramach kolejnego etapu wykonywany jest suw kucia, przy czym zebowa czesc matrycy 51 prze- suwana jest w kierunku wysokosci H, prostopadle do osi wzdluznej L, strona zebowa w kierunku prefa- brykatu 3 – na rysunku w góre – jak pokazuje to strzalka na fig. 11 i 12. Dochodzi przy tym do obróbki prefabrykatu 3, w ramach której material, korzystnie stal, obrabiany jest plastycznie do temperatury kucia, przy czym material plynie i wypelnia gniazdo formy miedzy grzbietowa czescia matrycy 53 a zebowa czescia matrycy 51. W ten sposób prefabrykat 3 uzyskuje forme odwrotnej strony grzbietowego wglebie- nia formujacego 54, w wyniku czego powstaje grzbiet 23 o promieniu grzbietowym R, a po stronie prze- ciwleglej do osi wzdluznej L zebowe wglebienie formujace 51 formuje od strony zebowej uzebienie 22, w wyniku czego powstaje odcinek uzebienia 21. W ten sposób prefabrykat 3 zostaje przeksztalcony w uzebiony segment 61, który ma odcinek uzebienia 21 z uzebieniem 22, grzbietem 23 oraz przylegaja- cymi do odcinka uzebienia 21 odcinkami przejscia 210 i 211. Uzebienie 22 obejmuje plaszczyzne stopy zeba ZFE. Odcinki przejscia 210 i 211 nie zostaly przeksztalcone podczas kucia i w konsekwencji zachowuja ten sam promien r i os wzdluzna L jak prefabrykat 3. Na swobodnej koncówce odcinka przej- scia 210 znajduje sie od strony czolowej powierzchnia laczeniowa 28, do której mozna przylaczyc seg- ment trzonka, na przyklad w formie segmentu gwintowanego 35. Pozycja koncowa suwu kucia jest pokazana w przekroju poprzecznym, na fig. 17 w przekroju poprzecznym X2-X2 przez odcinek uzebienia 21. Widac tutaj, ze specznienie w kierunku wysokosci H, prostopadle do osi wzdluznej L, jest podczas kucia tak duze, ze w odcinku uzebienia 21 material miedzy zebowa czescia matrycy 51 a grzbietowa czescia matrycy 53 wyciskany jest w plaszczyznie oddziela- jacej T, tworzac wyplywki 29 wystajace na szerokosc B o szerokosci wyplywki GB w odniesieniu do osi wzdluznej L bocznie w kierunku szerokosci B. Wyplywki 29 oddalone sa od plaszczyzny stopy zeba ZFE o odstep wyplywki Z w kierunku wysokosci H. Odstep wyplywki Z to najmniejszy odstep, mierzony w kierunku wysokosci H, miedzy plaszczyzna stopy zeba ZFE a obszarem krawedzi danej wyplywki 29. Obszar krawedzi danej wyplywki 29 tworzony jest przez obszar swobodnie przeksztalcony. Aby szcze- gólnie dobrze uksztaltowac uzebienie 22 podczas obróbki, odstep wyplywki Z ma korzystnie wartosc mniejsza niz 20% promienia grzbietu R. Szczególnie korzystnie odstep wyplywki Z ma wartosc mniejsza niz 15% promienia grzbietu R. Jeszcze korzystniej odstep wyplywki Z ma wartosc mniejsza niz 5% promienia grzbietu R. Jako ze swobodnie przeksztalcone wyplywki powstaly blisko przy plaszczyznie stopy zeba ZFE, mozliwe jest uzyskanie lepszych warunków przeplywu przy formowaniu oraz poprawe struktury uzebienia 22. Promien grzbietu R definiuje w odcinku uzebienia 21 os grzbietu Q, wokól której rozciaga sie wspólosiowo grzbiet 23 w swojej formie pólcylindrycznej i czesciowo cylindrycznej. W wyniku specznie- nia spowodowanego obróbka oraz towarzyszacego mu plyniecia materialu w kierunku szerokosci B grzbiet uzyskuje szerokosc (2 ? R) odpowiadajaca dwukrotnemu promieniowi R grzbietu, mierzona w kierunku szerokosci B. Uzebienie 22 lezace przeciwlegle do grzbietu 23 uzyskuje w wyniku prze- ksztalcenia szerokosc uzebienia b w kierunku szerokosci B. Korzystnie wytworzona zostaje uzytkowa szerokosc uzebienia, zwana takze szerokoscia stopy uzebienia, która w istocie odpowiada szerokosci PL 70 423 Y1 10 grzbietu (2 ? R). W ten sposób dochodzi do optymalnego promieniowego podparcia uzebienia 22 przez grzbiet 23 oraz uzyskuje sie wysoka odpornosc na zginanie. Zarówno szerokosc grzbietu (2 ? R), jak tez szerokosc uzebienia b moga byc dzieki temu wieksze