Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania zamkniecia o wygladzie zewnetrznym, przypominajacym wyglad naturalnego korka, zwlaszcza zamkniecia do pojemników na produkty ciekle.Znane jest dotychczas wytwarzanie korków do butelek ze spienionych termoplastycznych materialów przez wtryskiwanie lub wytlaczanie poliuretanu, polistyrenu lub poliolefin, np. z opisu patentowego RFN nr 2 503 230 wedlug którego, jako korzystny material wyjsciowy stosuje sie zabarwiony polietylen wysokocisnieniowy wraz ze srodkiem porotwórczymi ewentualnie z dodat¬ kiem naturalnego korka. W takich przypadkach termoplastyczny material w postaci granulek lub wlókien jak w sposobie wedlug opisu patentowego RFN nr 2 503 230, moze byc spieniany za pomoce róznych srodków porotwórczych do uzyskania porowatej struktury w postaci zestalonej piany. Srodkami porotwórczymi zgodnie z normalna praktyka sa zwykle gazy lub substancje wytwarzajace gazy, które rozpuszcza sie lub tez w inny sposób jednorodnie wprowadza sie do termoplastycznego zywicowatego materialu w postaci niespienionych granulek. Dzialanie ciepla na taka mieszanine powoduje, ze srodek porotwórczy zostaje uwolniony lub tez rozpreza sie wzglednie wystepuja obydwa te mechanizmy, podczas gdy termoplastyczny material osiaga tempe¬ rature spieniania, przy której jest dostatecznie zmiekczony i podatny, aby cisnienie rozszerzajacego sie srodka porotwórczego moglo spienic go do pozadanej struktury pianki.Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4 091 136 znane sa zamkniecia do pojemników z cieczami wykonane przez wytlaczanie mieszaniny poliolefiny i srodka spieniajacego wraz z jonomerem opartym na kopolimerze etylenu i kwasu metakrylowego do postaci preta, który powleka sie pózniej woskiem pszczelim ewentualnie zmieszanym z parafina. Do mieszanki podda¬ wanej wytlaczaniu zgodnie z tym opisem mozna dodawac zóltego i brazowego barwnika, aby uzyskac kolor naturalnego korka.Z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4 042 549 znany jest material, stanowiacy substyt naturalnego korka do wytwarzania zamkniec do butelek, skladajacy sie z 0,1 do 10 cz. polietylenu lub kopolimeru etylenu i octanu winylu i 1 cz. naturalnego korka, który formuje sie przez prasowanie w formie.2 144 788 Z ksiazki A. Smorawinskiego „Technologiawtrysku" WMT, W-wa, 1970 str. 190 znane sa wlasnosci przetwórcze róznych tworzyw i podane sa temperatury formy w czasie wtrysku miedzy innymi dla polietylenu wysokocisnieniowego 160-300°C, polietylen niskocisnieniowego 180- 300°C, polipropylenu 200-300°C, kopolimeru etylenu i octanu winylu 150-235°C.W specjalnym przypadku wytlaczania spienionych materialów termoplastycznych znane jest takze dekorowanie tak wytwarzanych wyrobów tak, aby przypominaly naturalne drewno, przez nadawanie powierzchni struktury równoleglych ziaren. Dekoracje taka osiaga sie przez wytlacza¬ nie materialu przez tlocznik posiadajacy w szczególnosci wiele otworów w celu utworzenia odpo¬ wiadajacej liczby pasm rozprezajacej sie zywicy, zbierania tych pasm w równoleglych zbiorach, a nastepnie laczenie ich w mase o dowolnej pozadanej dlugosci. Stykanie sie powierzchni pasm wytwarza równolegle linie ziaren, które pozostaja wyraznie widoczne w powierzchni wykonczo¬ nych wyrobów i przypominaja strukture naturalnego drewna.W specjalnym przypadku formowania wtryskowego piankowych materialów termoplasty¬ cznych znane jest formowanie wyrobów przez wtryskiwanie do zamknietej matrycy odmierzonej ilosci dajacej sie spieniac termoplastycznej zywicy tak, ze matryca nie jest calkowicie wypelniona niespienionym materialem, ale wypelnia sie w miare rozprezania sie materialu. W miare postepu rozprezania, zmieknieta zywica doprowadzana jest przez srodek porotwórczy w stycznosc ze wzglednie chlodnymi scianami matrycy, gdzie czesc zywicy pozostajace w bezposredniej stycznosci ze scianami zestala sie i tworzy zwarta zewnetrzna warstwe lub skóre odpowiadajaca ksztaltowi matrycy i dzialajaca jako przegroda, tym samym zapobiegajac ucieczce gazowego srodka porot- wórczego z wyrobu i powodujac uwiezienie pecherzyków gazu w wewnetrznym obszarze wyrobu.Tak wiec wyroby formowane w ten sposób charakteryzuja sie porowatym, piankopodobnym wnetrzem i zwarte zewnetrzna powloka albo skóra, posiadajaca zasadniczo te sama wielkosc i ksztalt co matryca i które sa zasadniczo nieprzepuszczalne dla wiekszosci substancji.Wykorzystujac w wyzej opisanym procesie formowania wtryskowego pewne, wysoce elasty¬ czne materialy termoplastyczne jak na przyklad kopolimery polioelefin, takie jak kopolimer etylen-octan winylu, uzyskuje sie piankowe wyroby, które wykazuja wlasciwosci elastyczne scisle przypominajace podobne wyroby wytwarzane z innych elastomerów naturalnych i syntetycznych.Ta elastycznosc i odbojnosc, jak równiez obecnosc zasadniczo biorac nieprzenikalnej warstwy zewnetrznej /skóry/ pozwalaja na to, aby te wyroby uformowane w odpowiedniej wielkosci i ksztalcie, sluzyly jako zamkniecie dla pojemników na produkty ciekle, które po scisnieciu i wlozeniu do otworu pojemnika, a nastepnie rozprezeniu, wypelniaja otwór i tworza ciagle uszczel¬ nienie na swym obwodzie. W zwiazku z tym, wyroby takie moglyby byc teoretycznie uzyteczne jako zamienniki dla podobnych zamkniec wytwarzanych z bardziej znanych materialów, takich jak naturalny korek stosowany do zamykania pojemników z lekarstwami, winem i napojami alkoholowymi.W rzeczywistosci, wysilki zmierzajace do zastapienia zamkniec z naturalnego korka w poje¬ mnikach na produkty ciekle, zwlaszcza zas pojemnika na wina, poprzez wytwarzanie i wykorzy¬ stywanie zamkniec z formowanych wtryskowo spienionych tworzyw termoplastycznych nie zakonczyly sie pelnym sukcesem. Uwaza sie, ze w pierwszym rzedzie wyniklo to z braku akceptacji takich zamkniec przez klientów z przyczyn natury estetycznej, oraz powiazan pomiedzy zwarta zewnetrzna warstwa /skóra/ a porowatym wewnetrznym rdzeniem, w wyniku których, zwarta zewnetrzna warstwa, jakkolwiek konieczna dla stworzenia zamkniecia zasadniczo biorac nieprze- nikliwego dla cieczy, moze byc szkodliwa dla funkcji uszczelniajacych przewidzianych dla tych wyrobów, zwlaszcza wtedy, kiedy podczas uszczelniania zamkniecia, przy uzyciu tych wyrobów, na zwartej zewnetrznej powloce tworza sie kanaly umozliwiajace przecieki plynu.Poniewaz zamkniecia wytwarzane znanymi sposobami musza byc sciskane celem wprowadze¬ nia do pojemników z produktami cieklymi, to zwarta zewnetrzna warstwa tych zamkniec wykazuje tendencje do marszczenia sie i tworzenia podluznych kanalów w zewnetrznej powierzchni tych piankowych wyrobów. Kanaly takie moga tworzyc drogi przecieków dla zawartosci produktu substancji szkodliwych, takich jak powietrze z otoczenia, w przypadku lekarstw i produktów spozywczych. Badania wykazaly, ze kanaly te powodowane sa przede wszystkim przez wystepowa¬ nie