Przedmiotem wynalazku jest mlotek do wierce- mda skal.Znane jest z polskiego opisu patentowego nr 90308 urzadzenie hydrauliczne udaTowe, zawie¬ rajace oibudowe i tlok udarowy. Obudowa ma sek¬ cje hydrauliczna w której tlok udarowy jest nape¬ dzamy ruchem postepcwo-zwrotnyim oraz sekcje niehydrauliczna, w która wchodzi przedni koniec tloka udarowego, zaopatrzona w otwór narzedzio¬ wy do przyjecia trzoina posredniego wiertla, oraz komo-re srodka pluczacego, otaczajaca trzcn wiert¬ la. Sekcja niehydrauliczna obudowy mai elementy dostarczajace sprezone powietrze tworzace dwie przegrody ze sprezonego powieltrza, jedna przed, a druga poza komora zasilania w pluczke.Znane sa mlotki do wdercenia skal majace cy¬ linder z otworem przelotowym, tlok hydrauliczny osadzony w cylindrze, stanowiacy czesc silnika udarowego typu bezzaworowego-, w którym sarnio- wzbudny /tlok w ruchu postepowo-zwrotnym prze¬ kazuje energie trzpieniowi udarowemu polaczo¬ nemu z elementem roboczym.Do wad znanych rozwiazan mlotków udarowych nalezy: mala sprawnosc przenoszenia energii me¬ chanicznej z tlcfka na trzpien udarowy, duza wra¬ zliwosc na zimiany cisnienia plynu hydraulicznego, temtperaftury lub zimiany polozenia koncówki tloka w chwili uderzenia. W szeregu roizwiazan wyste¬ powalo zjawisko kawitacji na przejsciu z wyso¬ kiego na niskie cisnienie, w innych zas rozwia- 10 15 29 25 30 2 zamiach wystepowaly trudnosci z uruchomieniem mlotka. W innych rozwiazaniach mlotek mial duze wymiary d trudna konstrukcje oraz byly kosztow¬ ne w produkcji.Celem wynalazku jest uzyskanie rozwiazania bezzaworowego mlotka udarowego typu sanno- -nasitaiwnego o ulepszonej i uproszczonej konstruk¬ cji.Zgodnie z rozwiazaniem wedlug wynalazku w sciance otworu przelotowego cylindra jest wyko¬ nana kcimora pierscieniowa', majaca pierscien wy¬ lotowy, zas tlok obejmuje glowice osadzona w komorze pierscieniowej dzielaca komore w kie¬ runku osiowym na- dwie komory napedowe, ma¬ jaca dlugosc odpowiadajaca dlugosci pierscienia wylotowego, co pozwala na selektywne odprowa¬ dzanie plynu hydraulicznego z komór napedowych.Korzystnie tlok zawiera zwezajace sie odcinki, usytuowane po przeciwnych stronach glowicy, ste¬ rujace przeplywem plynu hydraulicznego odprowa¬ dzanego z komór napedowych. Ponadto tlok za*- wiera odcinki pierscieniowe, przesuniete wzgledem zwezajacych sie odcinków, wspólpracujace z pier¬ scieniowymi wycieciem komory pierscieniowej cylindra, zapewniajac utrzymanie cisnienia plynu w komorach iiapedowych. Dlugosc glowicy tloka jest w przyblizeniu równa dlugosci pierscienia wy¬ lotowego.Komory napedowe lacza sie z kcimiotraimli zbior¬ czymi plynu hydraulicznego zai pomoca przewodów. 