niz srednica surowa (2 ? r) prefabrykatu 3, która odpowiada podwójnemu promieniowi surowemu. Powoduje to poprawe wprowadzenia sily z zebnika 104 do uzebienia 22. Ponadto mozna zrealizowac bardziej optymalne ulozyskowanie rozszerzonego w porównaniu do prefabrykatu 3 grzbietu 23 w prze- kladni kierowniczej. Po suwie kucia grzbietowa czesc matrycy 53 i zebowa czesc matrycy 51 sa ponownie rozsuwane ruchem suwu wstecznego w kierunku odwrotnym do suwu kucia, jak pokazano to na fig. 13 i oznaczono strzalkami. W ten sposób matryca 5 zostaje znowu otwarta, jak widac na fig. 10. W tej pozycji mozna wyjac gotowy uzebiony segment 61 z matrycy 5 i wlozyc nowy prefabrykat 3, jak pokazuje fig. 10. Gotowy uzebiony segment 61 pokazano na fig. 14 jako rzut z boku poprzecznie do osi wzdluz- nej L w kierunku szerokosci B, a wiec równolegle do uzebienia 22 w kierunku szerokosci uzebienia b, a na fig. 15 jako rzut z góry na uzebienie 21 poprzecznie do osi wzdluznej L, a wiec odwrotnie do kie- runku wysokosci H. Z przekrojów poprzecznych, pokazanych na fig. 16 do 19, w szczególnosci z fig. 19, wynika, ze os wzdluzna L, która tworzy os prefabrykatu 3, a po obróbce odpowiednio os odcinka przejscia 210, pokrywa sie z osia grzbietu Q, która jest otoczona promieniem grzbietu R wspólosiowo przez grzbiet 23. To wspólosiowe rozmieszczenie jest wyraznie widoczne na fig. 19, jako ze promien surowy r i promien grzbietu R odnosza sie do tych samych osi L lub Q. Druga postac wzoru uzytkowego w odniesieniu do uzebionego segmentu 611 zostal przedsta- wiony na fig. 20 w rzucie z boku odpowiednio do fig. 14, a w przekroju C-C przez odcinek przejscia 210 analogicznie do fig. 19. W przeciwienstwie do uzebionego segmentu 61 os grzbietu Q jest przy tym przesunieta równolegle w stosunku do osi wzdluznej L radialnie w kierunku uzebienia 21, mianowicie o odstep c1, okreslany jako offset. Offset c1 odpowiada na pokazanym przykladzie róznicy promieni R - r, jest zatem wiekszy od zera, i moze byc okreslany jako offset dodatni. W przekroju poprzecznym grzbiet 23 konczy sie w kierunku radialnym na najnizszym punkcie obwodem odcinka przejscia 210. Odpowiednio uzebienie 22 umiejscowione jest w kierunku radialnym blizej do zewnetrznego obwodu odcinka przejscia 210 o róznice (R - r) lub, innymi slowy, jest uformowane glebiej w przekrój poprzeczny uzebionego segmentu 61 niz w pierwszej postaci wedlug fig. 14. Trzecia postac wzoru uzytkowego w odniesieniu do uzebionego segmentu 612 przedstawiona zostala na fig. 22 w rzucie z boku odpowiednio do fig. 14, a na fig. 23 w przekroju D-D przez odcinek przejscia 21 analogicznie do fig. 18. Znowu jak w ostatnio opisanym przykladzie wykonania uzebionego segmentu 61 os grzbietu Q jest przesunieta w stosunku do osi wzdluznej L, a mianowicie o odstep lub offset c2. Offset c2 jest w tym przykladzie wiekszy niz róznica promieni (R - r), tak ze odcinek przej- scia 210 wystaje w przekroju nad grzbietem 23, jak widac na przekroju pokazanym na fig. 23. Offset c2 zostal dobrany w taki sposób, aby uzebienie 22 scisle zamykalo sie w kierunku wysokosci H obwodem odcinka przejscia 210, Uzebienie 22 umiejscowione jest w odniesieniu do osi wzdluznej L wyzej niz w drugiej postaci uzebionego segmentu 611. Dzieki metodzie wedlug wzoru uzytkowego mozliwe jest w razie potrzeby latwe wykonanie off- setu c1 lub c2 przez odpowiednie uksztaltowanie matrycy 5. W szczególnosci mozna to osiagnac w taki sposób, ze radialne przesuniecie miedzy urzadzeniami trzymajacymi 55 i 56, które mocuja polozenie osi wzdluznej L, a zebowa czescia matrycy 51 i grzbietowa czescia matrycy 53, które dzieki uformo- waniu grzbietu 23 okreslaja polozenie osi grzbietu Q, ustawione zostaje odpowiednio do róznicy pro- mieni (R - r). W ten sposób mozna przy pomocy relatywnie prosto