Przedmiotem wynalazku, jest sposób otrzyimywa- nia gazowego chlorowodoru droga ekstrakcji roz¬ cienczonego wodnego roztworu kwasu solnego ami¬ nami.W przypadku wielu procesów technicznych o- 5 * trzymuje sie chlorowodór jako produkt uboczny w postaci rozcienczonych wodnych roztworów kwa¬ su solnego, .dla których istnieje tylko ograniczony zakres zastosowania technicznego. Aby chlorowo¬ dór, wystepujacy w postaci takich rozcienczonych 10 roztworów wodnych kwasu solnego, móc wykorzy¬ stac jarco surowiec chemiczny, przykladowo do wy¬ twarzania chlorku winylu, chlorku etylu, chloro¬ prenu lub kwasu chlorosnilfomowego, nalezy go wy¬ odrebnic w postaci bezwodnego gazu. 15 Potrzebna w tym celu destylacyjna obróbka nie moze byc brana pod uwage z powodów ekonomicz¬ nych, poniewaz musialyby byc wnoszone zbyt duze ilosci energii na odparowanie wody. Ekstrakcyjne wyodrebnianie gazowego HC1 dotychczas nie uda- 20 lo sie z powodu niekorzystnych wspólczynników po¬ dzialu miedzy HC1 a ekstrahentasmi, takimi jak pentanole. Jako ekstrahenty o wiele korzystniej¬ szych wspólczynnikach podzialu wystepuja dlugo- lancuchowe iaiminy, które zarówno same jak iw 25 postaci swych chlorowodorków musza byc nieroz¬ puszczalne w wodzie. Za ich pomoca mozliwe jest prawie calkowite oddzielenie chlorowodoru z roz¬ cienczonego kwasu solnego.Kolejne rozszczepienie termiczne tak uzyskane- 30 go chlorowodorku aminy i wyodrebnienie bezwod¬ nego chlorowodoru moze nastepowac wówczas we¬ dlug sposobów podanych w opisie patentowym: Re¬ publiki Federalnej Niemiec DE-OS nr 2633640 i w zgloszeniu patentowym (Republiki Federalnej Nie¬ miec P 28 05 933.8.Sposób wedlug ogloszeniowego opisu patentowe¬ go Republiki Federalnej Niemiec DE^OS nr 2633640 polega na tym, ze a) wodny roztwór kwasu sol¬ nego ekstrahuje sie amina lub mieszanina aminy i obojetnego, nie mieszajacego sie z woda roz¬ puszczalnika o temperaturze wrzenia nizszej niz temperatura wrzenia stosowanej aminy, przy czym jako aminy stosuje sie trzeciorzedowe alkiloami- ny, trzeciorzedowe arylodwualkiloaiminy, drugorze- dowe aryloalkiloaiminy, pierwszorzedowe alkiloary- loaminy lub ich mieszaniny, zawierajace 14—36 atomów wegla w zwiazanych z azotem lancuchach bocznych, wsród których jest co najwyzej jeden zwiazany z azotem rodnik metylowy i co najmniej jeden zwiazany z azotem rodnik alifatyczny o co najmniej 6 atomach wegla, a w przypadku których sitala kwasowosci Ka tej aminy jest mniejsza niz 10~3, b) do tego ekstraktu dodaje sie obojetny, nie mieszajacy isie z woda rozpuszczaiLnik o tem¬ peraturze wrzenia nizszej niz temperatura wrze¬ nia stosowanej aminy, o ile rozpuszczalnik ten nie zostal jiuz dodany w etapie a), c) ekstrakt destyluje sie, powstajace opary skrapla sie, z dwufazowych skroplin nieprzerwanie oddziela sie wode, a war- 120 666\ 120 666 stwe organiczna zawraca sie do procesu destyla¬ cji, d) po 'Usunieciu wody ekstrakt przy tempera¬ turze fazy blotnej il00^250°C