114 335114 335 Komory zbiorcze plynu hydraulicznego' sa usytu¬ owane wewnatrz zespolu cylindra i plaszcza.Korzystnie komory napedowe sa polaczone ze wspólnym przewodem oraz komora zbiorcza, zas powierzchnie czolowe glowicy tloka przerywaja selektywnie doplyw plynu hydraulicznego do ko¬ mór napedowych.Przedmiot wynalazku zostal uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku na którym fig. 1 przedstawia mlatek do wiercenia skal w widoku perspektywicznym, fig. 2 — mlotek w przekroju, fig. 3 — mloltelk w przekroju poprzecz- ,nj3m^wzdluzl linii 3—3 fig. 2, fig. 4 — wycinek jin^ojtljraprzedistaiwiajacy glowice tloka udarowego, /fig. 5 — wykres"" zaleznosci cisnienia' na glowicy tloka od polozenia fitloka.» Mlotek udarowy' 10 do wiercenia skal (fig. 1) zawiera glowice, udarowa 12 wspólosiowa z jarz¬ mem 14. Pokrywy 16, 18 zamyikaja od tylu glo¬ wice 12 oraz z przodu jarzmo- 14. Zespól mlocka udarowego 10 do- wiercenia skal jest polaczony w jedna czesc przy pomocy preitów 20. Mlotek uda¬ rowy 10 jest zamocowany przesuwnie na ramie 22, polaczonej z kolei z jednostka trakcyjna, lub ze¬ spolem wysiegnika i jest napedzany hydraulicznie poprzez przewody 24.Jarzmo 14 (fig. 2) zawiera pierscieniowa obu¬ dowe 28 obejmujaca pierscieniowy uchwyt 30 za¬ mocowany obrotowo przy pomocy lozysk kulko¬ wych 32. Uchwyt 30 zawiera w czesci STodkowej zeby 34 naciete na obwodzie, które wspólpracuja z kolami napedowymi (nie pokazanymi) usytuowa¬ nymi w obudowie 28.Uchwyt obejmuje tylna (tuleje 38 oraz przylegly do niej pierscien 40. Tuleja i pierscien sa wspól¬ osiowe z przednia tuleja 46 zamocowana we¬ wnatrz tulei 48 pokrywy 18 przy pomocy nakretki 50. Trzpien udarowy 42 o ksztalcie cylindrycznym jest usytuowany wspólosiowo z uchwytem 30 i po¬ krywa 18. Trzpien jest osadzony slizgowo wzgle¬ dem pierscieni 44, 48 tulei 38, 46. Czesc srodko¬ wa 54 trzpienia udarowego 42, z nacietym wielo- wypusteim, usytuowania pomiedzy pierscieniami 44, 48, zazebia sie z otworem wielorowkowym tulei 56 pierscienia 40. Pierscien 40 jest polaczony nie- obrotowo przy pomocy wielowypuistu 58 z uchwy¬ tem 30. Trzpien udarowy 42 jest napedzany obro¬ towo przy pomocy serwomotoru 36 napedzanego plynem hydraulicznym pod cisnieniem, który po¬ przez przekladnie zebata obraca uchwyt wraz z trzpieniem udarowym.Trzpien (udarowy 42 ma zdolnosc przemieszcza¬ nia sie w kierunku poosiowym wzgledem uchwy¬ tu 30. W tylnym grainicznym polozeniu (fig. 2) krawedzie 62, 66 czesci srodkowej 54 trzpienia stykaja sie z tuleja 38. Powierzchnia udarowa 88 trzpienia 42 znajduje sie w poblizu czola glowi¬ cy udarowej 12.Glowica udarowa 12 (fig. 2, 3) zawiera cylinder 72 wykonany z odlewu staliwnego oraz cylindrycz¬ ny plaszcz 74 obejmujacy cyModer 72. Glowica uda¬ rowa 12 zaiwiiera komory 76A—76D w ksztalcie pier- scdendowych wyciec 78 ó#rantaonych z zewnatrz obrzezem 80 plaszcze 74; Kotfriory 76 sa rozdzielo¬ ne wzgledem siebie w kierunku promieniowym przy pomocy przegród 82, których zewnetrzne po¬ wierzchnie 84 tworza wraz z obrzezem 80 plasz¬ cza 74 szczelne polaczenie zabezpieczajace przed 5 przeplywem plynu pomiedzy kcmorami 76. Inne przegrody 82 ograniczaja komory 76 z zewnatrz.Cylinder 72 jest polaczony z plaszczem 72 na wcisk. Przy montazu plaszcz 74 jest podgrzewany, a cylinder 72 oziebiamy. Po polaczeniu plaszcz 10 tworzy wraz z cylindrem szczelne polaczenie nie wymagajace stosowania elementów uszczelniaja¬ cych. Cylinder 72 miesci pierscieniowa. wkladke 90 osadzona w stopniowanym otworze przelotowym 92, i majaca tuleje 94 oraz pierscien zderzakowy 15 102 usytuowany wewnatrz tylnej czesci 100 tuiei 94. Pierscien zderzakowy 102 oraz tuleja 94 two¬ rza otwór przelotowy 88, w którym znajduje sie stopniowany cylindryczny tlok 70 o ruchu postepom wo-,zwrotnym. 