Przedmiotem wynalazku jest korpus stojana zacisniety osiowo pomiedzy dwiema plytkami dociskowymi za pomoce przelotowych sworzni sciagajacych i niemagnetycznych kotwic dociskowych, przy czym plytka dociskowa zlozona jest z ulozonych w stos blach sklejonych ze soba, a na powierzchni zewnetrznej oddalonej od pakietu blach ma stozko¬ wy kontur zewnetrzny. Taki stan techniki opisano przykladowo w szwajcarskim czasopismie "Bulletin SEV/VSE"# tom 68 /1977/, nr 14, s. 685-689, zwlaszcza fig. 7, 8 i 9.Przez zwiekszenie obciazenia pradowego w stojanie i przez równoczesne zmniejsze¬ nie strat dodatkowych mozna bylo w ostatnich latach znacznie zwiekszyc moce jednostkowe - turbogeneratorów. Znacznie przyczynily sie do tego srodki majace na celu zmniejszenie czolowego pola rozproszenia. Czescia konstrukcyjna, na która dziala czolowe pole rozproszenia sa plytki dociskowe korpusu blach stojana. W plytkach dociskowych dotych¬ czasowego rodzaju moga wystapic znaczne straty dodatkowe o lokalnej koncentracji i od¬ powiednie punkty grzania. Ma to wplyw nie tylko na sprawnosc lecz równiez na niezawod¬ nosc pracy maszyny i jej zdolnosc do pracy w nienormalnych warunkach /na przyklad przy silnym podwzbudzeniu lub przy pracy asynchronicznej/. Istota problemu polega na gwaltow¬ nym przejsciu z czesci aktywnej do czesci czolowej oraz na braku magnetycznego izolatora lub na wlasciwej kanalizacji strumienia magnetycznego na zewnatrz korpusu blach. Okolicz¬ nosci te, zwlaszcza efekty brzegowe i nieustalone przebiegi konturowe oraz oddzialywanie zwrotne indukowanych pradów utrudniaja wszelkie dokladne obliczenie przestrzennego pola czolowego i jego dzialania.Przez zastosowanie laminowanych plytek dociskowych mozna bezposrednio zmniejszyc wystepujace problemy. Laminowana plytke dociskowa uzyskuje sie przez ulozenie w stos i sklejenie wycietych blach elektrotechnicznych w ksztalcie pierscieni, która to plytka przez przetoczenie po jednej stronie otrzymuje stozkowy kontur zewnetrzny. Korpus blach stojana sciskany jest za pomoca osiowych przejsciowych sworzni sciagajacych i niemagne¬ tycznych kotwic, które przylegaja równomiernie do zewnetrznych powierzchni plytek docis¬ kowych. Stozkowe boki laminowanych plytek dociskowych dzialaja jako ciagle przejscie z aktywnego korpusu blach i szczeliny powietrznej w przestrzen otaczajaca. Jak przedstawia 148 1992 148 199 wykres pola na fig.9 wymienionej publikacji uzyskuje sie w ten sposób ciagle a nie skokowe przejscie gestosci pola pomiedzy szczeline powietrzne a przestrzenie czolowe* Ponadto wieksza czesc czolowego pola rozproszenia znajduje zamkniecie powrotne w sztucznie przedluzonym korpu¬ sie blach. Zwlaszcza ciagle przebiegi konturowe przy koncach zelaznych, które powoduje tylko slabe oddzialywanie zwrotne predów wirowych w plytkach blach na powstajace pole i wynikajace sted wyrazne warunki lustrzane stanowie idealne przeslanki dla prostej i wnikliwej analizy pola* Przez korzystne wprowadzenie pola czolowego w laminowane plytki dociskowe, straty prze- magnesowenia we wnetrzu plytki se rozlozone równomiernie i w odniesieniu do objetosci znacznie mniejsze niz w aktywnym korpusie