destyluje sie w tem¬ peraturze wrzenia wobec orosienia i uwalniajacy sie u szczytu kolumny, gazowy chlorowodór od¬ biera sie.Sposobem, wedlug nie nalezacego do stanu tech¬ niki zgloszenia patentowego Republiki Federalnej Niemiec P 28 06 933.8, uzyskuje sie gazowy chlo¬ rowodór dzieki temu, ze mieszanine chlorowodor¬ ku aminy i rozpuszczalnika ogrzewa sie do tem¬ peratury ponizej temperatury wrzenia rozpuszczal¬ nika i uwalniajacy sie chlorowodór oddziela sie przepuszczajac strumien gazu 'Obojetnego.Oba ^©mówione sposoby pozwalaja wprawdzie po raz pierwszy^ na lizyskanie gazowego chlorowodoru z (rozcienczonego; wodnego roztworu kwasu sol¬ nego ^za. pomoca) specjalnych amin i na drodze ko- • lajno," jQasJf§iuj4dej termolizy utworzonego chloro- T^ftrirmlnt amfirix jednak sa one zawsze zwiazane z niedogodnosciami.I tak niedogodnosc zasadnicza polega na tym, ze trzeciorzedowa amina alifatyczna zaleznie od struk¬ tury i od wielkosci obciazenia teanmicznego rozkla¬ da sie w ciagu bardzo lub mniej krótkiego czasu tworzac m. in. piierwszorzedowe i drugorzedowe aminy alifatyczne i chlorki aikilu, a wskutek tego stopien skutecznosci rozszczepienia obniza sie co¬ raz bardziej, gdyz pierwszorzedowe i drugorzedo¬ we aminy alifatyczne chociaz wprawdzie latwo ekstrahuja chlorowodór z rozcienczonego kwasu solnego, to jednak ich chlorowodorki prawie nie daja sie rozszczepiac na drodze termicznej. Do¬ chodzi tym saimym do, najpierw niedostrzeganego, lecz wraz z postepujacym rozkladem coraz silniej rosnacego tworzenia zaklócajacych produktów u- bocznych.Sposób uzyskiwania (taniego) chlorowodoru na drodze ekstrakcji rozcienczonego kwasu solnego aminami moze byc prowadzony oplacalnie tylko wówczas, gdy wzglednie droga amine mozna pra¬ wie bez strat stosowac w obiegu zamknietym.Osiagnac to mozna np. za pomoca sposobu we¬ dlug zgloszenia patentowego (Republiki Federalnej Niemiec P 2834 292.1 dzieki temu, ze mieszanine aminy, rozpuszczalnika i ewentualnie zanieczysz¬ czen przed wprowadzeniem lub przed zawróce¬ niem do procesu ekstrakcji przepuszcza sie calko¬ wicie lufo czesciowo przez adsorbent, Adsorpcyjne oczyszczanie aminy jest jednak kosztowne pod wzgledem technicznym, tak wiec ce¬ lem wynalazku bylo opracowanie dalszego, i to mniej kosztownego sposobu otrzymywania gazo¬ wego chlorowodoru na drodze ekstrakcji rozcien¬ czonego wodnego roztworu kwasu solnego trze¬ ciorzedowymi aminami alifatycznymi i na drodze kolejno nastepujacego rozszczepienia chlorowodorku aminy, w którym to sposobie tworzenie sie nie¬ pozadanych produktów rozkladu' byloby zastopo¬ wane lufo w znacznej mierze stlumione.Zagadnienie to rozwiazano dzieki temu, ze w eta¬ pie a) wprowadza sie trzeciorzedowe aminy o wy¬ sokim stopniu czystosci i zapobiega sie nagroma¬ dzaniu domieszek i produktów rozkladu w ten sposób, ze pijzy pojawieniu sie juz nieznacznych ilosci amin pierwszorzedowych i drugorzedowych lub ich chlorowodorków dodaje sie 