20 W otworze 88 wystepuja stopniowane odcinki 96, 104 wspólpracujace z trzonem 98 tloka 70.Odcinek srodkowy 106 otworu 88 usytuowany po¬ miedzy stopniowymi odcinkami 96, 104 otworu miesci cylindryczna glowice 108 tloka 70. W po- 25 blizu konców glowicy 108 tlolka wystepuja komo¬ ry napedowe 110, 112 w ksztalcie pierscienia, ograniczone trzonem 108 i cdcinikiem srodkowym 106 otworu. Tlok 70 wspólpracuje z otworem 88 przy przesylaniu plynu hydraulicznego pod cisnie- 3P niern do komór napedowych 110, 112.Pokrywa 16 jest sztywno polaczona przy po¬ mocy pretów 20 z powierzchniami lozyskowymi glowicy udarowej 12 takimi jak pierscienie lozy¬ skujace 114, 116 utworzone przez koncówki cylin- 35 dra 72 i plaszcza 74. Pokrywa 16 styka sie z koncówka 118 pierscienia zderzakowego1 102, która z kolei styka sie z pierscieniem 122 tulei 94. Tule¬ ja 94 jest osadzona w tylnej czesci otworu prze¬ lotowego 92 stykajac sie z wystepem 124. Sily za- 40 ciskajace przylozone do pretów 20 sztywno mocu¬ ja wikladke 20 wewnatrz otworu przelotowego 92.Tuleja 94, pierscien zderzakowy 102 oraz cylinder 72 sa ze soba polaczone przy pomocy klinów.Mlotek udarowy 10 zawiera zespól przeplukuja¬ cy 11 obejmujacy przewód rurowy 126 przecho¬ dzacy w osi pokrywy 16 tlolka 70 oraz trzpienia udarowego 42. Króciec wlotowy 128 w pokrywie 16 doprowadza plyn przeplukujacy sluzacy do czyszczenia otworów przelotowych.Zespól napedowy tloka 70 oibejmuje króciec wlotowy 130, usytuowany promieniowo wzdluz plaszcza 74, polaczony z pompa 132, o ciaglym przeplywie, przy pomocy przewodu 134 dochodza¬ cego do komory 76A. Komora 76A stanowi zbior¬ nik plynu pod cisnieniem zasilajacy komory na¬ pedowe 110, 112. Poniewaz plyn napedzajacy tlok poprzez komory 110, 112, pochodzi z kOimory 76A, glowica udarowa 12 nie jest bezposrednio uzalez¬ niona- od wydatku pompy 132 co pozwala uniknac duzych fluktuacji cisnienia w przewodzie 134. Gdy doplyw plynu do kotmór 110, 112 jest odciety, pom¬ pa 132 doladowuje komore 76A. Kóimorai 76A jest polaczona przewodami 134 z pierscieniem 136. jg Przewody krzyzuja sie z kanalami 138 cylindra 7Z, 45 50 55 605 114 335 6 które z kolei poprzez przewody 140 lacza sie z pierscieniem 142. Tak wiec .komara 76A jest stale polaczona z pierscieniami 136, 142. Podobnie komo¬ ry 76B, 76D sa polaczone z komorami 112, 110 po¬ przez przewody 144, 146, zas komora 76C jest po¬ laczona poprzez przewód 148 z pierscieniem wy- lotowyim 150. Objetosc komór 110, 112 oraz pola¬ czonych komór 76D, 76B zmienia sie w miara ruchu tloka 70. Procentowa izmiana objetosci jest niewielka (1.