skonstruowanej matrycy 5 wykonac glebokosc uzebienia 22 odpowiednio do danych wymagan w przekladni kierowniczej 105. Dalsza korzysc wzoru uzytkowego polega równiez na tym, ze w szczególnosci pokazano wyko- nanie listwy zebatej z mniejszym zuzyciem materialu, poniewaz róznica promieni nie zwieksza ilosci odpadów. Dzieki temu mozna zmniejszyc ilosc uzytego materialu, nawet jesli prefabrykat wykonano z materialu pelnego. Listwa zebata do przekladni kierowniczej pojazdu mechanicznego ma taka zalete, ze ma odcinek uzebienia 21, który rozciaga sie wzdluz osi wzdluznej L i ma grzbiet 23 w formie cylindrycznego seg- mentu o promieniu grzbietu R, przeciwlegly wzgledem osi wzdluznej L do odcinka uzebienia 21, przy czym dalej skonstruowany jest cylindryczny odcinek przejscia 201, 211 na odcinku uzebienia 21, któ- rego promien r jest mniejszy niz promien grzbietu R. Korzystnie róznica promieni wynosi w granicach PL 70 423 Y1 11 od 3% do 7% w odniesieniu do promienia grzbietu R. Szczególnie korzystna jest róznica promieni w gra- nicach od 4,5% do 6,5%. Przy takiej róznicy mozna wykazac dobre efekty obróbki przy jednoczesnych korzystnych oszczednosciach materialowych. Wzór uzytkowy przynosi jeszcze jedna istotna korzysc. Aby zastosowac listwe zebata, majaca przedstawiony na przykladzie odcinek uzebienia, w przekladni kierowniczej nalezy dotrzymac szeregu parametrów. Przykladowo srednica listwy zebatej musi byc mozliwie mala, aby oszczedzac przestrzen konstrukcyjna. W szczególnosci ograniczona musi byc szerokosc wyplywki GB, która tworzy sie po obu stronach szerokosci uzebienia. Wymaga sie przy tym ograniczenia mechanicznych prac wykonczenio- wych. Umozliwiono w szczególnosci uzyskanie obu wyplywek 29 o szerokosci wyplywki GB kazdora- zowo mniejszej niz 25% szerokosci uzebienia b, bez koniecznosci mechanicznego wykanczania. Korzystna jest szerokosc wyplywki kazdorazowo mniejsza niz 18% szerokosci uzebienia. Optymaliza- cja parametrów w narzedziu umozliwia uzyskanie danych szerokosci wyplywki GB wynoszacych mniej niz 10% lub, szczególnie korzystnie, maksymalnie 5% szerokosci uzebienia b. Dzieki temu nie ma koniecznosci usuwania wyplywek 29, które powstaja przy obróbce po obu stronach uzebienia, co po- zwala zredukowac mechaniczne wykanczanie odcinka uzebienia 21. Po kuciu uzebiony segment 61 (lub 611 czy 612) moze zostac utwardzony metoda przelotowa, jak pokazano to na fig. 24. W tym celu uzebiony segment 61 przesuwany jest równolegle do osi wzdluz- nej L przez przelotowe urzadzenie ogrzewajace 41 oraz podlaczone do niego w kierunku przeplywu D przelotowe urzadzenie chlodzace 42. Odpowiedni wybór parametrów termicznych i czasowych umozli- wia hartowanie stali, jak opisano to juz co do zasady powyzej ad fig. 3 w odniesieniu do pólfabrykatu segmentu trzonka 31. Dzieki temu mozna ustawic twardosc materialu zgodnie z wymaganiami obowia- zujacymi w danym zakladzie. Fig. 32 pokazuje uzebiony segment 63, którego grzbiet 231 ma ksztalt w formie litery V, zwany krótko grzbietem V 231. Ksztalt V tworza dwie powierzchnie zwrotnic V 232, które, patrzac od strony uzebienia 22, zbiegaja sie w kierunku grzbietu 231. Grzbiet V 231 jest w przekroju poprzecznym otoczony okregiem okalajacym o promieniu grzbie- towym R1, jak przedstawiono na przekroju na fig. 35. Powierzchnie zwrotnic V 232 obejmuja sieczne okregu okalajacego, oznaczone na fig. 35 linia przerywana. Do uzebienia 22 dochodzi odcinek przejscia 210, jak w przypadku opisanego wyzej ad fig. 10 do fig. 24 wykonania o ksztalcie litery D. Odcinek przejscia 210 ma promien r1, który odpowiada pro- mieniowi rury r1 prefabrykatu 3 wedlug fig. 34. Kucie taka metoda moze odbywac sie w matrycy 50, jak przedstawiono na przekroju pokazanym na fig. 34 analogicznie do fig. 16 oraz na fig. 35 analogicznie