'chlorek kiwasu karboksylowego do mieszaniny amina/rozpuszczal¬ nik, aby te tak zwane aminy rozkladowe w po- s staci ich amidów uczynic dalece inieszkodliwymi.Dla sposobu wedlug wynalazku odpowiednimi ami¬ nami sa trzeciorzedowe alkiloaminy, które wykazu¬ ja 14^36 atomów wegla w zwiazanych z azotem lancuchach bocznych. Jeden z tych lancuchów musi io zawierac co najmniej 6 atomów wegla, czyli byc rodnikiem cykloheksylowym, heksylowym lub izo- heksylowym, a grupa aminowa moze zawierac co najwyzej jeden rodnik metylowy.Stala dysocjacji Ka reakcji odwracalnej: 15 NRaH+ + HjP ^ NE3 + H*0+ musi byc mniejsza niz 10^3, by zapewnic wystarcza¬ jaca ekstrakcje chlorowodoru. Stale dysocjacji Ktt wielu amin mozna zaczerpnac z odnosnej literatu- 20 ry, np. z Handbook of Chemistry and Physics, 51.Ed. (1970—7il), strona D 117 i nastepne.Odpowiednimi aminami sa np. trójheksyloamina, trójcykloheksyloamina, trójheptyloamina, trójokty- loamina, cykloheksylodwuizooktyloaniina, cyklohek- 25 syio-4-heptylooktyloamina, cykloheksylo-2-etylohek- sylo-oktyloamina, 2-etyloheksylo^4-heptylo-oktylo- amina, trój-2^etyloheksyloannina, dwu-2-etylo-hek- sylo-metyloamina, dwudecyloetyloamina, fcrójdode- cyiloamina, dwudodecylo-metyloaimina, dodecylo- 30 -dwuizopropyloamina, dodecylo-dwufoutyloamina, dodecylo-dwuizobutyloamina, dodecylo-izofoutylo- -^metyloamina, dwuizopentadecylOHmetyloamina, dwuizopentadecylo-etyloamina, dwuizopentadecylo- izopropyloamina. 35 Jako rozpuszczalnik dla amin stosuje sie cie¬ cze organiczne, które sa„obojetne wzgledem wody, chlorowodoru, amin i obciazenia 'temperaturowego.Szczególnie odpowiednimi w sposobie wedlug wy¬ nalazku sa zwiazki mozliwie niepolarne, takie jak *0 aromatyczne i alifatyczne weglowodory, np. ksy¬ leny, kumen, cyimeny, etylobenzen, trójanetyloben- zeny, 1,2,4-trójetylobenzen, il,3,5-trójetylobenzen, 1, 2,3,4-czterometylobenzen, 1,2,3,5-czterometylobenzen, 3-fenylopentan, dodecylobenzen, nonan, dekan, un- *5 dekan, dodekan, tetradekan, dziesieciowodoronafta- len i czterowodoronaiftalen. Docelowe stezenie ami¬ ny trzeciorzedowej w roztworze zalezy od rodzaju tej aminy i od ilosci oddzielanych zanieczyszczen.Na ogól w postepowaniu utrzymuje sie stosunek w amina—rozpuszczalnik równy od 1:1 do 1:10.W sposobie wedlug . wynalazku szczególnie od¬ powiednimi chlorkami kwasu sa chlorki prostolan- cuchowych lub rozgalezionych nasyconych alifatycz¬ nych kwasów karboksylowych o 2^h22, korzystnie 35 o 6—18, atomach wegla w czasteczce.Ponadto mozna stosowac chlorki kwasowe pod¬ stawionych arylem, nasyconych kwasów tluszczo¬ wych oraz aromatycznych kwasów karboksylo¬ wych, zawierajacych kazdorazowo 7—15 atomów 60 wegla w czasteczce. Odpowiednimi chlorkami kwa¬ sowymi sa np. chlorek kwasu octowego, chlorek kwasu propionowego, chlorek kwasu maslowego, chlorek kwasu izomaslowego, chlorek kwasu wa¬ lerianowego, chlorek kwasu izowalerianowego, chlo- 05 rek kwasu piwalinowego, chlorek kwasu