PL206855B1 - Nowe pochodne indolo[2,3-b]chinoliny i zawieraj ace je srodki farmaceutyczne - Google Patents

Description

Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku s a nowe pochodne indolo[2,3-b]chinoliny wykazuj ace dzia lanie biologiczne oraz srodki farmaceutyczne, przeznaczone w szczególno sci do leczenia chorób nowotworowych. W ramach poszukiwa n nowych zwi azków o potencjalnych w la sciwo sciach przeciwnowotworo- wych wykryto dzia lanie cytotoksyczne w sród niektórych pochodnych skondensowanego uk ladu hete- rocyklicznego indolo[2,3-b]chinoliny (Arch. Pharm. Weinheim, 321, 463-467, 1988). Jak stwierdzono wcze sniej, pochodne 5,11-dimetylo-5H-indolo[2,3-b]chinoliny, opisane w polskim opisie patentowym nr 144539, oraz pochodne 11-metylo-6H-indolo[2,3-b]chinoliny zawieraj ace w pozycji 6-uk ladu pod- stawnik dialkiloaminoalkilowy (ActaPolon. Pharm. 2001, w druku; polski opis patentowy nr 165363) wykazuj a silne dzia lanie cytotoksyczne in vitro, dzia laj ac jako interkalatory DNA i inhibitory topoizome- razy II (Biochem. Pharmacol. 44, 2149-2155, 1992; J. Med. Chem. 37, 3503-3510, 1994). Mimo to tylko niektóre z badanych zwi azków wykazuj a znamienn a aktywno sc przeciwnowotworow a na mode- lach zwierz ecych. Przyczyn a jest tu zapewne zarówno niezadowalaj aca biodost epno sc jak i niewielka selektywno sc badanych po lacze n. Jak wiadomo z danych literaturowych (Anticancer Drug-DNA Interactions t. 2, str. 162-196, 1994, The Macmillan Press, London), najbardziej obiecuj ac a drog a do osi agni ecia celu w postaci efektywnego leku przeciwnowotworowego, jest wytworzenie cz asteczki lacz acej selektywno sc wi aza- nia z DNA z oddzia lywaniem na kompleks DNA-topoizomerazy DNA. Jedn a z dróg zbli zaj acych do osi agni ecia tego celu mo ze stanowi c konstruowanie cz asteczek hybrydowych z lozonych z p laskiego, policyklicznego chromoforu mog acego interkalowa c DNA i/lub stabilizowa c kompleksy DNA- topoizomerazy z elastycznym lancuchem alkilowym zawieraj acym heteroatomy, jako elementem od- dzia lywujacym z mniejsz a bruzd a DNA. Cel ten uda lo si e zrealizowa c otrzymuj ac nowe zwi azki hybrydowe z lo zone z chromofora 5,11- -dimetylo-5H-indolo[2,3-b]chinolinowego lub 6H-indolo[2,3-b]chinolinowego polaczonego z jednym lub wi ecej la ncuchami (dialkiloamino)alkilowymi za pomoc a wi azania amidowego, aminowego lub eterowego. Nowe zwi azki przedstawione s a wzorem ogólnym I albo II, w którym jedna z grup R 1 lub R 2 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n A-, gdzie A stanowi atom tlenu, grup e ami- now a lub aminokarbonylow a, podczas gdy druga z grup R 1 lub R 2 oznacza atom wodoru, przy czym gdy A oznacza atom tlenu lub grup e aminow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, a gdy A oznacza grup e aminokarbonylow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 1 albo 2, za s R 3 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) m -, gdzie m stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, i grupa R 1 przy laczona jest w pozycji 2, a grupa R 2 w pozycji 9 uk ladu pier scieni, przy czym zastosowano tutaj numeracj e ogólnie przyj et a w literaturze dla tego typu po- chodnych. Nowe pochodne