dosyc duzych pustych przestrzeni pomiedzy zwartymi powlokami zewnetrznymi a porowatym wewnetrznym rdzeniem wyrobów piankowych, których obecnosc wynika z nieuwzglednianych144788 3 uprzednio zjawisk zachodzacych w trakcie formowania tych wyrobów. Poniewaz zwarta zewnet¬ rzna powloka posiada duza odpornosc na sciskanie, znacznie wieksza niz porowaty wewnetrzny rdzen, to wykazuje ono tendencje do uginania sie wglab dowolnej pustej przestrzeni, z utworzeniem na zewnetrznej powierzchni zamkniecia kanalu, który moze spowodowac przerwe w skadinad ciaglym uszczelnieniu na obwodzie zamkniecia.Oprócz wyzej wymienionych problemów zamkniecia formowane znanymi sposobami nie byly jednolite i stabilne pod wzgledem konstrukcji, barwy i dzialania. Takwiec zamkniecia wytwarzane dotychczas nie znalazly szerszego zastosowania jako zamiennik dla podobnych zamkniec, takich jak naturalny korek stosowanych w pojemnikach na lekarstwa, wina i napoje alkoholowe.W opisie patentowym St. Zjedn. Ameryki nr 4 363 849 ujawniono nowy, ulepszony sposób wytwarzania i wytwarzane tak zamkniecie wykonane z termoplastycznego zywicowatego mate¬ rialu, posiadajace wyglad naturalnego korka, które zasadniczo wyeliminowaly omówione powyzej problemy wystepujace w odniesieniu do dotychczas wytwarzanych wyrobów. W sposobie ujaw¬ nionym w tym opisie termoplastyczna zywice wtryskuje sie do jednej lub wiecej matryc przez pojedynczy otwór w kazdej matrycy, który formuje material w pojedyncze i ciagle wydluzone pasmo kazdej matrycy. W miare narastania dlugosci pasma wprowadzanego do kazdej matrycy, ograniczane jest ono przez sciany matrycy, które wymuszaja polaczenie sie w sposób przypadkowy pojedynczego i ciaglego pasma, kiedy napotyka ono na opór w matrycy i tworzy punkty styku w róznych punktach, wzdluz swej dlugosci. Rozprezanie sie srodka porotwórczego powoduje z kolei, ze ulozone w sposób przypadkowy petle pasma rozprezaja sie i lacza ze soba, pozostawiajac linie ziaren w powierzchni formowanego wyrobu, podobne do wystepujacych na powierzchni wytlacza¬ nych wyrobów, wytwarzanych znanymi juz sposobami, ale które w odróznieniu od nich nie sa proste ani tez równolegle, ale przebiegaja w róznych kierunkach, czasami przecinajac sie i które utworzone sa z pojedynczego i ciaglego, wydluzonego pasma zywicy. Wyroby te zatem zawieraja przypadkowo zorientowane linie zarysu ziaren na calej powierzchni zewnetrznej, wlaczne z kon¬ cami, co stanowi ulepszenie w stosunku do wyrobów wytlaczanych, które normalnie nie zawieraja przypadkowo zorientowanych linii zarysu ziaren na koncach wyrobów.Teprzypadkowo zorientowane linie zarysu ziaren, wystepuja na powierzchni wyrobu,posia¬ dajacego ten sam ogólny ksztalt i wielkosc, jak wykonana z naturalnego korka czesc zamkniecia pojemnika na produkt ciekly powoduje, ze wyrób ten pod wzgledem wygladu przypomina natu¬ ralny korek. Efekt ten osiaga sie przez zapobiezenie naglemu rozprezaniu termoplastycznego materialu w trakcie wtryskiwania go do matrycy. Takwiec przez opóznienie rozprezania sie tego termoplastycznego materialu na tyle, aby umozliwic zakonczenie wtryskiwania termoplastycznego materialu do formy, zachowana zostaje integralnosc konfiguracji pasma , co z kolei znajduje odbicie w uformowaniu linii zarysu ziaren na powierzchni tak wytworzonego zamkniecia. Opó¬ znienie rozprezania sie termoplastycznego materialu osiaga sie przez chwilowe wytworzenie cisnie¬ nia w matrycy, co osiaga sie przez szybkie wtryskiwanie pod wysokim cisnieniem dajacego sie spienic termoplastycznego zywicowatego materialu do tej matrycy i stopniowe usuwanie czesci powietrza wypartego przez wtryskiwany termoplastyczny zywicowaty material przez kontrolo¬ wane minimalne odpowietrzanie tej matrycy i rozprezanie uformowanego w zwoje zywicowatego materialu w kontrolowany sposób, poprzez kontynuowanie tego minimalnego odpowietrzania az do wypelnienia matrycy.Odpornosc na marszczenie sie podczas nastepnego sciskania wyrobu ulepszona zostala w zadowalajacym stopniu poprzez wlaczenie do sposobu formowania specjalnej techniki i szeregu korzystnych rozwiazan konstrukcyjnych urzadzen do formowania, które razem przyczynily sie do wyeliminowania tendencji spienianego materialu do tworzenia duzych pustych przestrzeni pomie¬ dzy zwarta zewnetrzna warstwa zewnetrzna-skóra, a spienionym wnetrzem wyrobu. Osiaga sie to przez zapewnienie, ze calosc zywicowatego materialu, jaki ma byc wykorzystany w kazdym wyrobie wchodzi do matrycy i ze kazdy wlot do matrycy zostaje w wymuszony sposób zamkniety przed rozprezaniem sie zywicy, powodujac utworzenie zestalonej zewnetrznej warstwy w sasiedzt¬ wie sciany matrycy.W dotychczasowych technikach formowania stwierdzono, ze dalsze wprowadzanie materialu juz po utworzeniu sie dosyc sztywnej i zwartej zewnetrznej warstwy /skóry/ powoduje utworzenie4 144 788 sie poddajacej sie scinaniu warstwy graficznej w formowanym materiale, a w ostatecznym wyniku powoduje, ze nadal miekki wewnetrzny rdzen wyrobu przesuwa sie wzgledem zwartej zewnetrznej warstwy /skóry/ powodujac zerwanie materialowej wiezi miedzy zwarta warstwa zewnetrzna a wewnetrznym rdzeniem. Z kolei, cisnienie gazu odsuwa porowaty wewnetrzny rdzen wyrobu od zwartej zewnetrznej warstwy /skóry/, tworzac w wyniku tego duze pusteprzestrzenie bezposrednio pod sztywna i zwarta warstwa zewnetrzna. Brak scislego powiazania pomiedzy zwarta zewnetrzna warstwa /skóra/ a porowatym wewnetrznym rdzeniem powoduje, ze podczas sciskania uformo¬ wanego wyrobu dochodzi do przesuniecia sie wzgledem siebie tych dwu zasadniczych czesci uformowanego zamkniecia /to znaczy zwartej zewnetrznej warstwy /skóry/i porowatego wew¬ netrznego rdzenia/, co doprowadza do powstania zmarszczek i utworzenia dróg przecieku na zewnetrznej powierzchni zamkniecia.Przesuniecie w czasie operacji wtryskiwania i spieniania uzyskuje sie w wyniku wprowadzenia szeregu korzystnych rozwiazan ulepszonej techniki formowania i urzadzen, które obejmuja: 1.Zwiekszenie do maksimum dopuszczalnego cisnienia i szybkosci wtrysku wraz ze zwiaza¬ nym sprowadzeniem do minimum w kazdej z matryc ze zbioru matryc danych, które powoduja podczas wtryskiwania chwilowe podniesienie cisnienia w kazdej matrycy w wyniku szybkiego wprowadzenia dajacej sie spieniac zywicy i powolnej ucieczki wypartego gazu, które ogranicza rozprezanie sie termoplastycznej zywicy prowadzace do utworzenia sie zestalonej czesci zewnet¬ rznej, dopóki nie zakonczy sie wtryskiwania materialu do kazdej matrycy. 2. Opracowanie techniki formowania bez kannalu doprowadzajacego, poprzez wprowadzenie do pojedynczego malego otworu kazdej matrycy,przez który musi przeplywac caly material aby wejsc do kazdej matrycy, urzadzenia, zamykajacego w sposób wymuszony przeplyw materialu do albo z kazdej matrycy tak, ze nie istnieje zaden ciagly kanal przeplywu zywicy pomiedzy kazdym zam¬ knieciem stykowym w jego matrycy a ogrzewanym kanalem doprowadzajacym, po zakonczeniu operacji wtryskiwania, cyklu formowania w tej konkretnej matrycy. 