blach* Postepem w stosunku do wykonan dotychczasowych se przy tym stosunkowo male straty dodatkowe i bardzo slabe nagrzewanie w tej dosc eksponowanej czesci maszyny* Tym zaletom laminowanej plytki dociskowej towarzyszy jednak zwiekszony koszt produk¬ cji* Poszczególne segmenty blach elektrotechnicznych plytki dociskowej nie moge stykac sie metalicznie* Przy obrabianiu powierzchni czolowej powstaje jednak czesto krawedzie* które moge doprowadzic w kierunku promieniowym lub obwodowym do metalicznego poleczenia pomiedzy kolejnymi segmentami* Te miejsca mostkowania noge podczas pracy niedopuszczalnie sie nagrzewac, a zatem trzeba je usunac, co jest czynnoscie pracochlonne i czasochlonne zwlaszcza w przypadku zwarc promieniowych* Na skutek stozkowosci powierzchni czolowej plytki dociskowej trzeba ponadto stosowac kotwice dociskowe wykonane calkowicie z niemagnetycznego materialu i wsparte na zewnetrznym obwodzie plytki dociskowej lub na obudowie stojana* Te kotwice dociskowe* które siegaje az do zebów stojana* ze wzgledu na utrzymywane odstepy od czolowych petli glowicy uzwojenia zwieksza- Je dlugosc pretów* a zatem dlugosc calej maszyny* Zadaniem wynalazku jest opracowanie korpusu stojana z laminowanymi plytkami docisko¬ wymi, którego wytwarzanie byloby latwiejsze i ekonomiczniejsze. przy czym pod wzgledem stret dodatkowych nie powinno byc róznic w stosunku do znanych plytek dociskowych* Zadanie to rozwiazano wedlug wynalazku przez to* ze plytka dociskowa ma schodkowy kontur zewnetrzny ze schodkami o jednakowej lub róznej wielkosci promieniowej i/lub osiowej, a kotwica dociskowa na powierzchni zwróconej do plytki dociskowej ma kontur dopasowany zasadniczo do stopni plytki dociskowej; Kotwice dociskowe przylegaja przy tym poprzez posrednie warstwe masy wypelniajacej lub poduszke sciskane do plytki dociskowej i sa wsparte w kierunku promienio¬ wym przez wspólpracujacy z tymi kotwicami, dzielony lub wspólny pierscien dociskowy, albo tez sama kotwica dociskowa wykonana jest jako pierscien dociskowy* Dzieki wynalazkowi uniknieto koniecznego dotychczas przetaczania stozkowej powierzch¬ ni czolowej* Niezaleznie od oszczednosci na obróbce przeprowadzanej tylko na duzych i drogich tokarkach oraz koncowego sprawdzania na zwarcia blachy wraz z ich usuwaniem, powstaje obecnie mozliwosc wykonania mniejszych kotwic dociskowych, poniewaz se one obciazone tylko na sciska¬ nie* Nie mozna przy tym stwierdzic oczekiwanego zwiekszenia strat dodatkowych na skutek stop¬ niowania powierzchni czolowej plytki dociskowej* Pierwsze alternatywne rozwiazanie zdefiniowane w zastrz.l nadaje sie w pierwszym rzedzie do plytek dociskowych ze stosunkowo duzymi stopniami promieniowymi* Poniewaz sily moco¬ wania dzialaja tylko na powierzchnie wspólpracujace prostopadle do osi, podparcie promieniowe kotwicy dociskowej jest zbedne* Druga odmiana rozwiazania wedlug zastrz*2 nadaje sie zwlaszcza do plytek dociskowych z mniejszymi stopniami, gdzie dopasowanie powierzchni wspólpracujacych kotwicy dociskowej mogloby byc zbyt kosztowne* W takim przypadku sily promieniowe przejmowane sa przez wykonanie kotwicy dociskowej w postaci