indolo[2,3-b]chinoliny wykazuj a w badaniach in vitro aktywno sc cytostatyczn a, wywo lan a w lasciwo sciami interkaluj acymi oraz inhibicj a enzymu topoizomerazy II. Szczególnie korzystn a pod wzgl edem aktywno sci grup e pochodnych wed lug wynalazku stano- wi a te, w których A oznacza atom tlenu. Wynalazek obejmuje tak ze fizjologicznie dopuszczalne sole zwi azków o wzorze I albo II, w szczególno sci sole im addycyjne utworzone z kwasami mineralnymi lub z kwasami organicznymi. Przyk lady odpowiednich kwasów mineralnych stanowi a kwas chlorowodorowy, bromowodoro- wy, siarkowy, azotowy i fosforowy. Przyk lady odpowiednich kwasów organicznych stanowi a kwas maleinowy, fumarowy, bursztynowy, itakonowy, cytrakonowy, szczawiowy, benzoesowy, p-amino- benzoesowy, askorbinowy, octowy, propionowy, winowy, salicylowy, cytrynowy, glukonowy, mlekowy, migda lowy, cynamonowy, aspartamowy, metanosulfonowy, etanodisulfonowy, benzenosulfonowy, toluenosulfonowy, glikolowy, glutaminowy, stearynowy lub palmitynowy. Zwi azki wed lug wynalazku oraz ich sole mog a stanowi c sk ladnik aktywny srodków farmaceu- tycznych do leczenia lub profilaktyki ró znych rodzajów nowotworów u cz lowieka, takich jak nowotwory glowy i szyi, sutka, szyjki macicy, prostaty, ch loniaki, mi esaki i gruczolaki, nie ograniczaj ac si e do wy- mienionych. Kolejny aspekt wynalazku stanowi srodek farmaceutyczny zawieraj acy substancj e czynn a oraz znane no sniki i/lub substancje pomocnicze, w którym substancj e czynn a stanowi zwi azek o wzorze I albo II, w którym jedna z grup R 1 lub R 2 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n A-, gdzie A stanowi atom tlenu, grup e ami- now a lub aminokarbonylow a, podczas gdy druga z grup R 1 lub R 2 oznacza atom wodoru, przy czymPL 206 855 B1 3 gdy A oznacza atom tlenu lub grup e aminow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, a gdy A oznacza grup e aminokarbonylow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 1 albo 2, za s R 3 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) m -, gdzie m stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, i grupa R 1 przy laczona jest w pozycji 2, a grupa R 2 w pozycji 9 uk ladu pier scieni, albo jego farmaceutycznie dopuszczaln a sól. Srodek farmaceutyczny wed lug wynalazku zawieraj acy terapeutycznie skuteczn a ilosc nowego zwi azku o wzorze I albo II lub jego farmaceutycznie dopuszczalnej soli addycyjnej podaje si e choremu wymagaj acemu leczenia w dogodnej postaci farmaceutycznej dawki jednostkowej, odpowiedni a dla rodzaju srodka drog a, na przyk lad do zylnie, domi esniowo, podskórnie lub doustnie. Dobór dawki leku i schematu dawkowania zale zy od rodzaju choroby, wieku, wagi i stanu zdro- wia chorego i mo ze by c okre slony przez specjalist e w oparciu o znane schematy leczenia i profilaktyki nowotworów. W leczeniu nowotworów odpowiednia dawka zwi azku wed lug wynalazku mo ze wynosi c od 0,1 do 100 mg/kg dziennie, korzystnie od 0,5 do 10 mg/kg dziennie. Odpowiednia dawka mo ze by c podawana choremu raz lub kilka razy dziennie, sama lub w po laczeniu z innymi substancjami leczni- czymi. Substancje takie mo zna podawa c jednocze snie w postaci jednego preparatu