3.Wykorzystanie kazdego zamkniecia stykowego w jego matrycy jako urzadzenia sluzacego do zapoczatkowywania i konczenia wtryskiwania materialu do kazdej matrycy tak, ze mozna w wymuszony sposób regulowac okres przesylania materialu do lub z kazdej matrycy przez jej otwór wtryskowy.Takwiec sposób wykonywania zamkniecia wykonanego z termoplastycznego zywicowatego materialu i posiadajacego wyglad podobny do naturalnego korka, ujawniony w opisie patentowym St. Zjedn. Ameryki nr 4 363 849 /zgloszenie nr 202 156/ charakteryzuje sie tym, ze stosuje sie matryce posiadajaca ksztalt pozadanego zamkniecia i okreslone wymiary wewnetrzne, szybko wtryskuje sie pod wysokim cisnieniem spieniany termoplastyczny zywicowaty material w ilosci mniejszej od wymaganej do wypelnienia matrycy i w postaci ciaglego pasma do tej matrycy, przy czym to pasmo zbiera sie w matrycy w postaci statystycznie sklebionych zwojów, a cisnienie wytworzone w matrycy w wyniku wtrysku powoduje chwilowe podniesienie cisnienia w tej matrycy, w wyniku czego opóznia sie rozprezanie termoplastycznego zywicowatego materialu w stopniu wystarczajacym dla umozliwienia zakonczenia wtrysku tego termoplastycznego zywicowa¬ tego materialu, przy jednoczesnym zachowaniu ciaglosci konfiguracji pasma, przy czym jedno¬ czesnie z tym chwilowym podniesieniem cisnienia w matrycy, stopniowo usuwa sie czescpowietrza wypartego przez wtryskiwany termoplastyczny zywicowaty material poprzez kontrolowane mini¬ malne odpowietrzanie tej matrycy, w wyniku czego uformowany w zwoje zywicowaty material rozpreza sie w kontrolowanysposób poprzez kontynuowanie tego minimalnego odpowietrzania az do wypelnienia matrycy, przy czym sciany matrycy utrzymuje sie w temperaturze na tyle niskiej, ze powoduje zestalanie sie zywicowatego materialu w sztywna, zewnetrzna skóre po zetknieciu sie z tymi scianami, przez co laczenie sie tych zwojów podczas rozprezania sie wytwarza statystycznie zorientowane linie ziaren w powierzchni tego zamkniecia, które przypominaja wyglad naturalnego korka.Korzystnie, otwór wlotowy dokladnie zamyka sie natychmiast po wtrysnieciu termoplasty¬ cznego zywicowatego materialu do matrycy, celem zatrzymania dalszego przeplywu zywicowatego materialu, przy czym matryca, jak równiez otwór wlotowy pozostaja szczelnie zamkniete az do nastepujacego po tym spienienia i zestalenia sie zywicowatego materialu z uformowaniem w ten sposób zamkniecia. Tak uformowane zamkniecie posiada nieprzenikliwa dla cieczy zewnetrzna144 788 5 warstwe /skóre/ i spieniony wewnetrzny rdzen, bez dajacych sie zauwazyc pustych przestrzeni lub odstepów pomiedzy ta zewnetrzna warstwa /skóra/ a spienionym wewnetrznym rdzeniem, w które zewnetrzna warstwa /skóra/ moglaby sie zapadac po scisnieciu.W opisie patentowym St. Zjedn. Ameryki nr 4 363 849 /zgloszenie nr 202 156/ ujawniono, ze do nadawania wyrobom wygladu podobnego do korka wykorzystywano mieszaniny pigmentów /barwników/. Takwiec na przyklad w jednym rozwiazaniu sposobu wedlug wynalazku co najmnej 5% wykorzystywanego pigmentu okreslono jako mieszanke zatwierdzonych do stosowania w srodkach spozywczych, lekarstwach i kosmetykach platkowych proszków tlenku glinu o wymia¬ rach czastek od 40 do 60 mikronów. W innym rozwiazaniu mieszanina pigmentów stanowila ogólem w przyblizeniu 0,5% wagowych zestawu surowców, stosowanego w procesie. Stwierdzono jednakze, ze barwniki takie nie sa uniwersalne zaakceptowane przez agencje rzadowe, a ponadto stanowia dosc kosztowna czesc koncowego produktu.Stosownie do tego przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania zamkniecia posiadaja¬ cego wyglad zewnetrzny przypominajacy wyglad naturalnego korkadzieki zastosowaniu nowego i ulepszonego barwnika do syntetycznego zamkniecia typu korka, który nadaje temu zamknieciu barwe bardzo przypominajaca barwe zamkniec z naturalnego korka, który szczególnie nadaje sie do opisanego ponizej sposobu wtryskowego formowania zamkniec a takze jest uniwersalnie akceptowany i wzglednie tani w porównaniu z innymi barwnikami normalnie stosowanymi z tworzywami sztucznymi.Przedmiotem wynalazkujest wiec sposób wtryskowego formowania celem wytwarzania zam¬ kniecia wykonanego z termoplastycznego zywicowatego materialu zawierajacego nowy i ulepszony barwnik, który nadaje zamknieciu wyglad podobny do naturalnego korka.Zgodnie z wynalazkiem, wyroby z tworzyw sztucznych posiadajace wyglad naturalnego korka, w szczególnosci syntetyczne zamkniecia typu korka posiadajace wyglad zewnetrzny przy¬ pominajacy wyglad naturalnego korka, mozna otrzymywac przez wprowadzenie do termoplasty¬ cznego materialu stosowanego do wytwarzania syntetycznego zamkniecia typu korka, dzialajacej skutecznie ilosci karmelu jako barwnika tego materialu. Zastosowanie zarówno cieklego jak i sproszkowanego karmelu w syntetycznym zamknieciu typu korkaumozliwia nadanie barwy, która bardzo przypomina barwe zamkniec z naturalnego korka. Poniewaz karmel jest stosowanyjuzjako barwnik w róznych napojach alkoholowych i poniewaz uwazany jest za powszechnie stosowany dodatek do zywnosci, to obecnosc jego jako barwnika w syntetycznym korku w sposób uniwer¬ salny przyjmowana byc moze przez agencje rzadowe, jako ze jest to produkt rzeczywiscie miedzy¬ narodowy. Ponadto, w porównaniu do innych barwników zatwierdzonych do stosowania w srodkach spozywczych i lekarstwach, a normalnie stosowanych w tworzywach sztucznych, karmel jest wzglednie tani; jego koszt odpowiada w przyblizeniu 4% kosztu aktualnie znanych i stosowa¬ nych barwników zatwierdzonych do stosowania w srodkach spozywczych, lekarstwach i kosmetykach.Przedmiot wynalazku i wynikajace stad korzysci stana sie bardziej oczywiste przez odniesienie do zalaczonych rysunków, w których podobnie symbole zastosowano dla oznaczenia podobnych czesci. Fig. 1 przedstawia przekrój typowej formy, która mozna byloby zastosowac próbujac wytwarzac zamkniecia do pojemników na produkty ciekle, przypominajace naturalny korek. Fig. 2 przedstawia przekrój formy do wytwarzania przypominajacych korek naturalny zamkniec do pojemników na produkty ciekle, przy czym uformowane w nich zamkniecia nie posiadaja niepoza¬ danych kanalów na ich zewnetrznej powierzchni i nie wystepuje w nich uchwytne marszczenie sie powierzchni. Fig. 3 przedstawia rzut perspektywiczny jednego rozwiazania zamkniecia do poje¬ mnika na produkt ciekly, fig. 4 przedstawia rzut perspektywiczny innego rozwiazania zamkniecia do pojemnika na produkt ciekly, fig. 5 przedstawia rzut perspektywiczny jeszcze innego rozwiaza¬ nia zamkniecia do pojemnika na produkt ciekly, wreszcie fig. 6 przedstawia rzut perspektywiczny zamkniecia do pojemnika na produkt ciekly, który posiada wyglad przypominajacy korek tylko w