do fig. 18 lub fig. 23. Zebowa czesc 51 matrycy 50 jest skonstruowana tak samo, jak w opisanych wyzej przykladach wykonania matrycy 5 o ksztalcie litery D. Odmiennie od tego grzbietowa czesc matrycy 531 ma w przekroju poprzecznym grzbietowe wglebienie formujace 541 o ksztalcie litery V. Na fig. 34 przedstawiono, jak wkladany jest prefabrykat 3 o promieniu rury r1 pomiedzy grzbietowa czesc matrycy 531 a zebowa czesc matrycy 51. Okreg okalajacy grzbietowe wglebienie formujace 541 o promieniu grzbietowym R1 oznaczono linia przerywana. Widoczne jest, ze w nie przeksztalconym sta- nie surowym prefabrykat 3 o promieniu r1, mniejszym w porównaniu z promieniem grzbietowym R1, nie wypelnia matrycy 5 w kierunku szerokosci B, a prefabrykat 3 nie lezy wspólosiowo w okregu okalajacym. Fig. 35 pokazuje gotowy uzebiony segment 63 wykuty z prefabrykatu 3. W tym przykladzie wykonania grzbiet 231 z jego okregiem okalajacym oraz odcinek przejscia 210 leza wspólosiowo do osi wzdluznej L, tzn. promienie r1 i R1 odnosza sie do osi wzdluznej L, tak jak dla grzbietu 23 o ksztalcie litery D w przykladzie wykonania wg fig. 10 do 19. Jednakze jest wyobrazalne i mozliwe, aby zgodnie z wymaganiami przekladni kierowniczej wyznaczyc offset dla grzbietu V 231, jak w przykladach przed- stawionych na fig. 20, 21 czy fig. 22, 23. Fig. 31 i 32 pokazuja przyklady wykonania listew zebatych 2 o róznych srednicach odcinka uze- bienia 21 i odcinka trzonka 24, przy czym odcinek trzonka 24 wedlug fig. 31 ma wieksza srednice. Korzystnie w opisywanej metodzie kucia w celu wykonania uzebionego segmentu 61, 611, 612 czy 63, jest to, ze do obróbki prefabrykatu 3 o mniejszym promieniu rury r1 w porównaniu z promieniem grzbietu R (lub R1) konieczne sa mniejsze sily kucia niz w sytuacji, kiedy promien rury odpowiada pro- mieniowi grzbietowemu, jak dzieje sie to w stanie techniki. W analogiczny sposób, jak podano to juz dla grzbietu o ksztalcie D, te same korzysci pojawiaja sie w odniesieniu do szerokosci wyplywki oraz stosunku promienia grzbietowego R1 w stosunku do promienia rury r1. PL 70 423 Y1 12 Korzystnie proponuje sie listwe zebata do przekladni kierowniczej pojazdu mechanicznego, która ma odcinek uzebienia 21, rozciagajacy sie wzdluz osi wzdluznej L oraz ma grzbiet 23 o ksztalcie cylin- drycznego segmentu o promieniu grzbietu R1 przeciwlegly do odcinka uzebienia 21 wzgledem osi wzdluznej L, przy czym dalej utworzony jest cylindryczny odcinek przejscia 201, 211 na odcinku uze- bienia 21, którego promien r1 jest mniejszy niz promien grzbietowy R1. Korzystnie róznica promieni powinna wynosic od 3% do 7% w odniesieniu do promienia grzbietowego R1. Szczególnie korzystna róznica jest róznica promieni w zakresie od 4,5% do 6,5%. Takze w tym przykladzie wykonania z grzbietem w ksztalcie litery V mozna przedstawic dana szerokosc wyplywki GB jako wartosc mniejsza niz 25% szerokosci uzebienia b, bez koniecznosci mechanicznego wykanczania. Takze tutaj korzystnie jest odpowiednio uzyskanie danej szerokosci wyplywki wynoszacej mniej niz 20% szerokosci uzebienia lub bardziej korzystnie mniej niz 15% badz szczególnie korzystnie maksymalnie 10% szerokosci uzebienia b. Na fig. 25 do 27 przedstawiono metode produkcji listwy zebatej 2, w ramach której segment trzonka, tutaj segment gwintowany 35, laczony jest z uzebionym segmentem 61 przy pomocy zgrzewa- nia tarciowego. Segment gwintowany 35 moze byc wykonany na przyklad w sposób opisany wyzej w odniesieniu do fig. 5 i fig. 6. Segment gwintowany 35 ma w kierunku osi wzdluznej L dlugosc segmentu Is i ma na jednej stronie czolowej powierzchnie laczenia 28. Uzebiony segment 61 moze zostac przygotowany przykladowo metoda opisana powyzej w kon- tekscie fig. 10 do 23 lub fig. 36 do 40. Uzebiony segment 61 ma dlugosc segmentu