kaprono-120 666 wego, chlorek kwasu lenaritowego, chlorek kwasu kaprylowego, chlorek kwasu l-etylopentanokarbo- ksylowego, chlorek (kwasu pelargonowego, chlorek kwasu kaprynowego, chlorek kwasu laurynowego, cMorek kwasu mirystynowego, chlorek kwasu pal¬ mitynowego, chlorek kwasu stearynowego, chlorek kwasu arachinowego, chlorek kwasu behenowego, chlorek kwasu benzoesowego, chlorki kwasu tolui- lowego, chlorki kwasu etylobenzoesowego, chlorki kwasu dwumetylobenzoesowego, chlorki kwasu trój- metyliobenzoesowego, chlorki kwasu czterometylo- benzoesowego, chlorek kwasu 1-naftoesowego, chlo¬ rek kwasu 2-naftoesowego, chlorek kwasu feny¬ looctowego, chlorek kwasu tolilooctowego, chlorek kwasu p-fenylopropdonowego, chlorek kwasu y-fe- nylomaslowego, chlorek kwasu 6-fenyl©waleriano¬ wego i chlorek kwasu iP-1-natftylopropionowego.Dezaktywacja aimin rozkladowych udaje sie tez za pomoca bezwodników kwasów karboksylowych i kwasów karboksytlowych, jednak nie tak skutecz¬ nie jak za pomoca chlorków kwasu karbdksylowe- go.Na logól sposób wedlug wynalazku, w szczegól¬ nosci zas acylowanie pierwszorzedowych i drugo- rzedowych amin luib ich chlorowodorków, przepro¬ wadza sie w naczyniu reakcyjnym, podlaczonym za kolumna rozszczepiania, mieszajac po dodaniu co najmniej stechiometrycznej ilosci chlorku kwa¬ sowego w temperaturze pokojowej (1S—30°C) w ciagu krótkiego okresu czasu, na ogól nie dluzej niz w ciagu 1 godziny. Inna p'ositac wyikonania sposobu polega na tym, ze chlorek kwasowy do¬ prowadza sie bezposrednio do kotla destylacyjnego kolumny rozszczepiania, gdzie w tam panujacej wyisoikiej tempieraturze (powyzej liO0°C) reakcja zachodzi momentalnie. Trzecia mozliwosc polega jeszcze na tym, ze odwodniony ekstrakt traktuje sie chlorkiem kwasowym w sposób omówiony przy pierwsiziej postaci wykonania sposobu, zanim ekstrakt zostanie poddany rozszczepianiu.Istotna korzysc sposobu wedlug wynalazku obok unikniecia strat aminy spoczywa jeszcze w tym, ze za pomoca malo stabilnych amin w ogóle umoz¬ liwia po raz pierwszy praktyczne przeprowadzenie ekstrakcji chlorowodoru i rozszczepienia chlorowo¬ dorku, jak to zostalo stwierdzone na przykladzie zestawu trójoktyloamina^dodekan. W innych przy¬ padkach otrzymuje sie w rezultacie powaznie wyz¬ szy zakres temperaturowy, mianowicie ilOO—300°C, w którymi mozna rozszczepianie realizowac ekono¬ micznie.Oczywiscie tez inne odpowiednie ekstrakty, które otrzymano w inny sposób niz przez ekstrakcje wod¬ nych roztworów kwasu solnego, mozna (sposobem wedlug wynalazku rozkladac na chlorowodór i amine, Sposób wedlug wynalazku objasniaja podane ni¬ zej przyklady wykonania ii przyklady porównaw¬ cze.Wszystkie dane procentowe — o ile nie zazna¬ czono inaczej — sa procentami wagowymi.W przykladach porównawczych A i B ma byc w próbach porównawczych dowiedzione, ze w przy¬ padku dodania chlorowodorku drugorzedowej ami¬ ny do chlorowodorku trzeciorzedowej aminy moz¬ na podczas