czesci tego zamkniecia.Figura 7 przedstawia przekrój zamkniecia do pojemnika na produkt ciekly wykonanego w formie przedstawionej na fig. 1, natomiast fig. 8 przedstawia przekrój ulepszonego zamkniecia do pojemnika na produkt ciekly, wykonanego w formie przedstawionej na fig. 2. Wreszcie fig 9. przedstawia w powiekszeniu, czesc fig. 2, na którym pokazano korek zamykajacy SP w polozeniu cofnietym i pojedyncze pasmo niespienionego jeszcze zywicowatego materialu, wprowadzane do matrycy formy.b 144 788 Dla otrzymania zamkniec typu syntetycznego korka, które z powodzeniem mozna wykorzy¬ stac jako zamiennik wykonanej z naturalnego korka czesci zamkniec na pojemniki na lekarstwa i srodki spozywcze, takie jak wina i napoje alkoholowe, pozadane okazalo sie kontrolowanie wielkosci, ksztaltu, gladkosci powierzchni, elastycznosci, rozkladu gestosci i wygladu estetycznego takich wyrobów. Stwierdzono, ze szczególnie wazne dla uzyskania pozadanych wyników w tych dziedzinach czynniki, obejmuja na przyklad zastosowanie konkretnychrozdzajów zywic termopla¬ stycznych oraz ich mieszanek, srodków porotwórczych, temperatur przeróbki, cisnien i szybkosci wtrysku, konstrukcji form, temperatur form i tak dalej.W sposobie wedlug wynalazku stosuje sie kompozycje zawierajaca termoplastyczny zywico- waty materialjakojej skladnik glówny, karmelowy barwnik wystepujacy w ilosci wystarczajacej do nadania termoplastycznemu zywicowatemu materialowi koloru naturalnego korka, oraz srodek porotwórczy, przy czym termoplastyczny zywicowaty material wykazuje zdolnosc jednorodnego mieszania sie z karmelowym barwnikiem i posiada temperature przerobu nie na tyle wysoka, aby spowodowac degradacje karmelowego barwnika podczas operacji formowania.Podstawowe termoplastyczne zywicowate materialy lub ich mieszaniny, które mozna wyko¬ rzystac w sposobie wedlug wynalazku do wytwarzania wyrobów, które sa prasowane lub tez formowane w inny sposób, obejmuja te zywice termoplastyczne, które posiadaja dobra elasty¬ cznosc i odbojnosc i które wykazuja zdolnosc jednorodnego mieszania sie z karmelowym barwni¬ kiem w takim stopniu, aby uzyskiwac barwe podobna do korka, a którejednoczesnie nie posiadaja temperatury przerobu na tyle wysokiej aby spowodowac gwaltowna degradacje karmelowego barwnika. Korzystnie pozadane sa zywicowate materialy o temperaturze przerobu ponizej 205°C.W zaleznosci od procesu, moze to obejmowac wyroby wytwarzane z takich polimerów jak polimery winylowe, na przyklad z poliolefin takich jak polietylen, polipropylen i podobne, polistyren, politetrafluoroetylen, polichlorek winylu, polichlorek winylidenu, poliakrylan metylu, polimetak¬ rylan metylu, polioctan winylu i podobne; kopolimerów takich jak etylen-octan winylu, chlorek winylu-octan winylu, chlorek winylu-octan winylu-bezwodnik maleinowy , chlorek winylidenu-chlorek winylu, chlorek winylidenu-akryloni- tryl; syntetycznych elastomerów takich jak kopolimery styren-butadien, kopolimery akrylonitryl- butadien, terpolimery akrylonitryl-butadien-styren, kopolimery izopren-izobutylen, polichlorop- ren, kopolimery chloropren-izopren i podobne; polimerów kondensacyjnych, na przyklad takich jak zywica melaminowo-formaldehydowa, malaminowo-butanolowo-formaldehydowa, fenolowo- formaldehydowa, p-podstawiona fenolowo-formaldehydowa, mocznikowo-formaldehydowa; poliestrów na przyklad tereftalanów glikolu etylenowego ; zywic alkilowych; poliacetali, na przy¬ klad dwuetyloacetalu poliakroleiny; polimerów celulozowych, to znaczy polimerów glukozy o wysokim ciezarze czasteczkowym, takich jak nitroceluloza; poliuretanów; poliweglanów, na przy¬ klad poliweglanu etylo-N-fenylu i podobnych.Korzystne zywicowate materialy, które mozna wykorzystywac do wytwarzania syntetycznych zamkniec typu korka obejmuja poliolefiny lub ich kopolimery albo mieszaniny, które sa nietoksy¬ czne i które posiadaja dobra elastycznosc i odbojnosc, takie na przykladjak polietylen, polipropy¬ len, kopolimer etylen-octan winylu i podobne. Dla uzyskania kombinacji wlasciwosci pozadanych w wykonczonych wyrobach szczególnie korzystna jest kompozycja zawierajaca kopolimer etylen- octan winylu charakteryzujacy sie wskaznikiem szybkosci plyniecia okolo 2 do 8 i zawartoscia octanu winylu w kopolimerze okolo 9 do 25% wagowych.Wlasciwosci gotowych zamkniec mozna jeszcze poprawic stosujac dodatek do podstawowej zywicy malych ilosci srodka modyfikujcego twardosc, takiego jak polietylen lub usieciowane jonowe kopolimery etylen-kwas metakrylowy. Wprowadzenie takich modyfikujacych twardosc dodatków, takich jak polietylen lub usieciowane jonowe kopolimery etylen-kwas metakrylowy, prowadzi do zmiany twardosci i wytrzymalosci gotowego wyrobu i mozna je dodawac do przezna¬ czonej do formowania wtryskowego kompozycji w ilosci do okolo 20% wagowych, korzystnie 5 do 19% wagowych w odniesieniu do calkowitej masy kompozycji.Ogólna ilosc zywicowatego materialu, to znaczy podstawowych zywicowatych materialów wlacznie z dodatkiem modyfikujacym twardosc, jesli taki wystepuje, stanowi do okolo 99,5% wagowych przeznaczonej do formowania wtryskowego kompozycji, korzystnie okolo 99 do 99,5% wagowych kompozycji.144 788 7 Karmelowe barwniki, które mozna wykorzystywac w wypraskach w szczególnosci w syntety¬ cznych zamknieciach typu korka obejmuja te barwniki tak w postaci cieklej lub sproszkowanej, które dodaje sie do zywicowatego materialu w ilosci wystarczajacej do nadania tym syntetycznym zamknieciom barwy bardzo scisle przypominajacej barwe zamkniec z naturalnego korka. To,czy stosuje sie ciekly karmel czy tez sproszkowany karmel, zalezy przede wszystkim od konkretnie stosowanego sposobu formowania. W przypadku stosowania sposobu formowania wtryskowego wedlug wynalazku, nie jest pozadane stosowanie karmelu w postaci cieklej, o wysokiej zawartosci do okolo 72% wagowych wody, ze wzgledu na jego kleista konsystencje, która powoduje jego przyleganie do wewnetrznych elementów urzadzen do formowania wtryskowego, gdzie wykazuje tendencje do krystalizowania i spalania sie.