Iz i równiez ma na jednej stronie czolowej powierzchnie laczenia 28. Segment gwintowany 35 zamocowany jest w urzadzeniu mocujacym 70 i ustawiony wspólosiowo na osi wzdluznej L, jak pokazano na fig. 26. Urzadzenie mocujace 70 ma elementy mocujace 701, 702 i 703 oraz przypore 74. Elementy mocujace 701, 702 i 703 mieszcza sie od zewnatrz miedzy zwojami gwintu 25 w sposób, który gwarantuje zdefiniowane ukierunkowanie osi wzdluznej L. Gwint 25 tworzy przy tym powierzchnie odniesienia. Swobodna koncówka 26 segment gwintowany 35 opiera sie w kie- runku osiowym o przypore 704, dzieki czemu osiagniete zostaje dokladne osiowe pozycjonowanie w kierunku osi wzdluznej L. Uzebiony segment 61 zamocowany zostaje w urzadzeniu mocujacym 71 i ustawiony wspólo- siowo na osi wzdluznej L. Urzadzenie mocujace 71 ma elementy mocujace 711, 712 i 713. Elementy mocujace 711 i 712 przylegaja do uzebienia 22, element mocujacy 713 do grzbietu 23. W ten sposób powierzchnie funkcyjne uzebienia 22 lub grzbietu 23 tworza powierzchnie odniesienia, które sa doklad- nie ustawione na osi wzdluznej L. Uzebiony segment 61 przylega swoja powierzchnia laczenia 28 do powierzchni laczenia 28 seg- mentu gwintowanego 35. Swobodna koncówka 26 segment zebowy 61 opiera sie w kierunku osiowym o element dociskowy 714, który poprzez elementy laczace 715 polaczony jest z elementami mocuja- cymi 711, 712 i 713 urzadzenia mocujacego 71 na sztywno i bezobrotowo wzgledem osi wzdluznej L. Urzadzenie mocujace 71 ma mozliwosc napedzania przez nie przedstawione tu urzadzenie napedowe ruchem obrotowym wokól osi wzdluznej L, jak oznaczono to wygieta strzalka. Przy pomocy równiez nie pokazanego urzadzenia dociskowego mozna oddzialywac na urzadzenie mocujace 71 sila docisku F w kierunku osi wzdluznej L, jak pokazuje strzalka sily, i mozna dociskac powierzchnie lacze- nia 28 zamocowanego uzebionego segmentu 61 w kierunku osi wzdluznej L osiowo do powierzchni laczenia 28 zamocowanego w urzadzeniu mocujacym 70 segmentu gwintowanego 35. Powierzchnie laczenia 28 tra w ten sposób o siebie. Po zamocowaniu urzadzenie mocujace 71 ustawione zostaje wzgledem urzadzenia mocuja- cego 70, tak aby segment gwintowany 35 i segment zebowy 61 przylegaly do siebie swoimi powierzch- niami laczenia 28, segment gwintowany 35 przylegal osiowo do przypory 704, a uzebiony segment 61 do elementu dociskowego 714. Skutkiem tego odstep laczny, tak zwany odstep startowy L1 miedzy ele- mentem dociskowym 714 a przypora 704 równy sumie dlugosci segmentów Is i Iz. A zatem: L1 = Is + Iz (dlugosc Is segmentu gwintowanego 35 + dlugosc Iz uzebionego segmentu 61). W celu zgrzewania tarciowego urzadzenie mocujace 71 zostaje wprawione w ruch obrotowy, tak ze powierzchnie laczenia 28 obracaja sie wzgledem siebie, trac o siebie wzajemnie. Uwalniajace sie przy tym cieplo tarcia jest zalezne od predkosci obrotowej i sily docisku F. Najpierw tracie uzyskiwane jest poprzez sile docisku F w wysokosci sily tarcia F1, która moze wynosic na przyklad od 10 kN do 30 kN. Powoduje to ujednolicanie nawierzchni powierzchni lacze- nia 28. Tarcie moze nastepowac przez czas krótszy niz 3 sekundy. PL 70 423 Y1 13 Nastepnie w celu uzyskania tarcia wytwarzajacego cieplo sila docisku F zostaje podwyzszona do sily nacisku F2, która moze wynosic 5- do 12-krotnosc, korzystnie 6- do 11-krotnosc sily docisku F1. Tarcie wytwarzajace cieplo trwa wystarczajaco dlugo, aby na powierzchniach laczenia 28 osiagnieta zostala wymagana temperatura procesowa do zgrzewania stali. Mozna przy tym wyznaczyc staly czas trwania lub regulowac czas poprzez pomiar temperatury. Korzystnie zachowuje sie przy tym czasy trwa- nia ponizej 15 sekund. Przy osiagnieciu temperatury procesowej sila docisku F zostaje podwyzszona do 10- do 20-krot- nosci, korzystnie 17-krotnosci