termolizy stwierdzic autokataliczny roz¬ klad trzeciorzedowej aminy.Przyklad porównawczy A. W kolbie trójszyjnej o pojemnosci 500 ml, wyposazonej w rurke wpro- 5 wadzajaca gaz, w termometr i oddzielacz wody z nasadzana chlodnica zwrotna, rozpuszcza sie 77fi g (0£ mola) chlorowodorku trój-/2^etylo-heksylo/-ami- ¦ny w równej wagowo ilosci ksylenu. Przez za¬ nurzenie tej kolby w ogrzanej wstepnie do 220°C 10 lazni olejowej doprowadza sie zawartosc koliby szybko do staou wrzenia, przy czyim przepuszcza sie równomierny strumien azotu w ilosci $0 lit^ rów/h, Odszczepiajacy sie chlorowodór wylapuje sie w dwóch, jeden za drugim wlaczonych od- 15 bieralnikach, wypelnionych lugiem sodowym i oz¬ nacza na drodze analizy miareczkowej. W ciagu 6 godzin odszczepia sie 97,80/o teoretycznie mozliwej ilosci chlorowodoru z chlorowodorku. Produkt w fazie blotnej po traktowaniu lugiem sodowym pod- 20 daje sie badaniu na oznaczenie skladu ma drodze Chromatografii gazowej. Jako produkt rozkladu stwierdza sie mniej niz 0,l°/e drugorzedowej ami-p ny.Przyklad B. 77,9 g (0,2 mola) chlorowodorku 25 trój-/a-etyloheksylo/-aminy w aparaturze wedlug przykladu porównawczego A po dodaniu 7,8 g (0,028 mola) chlorowodorku dwu-t/E^etyloheksylo/- -aminy w 78 g ksylenu poddaje sie termolizie.W ciagu 6 godzin odszczepia sie 92,Wo teoretycz¬ no nie mozliwej ilosci chlorowodoru. Produkt fazy blotnej po traktowaniu lugiem sodowym zawiera, liczac bez obecnosci rozpu^zczalriika, 84,9*/o trój-/a- -etyloheksylo/^aminy i 14,Wo dwu-/2-etyloheksylo/- -aminy. Poniewaz material wsadowy zawieral 8£*/t » aminy drugorzedowej, to nastepnie podczas roz¬ szczepiania chlorowodorku dodatkowo utworzylo sie 5,3*/o drugorzedowego produktu z rozkladu. przyklad I. Próbe przeprowadza sie w dzia¬ lajacym metoda ciagla urzadzeniu do ekstrakcji *0 kwasu solnego aminami i rozszczepiania utworzo¬ nych chlorowodorków amin. Czesc ekstrakcyjna u- rzadzenia sklada sie z kolumny o srednicy 0 =20 mm i o wysokosci 0,5 m, wypelnionej pierscieniami Raschig'a, w której w przeciwpradzie do plynacego *5 z góry na dól kwasu solnego przeplywa strumien mieszaniny rozpuszczalnika i aminy. U szczytu ko¬ lumny ekstrakcyjnej .sciaga sie ekstrakt zawiera¬ jacy chlorowodorki i podaje do kolumny rozszcze¬ piania (o wysokosci li500 mm i o srednicy 0 «= 20 50 mm). Wode porwana z ekstraktem usuwa sie u szczytu kolumny za pomoca nasadzonego separa¬ tora wody w postaci stezonego kwasu solnego, przy czym rozpuszczalnik sluzy jako nosnik wody.(Usuwanie wody bez straty HC1 moze tez nastepo- 55 wac w uprzednio wlaczonym etapie destylacji).Chlorowodór otrzymywany podczas rozszczepiania chlorowodorku odbiera sie u szczytu kolumny a przeplywa on przy tym przez separator wody, na¬ tomiast pozbawiona chlorowodoru mieszanine ami- w na—rozpuszczalnik usuwa sie z fazy blotnej przez chlodnice i ponownie wprowadza do ekstrakcji. W pewnych odstepach czasu okresla sie gazochroma- toigraificznie zawartosc