- Tymczasem sproszkowany karmel posiada duzo nizsza zawartosc wody rzedu okolo 28% wagowych i tym samym jest szczególnie efektywny w sposobie formowania wtryskowego wedlug wynalazku. Oczywiscie w przypadku stosowania spo¬ sobów formowania, gdzie dopuszczalnajest kleista konsystencja, mozliwejest zarazem stosowanie cieklego karmelu.Sproszkowany karmelowy barwnik, który mozna wykorzystywac w sposobie wedlug wyna¬ lazku jest to barwnik typu zatwierdzonego do stosowania w srodkach spozywczych, lekarstwach i kosmetykach, patrz Title 21, § 73.85 U.S. Code of Fedetal Regulations. Zastosowanie tego konkretnego barwnika jest bardzo skuteczne pod wzgledem otrzymywania takiej barwy syntety¬ cznych zamkniec która bardzo scisle odtwarza barwe zamkniec z naturalnego korka. Poniewaz jednoczesnie ten karmelowy barwnik jest juz stosowany w róznych napojach alkoholowych i poniewaz uwazany jest za powszechnie stosowany dodatek do zywnosci, to juz w sposób uniwer¬ salny akceptowany jest przez agencje rzadowe zarówno w skali panstw, jak i na skale miedzynarodowa.Dokladniej, konkretnymi typami karmelu, które mozna wykorzystywac w sposobie wedlug wynalazku sa dostepne w handlu sproszkowane karmele odpowiadajace wymaganiom, jakie ustanowil International Caramel Institute. Te karmelowe barwniki zostaly podzielone na cztery klasy, jak nastepuje. Klasa I Barwnik karmelowy /zwykly/. Klasa II Barwnik karmelowy /siarczan kaustyczny/, Klasa III Barwnik karmelowy /proces amoniakalny/, Klasa IV Barwnik karmelowy /proces z siarczynem amonu/.Wszystkie barwniki karmelowe mozna identyfikowac pod wzgledem klasy w oparciu o ich calkowita zawartosc azotu lub calkowita zawartosc siarki. Karmel wykorzystywany w korzystnym rozwiazaniu kompozycji jest to sproszkowany karmel Klasy I /barwnik karmelowy zwykly/, charakteryzujacy sie spektrograficznym zatezeniem barwy w przyblizeniu 31 x 10 /CP-1/ i calkowita zawartoscia azotu ponizej 0,1% wagowego i calkowita zawartoscia siarki ponizej 0,1% wagowego. Barwnik karmelowy /zwykly/, znany takze jako karmel spirytusowy, jest to klasa barwnika karmelowego wytwarzanego w drodze kontrolowanej obróbki cieplnej weglowodanów przy uzyciu zasady lub kwasu. Weglowodanami sluzacymi jako surowce sa dostepne na skale przemyslowa spozywcze weglowodany sluzace jako srodki slodzace, bedace monomerami czyli glukoza i fruktoza, i/lub ich polimery.Obejmuja one syropy glukozy, syropy sacharozy i/lub cukru inwertowanego i dekstroze. Jako reagenty mozna stosowac weglany i wodorotlenki sodu i potasu, albo kwas solny, octowy, cytrynowy i siarkowy. Nie mozna stosowac amoniaku i siarczynów.Oznaczenie tozsamosci barwnika karmelowego /zwyklego/, które odróznia go od pozosta¬ lych wymienionych powyzej klas opiera sie na calkowitej zawartosci azotu i calkowitej zawartosci siarki w karmelu, to znaczy ze calkowita zawartosc azotu wynosi ponizej 0,1% wagowego i calkowita zawartosc siarki wynosi ponizej 0,1% wagowego. Warunki techniczne na barwnik karmelowy /zwykly/ Klasy I sa nastepujace: Typybarwnika karmelowego zwyklego Produkt CP-1 CP-2 Natezenie barwy x103 5-35 40-80 Zawartosc substancji stalych, zakres% 55-75 55-75 4-metyloimidazol, max.mg/kg 25 25 Proces Maksymalna temperatura dozwolona podczas procesu,°C 190 190 Czas ogrzewania powyzej 100°C, maksimumgodzin 8 8 Calkowita zawartosc azotu,ponizej 0,1% 0,1%8 144 788 Calkowita zawartosc siarki,ponizej 0,1% 0,1% Azot amoniakalny,max 0,01% 0,01% Dwutlenek siarki,max 0,005% 0,005% Uwaga 1-Maksymalna temperaturajest to maksymalna temperatura osiagnieta podczas procesu Uwaga 3-Czas ogrzewania powyzej 100°C w godzinach, jest to calkowity czas ogrzewania w temperaturze powyzej 100°C, wlacznie z czasem przetrzymywania.Szczególnie korzystny jest barwnik karmelowy CP-1 Klasy I, poniewaz okazalo sie, ze nadaje on gotowym wyrobom bardzo realistyczny, jasny, zólto-brazowy kolor, który scisle przypomina barwe naturalnego korka.Karmelowy barwnik dodaje sie w kompozycji do syntetycznego zywicowatego materialu w ilosci wystarczajacej do nadania wytwarzanym zamknieciom z tworzywa sztucznego barwy, która bardzo przypomina barwe naturalnego korka. Takwiec dla uzyskania pozadanej barwy natural¬ nego korka kompozycja zawiera do okolo 1% wagowego sproszkowanego karmelu w odniesieniu do calkowitej masy kompozycji do formowania wtryskowego, korzystnie okolo 0,25 do 1% wagowego, najkorzystniej okolo 0,25% wagowego. Jak wiadomo, natezenie barwy naturalnego korka zmienia sie w znacznym zakresie i odpowiednio do pozadanego koncowego koloru mozna tez w szerokim zakresie zmieniac ilosc barwnika. Takwiec w toku doswiadczen, podczas których ilosci barwnika zmienia w zakresie od 1/4 do 4 razy, korzystniej ilosci 0,25% wagowego, nie wystepowaly zadne istotne zmiany ani w preparatach ani w samych wyrobach, oprócz oczekiwa¬ nych zmian natezenia barwy gotowych wyrobów. Jesli zamiast sproszkowanego barwnika stosuje sie ciekly barwnik karmelowy, to wyzej podane ilosci beda ulegaly pewnym zmianom w zaleznosci od ilosci wody zawartej w cieklym barwniku.W celu spienienia zywicy do pozadanej gestosci do podstawowej zywicy lub mieszaniny zywic dodaje sie odpowiedni srodek porotwórczy. Korzystnym srodkiem porotwórczym jest azodikar- bonamid /ABFA/, ze wzgledu na jego temperature rozkladu, która miesci sie w normalnym zakresie temperatur procesu formowania zywicy, bedacej kopolimerem etylenoctan winylu i ze wzgledu na wzglednie wysoka szybkosc wydzielania gazu. Oczywiscie, mozna takze stosowac inne srodki porotwórcze, bez odchodzenia od istoty i zakresu wynalazku.Ilosc srodka porotwórczego, jaka nalezy dodac, zalezy od rozkladu gestosci pozadanego w gotowym wyrobie i temperatury przetwarzania surowca. Stwierdzono na przyklad, ze w wyniku zmniejszenia ilosci srodka porotwórczego i/lub obnizenia temperatury formowania, wytwarza sie wyroby, które charakteryzuja sie mniej zwarta zewnetrzna warstwa /Skóra/ i mniej porowatym wewnetrznym rdzeniem, dzieki czemu rozklad gestosci w wyrobie jest bardziej wyrównany, co oczywiscie jest bardziej pozadane z punktu widzenia zapobiegania tworzenia sie dróg przecieków na zewnetrznej powierzchni formowanych wyrobów. Kompozycja korzystnie zawiera do okolo 1% wagowego srodka porotwórczego, przy czym szczególnie korzystnie zawiera od 0,25 do0,75% wagowego srodka porotwórczego.Ewentualnie, do kompozycji moznajeszcze wprowadzic szereg innych materialów, takich jak srodki smarujace powierzchnie, chemiczne aktywatory srodka porotwórczego i stabilizatory pop¬ rawiajace odpornosc na dzialanie promieniowania nadfioletowego, które moga dalej w pewnym stopniu przyczynic sie do poprawy produktywnosci i/lub wlasciwosci wyrobu. W zwiazku z tym, szczególnie korzystne jest stosowanie sproszkowanego karmelu, poniewaz mozna go wstepnie zmieszac z innymi sproszkowanymi materialami, takimijak srodki porotwórcze, srodki smarujace powierzchnie, aktywatory, stabilizatory i podobne, zapewniajac jednorodne zdyspergowanie calosci.Przy wytwarzaniu syntetycznych zamkniec typu korka przed formowaniem miesza sie dokladnie odpowiednie ilosci kazdego z materialów. Typowakorzystna kompozycja ma nastepu¬ jacy sklad: Kopolimer etylen-octan winylu o zawartosci 9-25% wagowych octanu winylu i wskazniku szybkosci plyniecia2,0-8,0 80,25% Homopolimerpolietylenu 19,00%144788 9 Azodikarbonamid/ABFA/ 0,50% Sproszkowany barwnik karmelowy 0,25% Przy uzyciu tej kompozycji wykonano zamkniecia 12 jak przedstawione na fig. 3 i 4 o srednicy 24 mm i dlugosci 44,5 mm typu stosowanego zazwyczaj w standardowych butelkach do wina o pojemnosci 750 ml, stosujac temperatury przeróbki w zakresie 188-205°C i cisnienie wtryskiwania okolo 137,8 MPa. Ten konkretny wymiar zamkniecia i