segmentów pierscieniowych lub przez wszystkie pierscienie mocujace obejmujace kotwice dociskowe* Ze wzgledu na konieczne do utrzymania odstepy elektryczne wszedzie tam, gdzie ze wzgledów konstrukcyjnych i/lub produkcyjnych jest to mozliwe, stosuje sie kotwice dociskowe lub czesci kotwic dociskowych i ewentualnie pierscienie mocujace z materialu izolujacego* Wynalazek jest dokladniej opisany na podstawie rysunku, na którym fig*l przedstawia obszar koncowy korpusu blach stojana z laminowana plytka dociskowa wedlug stanu techniki w przekroju wzdluznym, fig.2 - szczegól z fig.l z pokazaniem w powiekszeniu miejsc mostkowania dwóch blach lezacych jedna na drugiej, które to mostkowania wynikaja na skutek obróbki stozko¬ wej powierzchni czolowej plytki dociskowej, fig* 3 - pierwsza postac wykonania wynalazku ze schodkowa plytka dociskowa i kotwica dociskowa dopasowana do konturu plytki dociskowej w prze-148 1S9 3 kroju wzdluznym, fig.4 - szczegól Y z fig. 3 w powiekszeniu, fig.5 - druga postac wykonania wynalazku ze schodkowa plytka dociskowe i kotwice dociskowe o gladkiej powierzchni wspólpra¬ cujacej oraz z poduszka sciskana umieszczona pomiedzy plytka dociskowa a kotwica dociskowe, fig.6 - szczegól Z z fig.5 w powiekszeniu, fig.7 - powierzchnie czolowa plytki dociskowej z fig.5 w widoku z przodu, fig«6 - plytke dociskowa wedlug fig.5 w przekroju promieniowym wzdluz linii A-A w powiekszeniu, a fig.9 przedstawia odmiane rozwiazania z fig.5 z przesta¬ wionymi promieniowo, dwuczesciowymi kotwicami dociskowymi z pierscieniami mocujacymi.Na fig.l korpus blach stojana oznaczono przez 1, laminowana plytke dociskowa przez 2, a kotwice dociskowa przez 3. Plytka dociskowa 2 zbudowana jest ze sklejonych ze soba blach elektrotechnicznych 4 z usytuowanymi pomiedzy nimi warstwami izolacji 5 /fig.2/. Sworznie sciagajace 8 umieszczone w osiowo przebiegajacych otworach 6 i 7 w korpusie blach stojana 1 lub w plytce dociskowej 2 sciskaja korpus blach stojana w kierunku osiowym. W celu unikniecia zwarc pomiedzy sasiednimi warstwami blach plytki dociskowej 2 pomiedzy nia a powierzchnia dociskowa kotwicy sciskajacej 3 umieszczona jest izolujaca warstwa posrednia 9. Na skutek stozkowego ksztaltu powierzchni czolowej plytki dociskowej 2 na kotwice dociskowa 3 dziala skladowa sily w kierunku promieniowym,która przejmowana jest przez promieniowe podparcie kotwi¬ cy dociskowej 3 na obudowie. W tym celu kotwice dociskowe 3 siegaja poza plytki dociskowe 2 i sa zamocowane na zwróconej do wewnatrz czesci obudowy 10. Ze wzgledu na kompletnosc na fig.l pokazano czesc uzwojenia stojana 11 umieszczonego w rowkach korpusu blach stojana 1* Na fig. 2 pokazano Jak obróbka mechaniczna stozkowej powierzchni czolowej plytki dociskowej 2 powoduje powstanie krawedzi 12, które prowadza do zwarc pomiedzy blachami 4 leza¬ cymi jedna na drugiej, które przed zamontowaniem plytek dociskowych trzeba usuwac w wiekszosci recznie.Opisane promieniowe podparcie kotwicy dociskowej 3 oraz obróbka powierzchni czolowych plytki dociskowej 2 /przetaczanie , usuwanie zwarc blach/ sa mozliwe do unikniecia wedlug wyna¬ lazku, kiedy wymieniona powierzchnia