Przedmiotem wynalazku jest dwuizakresowy za*' wór bezpieczenstwa, zwlaszcza dfla cisnieniowych ukladów hamulcowych w pojazdach samochodo¬ wych, znajdujacy równiez zastosowanie w nieprze- nosnych lub ruchomych urzadzeniach cisnienio¬ wych z dwuzakresowym ukladem hamulcowym.Znane sa dwuzakresowe zawory bezpieczenstwa, które przy zastosowaniu tylko jednego zródla energii maja dwa niezalezne od siebie uklady ci¬ snieniowe. Dzieki temu, przy uszkodzeniu jednego z nich, uklad drugi pozostaje czesciowo lub cal¬ kowicie sprawny.W tym celu stosuje sie z (reguly dla kazdego ukladu zawór przelewowy. Posiada on te wade, ze istnieja co najimniej idwie sprezyny nastawcze z oddzielnymi zakresami nastawiania oraz dlatego, ze cisnienia bezpieczenstwa dla kazdego ukladu musza byc nastawiane oddzielnie. Zachodzi przy tym nakladanie sie tolerancji, które sprawia, ze w przypadku uszkodzenia pierwszego ukladu nie zawsze jest zagwarantowane zasilanie z drugiego ukladu zwazywszy, ze straty przecieku imoga wy¬ stepowac w obydwu ukladach. Pewnosc dzialania mozna osiagnac tylko przy stosunkowo duzym przeplywie srodka naporu ale nie przy prawie statycznym spadku cisnienia. Bez wtórnego zasi~ lania ze zródla energii, na 'przyklad przy przestoju' silnika, srodek naporu moze ujsc w wyniku prze¬ cieku nawet z obydwu ukladów. 10 15 25 Celem wynalazku jest osiagniecie wiekszej nie¬ zawodnosci przy uszkodzeniu (poszczególnych ukla¬ dów, zwlaszcza w dwuzakresowych ukladach. ha= mulcowych w pojazdach samochodowych dla zwiekszenia bezpieczenstwa w ruchu ulicznym, biorac pod uwage, ze przy uszkodzonym jednym ukladzie, drugi powinien byc calkowicie sprawny.Cel ten zostal osiagniety wedlug wynalazku w ten sposób, ze w kadlubie zaworu z umieszczonym na dnie kadluba gniazdem zaworu jest umiesz¬ czony tlok dociskany, przez co najmniej jedna sprezyne nastawcza i zaopatrzony w otwory oraz gniazda zaworu, przy czym przy znajdujacej sia pomiedzy posiadajacymi rózne lub jednakowe srf* dnice, gniazdami zaworu przelewowego i zappa*- trzonego w otwór obejisciowy plycie plywajacej, umieszczony jeM na istale jeden popychac? do¬ ciskany sprezyna i ograniczony ogranicznikiem ruchu oraz usytuowany przeciwlegle cza, ograniczony ogranicznikiem ruchu, popychacz.Gniazdom zaworu przelewowego przporzadkowany jest wspólny otwór dlawiacy u/mdeszczony w bocz¬ nym przewodzie przylaczeniowym i podlaczone równolegle do siebie zawory zwrotne, przy czym pomiedzy plyta plywajaca a dnem kadluba za¬ woru, umieszczony jest dodatkowy tlok z dziala¬ jaca nan sprezyna, posiadajacy gniazdo zaworu przelewowego i ogranicznik ruchu. Przy kadlubie 1278013 127 801 4 umieszczony jest styk laczacy, polaczony z urza¬ dzeniem sygnalizujacym.Wedlug wynalazku, dla obydwu ukladów po¬ trzebne jest tylko jedno urzadzenie nastawcze.Przez umieszczenie plyty plywajacej otwarte zo¬ staje automatycznie jedno z dwóch lub obydwa gniazda zaworu, wzglednie uszkodzony uklad jest zamykany automatycznie.Kolejnosc otwierania lub zamykania poszczegól¬ nych odkladów ustalona jest za pomoca róznych srednic gniazd zaworu lub przez dodatkowa nie nastawna sprezyne.Przy umieszczeniu dodatkowego tloka, sila spre¬ zyny nastawczej przy zamykaniu gniazd zaworu jest wieksza anizeli przy ich otwieraniu. Przez za¬ stosowanie wchodzacego w kadlub zaworu, styku laczacego, wskazywane jest niezawodnie uszkodze¬ nie w jednym z obydwu ukladów przez urzadze¬ nie sygnalizacyjne.Dzieki wymienionym