sily tarcia F1. Material stopiony miedzy powierzchniami laczenia 28 w miej- scu laczenia 27 powoduje specznienie, przy którym uzebiony segment 61 i segment gwintowany 35 poruszaja sie do siebie z odksztalceniem w miejscu laczenia 27, przez co skrócona zostaje dlugosc poczatkowa L1. Metoda sterowana drogowo, dopuszcza tylko jedno zdefiniowane skrócenie, dopóki nie zostanie osiagnieta wyznaczona dlugosc docelowa L2. Skrócenie to jest tak zwana droga laczenia X, która odpowiada róznicy miedzy dlugoscia poczatkowa L1 a dlugoscia docelowa L2: X = L1 - L2. Stan koncowy, w którym osiagnieta jest dlugosc laczna L2, przedstawiony zostal na fig. 27. Dlu- gosc docelowa L2 odpowiada dlugosci Z listwy zebatej 2, jak pokazano przykladowo na fig. 2 lub fig. 41, przy czym odcinek trzonka 24 ma dlugosc odcinka trzonka S skrócona w wyniku zgrzewania w stosunku do dlugosci segmentu Is, a odcinek uzebienia 21 ma dlugosc odcinka uzebienia V, która jest krótsza niz dlugosc segmentu Iz. Przy zgrzewaniu material w miejscu laczenia 27 zostal wycisniety i tworzy obwodowa zgrzeine 271. Na fig. 28 pokazano schemat profilu twardosci, jaki mozna uzyskac dzieki zgrzewaniu tarcio- wemu w miejscu laczenia 27. W wyniku zgrzewania tarciowego dochodzi do istotnego dla zmiany struktury stali doprowadzenia ciepla w kierunku osi wzdluznej L do strefy doprowadzenia ciepla 91 i 92 odcinka trzonka 24 lub odcinka uzebienia 21. Parametry zgrzewania, takie jak predkosci obrotowe i sila docisku F wyznaczane sa korzystnie w taki sposób, aby strefy doprowadzania ciepla 91 i 92 zostaly rozgrzane do maksymalnie 250°C. Strefy doprowadzania ciepla 91 i 92 maja korzystnie maksymalna szerokosc 0,25 ? ds, przy czym ds podaje srednice jednego segmentu 21 lub 24. Rozgrzanie jest najsilniejsze w lezacym promieniowo od zewnatrz obszarze obwodowym w bez- posredniej bliskosci miejsca laczenia 27. W tym wspólosiowo obiegajacym obszarze brzegowym 93 dopuszcza sie podniesienie twardosci w stosunku do materialu podstawowego wynoszace maksymal- nie 200 HV1. Dla obszaru rdzeniowego 94, który znajduje sie centralnie w obrebie obszaru brzego- wego 93, dopuszcza sie podniesienie twardosci wynoszace maksymalnie 250 HV1. Dzieki temu, ze podwyzszenie twardosci w obszarze brzegowym 93 jest mniejsze niz w obszarze rdzeniowym 94, unika sie tworzenia zlobien metalurgicznych i uzyskuje wyzsza wytrzymalosc. Metoda pokazuje korzystne wykonanie listwy zebatej dla ukladu kierowniczego pojazdu mecha- nicznego, która zbudowana jest z dwóch segmentów polaczonych ze soba przy pomocy zgrzewania tarciowego, przykladowo uzebionego segmentu 61 lub uzebionego segmentu 63 z segmentem trzonka 62, przy czym w odstepie wiekszym niz 0,3 pomnozonym przez srednice segmentu ds segmentu o mniejszej srednicy, mierzonej od srodka szwu zgrzewu, maksymalna mikrotwardosc w osi wzdluznej L ponizej 200 HV1 jest wieksza niz mikrotwardosc w osi wzdluznej w odstepie 1,5-krotnej srednicy seg- mentu ds segmentu o mniejszej srednicy. Korzystnie podwyzszenie twardosci wynosi ponizej 120 HV1. Szczególnie korzystna sytuacja jest w tym przypadku, gdy w odstepie wiekszym niz 0,3 pomno- zonym przez srednice segmentu ds segmentu o mniejszej srednicy, mierzonej od srodka szwu zgrzewu, maksymalna mikrotwardosc powierzchni ponizej 250 HV1 jest wieksza niz mikrotwardosc powierzchni w odstepie 1,5-krotnej srednicy ds danego segmentu. Korzystnie podwyzszenie twardosci wynosi poni- zej 180 HV1. Fig. 29 pokazuje uzebiony segment 61 w widoku perspektywicznym. Ma on elementy pozycjonu- jace 220, rozmieszczone precyzyjnie co do pozycji i wymiaru wzgledem powierzchni funkcyjnych uze- bienia 22, grzbietu 23, powierzchni laczenia 28 lub temu podobnych. Elementy pozycjonujace 220 mozna w prosty sposób ksztaltowac w trakcie kucia uzebionego