pierwszorzedowej i drugo¬ rzedowej aminy w mieszaninie amina—rozpuszczal- 65 nik fazy blotnej kolumny rozszczepiania i do mie-7 120 666 8 / szaniny tej w celu dezaktywacji aimin (rozklado¬ wych dodaje sie co najmniej stechiometryczna ilosc chlorku kwasowego. Urzadzenie dziala w atmosfe¬ rze azotu jako gazu ochronnego.Za pomoca mieszaniny 345 g trój-/2-etyloheksylo/ /-aminy i 345 g 5-IH-rz.Jbutylo-m4Esylenu [250 mli/li] ekstrahuje sie w przeciwpradzie w tempera¬ turze 55°C w ciagu Ei98 godzin 19)105 g li0,7%-wego zawierajacego chlorek sodowy kwasu solnego [60 mnl/h]. Ekstrakt ten w kolumnie rozszczepiania w temperaturze 2&8—232°C poddaje sie rozszczepie¬ niu chlorowodorku, uzyskujac lacznie 1874 g chlo¬ rowodóru, który otrzymuje sie w okolo jednej trzeciej czesci jako stezony kwas solny obok ga¬ zowego chlorowodoru. Poniewaz rozszczepienie praktycznie przebiega ilosciowo, to z podanej ilos¬ ci HC1 wylicza sie stopien ekstrakcji rzedu 01,7%.Dla dezaktywacji amin rozkladowych stale okre¬ sla sie zawartosc pierwszorzedowych i drugorze- dowych amin w mieszaninie amina—(rozpuszczal¬ nik cieczy wyczerpanej z kolumny rozszczepienia.Po osiagnieciu wartosci okolo 0,2% amin rozklado¬ wych dodaje sie kazdorazowo ilosc stechiometrycz¬ na chlorku acetylu do fazy blotnej w kolumnie rozszczepienia. Podczas trwania próby w pewnych odstepach czasu unieszkodliwia sie za pomoca lacz¬ nie ly3 g chlorku acetylu znowu pojawiajaca sie amine rozkladowa.Po zakonczeniu tej próby z 345 g tir6j-/&-etylo- heksyW-aminy odzyskuje sie -299,7 g aminy nie¬ zmienionej, co odpowiada stracie 45,3 g lub iK3,l%.W przeliczeniu na wytworzony chlorowodór strata aminy wynosi 2^4%.Przyklad II. W aparaturze wedlug przykladu I za pomoca mieszaniny 358 g trój-/2-etytloheksy- lcV-aminy i 360 g 5-IIInrz.-butylo-m-ksylenu [250 ml/h] ekstrahuje sie w przeciwpradzie w tempera¬ turze 70oC w ciagu 348 godzin 24901 g 9,5%-wego, zawierajacego chlorek sodowy, kwasu solnego [60 ml/h]. Z ekstraktu tego po rozszczepieniu chloro¬ wodorku uzyskuje sie 21086,5 g chlorowodoru. Po¬ niewaz rozszczepianie praktycznie przebiega ilos¬ ciowo, to obliczona porcja ekstrakcyjna wynosi 88,2°/©.Dezaktywizacje amin rozkladowych przeprowa¬ dza sie w omówiony sposób za pomoca chlorku kwasu kaprylowego, a mianowicie podczas trwania próby dodaje sie lacznie 2,9 g chlorku kwasowe¬ go do mieszaniny reakcyjnej w fazie blotnej ko¬ lumny rozszczepiania.¦.Po zakonczeniu tej próby z 358 g tirój-f/2-etylo- heksylo/^aminy 'odzyskuje sie 291,1 g aminy nie¬ zmienionej, co odpowiada stracie 66,9 g lub 18,7%.W przeliczeniu na wytworzony chlorowodór strata aminy wynosi 3,2%.Przyklad III. W aparaturze wedlug przykla¬ du I za pomoca mieszaniny 350 g trój-/&-etylo- heksylo/-aminy i 350 g 5-III-rz.