lub osobnych preparatów, albo kolejno po sobie w ustalonej przez specjalist e kolejno sci i odst epach czasu. Srodkowi farmaceutycznemu wed lug wynalazku mo zna nada c ró znorodne postaci farmaceu- tyczne, dobrze znane specjalistom, np. z wydawnictwa Remington's Pharmaceutical Sciences, wyd. 18, Mack Publ. Co. Postaci srodków farmaceutycznych do iniekcji i wlewów obejmuj a ja lowe roztwory wodne, wod- no-organiczne i niewodne, zawiesiny, substancje suche oraz tabletki do sporz adzania roztworów lub implantacji. Do sporz adzania zawiesiny u zywa si e substancji pomocniczych zapewniaj acych równo- mierne rozproszenie substancji leczniczej w fazie ciek lej, takich jak polisorbaty, lecytyna, kopolimery polioksyetylenu z polioksypropylenem, peptyzatorów, takich jak fosforany, polifosforany i cytryniany, rozpuszczalnych w wodzie polimerów takich jak karboksymetyloceluloza, metyloceluloza, poliwinylopi- rolidon, gumy lub zelatyna. Srodki do iniekcji mog a zawiera c farmaceutycznie dopuszczalne substan- cje pomocnicze, takie jak srodki nadaj ace odpowiedni odczyn pH i buforuj ace, zmieniaj ace toniczno sc i konserwuj ace. Substancje suche przeznaczone s a do przygotowania roztworu lub zawiesiny ex tem- pore, przez rozcie nczenie za pomoc a odpowiedniego rozpuszczalnika. Postaci farmaceutyczne leków do podawania drog a doustn a obejmuj a tabletki, pigulki, proszki, granulki, peletki lub kapsu lki, zawieraj ace sta le dopuszczalne farmaceutycznie no sniki, takie jak skro- bia kukurydziana, laktoza, sacharoza, sorbitol, talk, kwas stearynowy, stearynian magnezu, fosforan dwuwapniowy lub gumy. Tabletki lub granulki mo zna powleka c lub przetwarza c w inny sposób dla uzyskania jednostki dawkowania zapewniaj acej korzystne wyd lu zone dzia lanie. Do wytwarzania takich warstw zabezpieczaj acych lub powlekaj acych mo zna stosowa c szereg ró znych substancji, obejmuj a- cych ró znorodne kwasy polimeryczne i mieszaniny kwasów polimerycznych z takimi substancjami jak szelak, alkohol cetylowy lub octan celulozy. Nowe pochodne wed lug wynalazku mo zna otrzyma c na przyk lad z odpowiednich pochodnych nitrowych lub metoksylowych indolo[2,3-b]chinoliny, których otrzymywanie opisane zosta lo w pracach J.J Holt, V. Petrov, J. Chem. Soc, 1948, 922 oraz L. Kaczmarek i in., Bioorg. Med. Chem. 7, 2457 (1999). Na zalaczonych rysunkach przedstawiono przyk ladowe schematy otrzymywania poszczegól- nych grup nowych pochodnych indolo[2,3-b]chinoliny. Schemat 1 ilustruje otrzymywanie pochodnych 5,11-dimetyloindolo[2,3-b]chinoliny o wzorze I, w którym jeden z podstawników R 1 lub R 2 stanowi atom wodoru, a drugi grup e amidow a (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n-1 CONH- lub aminow a (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n . Zwi azki te mo zna otrzyma c przez redukcj e odpowiedniego nitrozwi azku do aminy. Redukcj e prowadzi si e w typowy sposób, na przyk lad chlorkiem cynawym w st ezonym kwasie solnym. Pochod- n a aminow a poddaje si e nast epnie reakcji z chlorkiem kwasu ?