zaletom osiagnieto wieksza niezawodnosc pojazdów wyposazonych w dwuza¬ kresowe zawory bezpieczenstwa wedlug wyna¬ lazku.Przedmiot wynalazku uwidoczniony jest w przy¬ kladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia przekrój dwuzakresowego zaworu bez¬ pieczenstwa z otworem obejsciowym; fig. 2 — prze¬ krój dwuzakresowego zaworu bezpieczenstwa z tlo¬ kiem dodatkowym, jak równiez z otworami obej¬ sciowymi i zaworami zwrotnymi.Jak pokazano na fig. 1, w kadlubie 1 zaworu znajduja sie sprezyny lub sprezyna nastawcza 2 oraz sprezynujaca sruba ustawcza 3.Sprezyna nastawcza 2 opiera sie o kadlub 1, jak równiez o tlok 4. W tloku 4 znajduje sie otwór poprzeczny 5, który polaczony jest z otworem za¬ wrotnym 6. Na wysokosci otworu poprzecznego 5 znajduje sie w kadlubie 1, przylacze przewodu dla zakresu pierwszego.Tlok 4 posiada elementy uszczelniajace 7 i 8.Element uszczelniajacy 7 moze uszczelniac jedno¬ stronnie, a element uszczelniajacy 8 musi uszczel¬ niac po obydwu stronach.Plyta plywajaca 9 prowadzona jest przez krót¬ kie popychacze 10 i 11 z luzem osiowym. Laiz ograniczony jest ogranicznikami 12, 13 ruchu. W plycie plywajacej 9 znajduje sie otwór dlawiacy 14. Zamiast tego otworu moze byc równiez umiesz¬ czony otwór 14a.W kalubie 1 na wysokosci plyty plywajacej 9 znajduje sie doplyw ze zródla energii.W dnie kadluba znajduje sie przylacze prze¬ wodu dla zakresu drugiego. Mala sprezyna 15. wspiera popychacz 10 na tloku 4. Gniazda 16 i 17 zaworu znajduja sie naprzeciw siebie.W kadlubie 1 umieszczony jest popychacz uru¬ chamiajacy 25 dla obslugi urzadzenia kontrolne¬ go. Jezeli urzadzenie nie znajduje sie pod cisnie¬ niem, gniazda 16 i 17 zaworu sa zamykane przez plyte plywajaca 9 pod dzialaniem sprezyny 2. Si¬ la zamykajaca sprezyny 15 przy gniezdzie 17 za¬ woru jest nieznacznie wieksza anizeli przy gniez¬ dzie 16. Jezeli srodek naporu plynie od zródla energii do zaworu, cisnienie jest wywierane naj¬ pierw na powierzchnie pierscieniowa tloka 4, któ¬ ra jest utworzona pomiedzy zamknietym gniaz¬ dem 16 zaworu, a srednica zewnetrzna 4.Po osiagnieciu okreslonego cisnienia otwierania, tlok 4 przesuwany jest w góre pokonujac sile 5 sprezyn 2 i 15.Gniazdo 16 zaworu odsuwa sie w góre od plyty plywajacej 9, natomiast pod dzialaniem sily spre¬ zyny 15, gniazdo 17 zaworu pozostaje w stanie zamknietym. Srodek naporu plynie od zródla ener¬ gii przez otwory 6 i 5 do ukladu pierwszego.Przez otwór dlawiacy 14 niewielka ilosc srodka naporu doplywa równiez do ukladu drugiego. Przy otwartym gniezdzie 16 zaworu, cisnienie jest wy¬ wierane na cala powierzchnie tloka 4. Jednocze¬ snie, pod tym cisnieniem jest zamykane gniazdo 17 zaworu.Przy dalszym zwiekszaniu cisnienia, tlok 4 prze¬ suwa sie dalej do góry do polozenia, w którym ogranicznik ruchu 12 podnosi gniazdo 17 zaworu i uniemozliwia przeplyw srodka naporu do ukladu drugiego.Przez ograniczniki ruchu 12 i 13 suw tloka 4 jest ograniczony.Jezeli na przyklad w ukladzie pierwszym po¬ wstanie uszkodzenie, srodek naporu plynie naj¬ pierw ze zródla energii, jak równiez z ukladu drugiego, przez uklad pierwszy do miejsca prze¬ cieku. Calkowity poziom cisnienia spada. Tlok 4 przesuwa sie do dolu, zamyka sie najpierw gniaz¬ do 17 zaworu i nastepnie gniazdo 16 zaworu.Z powodu przecieku w ukladzie pierwszym i istniejacego jeszcze cisnienia w ukladzie drugim, przy plywajacej plycie 9 powstaje nadmiar sily w kierunku tloka 4, przez co przy dalszym tlo¬ czeniu