*% — 5%) z uwagi na ograniczona scisliwosc plynów hydraulicznych.Fig. 3 przedstawia rozklad przewodów 144, 146, 148 oraz kanalów 138. Przewody te sa rozmiesz¬ czone równomiernie na obwodzie cylindra 72 tak, ze przeplyw plynu doplywajacego do otworu prze¬ lotowego 88 nie wywiera nacisku bocznego ani momentu skrecajacego na tlok. 70. Tlok 70 moze obracac sie w wyniku dzialania impulsu obroto¬ wego od trzpienia udarowego 42. Obrót tloka we¬ wnatrz wkladki 90 indukuje wiskotyczne sily styczne, które tworza hydrodynamiczna warstwe smaru pomiedzy obracajacymi sie elementami. W ten sposób poprawia sie efektywnosc smarowania tloka i izimniejsza jego zuzycie oraz tarcie pod¬ czas ruchu pcstepowo-zwroltnego. Braik momentu skrecajacego oraz obciazenie bocznego tloka 70 umozliwia obrót tlcika podczas cyklu pracy przed uderzeniem. Poniewaz tlok 70 obraca sie wraz z trzpieniem udarowym 42 przy zainicjowaniu ude¬ rzenia zuzycie tykajacych czesci zmniejsza sie.Króciec wylotowy 152 polaczony poprzez plaszcz 74 z komora 76C zawiera przewód 154 odpowa- dzajacy ciecz do zbiornika 156.Tlok 70 (fig. 4), symetryczny wzgledem plasz¬ czyzny poprzecznej P—P, obejmuje glowice 108 o odcinku 158 stykajacym sie ze sciankami od¬ cinka 106 citworu przelotowego, który wspólpra¬ cuje z pierscieniem wylotowym 150 przy ruchu powrotnym tloka. Odcinek 158 przechodzi w od¬ cinek 162, którego koncówka 160 ma srednice mniejsza cd srednicy odcinka 158 i zweza sie stozikcwo pod katem od 5% do 15% wzgledem osi tloka 70. W ten sposób jest zapewnione sterowa¬ nie strumieniem plynu wylotowego przez jedno¬ rodne zwiekszenie strumienia przy odslanianiu sie pierscienia 150. Odcinek 162 zmniejsza wystepowa¬ nie kawitacji przy spadku cisnienia plynu kiero¬ wanego do wylotu. Ponadto stozek na odcinku 162 zapewnia laminarny przeplyw plynu z komór 110, 112 do wylotu, gdy glowica 108 tloka wchodzi alternatywnie do komór 110, 112 zmniejszajac opóznianie tloka przez plyn.Odcinek pierscieniowy 166, przesuniety wzgle¬ dem odcinka 162, wspólpracuje z pierscieniowym wycieciem 168 usytuowanym w poblizu odcinków 106, 96 otworu przelotowego stanowiacym podusz¬ ka hydrauliczna • w przypadku nadmiernego prze¬ mieszczania tloka. Sasiednie konce odcinków 162 i 166 tworza odcinek posredni 164 o srednicy sta¬ lej lub ksztalcie stozkowym. Odcineik 166 siega do trzonu 98, w którym jest wykonany osiowy rowek 170, doprowadzajacy wraz z pierscieniem 142 plyn przy ruchu powrotnym tloka. Trzon 98 w poblizu rowka 170 stanowi zawór wlotowy wraz z odcin¬ kiem 96 otworu przelotowego. Pozostala czesc trzo¬ nu 98 wspólpracuje z pozostalym odcinkiem 98 otworu podtrzymujac tlok 70 w obrebie otworu 88. Przy zastosowaniu symetrycznego tloka 70 5 mozna montowac swider 10 kaizdym koncem tloka 70 do przodu, odwracajac tlok po jego nadmier¬ nym zuzyciu. Odcinek 104, 96 otworu wspólpracuja z równymi odcinkami trzonu 98', 98 tloka zapew¬ niajac symetryczne zuzycie powierzchni trzonu. 