-chlorokarboksylowego o wzorze Cl(CH 2 ) n COCl (chlorkiem chloroacetylu lub chlorkiem chloropropionylu), po czym tak otrzymany chlo- roamid podstawia si e grup a dimetyloaminow a w reakcji z chlorowodorkiem dimetyloaminy w obecno- sci akceptora powstaj acego kwasu solnego, korzystnie w eglanu sodu. Grup e amidow a poddaje si e redukcji, na przyk lad glinowodorkiem litu. Alternatywnie uzyskan a jak wy zej aminopochodn a poddaje si e reakcji z chlorkiem tosylu, a na- st epnie otrzyman a pochodn a sulfonylow a alkiluje si e odpowiednim chlorkiem aminy. Alkilowanie pro- wadzi si e chlorowodorkiem chlorku 2-dimetyloaminoetylu lub 3-dimetyloaminopropylu w warunkachPL 206 855 B1 4 katalizy mi edzyfazowej, w oboj etnym rozpuszczalniku organicznym, w obecno sci wodorotlenku sodu, stosuj ac bromek tetrabutyloamoniowy jako katalizator przeniesienia fazowego. Na koniec grup e tosy- low a usuwa si e hydrolitycznie w srodowisku kwa snym, na przyk lad za pomoc a mieszaniny st ezonych kwasów siarkowego i octowego. Na schemacie 2 przedstawiono sposób otrzymywania zwi azków o wzorze II, w którym jeden z podstawników R 1 lub R 2 stanowi wodór, drugi z podstawników R 1 /R 2 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n O-, a R 3 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) m -, przy czym m = n. Wyj sciowe pochodne meto- ksylowe przeprowadza si e w pochodne hydroksylowe (korzystnie roztworem kwasu bromowodorowe- go w kwasie octowym), a nast epnie alkiluje w reakcji przeniesienia mi edzyfazowego dwukrotnym nadmiarem molowym chlorku aminoalkilu o wzorze Cl(CH 2 ) n N(CH 3 ) 2 . W podobny sposób, ale stosuj ac równomolow a ilo sc chlorku aminoalkilu, otrzymuje si e pochod- ne o wzorze I, w którym jeden z podstawników R 1 lub R 2 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n O-, a drugi stanowi wodór, co obrazuje schemat 3. Na schemacie 4 przedstawiono sposób otrzymywania zwi azków o wzorze II, w którym jeden z podstawników R 1 lub R 2 stanowi wodór, a drugi z podstawników R 1 /R 2 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n O-, a R 3 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) m , gdzie m i n maj a ró zne znaczenie. Wyjsciowe pochodne metoksylowe alkiluje si e najpierw na azocie w pozycji 6 chlorkiem alkiloaminowym o wzorze Cl(CH 2 ) m N(CH 3 ) 2 w reakcji przeniesienia fazowego, po czym odblokowuje si e grup e hydroksylow a i alkiluje grup e hydroksylow a czynnikiem alkiluj acym o wzorze Cl(CH 2 ) n N(CH 3 ) 2 . Zwi azki wed lug wynalazku otrzymane jedn a z powy zszych metod mog a wyst epowa c w postaci niesolwatowanej lub w postaci solwatów z farmaceutycznie dopuszczalnymi rozpuszczalnikami, takimi jak woda, alkohole i inne. Ni zej podane przyk lady ilustruj a wynalazek nie ograniczaj ac jego zakresu. P r z y k l a d y N-{11-Metylo-6-[2-(dimetyloamino)etylo]-6H-indolo[2,3-b]chinol-2-ilo}-3-(dimetyloamino)-pro- panamid. 3-Chloro-N-{11-metylo-6-[2-(dimetyloamino)etylo]-6H-indolo[2,3-b]chinol-2-ilo}propanamid (4,08 g, 0,01 mol) rozpuszczono w DMF (120 ml), dodano chlorowodorek dimetyloaminy (1,62 g, 0,02 mol). Mieszanin e och lodzono do -15 °C i dodano trietyloamin e (5 ml). Naczynie reakcyjne zamkni eto szczel- nie i ogrzewano przez 24 h w 55 °C. Po och lodzeniu mieszanin e wylano do wody (500 ml) i ekstraho- wano chloroformem (5 x 50 ml). Ekstrakt suszono nad siarczanem sodu, odparowano, a pozosta lo sc chromatografowano na kolumnie z silika zelu uk ladami metanol w chloroformie 1-5%. Produkt otrzymano z wydajno scia 38%, w postaci zó ltych kryszta lów o t.t. 175°C z rozk ladem. Krystalizowano z acetonu. 