czolowa nie bedzie juz przetaczana i pozostanie stopnio¬ wana. Na fig.3 i 4 plytka dociskowa 2 ma regularnie stopniowany kontur zewnetrzny. Kotwica dociskowa 3 zlozona jest w wiekszosci z tloczywa warstwowego z izolujacego materialu, na przy¬ klad tworzywa sztucznego wzmocnionego wlóknami szklanymi i ma na powierzchni zwróconej do plytki dociskowej 2 kontur dopasowany do stopniowania plytki dociskowej 2.Plytka dociskowa 2 jak to jest znane, zbudowana jest z oddzielnych segmentów z blachy elektrotechnicznej, które sa przedstawione wzdluznie. Poszczególne odizolowane od siebie warstwy blachy sa sklejone ze soba przy uzyciu cisnienia i/lub ciepla, przy czym stosuje sie znany lakier piecowy lub sklejanie zanurzeniowe. Zapewnia to mechanicznie stabilna konstrukcje plytki dociskowej równiez poza stozkiem dzialania kotwicy dociskowej 3.Nowoczesna technika wykrawania blach umozliwia obecnie uzyskanie wyrobów praktycznie pozbawionych zadziorów tak, ze nie wystepuja zwarcia pomiedzy lezacymi na sobie warstwami blach.Kotwice dociskowe 3 moga byc jednoczesciowe lub zlozone z kilku sklejonych ze soba poszczegól¬ nych plytek. Kazdemu sworzniowi sciagajacemu 8 /po kazdej stronie maszyny/ moze byc przyporzad¬ kowana oddzielna kotwica dociskowa 3. Kotwice dociskowe 3 moga jednak w kierunku obwodowym rozciagac sie na kilku sworzniach sciagajacych, a w przypadku skrajnym moga byc wykonane jako pierscien dociskowy, przy czym teki pierscien dociskowy lub segmenty dociskowe maja wyciecia, które zapewniaja swobodne polaczenie pomiedzy osiowymi otworami gazu chlodzacego w korpusie blach stojana /plytce dociskowej/ z przestrzenia zewnetrzna.Stopniowanie powierzchni czolowej plytki dociskowej w kierunku promieniowym zalezne jest od zadanego kata stozka /okolo 15°/. W kierunku osiowym jeden stopien tworzony jest przez 1-10 warstw blachy /fig.4/.W postaci wykonania z fig.5 stopniowana jest tylko plytka dociskowa 2, podczas gdy powierzchnia wspólpracujaca kotwicy dociskowej jest gladka. Pomiedzy obiema czesciami umiesz¬ czona jest poduszka sciskana 9. Poduszka sciskana zlozona jest z materialu izolujacego.Analogicznie do rozwiazania wedlug fig.3 lub 4 kotwice dociskowe 3 sa tu wykonane jako segmenty dociskowe 3J/fig»?/ obejmujace kilka otworów 6 na sworznie sciagajace lub jako pierscien dociskowy, które stykaja sie w kierunku obwodowym. Dzieki temu równiez tu oddzielne elementy sluzace do podpierania segmentów dociskowych 3*lub pierscienia dociskowego sa zbedne, poniewaz sily promieniowe sa przejmowane przez cisnienie sklepienia.Oprócz otworów przelotowych 6 na sworznie sciagajace 8 korpus blach stojana 1 jak równiez plytka dociskowa 2 maja otwory 13 dla gazu chlodzacego. Na fig.8 pokazano, ze przez4 148 199 wprowadzenie promieniowo przebiegajacych rowków 14 w powierzchni segmentu dociskowego 3 ) zwróconej do plytki dociskowej, które to rowki 14 se swobodnie poleczone z otworami 13 na gaz chlodzecy, nie nastepuje pogorszenie przeplywu gazu chlodzacego /pokazany strzalkami/* Zamiast rowków 14 mozna równiez zastosowac otwory 14*w segmentach dociskowych jak to poka¬ zano linie przerywane na fig.8.Fig.9 przedstawia