10 Dlugosci odcinków 104, 98 sa tak dobrane w sto¬ sunku do tloka 70 aby koncówki 13, 15 trzonu 98' 98 nie stykaly sie z cdcinkaimi 96, 104 (fig. 2) otiworu. W wynliku zuzycia koncówlki 13, 15 maja wieksza srednice niz odcinki trzonu 98, 98' pro- 15 wadzone w otworze.Mlotek udarowy 10 zawiera zespól 172 odprowa¬ dzajacy przecieki z obudowy (fig. 2, 3) zawiera¬ jacy pierscieniowe uszczelki 174 obejmujace od¬ cinki trzonu) 98, 98'. Przecieki przez uszczelki 174 20 zbieraja sie w poblizu konca tloka w wycieciach 176, z których sa nastepnie odprowadzane. Na kaz¬ dym odcinku 96 otworu jest wykonane pierscie¬ niowe wglebienie 178 spustowe, które wraz z uszczelka 174 zbiera przecieki z komór 110, 112. 25 Przecieki sa odprowadzane z wglebien 178 po¬ przez kanaly 180, 182. Kanal 182 laczy sie z piers¬ cieniowym wglebieniem 184 obejmujacym rowek 186 polaczony poprzez pierscien 114. Wglebienie 184 jest odizolowane cd wglebienia 176 uszczelka 30 118. Zlaczka 188 w pokrywie 16 laczy przewód 190 od zbiornika 156 z wglebieniem 184.Wlaczenie wglebienia 184 w zespól odprowadza¬ jacy przecieki wyklucza spietrzenie cisnienia w Ukladzie. W podobny sposób mozina uniknac spie- 45 trzenia cisnien w obudowie 28 jarzma lub pomie¬ dzy cylindrem 72 i jarzmem 14. Kanal 180 lacza¬ cy sie z wglebieniem 178 obejimuje pierscieniowe wglebienie 192 z którego odplywa plyn do sma¬ rowania róznych czesci swidra. Siec kanalów 194 w (fig. 2) laczy wglebienia 192, cylinder 72, obudo¬ we 28 jarzma oraz pokrywe 18 odprowadzajac przecieki z wglebienia 192 w celu eimarcwania uchwytu 30 i pokrywy 18.W sieci przewodów 134, 154 znajduje sie czte- rodrogcwy rozdzielacz 196 (fig. 2) usytuowany po¬ miedzy mlotkiem 10 a pompa 132 i zbiornikiem, sterujacym doplywem plynu napedzajacego' do mlotka. Przestawienie roizdzieilacza w polozenie A laczy pompe 132 z przewodem 130 i przewód 152 ze zbiornikiem 156, natomiast w polozeniu C pom¬ pa 132 jest polaczona z przewodem 152 a prze¬ wód 130 ze zbiornikiem 156. W polozeniu B plyn przeplywa swobodnie od pompy 132 do wszystkich krócców rozdzielacza 196 i z powroteim do zbiorni¬ ka 156, wyrównujac cisnienie plynu w komorach 76A, 76C. Polozenie B umoaliwia usuwanie powie¬ trza lub zanieczyszczen z plynu napedzajacego.Dzialanie mlotka udarowego 10 przedstawione na fig. 5 w formie zaleznosci cisnien plynu w komorach 110, 112 oraz 76D, 76B od polozenia tlo¬ ka w czasie cyklu ruchu postepowo-zwrotnego.Gdy tlok 70 przesuwa sie w otworze 88, rowki 170, 170' lacza alternatywnie pierscienie 142, 136 z komorami 110, 112 i 'komorami 76D, 76B. Pod-114 335 7 8 czas ruchu tloka, odcinek 158 laczy alternatywnie przeciwne konce pierscienia 150 z komorami 76D, 76B umozliwiajac odprowadzenie plynu pod cis¬ nieniem.Rowlki 170, 170' oraz odcinek 158 tloka 70 wspól¬ dzialaja z pierscieniami 142, 136, 150 przy dla¬ wieniu (przeplywu plyniu napedzajacego. Utworzo¬ ne w ten sposób szczeliny wlotowe i wylotowe zapewniaja sterowanie przeplywem w ciaglym za¬ kresie od polozenia zamknietego' do polozenia otwartego co obrazuja zmienne opory przeplywu Rt—R4 (fig. 4). Duz obwodowy pomiedzy tlokiem 70 a otworem 