-butylo-m-ksylenu [250 ml/h] ekstrahuje sie w przeciwpradzie w tem¬ peraturze 70°C w ciagu 307 godzin 18860 g 11,2%- -wego, zawierajacego chlorek sodowy, kwasu sol¬ nego i[60 mli/h]. Z ekstraktu tego po rozszczepieniu chlorowodorku uzyskuje sie 191il g chlorowodoru.Poniewaz praktycznie rozszczepianie przebiega ilosciowo, to obliczona porcja ekstrakcyjna wynosi '90^°/o.Dezaktywizacje, amin rozkladowych przeprowa¬ dza sie w omówiony sposób za pomoca chlorku 5 stearoilu, a mianowicie podczas trwania próby do¬ daje sie lacznie 4,7 g chlorku kwasowego do fazy blotnej w kolumnie rozszczepiania.Po zakonczeniu tej próby z 350 g trój-/2-etylo- hieksylcVaminy odzyskuje sie 298,6 g aminy nie- i° zmienionej, co odpowiada stracie 51,4 g lub 14,7%.W przeliczeniu na wytworzony chlorowodór stra¬ ta aminy wynosi ;2,7%.Przyklad porównawczy C. W aparaturze we¬ dlug przykladu I za pomoca mieszaniny 358 g 15 trój-i/2-etyloheksylo/-aminy i 366 g 5-III-rz.^butylo- -im-ksylienju [250' ml/h] ekstrahuje sie w przieciw- pradzie w temperaturze 7iO°C w ciagu 259 godzin 15370 g 10,8!%-wego, zawierajacego chlorek sodo¬ wy, kwasu solnego [60 ml/h]. Z ekstraktu tego po 20 rozszczepieniu chlorowodorku uzyskuje sie I1O6O g chlorowodoru. Poniewaz rozszczepienie przebiega ilosciowo, to obliczona porcja ekstrakcyjna wynosi 63,0%.Amin rozkladowych w tej próbie nie unieszkodli¬ wia sie. Po zakonczeniu tej próby z 358 g trój-/2- -etyloheksylo/-aminy odzyskuje sie tylko 35,1 g aminy niezmienionej, co odpowiada stracie 322,9 g lub 90,2%. W przeliczeniu na wytworzony chloro¬ wodór strata aminy wynosi 30,5%.Przyklad IV. W aparaturze wedlug przykladu I podejmuje sie kilka zmian, a mianowicie w czesci ekstrakcyjnej urzadzenia stosuje sie kolumne o srednicy 0 = 30 mim i o wysokosci 2,5 im, wypel- niona kulami szklanymi (4 mm), a rozszczepianie chlorowodorku prowadzi sie w kolumnie o wyso¬ kosci 2 m i o sriednicy 40 mm. Dezaktywacja amin rozkladowych nastepuje w temperaturze po¬ kojowej przez ciagle dozowanie chlorku kwaso¬ wego do mieszaniny amina—rozpuszczalnik, która w tym celu przeplywa przez mieszalnik podlaczony za faza blotna kolumny rozszczepiania.Za pomoca mieszaniny 1250 g trójoktyloaminy i 5000 g dodekanu [850 ml/h] ekstrahuje sie w prze- 45 ciwpradzie w temperaturze 70°C w ciagu 288 go¬ dzin 78700 g 10,1%-wego, zawierajacego chlorek sodowy, kwasu solnego ;[i250 ml/h]. Ekstrakt ten poddaje sie rozszczepianiu chlorowodorku w ko¬ lumnie rozszczepiania w temperaturze 228—i230°C, 90 uzyskujac lacznie 5375 g chlorówodoru, w tym 45% gazowego chlorowodoru i 551% chlorowodoru w po¬ staci stezonego kwasu solnego. Poniewaz rozszcze¬ pianie przebiega prawie ilosciowo, to obliczona z podanych ilosci HC1 porcja ekstrakcyjna wynosi 55 67,6%. Podczas trwania tej próby dla dezaktywacji amin rozkladowych nieprzerwanie dodaje sie do mieszaniny amina—rozpuszczalnik lacznie 316,8 g chlorku stearoilu. Po zakonczeniu tej próby z 1250 g trójoktyloaminy odzyskuje sie 823,9 g aminy 60 niezmienionej, co odpowiada stracie 426,1 g czyli 34,1%. W przeliczeniu na wytworzony chlorowodór strata aminy wynosi 7,9%.Przyklad porównawczy