1 H-NMR (200 MHz, CDCl 3 ): 11,10 (b.s., 1H); 8,79 (d, 1H, J=2Hz); 8,29 (d, 1H, J=8Hz); 8,04 (d, 1H, J=9Hz); 7,61-7,45 (m, 3H); 7,30 (t-m, 1H, J=8Hz); 4,66 (t, 2H, J=7Hz); 3,18 (s, 3H); 2,88 (t, 2H, J=7Hz); 2,75 (t, 2H, J=7Hz); 2,61 (t, 2H, J=7Hz); 2,45 (s, 6H); 2,43 (s, 6H). IR (KBr): 2952, 2787, 1672, 1561, 1472, 1264, 740. MS (m/e, rel. Int.): 417 (0,15); 346 (47); 58 (100). Analiza elementarna: dla C 25 H 31 N 5 O (417.56) x 1.5 H 2 O obliczono: 67,54% C; 7,48% H; 15,75% N; znaleziono: 67,10% C; 7,47% H; 15,40% N. 11-Metylo-2-[3-(dimetyloamino)propoksy]-6-[3-(dimetyloamino)propylo]-6H-indolo[2,3-b]- chinolina. 2-Hydroksy-11-metylo-6H-indolo[2,3-b]chinolin e (2,48 g, 0,01 mol) i chlorowodorek chlorku 3-dimetyloaminopropylu (4,74 g, 0,03 mol) zawieszono w toluenie (150 ml), dodano TBAB (1 g) i 50% NaOH (50 ml) i ogrzewano we wrzeniu intensywnie mieszaj ac przez 3 godz. Dodano drug a porcj e chlorowodorku chlorku 3-dimetyloaminopropylu (4,74 g, 0,03 mol) i 0,5 g TBAB i kontynuowano ogrzewanie przez nast epne 3 godz. Po ostudzeniu oddzielono warstw e organiczn a, a warstw e wod- n a przemyto toluenem (50 ml). Po laczone ekstrakty toluenowe przemyto wod a (3 razy 100 ml) i suszono siarczanem sodu. Po odparowaniu produkt chromatografowano na kolumnie z silika zelu mieszanin a 10% metanolu w chloroformie. Otrzymano 2,80 g produktu (67% wydajno sci) w postaci pomara nczowego oleju. 0,5 g tak wyizolowanego zwi azku rozpuszczono w acetonie 10 ml, dodano roztwór kwasu szczawiowego (250 mg) w acetonie (10 ml) i mieszano we wrzeniu przez 10 min. Otrzymany tak zó lty osad ods aczono, przemyto acetonem i eterem dietylowym. Otrzymano 0,51 g soli o t.t. 201-202°C.PL 206 855 B1 5 dla wolnej zasady: 1 H-NMR (200 MHz, CDCl 3 ): 8,28 (d, 1H, J=8Hz); 8,03 (d, 1H, J=9Hz); 7,59-7,47 (m, 2H); 7,39 (d-d, 1H, J=9-2,5Hz); 7,27 (d-d-d, 1H, J=7-5-2Hz); 7,19 (b.t., 1H, J=7Hz); 4,59 (t, 2H, J=7Hz); 4,25 (t, 2H, J=7Hz); 3,14 (s, 3H); 2,55 (t, 2H, J=7Hz); 2,38 (t, 2H, J=7Hz); 2,30 (s, 6H); 2,25 (s, 6H); 2,10 (q, 4H, J=7Hz) IR (film): 3418, 2957, 2694, 1719, 1702, 1605, 1472, 1406, 1233, 721. MS (m/e, rel. int.): 418 (52); 360 (32); 347 (100). dla soli: Analiza elementarna: dla C 30 H 40 N 4 O10 (616,67) - monowodzian diszczawianu obliczono: 58,43% C; 6,53% H; 9,09% N znaleziono: 58,58% C; 6,69% H; 9,11% N 5,11-Dimetylo-2-[3-(dimetyloamino)propoksy]-5H-indolo[2,3-b]chinolina 11-Metyloindolo[2,3-b]chinolin-2-ol (2,48 g, 0,01 mol) zawieszono w nitrobenzenie (50 ml), do- dano 2,5 ml siarczanu dimetylu i ogrzewano w 160 °C przez 2 godz. Po och lodzeniu mieszanin e wyla- no do toluenu (300 ml), wytr acony tak brunatny osad ods aczono, przemyto heksanem (100 ml) i wysuszono. Nast epnie osad ten zawieszono w toluenie (50 ml), dodano chlorowodorek chlorku 3-dimetyloaminopropylu (2,37 g, 0,015 mol), TBAB (0,5 g) i 50% NaOH (20 ml) i mieszano intensyw- nie w temperaturze wrzenia przez 2 godz. Dodano kolejn a porcj e chlorowodorku chlorku 3-dimetyloaminopropylu (2,37 g, 0,015 mol) i prowadzono reakcj e przez nast epne 2 godz. Po ostu- dzeniu wylano do wody (100 ml) i ekstrahowano chloroformem (3 x 50 ml). Ekstrakty przemyto wod a (2 x 50 ml) i ekstrahowano nast epnie 10% HCl (2 x 50 ml). Roztwór wodny alkalizowano 10% NaOH i ekstrahowano chloroformem (3 x 25 ml). Ekstrakt suszono siarczanem magnezu. Po zag eszczeniu na wyparce pró zniowej chromatografowano na kolumnie z silika zelu uk ladami 2-10% metanol w chlo- roformie. Otrzymano czerwony olej, który krystalizowano z uk ladu chloroform/heksan uzyskuj ac czer- wone kryszta ly o t.t. 100-101°C. Wydajnosc 11% (0,38 g). 1 H-NMR (200 MHz, CDCI 3 ): 8,17 (d, 1H, J=7,5Hz); 7,75 (d, 1H, J=8Hz); 7,68 (d, 1H, J=9Hz); 7,58 (d, 1H, J=2,5Hz); 7,53 (t-d, 1H, J=7,5-1Hz); 7,41 (d-d, 1H, J=9-2,5Hz); 7,22 (t-d, 1H, J=7,5-1Hz); 4,35 (s, 3H); 4,18 (t, 2H, J=6,5Hz); 3,10 (s, 3H); 2,55 (t, 2H, J=6,5Hz); 2,30 (s, 6H); 2,08 (q, 2H, J=7Hz) IR (KBr): 1573, 1490, 1279, 1224. MS (m/e, rel. int.): 347 (13); 261 (6); 218 (12); 86 (68); 58 (100) Analiza elementarna: dla C 22 H 25 N 3 O (347,46) x H 2 O obliczone: 72,30% C; 7,45% H; 11,50% N; znalezione: 73,32% C; 7,27% H; 11,49% N. 3-Dimetyloamino-N-(5,11-dimetylo-5H-indolo[2,3-b]chinol-2-ilo)propanamid 3-Chloro-N-(5,11-dimetylo-5H-indolo[2,3-b]chinol-2-ilo)propanamid (3,51 g, 0,01 mol) rozpu- szczono w DMF (120 ml), dodano chlorowodorek dimetyloaminy (1,62 g, 0,02 mol), mieszanin e och lodzono do -15°C i dodano trietyloamin e (5 ml). Naczynie reakcyjne szczelnie zamkni eto i ogrze- wano w 55°C przez 24 godz. Po och lodzeniu mieszanin e wylano do wody (500 ml) i ekstrahowano chloroformem (5 x 50 ml). Ekstrakt suszono siarczanem sodu. Oczyszczano przez chromatografi e na kolumnie z silika zelu wymywajac produkt uk ladem 20% metanol w chloroformie. Po odparowaniu roz- puszczalnika pozosta lo sc przemyto eterem i krystalizowano z acetonu. Otrzymano pomara nczowe kryszta ly o t.t. 172-175°C z wydajno scia 2,27 g (63%). 1 H-NMR (200 MHz, DMSO-d 6 ): 11,22 (b.s., 1H); 8,62 (s, 1H); 8,19 (d, 1H, J=8Hz); 7,75 (d, 1H, J=8Hz); 7,70 (s, 2H); 7,53 (t-d, 1H, J=7-1Hz); 7,23 (t-d, 1H, J=7-1Hz); 4,28 (s, 3H); 3,18 (s, 3H); 2,72 (t, 2H, J=5Hz); 2,59 (t, 2H, J=5Hz); 2,42 (s, 6H). IR (Kbr): 3440-2800, 1677, 1633, 1574, 1555, 1489, 1466, 1447, 1415, 1278, 1241. MS (m/e, rel. int.): 360 (31); 315 (8); 260 (6); 58 (100). Analiza elementarna: dla C 22 H 24 N 4 O x 2H 2 O obliczono: 66,66% C; 7,12% H; 14,13% N znaleziono: 66,82% C; 6,96% H; 13,37% N 5,11-Dimetylo-9-[2-(dimetyloamino)etyloamino]-5H-indolo[2,3-b]chinolina N-[2-(Dimetyloamino)etylo-N-(5,11-dimetylo-5H-indolo[2,3-b]chinol-9-ilo]-p-toluenosulfonamid (4,86 g, 0,01 mol) dodano do mieszaniny kwasu siarkowego d1,8 (30 ml) i kwasu octowego (6 ml) i mieszano przez 24 godz. w temp. pokojowej. Nast epnie mieszanin e wylano do wody (400 ml), zalka- lizowano 20% NaOH i ekstrahowano chloroformem (5 x 200 ml). Ekstrakt przemyto wod a (200 ml) i suszono siarczanem sodu. Po ods aczeniu srodka susz acego zag eszczono na wyparce pró zniowej.PL 206 855 B1 6 Po zag eszczeniu ekstraktu dodano niewielk a ilo sc eteru dietylowego i pozostawiono w lodówce na noc. Otrzymany w tych warunkach osad ods aczono. Uzyskano produkt w postaci fioletowych kryszta- lów o t.t. 151-153°C z wydajno sci a 3,00 g (90%). 