uzyskany rozklad gestosci wykazaly doskonale charakterystyki pod wzgledem odpornosci mechanicznej, podobne do zamkniec z naturalnego korka lub innych syntetycznych zamkniec typu korka o odmiennym rozkladzie gestosci. Wykorzystujac te kompozycje wykonano równiez innego rodzaju zamkniecia i uzyskano porównywalne wyniki. Obejmuje to zamkniecie 12 zaopatrzone w powiekszona koncówke 12A do chwytania, jak pokazana na fig. 5, jak równiez trzon 12S dwuczesciowego zamkniecia jak przed¬ stawione na fig. 6, który jest przymocowany lub przyklejony do lba 13 z metalu, tworzywa sztucznego lub drewna przy pomocy kleju.Dla sprowadzenia do minimum czasu chlodzenia wypraski, optymalna temperatura formy powinna wynosic okolo 21,2-32,2°C. Po uformowaniu zamkniecia dla ochlodzenia wypychane sa z kazdej matrycy do wody lub ochlodzonego otoczenia.Przedmiotem wynalazku jest wiec sposób wytwarzania zamkniecia wykonanego z termopla¬ stycznego zywicowatego materialu i posiadajacego wyglad podobny do naturalnego korka, cha¬ rakteryzujacy sie tym, ze stosuje sie matryce posiadajaca ksztalt tego zamkniecia i okreslone wymiary wewnetrzne, miesza sie przeznaczony do formowania wtryskowego termoplastyczny zywicowaty material z karmelowym barwnikiem w celu nadania temu zywicowatemu materialowi wygladu podobnego do korka, szybko wtryskuje sie pod wysokim cisnieniem spieniany termopla¬ styczny zywicowaty material w ilosci mniejszej od wymaganej do wypelnienia matrycy i w postaci ciaglego pasma do tej matrycy, przy czym to pasmo zbiera sie w matrycy w postaci statystycznie sklebionych zwojów, a cisnienie wytworzone w matrycy w wyniku wtrysku powoduje chwilowe podniesienie cisnienia w tej matrycy, w wyniku czego opóznia sie rozprezanie termoplastycznego zywicowatego materialu w stopniu wystarczajacym dla umozliwienia zakonczenia wtrysku tego termoplastycznego zywicowatego materialu, przyjednoczesnym zachowaniu ciaglosci konfiguracji pasma, przy czym jednoczesnie z tym chwilowym podniesieniem cisnienia matrycy, stopniowo usuwa sie czesc powietrza wypartego przez wtryskiwany termoplastyczny zywicowaty material poprzez kontrolowane minimalne odpowietrzanie tej matrycy, w wyniku czego uformowany w zwoje zywicowaty material rozpreza sie w kontrolowany sposób poprzez kontynuowanie tego minimalnego odpowietrzania az do wypelnienia matrycy, przy czym sciany matrycy utrzymuje sie w temperaturze na tyle niskiej, ze powoduje zestalenia sie zywicowatego materialu w sztywna zewnetrzna skóre po zetknieciu sie z tymi scianami, przez co laczenie sie tych zwojów podczas rozprezania sie wytwarza statystycznie zorientowane linie ziaren w powierzchni tego zamkniecia, które przypominaja wyglad naturalnego korka.Dla zrealizowania sposobu wedlug wynalazku i wytwarzania wyrobów, które moglyby sluzyc z powodzeniem jako zamkniecia i które posiadalyby dekoracyjna powierzchnie przypominajaca naturalny korek, niezbedne jest skoncentrowanie specjalnej formy, która zapewnia, ze stopiony zywicowaty material jest wtryskiwany do kazdej matrycy w postaci pojedynczego, dlugiego ciag¬ lego pasma. Uzyskuje sie to przez wyposazenie kazdej formy w wiele matryc z pojedynczym otworem wtryskowym o wyjatkowo malych wymiarach, przez który musi przejsc cala zywica wchodzaca do matrycy. Okazalo sie ze dekoracje powierzchni mozna zmieniac przez zmiane wielkosci otworu. Tym nie mniej z punktu widzenia estetyki najkorzystniejsze sa wyroby wytwa¬ rzane przy uzyciu srednicy otworu wtryskowego w zakresie pomiedzy 0,76 a 1,4 mm. Cisnienie wywierane na stopiony zywicowaty material przez wtryskarke powoduje wtryskiwanie stopionego zywicowatego materialu do kazdej matrycy przez jej otwór wtryskowy pod cisnieniem wtryskiwa¬ nia okolo 96480 kPa do 137,8 MPa, wprowadzajac w ten sposób pojedyncze pasmo zmiekczonej zywicy do matrycy z szybkoscia wtrysku wystarczajaca do wtryskiwania okolo 5 g/s surowca do matrycy.Sciany kazdej matrycy z kolei stawiaja opór pasmu i zmuszaja do gromadzenia sie pasma w statystycznie zorientowana grupe zwojów, które rozprezaja sie az do wypelnienia matrycy.Laczenie sie petli podczas rozprezania sie wytwarza przypadkowo zorientowane linie zarysu ziaren, które pozostaja wyraznie widoczne w powierzchni wyrobu po zestaleniu sie. Obecnosc tych przy-10 144 788 padkowo zorientowanych linii ziaren daje wyrób, który scisle przypomina naturalny korek.Barwnik karmelowy mozna wprowadzic do termoplastycznego materialu w dowolnym czasie przed jego wprowadzeniem do matrycy.Jeden typ formy, który mozna wykorzystywac przedstawiono na fig. 1. Poniewaz zdolnosc uformowanego wyrobu zalezy od gladkosci powierzchni, która stykajac sie z pojemnikiem zamyka go szczelnie, to pozadane jest aby ta powierzchnia nie zawierala linii podzialu ani skaz po ukladzie wtryskowym. W zwiazku z tym forma powinna byc zaprojektowana w taki sposób, aby linia podzialu przebiegala wzdluz krawedzi powierzchni styku, zas uklad wtryskowy umieszczony byl na powierzchni, która nie styka sie z pojemnikiem, kiedy zamkniecie to jest stosowane do zamkniecia pojemnika, a mianowicie na koncu formowanego zamkniecia. W formie (fig. 1) wykorzystujacej staly kanal do przeplywu tworzywa sztucznego do matrycy, oznaczonyjako nadlew wtryskowy S i kanal doprowadzajacy EA, wymagana byla forma posiadajaca co najmniej cztery plyty, które rozdzielaja sie w trakcie wyrzucania wypraski. Plyta A zawiera tuleje wlewowa SBU, która posiada urzadzenie do wyciagania zestalonego materialu 10, pozostajacego w nadlewie wtryskowym S i kanale doprowadzajacym EA, z oddzieleniem go od wypraski podczas wyrzucania. Plyta X-l z kolei przeznaczona jest do odrywania zestalonego materialu od tulei nadlewu wtryskowego SBU.Plyta X-2 tworzy górna powierzchnie matryc i miesci kanal doprowadzajacy EA i otwory wtry¬ skowe OG, potrzebne do wtryskiwania materialu do matryc C. Plyta B miesci same matryce.Jakkolwiek na fig. 1 przedstawiono cztery plyty, lacznie z plyta A, to trzy plyty X-l, X-2 i B skladaja sie na konwencjonalna forme wtryskowa z trzech plyt. W toku stosowania, plyta A przymocowana jest srubami do stalej plyty /nie pokazanej/ wtryskarki przy uzyciu pierscienia ustalajacego LR, sluzacego do zgrania z odpowiadajacym otworem na tej plycie. Z kolei, obudowe wyrzutnika EH mocuje sie srubami do ruchomej plyty /nie pokazanej/. Forme wykorzystuje sie nastepnie w wyniku ruchu tej ruchomej plyty, która otwiera i zamyka forme jak nastepuje: od polozenia calkowicie zamknietego, jak pokazane na rysunku, ruchoma plyta zaczyna otwieranie plyty, przy czym plyty przesuwaja sie na czterech kolkach prowadzacych GP. Forma moze poczatkowo dzielic sie albo na linii podzialu PI albo P2. Zakladajac linie podzialu PI, obudowa wyrzutnikaEH i plyta B, które sa polaczone razem srubami oraz plyta X-2, beda sie przesuwac wraz z plyta ruchoma az do oparcia sie o sruby zdzierajace SB2. Powoduje to