D* W aparaturze wedlug przykladu IV za pomoca mieszaniny il250 g trój- 65 oktyloaminy i 5000 g dodekanu ekstrahuje sie w120 666 9 10 przeciwpradzie w temperaturze 70°C lOP/o-wy kwas solny, zawierajacy sól kuchenna.Ekstrakt ten poddaje sie (rozszczepieniu chloro¬ wodorku w temperaturze 227°C. Dezaktywacji araiin rozkladowych nie prowadzi sie. Próba ta imuisi byc przerwana po uplywie 18 godzin, gdyz obficie u- tworzony chlorowodorek dwuoktyloaiminy zatyka przewody i kolumne ekstrakcyjna.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób otrzymywania gazowego chlorowodoru droga ekstrakcji rozcienczonego wodnego roztworu kwasu solnego aminami, w którym a) wodny roz¬ twór kwasu solnego ekstrahuje sie amina lub mie¬ szanina aminy i obojetnego, nie mieszajacego sie z woda rozpuszczalnika o temperaturze wrzenia co najmniej l!2G°C, przy czym stosuje sie trzeciorze¬ dowe alkaloaminy o 14—36 atomach wegla w zwiaz- zanych z azotem lancuchem bocznych, wsród któ¬ rych jest oo najwyzej jeden zwiazany z azotem rodnik metylowy i co najmniej jeden zwiazany z azotem rodnik alifatyczny o co najmniej 6 ato¬ mach wegla, a w przypadku których stala kwa¬ sowosci Ka tej aminy jest mniejsza niz 10~8, b) do tego ekstraktu dodaje sie obojetny, nie mie¬ szajacy sie z woda rozpuszczalnik o temperaturze wrzenia co najmniej ll20°C, o ile rozpuszczalnik ten nie zostal juz dodany w etapie a), c) ekstrakt destyluje sie, powstajace opary skrapla sie, z dwu¬ fazowych skroplin nieprzerwanie oddziela sie wode, a warstwe organiczna zawraca sie do procesu de¬ stylacji, d) ekstrakt po usunieciu wody destyluje sie w temperaturze wrzenia wobec orosienia i uwalniajacy sie u szczytu kolumny, gazowy chlo¬ rowodór odbiera sie, albo chlorowodór oddziela sie ponizej temperatury wrzenia rozpuszczalnika prze¬ puszczajac strumien gazu obojetnego, i e) rozpusz¬ czalnik zawierajacy amine zawraca sie do procesu ekstrakcji, znamienny tym, ze do mieszaniny ami¬ ny, rozpuszczalnika i ewentualnie zanieczyszczen przed zastosowaniem w ekstrakcji lub po odwod¬ nieniu ekstraktu przed rozszczepieniem chlorowo¬ dorku dodaje sie chlorki kwasu karboksylowego w ilosci co najmniej stechiometrycznej, liczac na ilosc utworzonych amin pierwszorzedowych i drugorze- dowych. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako obojetne rozpuszczalniki stosuje sie prostolan- cuchowe lub rozgalezione alifatyczne, cykloalifa- tyczne lub aromatyczne, wykazujace temperature wrzenia powyzej 12Q°C, calkowicie lub w dalekiej mierze niepolame weglowodory o co najmniej 6— 20 atomach wegla. 3. Sposób wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze stosuje sie chlorki kwasu karboksylowego pochodzacego z liniowych i rozgalezionych alifa¬ tycznych kwasów karboksylowych o 2—22 atomach wegla w czasteczce. 4. Sposób wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze rozszczepienie chlorowodorków amin pro¬ wadzi sie w temperaturze 120—300°C. 10 15 20 25 PL