segmentu 61. Ponadto elementy D pozycjonujace 220 mozna odpowiednimi metodami obróbki typu szlifowanie, erodowanie, czy temu po- dobne, rozwinac jako precyzyjne powierzchnie odniesienia oraz zoptymalizowac pod wzgledem formy i rozmieszczenia jako powierzchnie mocujace do mocowania w urzadzeniu mocujacym, na przyklad ksztaltowo przykladanych czy zazebianych elementów mocujacych, jak elementy mocujace 701, 702, 703, 711, 712 czy 713 wedlug fig. 26 i 27. Fig. 30 pokazuje postac modulowej listwy zebatej 20, majacej odcinek uzebienia 21 i polaczony z nim jako odcinek trzonka drugi odcinek uzebienia 213. Odcinek uzebienia 21 i odcinek uzebienia 213 PL 70 423 Y1 14 polaczone sa droga zgrzewania tarciowego w miejscu laczenia 27. Zarówno odcinek uzebienia 21, jak tez odcinek uzebienia 213 maja uzebienie, wykonane w drodze obróbki mechanicznej, na przyklad fre- zowania. Jest tez wyobrazalne i mozliwe, aby polaczyc droga zgrzewania tarciowego wyfrezowany odcinek uzebienia z kutym odcinkiem uzebienia. Fig. 36 i 37 pokazuja listwe zebata wedlug wzoru uzytkowego w kolejnej postaci. Listwa zebata 2 ma odcinek uzebienia 21, majacy z jednej strony w uzebienie 22, rozciagajace sie w kierunku wzdluz- nym A. Oprócz tego listwa zebata 2 ma odcinek trzonka 24, który na fig. 41 ma gwint 25 i jest okreslany równiez jako odcinek gwintowany 24. Odcinek uzebienia 21 ma obszar przejscia 210, obejmujacy odci- nek 217 o zredukowanej srednicy na swobodnej koncówce odcinka przejscia 210. Odcinek 214 o zre- dukowanej srednicy ma mniejsza srednice D5 niz odcinek przejscia 210 o srednicy D2. Odcinek trzonka 22 wykazuje obszar przejscia 215, obejmujacy odcinek 216 o zredukowanej srednicy na swo- bodnej koncówce odcinka przejscia 215. Odcinek 216 o zredukowanej srednicy ma mniejsza sred- nice D4 niz odcinek przejscia 216 o srednicy D1. Odcinek uzebienia 21 i odcinek trzonka 22 sa ze soba polaczone w miejscu laczenia 27 na ich skierowanych do siebie w kierunku osiowym koncówkach odcinków zredukowanej srednicy 216, 217 przy pomocy zgrzewania tarciowego ich powierzchni lacze- nia 28. Przy zgrzewaniu w miejscu laczenia 27 doszlo do promieniowego wycisniecia materialu, który utworzyl obwodowa zgrzeine 271 o srednicy okregu okalajacego D3. Ta srednica okregu okalaja- cego D3 zgrzeiny 271 jest mniejsza niz srednica D1 odcinka 216 o zredukowanej srednicy i mniejsza niz srednica D2 odcinka 214 o zredukowanej srednicy. Srednica okregu okalajacego D3 jest wieksza niz srednica D4 odcinka 216 o zredukowanej srednicy i wieksza niz srednica D5 odcinka o zredukowanej srednicy. Jako ze srednica okregu okalajacego D3 jest mniejsza niz srednice D1, D2, nie ma koniecz- nosci mechanicznego wykanczania zgrzeiny 217, poniewaz zgrzeina 217 nie wystaje promieniowo dalej na zewnatrz niz obszary przejscia 210, 215. Na fig. 38 przedstawiono inna postac listwy zebatej 2 podobnie do fig. 41 i 42 w widoku szczegó- lowym. Srednice okregu okalajacego D3 wykonano jako wieksza niz srednica D5 odcinka 217 o zredu- kowanej srednicy i srednica D2 odcinka przejscia 210. Wedlug wzoru srednica okregu okalajacego D3 jest mniejsza niz srednica D1 obszaru przejscia 215 odcinka trzonka 24. Obszar przejscia 215 odcinka trzonka 24 ma gwint 25, który w tej postaci rozciaga sie na calej dlugosci odcinka trzonka 24. Obszar przejscia stanowi tym samym odcinek trzonka graniczacy z miejscem laczenia 27. Dzieki temu, ze sred- nica okregu okalajacego D3 zgrzeiny 271 jest mniejsza niz srednica D1 obszaru przejscia 215, uzyskuje sie efekt polegajacy na tym, ze zgrzeina 271 nie wystaje niepotrzebnie promieniowo na zewnatrz, i tym samym dodatkowa obróbka skrawaniem zgrzeiny 271 nie jest konieczna, poniewaz zgrzeina 271 wedlug wzoru nie wystaje promieniowo na zewnatrz dalej niz obszar przejscia 215. Z korzysci