przerwanie polaczenia pomiedzy uformowana czescia 12 a zestalonym materialem w nadlewie wtryskowym S i kanale doprowadzajacym 10 na otworze wtryskowym OG. Przy rozerwaniu, odleglosc miedzy plytami S-l i X-2 zostaje zachowana, natomiast w miare kontynuowania przesuwu plyty ruchomej, forma dzieli sie na linii podzialu P2. Plyta B bedzie kontynuowac oddzielanie sie od plyty X-2 az do oparcia sie o sruby zdzierajace SB1. W trakcie tego przesuwu plyta wyrzutnika EP styka sie ze stalym ograni¬ cznikiem, zmuszajacym kolek wyrzutnika EJ do pozostawania nieruchomo, podczas gdy plyta B kontynuuje przesuwanie sie. Powoduje to automatyczne wyrzucenie uformowanych czesci 12 z ich matryc.Po oparciu sie o sruby zdzierajace SB1 i SB2, plyta X-l zostaje odciagana od plyty A. Plyta X-l byla poczatkowo przetrzymywana w swym polozeniu przez zestalony material w nadlewie wtry¬ skowym i kanale doprowadzajacym, które tworza ksztalt kanalu nadlewu wtryskowego S posiada¬ jacego wybrzuszenie EU i kanalu doprowadzajacego EA. Wybrzuszenie przytrzymuje zestalony material 10 w nadlewie wtryskowym tulei wlewowej SBU, kiedy plyta X-2 zaczyna oddalac sie, umozliwiajac przerwanie nadlewu wtryskowego i zestalonego materialu z kanalu doprowadzaja¬ cego na otworze OG. Kiedy plyta X-l zaczyna przesuwac sie, to dziala na zestalony material, wyciagajac go z kanalu nadlewu wtryskowego. Plyta X-l zaopatrzona jest w szczeliny /nie poka¬ zane/ tak, ze po wyciagnieciu tego zestalonego materialu z kanalu poprzez szczeline wypada on z formy. Forme zamyka sie przez odwrócenie kierunku przesuwu ruchomej plyty.W cyklu roboczym, zawór dyszy wtryskarki Ni doprowadza sie do zetkniecia z tuleja SBU.Nastepnie otwiera sie go przez wycofanie kolka PI i zmiekczona zywice wtryskuje sie do kanalu nadlewu wtryskowego utworzonego przez tuleje SBU, gdzie poczatkowo zaczyna sie rozprezac. W miare kontynuowania wtryskiwania, kanal nadlewu wtryskowego zapelnia sie i wytwarza sie w nim podwyzszone cisnienie, sciskajace zywice z powrotem do jej poczatkowego stanu. Pod pewnym cisnieniem zywica zaczyna byc wtryskiwana przez male otwory wtryskowe OG prowadzace do matryc C, gdzie ponownie zaczyna sie rozprezac. W odpowiednim czasie, przed calkowitym144 788 11 wypelnieniem kazdej matrycy C, zawór dyszy Ni zostaje zamkniety, odcinajac doplyw materialu do kanalu nadlewu wtryskowego. Jednakze, material bedzie nadal przeplywal z komory nadlewu wtryskowego do matrycy, z malejaca predkoscia w miare wyrównywania sie dwu róznych cisnien.W pewnym punkcie, w zaleznosci od poczatkowej temperatury i charakterystyk lepkosciowych zywicy, temperatury formy i wielkosci otworu OG, material w samym otworze przestanie poruszac sie i zestali sie, uniemozliwiajac dalszy przeplyw do lub tez z matryc C. Jednoczesnie z sekwencja wtryskiwania, material wchodzacy do matryc C bedzie podlegal rozprezaniu, przy czym szybkosc rozprezania sie jest funkcja skladu kompozycji materialów, temperatury materialu, konstrukcji formy pod wzgledem odpowietrzania matryc C oraz calkowitej ilosci wtrysnietego materialu.Stwierdzono, ze nawet subtelne zmiany w skladzie mieszaniny zywic lub temperaturze zywic moga spowodowac znaczne róznice w ilosciach zywicy, która w rzeczywistosci wchodzi do matrycy. W zwiazku z tym konieczne jest, aby wtryskarka posiadala dobrze zrównowazony uklad kanalu doprowadzajacego.Szybkie wtryskiwanie materialu do formyjest wazne dla wykonania wypraskijako zamkniecie dla pojemnika na produkt ciekly. Jesli wtryskiwanie przebiega zbyt wolno, to poczatkowa porcja zywicy wchodzacej do matrycy bedzie miala czas na rozprezanie sie, zetkniecie z dosyc chlodnymi scianami matrycy i zestalenie sie w sztywna i zwarta zewnetrzna skóre, zanimjeszcze reszta zywicy moze wejsc do matrycy. Kontynuowanie wtryskiwania po utworzeniu sie juz tej zwartej zewnetr¬ znej skóry, spowoduje utworzenie w formowanym wyrobie poddajacej sie scinaniu warstwy granicznej pomiedzy miekkim wewnetrznym rdzeniem a sztywna zewnetrzna skóra, co powoduje przesuniecie miedzy tymi dwoma czesciami. Przesuniecie to zrywa wiez materialowa pomiedzy tymi dwoma róznymi czesciami formowanego zamkniecia. Rozprezajacy sie gaz zgromadzi sie ostatecznie na powierzchni warstwy granicznej i rozdzieli swym dzialaniem od siebie te dwa segmenty zamkniecia, tym samym tworzac duze puste przestrzenie V bezposrednio pod zwarta zewnetrzna skóra zamkniecia, jak przedstawiono na fig. 7.Podczas nastepujacego po tym sciskania uformowanych zamkniec 12 do stosowania w poje¬ mnikach na produkty ciekle, te puste przestrzenie moglyby sluzyc jako przestrzenie, do których zwarta zewnetrzna skóra wyrobu moglaby sie uginac, tworzac tym samym wzdluzny kanal na powierzchni uformowanego zamkniecia. Te wzdluzne kanaly czesto staja sie drogami przecieków pomiedzy uformowanym zamknieciem a pojemnikiem, pozwalajac na wydostawanie sie lub tez dostawanie sie substancji do pojemnika. Dla unikniecia takich przecieków trzeba koniecznie wyeliminowac obecnosc takich pustych przestrzeni, przez zakonczenie wtryskiwania zywicowa- tego materialu do matrycy przed jego rozprezeniem sie z utworzeniem sztywnej i zwartej zewnetr¬ znej skóry.Nalezy rozumiec, ze forma przedstawiona na fig. 1 moze byc z powodzeniem wykorzystywana do osiegniecia jednego przedmiotu wynalazku, a mianowicie syntetycznego korka posiadajacego wyglad zewnetrzny przypominajacy naturalny korek. Jednakze forma przedstawiona na fig. 2 i opisany ponizej sposób jej wykorzystywania eliminuja tworzenie sie wyzej wspomnianych pustych przestrzeni.Foram przedstawiona na fig. 2 dziala podobnie jak forma przedstawiona na fig. 1 z tym wyjatkiem, ze posiada znacznie mniej czesci, poniwaz nie trzeba wyrzucac zestalonego materialu z nadlewu wtryskowego i kanalu doprowadzajacego. Zamiast tego stosuje sie ogrzewany uklad kanalu doprowadzajacego. Ogrzewany przewód rozgalezny kanalu doprowadzajacego HR i ogrzewane tuleje koncówek HTB zawieraja grzejniki /nie pokazane/, które zapobiegaja zestalaniu sie zywicy w ukladzie kanalu doprowadzajacego EA. Istnieje tylko jedna linia podzialu PI /pomie¬ dzy plytami A i B/, poniewaz nie ma tu juz plyt X-l oraz X-2.Dla wykonania zadania wyeliminowania pustych przestrzeni pozadane jest zwiekszenie cis¬ nienia wtryskiwania do maksimum osiagalnego na konkretnej stosowanej wtryskarce /w czasie prób w przyblizeniu 110,2 MPa/, a poniewaz w tym przypadku cisnienie wtryskiwania wytwarzane jest przez cylinder hydrauliczny, to zwiekszenie kanalu doplywu plynu hydraulicznego pod cisnie¬ niem do tego cylindra powoduje podczas wtryskiwania utrzymanie bardzo wysokiego cisnienia dzialajacego na zywice. Ponadto, do minimum nalezy zmniejszyc odpowietrzanie matryc poprzez zmniejszenie luzów pomiedzy czesciami formy takimi jak plyty A i B, które tworza matryce C.12 144 788 Powoduje to, ze w matrycach czasowo podnosi sie cisnienie w