1 H-NMR (200 MHz, CDCI 3 ): 8,14 (d, 1H, J=7,5Hz); 7,76-7,63 (m, 2H); 7,60 (d, 1H, J=8Hz); 7,49 (d, 1H, J=2Hz); 7,40 (d-d-d, 1H, J=8-6-2Hz); 6,95 (d-d, 1H, J=8,5-2Hz); 4,26 (s, 3H); 3,28 (t, 2H, J=6Hz); 3,05 (s, 3H); 2,64 (t, 2H, J=6Hz); 2,30 (s, 6H) IR (KBr): 3400, 2940, 2825, 2769, 1630, 1565, 1494, 1461, 1237, 1223, 750 MS (LSIMS, m/e, rel. int.): 332 (100); 274 (34). Analiza elementarna: dla C 21 H 24 N 4 (332.44) obliczono: 75,87% C; 7,28% H; 16,85% N znaleziono: 75,78% C; 7,36% H; 16,83% N 6-[2-(Dimetyloamino)etylo]-2-[3-(dimetyloamino)propoksy]-11-metylo-6H-indolo[2,3-b]chi- nolina 6-[2-(Dimetyloamino)etylo]-11-metylo-6H-indolo[2,3-b]chinolin-2-ol (3,19 g, 0,01 mol) zawieszo- no w toluenie (150 ml), dodano 0,5 g TBAB, 50% NaOH (50 ml) i chlorowodorek chlorku 3-dimetyloaminopropylu (2,37 g, 0,015 ml). Ogrzewano we wrzeniu przez 3 godz., intensywnie mie- szaj ac. Dodano kolejn a porcj e chlorowodorku chlorku 3-dimetyloaminopropylu (2,37 g, 0,015 ml) i mieszano we wrzeniu przez 2 godziny. Po ostudzeniu oddzielono warstw e toluenow a, a wodn a prze- myto toluenem (100 ml). Polaczone ekstrakty organiczne przemyto woda (2 x 100 ml) i suszono siar- czanem magnezu. Po ods aczeniu srodka susz acego i odparowaniu rozpuszczalnika chromatografo- wano na kolumnie z silika zelu uk ladem 10% metanolu w chloroformie. Krystalizowano z eteru dietylo- wego otrzymuj ac ciemnopomara nczowy osad. MS (m/e, rel. int.): 404 (2), 334 (10), 333 (50), 319 (10), 261 (16), 248 (46), 86 (81), 58 (100) Analiza elementarna: dla C 25 H 32 N 4 O x 2HCl: obliczono: 62,98% C; 7,18% H; 11,73% N znaleziono: 63,82% C: 7,37% H; 11,42% N Wyniki bada n biologicznych Wybrane pochodne indolochinoliny wed lug wynalazku badano pod k atem aktywno sci biologicz- nej na wybranych liniach komórek nowotworowych. W badaniach wykorzystano lini e nowotworow a KB (uznawan a za subklon HeLa - raka szyjki macicy). Linia ta znajduje si e w kolekcji Instytutu Immunolo- gii i Terapii Do swiadczalnej PAN we Wroc lawiu. Komórki hodowane s a w medium Opti-MEM z dodat- kiem 5% FCS, 50 µg/ml streptomycyny, 50 U/ml penicyliny i 2 mM glutaminy. Utrzymywane s a w temp. 37°C, w wilgotnej atmosferze nasyconej 5% CO 2 . Test hamowania proliferacji Do 24-godzinnej hodowli komórek dodawano zwi azki badane. Po 72-godzinnej inkubacji z te- stowanymi zwi azkami badano zahamowanie proliferacji komórek. Badania wykonano przy u zyciu testu SRB mierz acego zahamowanie proliferacji komórek docelowych [Skehan et al., J. Nat. Cancer. Inst., 82: 1107-1112, 1990], mierz acego zahamowanie komórek docelowych w hodowli in vitro. W ka zdym do swiadczeniu próbki zawieraj ace okre slone st ezenia preparatu nanoszono w trzech powtórzeniach. Do swiadczenia powtarzano 3-12 razy. Wyniki wyra zone w postaci ID 50 (dawka powoduj aca zahamo- wanie proliferacji 50% populacji komórek nowotworowych) zebrano w Tabeli 1 i 2. T a b e l a 1 Lp. Wzór I IC 50 in vitro [nM] 1. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 NH- 108 2. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 NH- 230 3. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 O- 219 4. R 1 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 O- R 2 = H- 87 5. R 1 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 O- R 2 = H- 130PL 206 855 B1 7 T a b e l a 2 Lp. Wzór II IC 50 in vitro [nM] 1. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 NCH 2 CONH- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 - 159 2. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 CONH- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 - 300 3. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 NH- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 - 305 4. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 NH- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 - 419 5. R 1 = (CH 3 ) 2 NCH 2 CONH- R 2 = H- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 - 159 6. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 O- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 - 315 7. R 1 = H- R 2 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 O- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 - 794 8. R 1 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 O- R 2 = H- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 2 - 80 9. R 1 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 O- R 2 = H- R 3 = (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) 3 - 1878 PL

Claims (3)

1. Zastrze zenia patentowe 1. Pochodne indolo[2,3-b]chinoliny przedstawione wzorem ogólnym I albo II, w którym jedna z grup R 1 lub R 2 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n A-, gdzie A stanowi atom tlenu, grup e ami- now a lub aminokarbonylow a, podczas gdy druga z grup R 1 lub R 2 oznacza atom wodoru, przy czym gdy A oznacza atom tlenu lub grup e aminow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, a gdy A oznacza grup e aminokarbonylow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 1 albo 2, za s R 3 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) m -, gdzie m stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, i grupa R 1 przy laczona jest w pozycji 2, a grupa R 2 w pozycji 9 uk ladu pier scieni, oraz ich farmaceutycznie dopuszczalne sole.
2. 2. Pochodne wed lug zastrz. 1, w których A oznacza atom tlenu.
3. 3. Srodek farmaceutyczny zawieraj acy substancj e czynn a oraz znane no sniki i/lub substancje pomocnicze, znamienny tym, ze substancj e czynn a stanowi zwi azek o wzorze I albo II, w którym jedna z grup R 1 lub R 2 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) n A-, gdzie A stanowi atom tlenu, grup e ami- now a lub aminokarbonylow a, podczas gdy druga z grup R 1 lub R 2 oznacza atom wodoru, przy czym gdy A oznacza atom tlenu lub grup e aminow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, a gdy A oznacza grup e aminokarbonylow a, to n stanowi liczb e ca lkowit a 1 albo 2, za s R 3 oznacza grup e (CH 3 ) 2 N(CH 2 ) m -, gdzie m stanowi liczb e ca lkowit a 2 albo 3, i grupa R 1 przy laczona jest w pozycji 2, a grupa R 2 w pozycji 9 uk ladu pier scieni, albo jego farmaceutycznie dopuszczaln a sól.PL 206 855 B1 8 RysunkiPL 206 855 B1 9PL 206 855 B1 10PL 206 855 B1 11PL 206 855 B1 12 Departament Wydawnictw UP RP Cena 4,00 z l. PL