srodka naporu, gniazdo 17 zaworu otwiera sie ponownie, podczas gdy gniazdo 16 zaworu po¬ zostaje zamkniete i tloczenie srodka naporu do uszkodzonego ukladu zostaje przerwane.Przy dalszym zwiekszaniu cisnienia, tlok 4 znów przesuwa sie do góry az do osiagniecia ogranicz¬ nika ruchu 13. Wystepujacy jeszcze wtedy wzrost cisnienia prowadzi do uniesienia gniazda 16 za¬ woru, przez co w ukladzie drugim wystapi okre¬ slone cisnienie, przy czym tylko nadmiar srodka naporu tloczony jest przez gniazdo 16 zaworu do uszkodzonego ukladu pierwszego. Przy uszkodze¬ niu ukladu drugiego dzialanie jest analogiczne.Jezeli przy uszkodzonym ukladzie pierwszym do calego ukladu hamulcowego ma byc doprowadzony srodek naporu, to przez otwór dlawiacy 14 musi tak dlugo plynac srodek naporu do ukladu dru¬ giego ,az wskutek powstalego cisnienia w ukla¬ dzie drugim, otworzy sie gniazdo 17 zaworu, pod¬ czas gdy gniazdo 16 zaworu pozostaje zamkniete.Przy zamknietych gniazdach 16 i 17 zaworu, przeplyw srodka naporu pomiedzy obydwoma ukla¬ dami nie jest mozliwy. Dlatego przy uszkodzonym którymkolwiek ukladzie utrzymywane jest okre¬ slone cisnienie w nieuszkodzonym ukladzie, rów¬ niez bez dodatkowego tloczenia ze zródla energii* Jezeli w calym ukladzie hamulcowym zostalo- osiagniete cisnienie robocze, popychacz urucha¬ miajacy 25 jest przepychany na zewnatrz przez tlok 4, przez co urzadzenie kontrolne, na przyklad lacznik, wskazywac moze gotowosc do pracy oby- M 20 30 35 40 45 50 55 60127 5 dwu ukladów. Jezeli cisnienie robocze zostanie przekroczone, tlok 4 przesuwa sie w dól, co po¬ woduje, ze popychacz uruchamiajacy 25 przesuwa sie do wewnatrz i urzadzenie kontrolne moze wskazywac uszkodzenie jednego z dwóch ukladów. • Na fig. 2, zasada wedlug fig. 1 uzupelniona zo¬ stala dodatkowym tlokiem 18, jak równiez, otwie¬ rajacymi sie do poszczególnych zaworami zwrot¬ nymi 19 i 20, które jak pokazano w przykladzie wykonania, moga byc umieszczone w plycie ply- io wajacej 9.Tlok 18 posiada elementy uszczelniajace 21, któ¬ re go uszczelniaja w obydwu kierunkach. Suw tlo¬ ka dodatkowego 18 ograniczony jest przez dno ka¬ dluba 1 oraz przez ogranicznik ruchu 22. w Mala sprezyna 23 opiera sie o dno kadluba 1 oraz o tlok dodatkowy 18. Celowy jest taki dobór sily sprezyny 23 aby byla ona nieznacznie wiek¬ sza od sily sprezyny 15.Jezeli caly uklad hamulcowy nie znajduje sie * pod cisnieniem, gniazda 16 i 17 zaworu sa za¬ mkniete sila sprezyny 2 i tlok dodatkowy 18 jest dociskany do dna kadluba 1.Jezeli srodek naporu plynie od zródla energii do zaworu, cisnienie jest wywierane najpierw na . » powierzchnie pierscieniowe tloków 4 i 18, które sa utworzone pomiedzy zamknietymi gniazdami 16 i 17 zaworu, a srednicami zewnetrznymi tloków.Przez otwór dlawiacy 24 plyna niewielkie ilosci srodka naporu do ukladu pierwszego i drugiego, *• przy czym tlok 18 jest utrzymywany przez cisnie¬ nie w jego polozeniu wyjsciowym.Po ociagnieciu cisnienia otwierania, tlok 4 tlo¬ czony jest do góry, pokonujac sile sprezyn 2 i 15.Gniazdo 16 zaworu odsuwa sie od plyty plywa- » jacej 9 i uklad pierwszy zostaje napelniony.Tlok 4 przesuwa sie dalej w góre, az do chwili gdy plyta plywajaca 9 zostanie przez ogranicznik , 12 ruchu uniesiona wraz z nim i gniazdo 17 za¬ woru podniesie sie. Srodek naporu plynie przez *o gniazdo 17 zaworu do ukladu drugiego. Przez wy¬ stepujace wtedy wyrównanie cisnien pomiedzy górna i dolna powierzchnia tloka dodatkowego 