88 zapewnia staly przeplyw przy „zamknietych" szczelinach (Ri).Polozenie równowagi zilustrowane jako przesu¬ niete wzgledem polozenia srodkowego tloka 70 (fig. 4) wystepuje wtedy gdy na „górna" i „dolna" (lewa i prawa) strone glowicy 108 dzialaja sily równe lecz przeciwnie skierowane. Uwzgledniajac opory przeplywu Ri—R4, jako polozenie równowagi okresla sie polozenie w którym Ri/R2 jest równe R3/R4, czyli stosunek spadku cisnienia wlotowego do spadku cisnienia wylotowego na „dolnej" (pra¬ wej) stronie glowicy 108 jest równy stosunkowi spadku cisnienia wlotowego' do cisnienia wyloto¬ wego' na „górnej" (lewej) stronie glowicy tloka.Tak wiec calkowity spadek cisnienia pomiedzy komora wlotowa 76A a komora wylotowa 76C jest rozdzielony równomiernie na szczeliny wio- toiwe i wylotowe po obu stronach glowicy 108 tlo¬ ka, a cisnienie robocze dzialajace na kazda strone glowicy 108 sa równe. Nie jest wymagana rów¬ nosc oporów przeplywowych Rt—R4 w polozeniu równowagi o ile sa zachowane opisane zaleznosci.Uproszczone uruchomienie mlotka 10 uzyskuje sie spelniajac dodatkowy warunek mówiacy, ze opór przeplywu R4 nie moze byc równy oporowi przeplywu R2. Przy uruchomieniu mlotka pompa 132 podaje pelny strumien plynu przy rozdziela¬ czu 196 ustawionym w polozeniu B tak, ze plyn doplywa do' zbiornika1 156 oraz do komór 76A, 76C wypelniajaic kanaly przeplywowe oraz- wy¬ równujac cisnienie w obrebie swidra. W celu uru¬ chomienia tloka rozdzielacz 196 jest przestawiany do polozenia A lub C kierujac pelny strumien przeplywu do mlotka 10. W polozeniu A komora 76A jest napelniana, a komora. 76C jest opróznia¬ na. Tlok 70 zostanie popchniety w kierunku po¬ lozenia równowagi w wyniku róznicy cisnienia wlotowego i wylotowego'. Zakladajac, ze tlok 70 znajduje sie poczatkowo w polozeniu przesunietym w lewo wzgledem polozenia równowagi przy roz¬ dzielaczu 196 w polozeniu A, opory przeplywu Rt i R2 sa wieksze (szczeliny przymkniete) a opory przeplywu R2 i R3 sa mniejsze (szczeliny bardziej uchylone), niz w polozeniu równowagi tloka 70.Stosunek R^I^ jest wiekszy niz R3/R4 wiec wy¬ padkowa sila. dzialajaca na1 prawa strone glowicy 108 poprzez tlok 70 w lewo do polozenia równo¬ wagi. Tak wiec tlok 70 kieruje sie do polozenia równowagi, stosunki Ri/R2 i R3/R4 wyrównuja sie, a róznica sil dzialajacych na glowice 108 zdaza do zera.Z powyzszej analizy wynika, ze gdy tlok 70 znajduje sie w polozeniu przesunietym wzgledem polozenia równowagi, powstaje sila przesuwajaca tlok do polozenia równowagi. Powtarzajacy sie ruch tloka w obu kierunkach wzgledem polozenia równowagi stanowi saimowzbudny ruch postepowo- ^zwrotny tloka Przestawienie rozdzielaczai 196 w polozenie A wywoluje natychmiast samowzbudny ruch postepowo-zwrotny tlolka 70 uruchamiajacy mlotek 10, lub sprowadza tlok do polozenia rów¬ nowagi. W ostatnim przypadku uruchomienia mlotka uzyskuje sie przez przestawienie rozdzie¬ lacza 196 w polozenie C, podanie strumienia ply¬ nu do komory 76C i polaczenie komory 76A ze zbiornikiem 156. Poniewaz zgodnie