wyniku wprowadzania zywicy i nastepujacego po tym wypierania powietrza tak, ze dluzej zachowuje sie cisnienie sluzace do ograniczenia rozprezania sie zywicy.Tymnie mniej jednak, kiedy stosuje sie forme taka jak przedstawiona na fig. 1 to nawet przy skrajnie skróconych czasach wtryskiwana i minimalnym odpowietrzaniu nadal moze wystepowac uszkodzenie poddajacej sie scinaniu warstwy graficznej wewnatrz wypraski 12, ze wzgledu na wystepowanie kontynuowanego powolnego wchodzenia pozostajacego pod cisnieniem materialu z komory nadlewu wtryskowego do matycy C, jeszcze dlugo, po zakonczeniu rzeczywistego wtrysku.Stwierdzono zatem, ze dla bardziej bezposredniego kontrolowania przeplywu materialu konieczne jest wprowadzenie zaworu do samego otworu wtryskowego OG. Doprowadzilo to do korzystnej konfiguracji formy i zaworu, przedstawionej na fig. 2. Na fig. 9, bedacym powiekszeniem czesci fig. 2, przedstawiono kolek zamykajacy SP w polozeniu cofnietym i pojedyncze pasmo nierozprezo- nego zywicowatego materialu wprowadzane do matrycy.Kolki zaworów SP z fig. 2 sa specjalnie tak skonstruowane, aby wchodzily do otworów wtryskowych OG formy i spelnialy pozadana funkcje umozliwienia formowania wtryskowego bez wytwarzania nadlewu wtryskowego. Kolki SP slizgaja sie do tylu i do przodu, w ukladzie kanalu doprowadzajacego EA, otwierajac i zamykajac otwory wtryskowe. Kolki SP moga byc napedzane hydraulicznie lub pneumatycznie, przy wykorzystaniu ukladu tlokowego PN,jak przedstawiony na fig. 2. Dodatkowo waznyjest fakt, ze uszczelnienie osiaga sie wówczas na samej koncówce otworu wtryskowego OG dla zapobiezenia przedwczesnemu rozprezaniu sie zywicy.W przypadku formy przedstawionej na fig. 2, cykl roboczy zostaje zapoczatkowany tak samo jak w formie z fig. 1, przez wprowadzenie dyszy w stycznosc z ogrzewanym przewodem rozgale- znym kanalu doprowadzajacego HR, otwarcie zaworówPli SP oraz wtrysniecie odmierzonej ilosci zywicy do kazdej matrycy. Równiez w tym przypadku przed calkowitym wypelnieniem kazdej matrycy zawory zostaja zamkniete, pozwalajac na rozprezenie sie materialu znajdujacego sie juz w kazdej matrycy G. W tym jednak przypadku, ze wzgledu na to, ze kolki zamykajace SP na fig. 2 bezposrednio sasiaduja z matrycami na otworach wtryskowych OG, to zmiekczony, nadal pozosta¬ jacy pod cisnieniem material nie pozostaje w bezposrednim kontakcie z formowanym materialem w okresie chlodzenia i zestalania sie wyprasek 12, co mogloby powodowac kontynuowane powolne wnikanie tego materialu do matryc C. Dzieki ciaglemu wykorzystywaniu wysokiego cisnienia wtryskiwania i minimalnego odpowietrzania formy, mozliwe jest w konstrukcji przedstawionej na fig. 2, kompletne zakonczenie wtryskiwania materialu do kazdej matrycy, przed rozprezeniem sie zywicy z utworzeniem skóry. W ten sposób wyeliminowane jest tworzenie niepozadanych pustych przestrzeni.Reszta cyklu formowania wtryskowego jest podobna do innych konwencjonalnych operacji formowania wtryskowego, jak to opisano w odniesieniu do dzialania formy przedstawionej na fig. 1. Po odpowiednim okresie chlodzenia, forma otwiera sie i zestalone zamkniecie 12 zostaje automatycznie wyrzucone do wody lub podobnego chlodzonego otoczenia. Ponowne zamkniecie formy zapoczatkowuje powtórzenie cyklu. Zamkniecia formowane wtryskowo sposobem wedlug wynalazku w formie z fig. 2, jak to przedstawiono na fig. 8, nie wykazuja wystepowania pustych przestrzeni utworzonych w warstwie granicznej, jak to ma miejsce przy stosowaniu znanych sposobów. Stosowanie ich nastepnie w pojemnikach na produkty ciekle wykazalo, ze przeciekanie przez kanaly tworzace sie na powierzchni zamkniecia przestalo stanowic problem. Ponadto, przy formowaniu wtryskowym sposobem wedlug wynalazku nie wystepuje strata materialu w wyniku zestalania sie materialu w nadlewie wtryskowym i komorze kanalu doprowadzajacego, zmniejsza¬ jac w ten sposób koszty wytwarzania.Jest rzecza zrozumiala, ze wiele z parametrów wykorzystywanych przy prowadzeniu operacji formowania wtryskowego jest ze soba wzajemnie powiazanych, tak wiec na przyklad cisnienie wtryskiwaniajest funkcja szybkosci wtryskiwania i parametry te zaleza od siebie. Równiez cisnienie w formie w sposób ciagly zmienia sie w zaleznosci od cisnienia wtryskiwania i/lub szybkosci wtryskiwania, wielkosci formy, stopnia odpowietrzania formy i podobnych czynników. Ze wzg¬ ledu na wiele wystepujacych zmiennych procesu, które sa ze soba wzajemnie powiazane i ciagle sie zmieniaja, trudno jest uogólniac wnioski co do konkretnych parametrów procesu operacji formowania wtryskowego. Tym nie mniej jednak, znajac pozadane wlasciwosci zamkniecia z two-144 788 13 rzywa sztucznego i sposób jaki nalezy stosowac dla osiagniecia tych wyników, latwo mozna okreslic konkretneparametry dla danego urzadzenia do formowania wtryskowego wyposazonego w konkretnej wielkosci formy z okreslonej wielkosci otworami wtryskowymi, takie jak tempera¬ tury formy, szybkosci wtryskiwania i inne.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania zamkniecia o wygladzie naturalnego korkaz zywicy termoplastycznej polegajacy na tym, ze termoplastyczny material przeznaczony do formowania szybko wtryskuje sie w postaci pasma do formy w temperaturze 188°C do 204,5°C i pod wysokim cisnieniem w ilosci mniejszej niz wymagana do wypelnienia gniazda formy,przy czym wtryskiwane pasmo zbiera sie w formie w postaci przypadkowo ulozonych zwojów, a cisnienie w formie chwilowo wzrasta opóznia¬ jac rozprezanie zywicy termoplastycznej wywolane dodanym srodkiem porotwórczym az do zakonczenia wtrysku zywicy, równoczesnie ze wzrostem cisnienia czesc powietrza wyparta przez wtryskiwana zywice usuwa sie z gniazda formy pozwalajac na stopniowe rozprezanie zywicy az do calkowitego wypelnienia formy, a sciany formy utrzymuje sie w temperaturze na tyle niskiej aby kontaktujaca sie z nimi zywica zestalila sie na sztywna zewnetrzna skóre, znamienny tym, ze przed wtryskiem do formy przeznaczona do formowania zywice termoplastyczna miesza sie z karmelem w ilosci okolo 0,25 do 1,0% wagowego w odniesieniu do calkowitego ciezaru materialu termoplastycznego. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze forme dokladnie zamyka sie natychmiast po wprowadzeniu okreslonej wyzej ilosci termoplastycznego materialu zywicowatego. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w mieszaninie materialu termoplastycznego z karmelem stosuje sie takze srodek porotwórczy. 4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako zywice termoplastyczna stosuje sie poliolefine. 5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako zywice termoplastyczna stosuje sie kopolimer etylenu i octanu winylu. 6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie sproszkowany karmel.144 788 SBU IR SB3 FIC I144 788 PI — -HTB FIG 2144788 FIC 4 I2A FIC 5 FIC 7 FIC 8FIG. 9 144 788 PL PL PL