zgodnej z wzorem uzytkowym metody kuzniczej wykonania uzebionego segmentu 61, w ramach której do obróbki prefabrykatu 3 o promieniach rury r (lub r1) mniejszych w porównaniu z promieniem grzbietu R (lub R1) wymagane sa mniejsze sily kucia niz w sytuacji, kiedy promien rury odpowiada promieniowi grzbietu, wynika korzystna mozliwosc racjonalnej produkcji o wielorakim wyko- rzystaniu, jak opisano to ponizej na podstawie fig. 39 do 43. Fig. 39, 40 i 41 pokazuja uklad matryc 500 w nastepujacych po sobie etapach opisanej metody, których przebieg odpowiada etapom przedstawionym na fig. 10, 12 i 13. Uklad matryc 500 to w zasadzie dwie identyczne matryce 5 zgodne z fig. 10, ulozone jedna za druga w kierunku osi wzdluznej L. Te matryce 5 obejmuja jednakowo skonstruowane zebowe czesci matryc 51a i 51b oraz grzbietowe czesci matryc 53a i 53b. Matryce 5 rozmieszczone sa symetrycznie wzgledem obrotów wyimaginowanej osi srodkowej M, która biegnie w kierunku wysokosci H w kierunku wzdluznym posrodku miedzy matrycami 5 w poprzek osi wzdluznej L. Jak przedstawiono na fig. 39 do otwartych matryc wlozono tak zwany podwójny prefabrykat 30, którym moze byc uksztaltowany tak, jak opisany juz prefabrykat 3. W przeciwienstwie do prefabrykatu 3 o dlugosci segmentu Iz w kierunku osi wzdluznej L podwójny prefabrykat 30 ma podwójna dlugosc segmentu (2 ? Iz). Miedzy dolnymi urzadzeniami trzymajacymi 56 a górnymi urzadzeniami trzymaja- cymi 55 (w dolnej czesci rysunku) zamocowano podwójny prefabrykat 30 symetrycznie do osi srodko- wej M. W ten sposób powstaje wspólosiowe utwierdzenie obu matryc 5 w zakresie czesci matryc 51a, 53a i 51b, 53b. W jednym suwie kucia zebowe czesci matrycy 51a i 51b oraz grzbietowe czesci matrycy 53a i 53b poruszane sa przez wspólny naped dociskajacy w kierunku wysokosci H do siebie, az do osia- gniecia pozycji przeksztalcania wedlug fig. 40. Dochodzi przy tym do przeksztalcenia, które opisano powyzej w kontekscie fig. 12. Róznica polega na tym, ze w podwójnych prefabrykatach 30 formowane PL 70 423 Y1 15 sa dwa odcinku uzebienia 21a i 21b, które tworza jeden podwójny uzebiony segment polaczony we wspólnym srodkowym obszarze przejscia 212, okreslany dalej jako podwójny krótki element 64. W obszarach, zamocowanych w urzadzeniach trzymajacych 55 i 56, mianowicie w srodkowym obszarze przejscia 212 oraz w koncowych odcinkach przejscia 211a i 211b, nie dochodzi podczas kucia do prze- ksztalcenia podwójnego prefabrykatu 30. Obrobiony podwójny krótki element 64 mozna przy otwartych matrycach 5 wedlug fig. 41, kiedy grzbietowe czesci matrycy 53a, 53b i zebowe czesci matrycy 51a i 51b sa od siebie odsuniete przeciw- nie do kierunku obrabiania ponownie w kierunku wysokosci H, wyjac z ukladu matryc 500. Na fig. 42 pokazano podwójny krótki element 64 w widoku perspektywicznym od strony uzebie- nia 22, majacy dlugosc laczna (2 ? Iz), która odpowiada dwukrotnosci dlugosci segmentu Iz. Z uzyciem urzadzenia oddzielajacego 43 podwójny krótki element 64 zostaje podzielony w srodkowej pozycji wzdluznej osi srodkowej M, przy czym obszar przejscia 612 zostaje rozdzielony posrodku na oba obszary przejscia 210a i 210b. Otrzymane w ten sposób oba elementy czesciowe wedlug fig. 43 tworza dwa identyczne uzebione segmenty 61, które co do zasady odpowiadaja pojedynczo wyprodukowanym uzebionym segmentom 61, jak pokazano na fig. 14 i 15. W celu wykonania podwójnych krótkich elementów 64 mozna dzieki mniejszej wymaganej sile kucia uzywac prasy kuzniczej, która w stanie techniki moze byc uzywana do kucia listew zebatych z prefabrykatów o wiekszych srednicach rury tylko do kucia pojedynczych uzebionych segmentów. Dzieki temu moze zostac odpowiednio podniesiona wydajnosc produkcyjna prasy kuzniczej, co umoz- liwia bardziej racjonalna produkcje. PL PL