dalsze postac wykonania wynalazku z oddzielnymi, dwuczesciowy¬ mi kotwicami dociskowymi 3af 3b, z których kazda oparta jest na pierscieniu podporowym 15e i 15 b. Sila wywierana przez sworzen sciegajecy 8 przenoszona jest przy tym przez obejmuje- ce oba pierscienie czesc laczaca 16 z klinem dopasowania 17 na obie czesci 3a i 3b kotwicy dociskowej• Zastrzezenia patentowe 1. Korpus stojana zacisniety osiowo pomiedzy dwiema plytkami dociskowymi za pomo¬ ce przelotowych sworzni sciegajecych i niemagnetycznych kotwic dociskowych, przy czym plytka dociskowa zlozona jest z ulozonych w stos blach sklejonych ze sobe, a na powierzchni zewnetrz¬ nej oddalonej od pakietu blach ma stozkowy kontur zewnetrzny, znamienny tym, ze plytka dociskowa /2/ ma schodkowy kontur zewnetrzny ze schodkami o jednakowej lub róznej wielkosci promieniowej i/lub osiowej, a kotwica dociskowa /3/ na powierzchni zwróconej do plytki dociskowej /Z/ ma kontur dopasowany zasadniczo do stopni plytki dociskowej* 2. Korpus stojana wedlug zastrz.l, znamienny tym, ze kotwica docisko¬ wa jest pierscieniowa lub zlozona z poszczególnych segmentów pierscieniowych /3/, a na powierzchni zwróconej do plytki dociskowej /3/ ma przebiegejece promieniowo wyciecia /14, 14*/» które poleczone se z osiowymi otworami /13/ gazu chlodzecego w plytce dociskowej /2/* 3* Korpus stojana wedlug zastrz.2, znamienny tym, ze kotwica docis¬ kowa jest pierscieniem z tworzywa sztucznego wzmocnionego wlóknami przebiegajecy.ii w ki-jru1- ku obwodowym i w kierunku promieniowym lub z odpowiednio wykonanych segmentów pierscieniowych /3/, których stozkowa powierzchnia przylegania ma promieniowo przebiegejece rowki poleczone z osiowymi otworami gazu chlodzecego w plytce dociskowej* 4, Korpus stojana zacisniety osiowo pomiedzy dwiema plytkami dociskowymi za pomo¬ ce przejsciowych sworzni sciegajecych i niemagnetycznych kotwic dociskowych, przy czym plyt¬ ka dociskowa zlozona jest z ulozonych w stos blach sklejonych ze sobe i na powierzchni zewnet¬ rznej oddalonej od pakietu blach ma stozkowy kontur zewnetrzny, znamienny tym, ze plytka dociskowa /2/ ma schodkowy kontur zewnetrzny ze schodkami o jednakowej lub róznej wielkosci promieniowej i/lub osiowej, a kotwice dociskowe /3#, 3a, 3b/ przylegaja poprzez posrednie warstwe masy wypelniajecej lub poduszke sciskane /l2/ do plytki dociskowej /2/ i se wsparte w kierunku promieniowym przez wspólpracujacy z tymi kotwicami, dzielony lub wspólny pierscien dociskowy /15a, 15b/, albo tez sama kotwica dociskowa wykonana jest jako pierscien dociskowy /3#/» 5* Korpus stojana wedlug zastrz*4, znamienny tym, ze kotwica docisko¬ wa jest wykonana jako wieloczesciowa, a czesci /3a, 3b/ kotwicy dociskowej se poleczone ze sobe w kierunku obwodowym przez pierscien wsporczy /15a, 15b/, na którym poszczególne czesci /3a, 3b/ kotwicy dociskowej wsparte se w kierunku promieniowym, a ponadto sworznie sciegaje- ce /8/ poprzez czesci laczacej/16/ dzialaje na pierscienie wsporcze /15a, 15b/ i na czesci /3a, 3b/ kotwicy dociskowej*148 199 FIGI ,„ -£h FIG. 2 ¥4± FIG. 6 FIG.4148 199 FIG.7 FIG.8 Pracownia Poligraficzna UP RP.Naklad 100 cgz.Cena 1500 zl PL