18, sila sprezyny 23 dziala tylko na tlok dodatkowy 18, przez co jest on przesuwany do góry. Tak 45 wiec, tloki 4 i 18 przesuwaja sie podczas procesu napelniania do góry az tlok dodatkowy 18 osiagnie ogranicznik ruchu 22. Przy dalszym wzroscie cis¬ nienia gniazdo 17 zaworu otwiera sie calkowicie.Suw tloka 4' ograniczony jest ogranicznikami ru- *• chu 12 i 13.Jezeli, na przyklad, w ukladzie pierwszym po¬ wstaje uszkodzenie, spada poziom cisnienia i tlok 4 przesuwa sie w dól. Zamyka on najpierw gniaz¬ do 17 zaworu i nastepnie gniazdo 16 zaworu. Przy 55 dalszym tloczeniu srodka naporu, gniazdo 16 za¬ woru pozostaje zamkniete, podczas gdy gniazdo 17 zaworu otwiera sie ponownie. Tlok dodatkowy 18 moze w tym procesie pozostawac w swoim polo¬ zeniu koncowym przy ograniczniku ruchu 22. Przez 60 6 oiwór dlawiacy 24 plynie niewielka ilosc srodka naporu do miejsca przecieku.W przeciwienstwie do wykonania wedlug fig. 1, gniazdo 16 zaworu otwiera sie tylko przy bardzo wysokim cisnieniu lub dopiero wtedy, gdy albo nie znajdujacy sie pod cisnieniem uklad hamul¬ cowy napelniany jest na nowo, albo gdy przy na¬ prawionym przecieku, wskutek przeplywu srodka naporu przez otwór dlawiacy 24 do ukladu pierw¬ szego, wytworzone zostanie znów cisnienie.Przy uszkodzeniu ukladu drugiego, przebieg jest analogiczny z ta róznica, ze tlok dodatkowy 18 przesuwany jest znów w jego polozenie wyjscio¬ we i w wyniku tego wspiera sie znów calkowicie o dno kadluba 1. Przez zastosowanie zaworów zwrotnych 16 i 17 nie jest mozliwy przeplyw srodka naporu pomiedzy obydwoma ukladami.Dalsza zaleta wykonania wedlug fig. 2 w po¬ równaniu z wykonaniem wedlug fig. 1 jest to, ze przez ruch tloka dodatikowego 18 z jego dol¬ nego polozenia wyjsciowego w jego górne poloze¬ nie koncowe, sila sprezyny 2 dla zamykania gniazd 16 i 17 zaworu jest wieksza od sily otwierania.Ta zmiana sily sprezyny wykorzystana zostala do optymalnego zwymiarowania stosunku srednic w zwiazku z cisnieniami otwierania i bezpieczen¬ stwa.Zastrzezenia patentowe 1. Dwuzakresowy zawór bezpieczenstwa, zwlasz¬ cza dla cisnieniowych ukladów hamulcowych w pojazdach samochodowych, znamienny tym, ze w kadlubie (1) zaworu z umieszczonym na dnie ka¬ dluba gniazdem (17) zaworu, jest umieszczony tlok (4) dociskany przez co najmniej jedna sprezyne nastawcza (2) i zaopatrzony w otwory (5, 6) oraz gniazdo (16) sie pomiedzy posiadajacymi rózne lub jednakowe srednice, gniazdami (16. 17) zaworu przelewowego i zaopatrzonej w otwór obejsciowy (14) plycie ply¬ wajacej (9), umieszczony jest na stale jeden po¬ pychacz <1Ó) dociskany sprezyna (15) i ograniczony ogranicznikiem ruchu (12) oraz usytuowany prze¬ ciwlegle do popychacza (10), ograniczony ogranicz¬ nikiem ruchu (13) popychacz (11). 2. Dwuzakresowy zawór bezpieczenstwa wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze gniazdom (16, 17) za¬ woru przelewowego przyporzadkowany jest wspól¬ ny otwór dlawiacy (24) umieszczony w bocznym przewodzie przylaczeniowym i podlaczone równo¬ legle do siebie zawory zwrotne (19, 20), przy czym pomiedzy plyta plywajaca (9) a dnem kadluba (1) zaworu, umieszczony jest dodatkowy tlok (18) z dzialajaca nan sprezyna (23), posiadajacy gniazdo (17) zaworu przelewowego i ogranicznik ruchu (13). 3. Dwuzakresowy zawór bezpieczenstwa wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze przy kadlu¬ bie (1) umieszczony jest styk laczacy, polaczony z urzadzeniem sygnalizujacym.127 SOI Fig. 1 E PL