z zalozeniem opory przeplywu R2 i R4 nie sa równe w polo¬ zeniu równowagi, impuls cisnienia pochodzacy z komory 76C zwieksza cisnienie po lewej stronie glowicy 108, przesuwajac tlok bardziej w lewo w kierunku przeciwnym do polozenia równowagi.Przy rozdzielaczu 196 w polozeniu C impuls cis¬ nienia pochodzacy z komory 76C przesuwa tlok 70 w lewo, tak, ze stosunek R^Rz wzrasta a sto¬ sunek R3/R4 maleje, powodujac powstanie sily przesuwajacej tlok z polozenia równowagi. Przy wychyleniu tloka 70 z polozenia równowagi wzra¬ sta cisnienie plynu po lewej stronie glowicy prze¬ suwajac tlok 70 do lewego' granicznego' polozenia, w którym stosunek Ri/R2 zmacanie przekracza stosunek R3/R4. Przy przestawieniu rodzielacza 196 w polozenie A niezrównowazona sila dziala na prawa strone glowicy przesuwajac tlok 70 w kie¬ runku polozenia równowagi i poza to polozenie, wprawiajac tlok w ruch postepowo-zwrotny.Po uruchomieniu, tlok 70 bejdzie wykonywal samowzbudny ruch postepowo-zwrotny w cyklu przedstawionym na fig. 5. Tlok 70 rozpoczyna, suw w prawo od punktu 200, w którym szczeliny po prawej stronie sa calkowicie otwarte i polaczone z komora 76A, co umozliwia ustalenie maksymal¬ nego cisnienia. Szczeliny po lewej stronie sa po¬ laczone z komora 76C, w której panuje niskie cisnienie wylotowe pokazane w punkcie 202. Cis¬ nienie wylotowe powstaje przez ograniczenie prze¬ plywu pomiedzy pierscieniem 150 a zbiornikiem 156, przykladowo przez zmiane przekroju kana¬ lów 148, zmiane dlugosci przewodów 154. Cisnie¬ nie wylotowe w polaczeniu ze stozkowym ksztal¬ tem tloka chromi przed kawitacja. Gdy tlok 70 przesuwa sie ruchem przyspieszonym w prawo (fig. 5), cisnienie po prawej stronie spada po linii 204 przy ruchu glowicy 108 zwiekszajacym objetosc komory 112. Jednoczesnie tlok zmniejsza objetosc komory 110 przy zachowaniu stalego' cisnienia w komorach 110, 76D zgodnie z linia 206. Gdy tlok 70 osiaga punkt 208 na linii 204 w swoim ruchu w prawo, tylna krawedz rowka 170' mija przednia krawedz pierscienia 136 i zamyka wlot po prawej stronie tloka. Pompa 132 napelnia ko¬ more 76A az do osiagniecia szczytowego cisnie¬ nia po linii 210, piodczas gdy tlok 70 porusza sie ruchem przyspieszonym pod dzialaniem energii cisnienia zebranego w komorach 112, 76B. Przy wzroscie objetosci komory 112 cisnienie plynu w komorze 112 oraz 76B spada wzdluz linii 212.Jednoczesnie cisnienie w komorach 110, 76D wzra- 10 •15 20 25 30 35 40 45 50 55 69114 335 9 10 sta wzdluz linii 214 (fig. 5) przy zmniejszaniu sily objetosci komory 110.W punkcie 216 na linii 212 odcinek 158 tlcika zmajdoije sie na przeciw pierscienia 150 (R4 = R2) a przy dalszym ruchu tloka komora 76C otwiera sie po prawej stronie glowicy 108 a zamyka sie po lewej stronie glowicy. Cisnienie plynu po pra¬ wej stronie glowicy gwaltownie spada wzdluz linii 218 do cisnienia wylotowego poniewaz ener¬ gia plynu w komorach 112, 76B przechodzi do ko¬ mory 76C. Cisnienie wylotowe popycha tlok do punktu uderzania. W punkcie 216 lub 216' konczy sie strefa nieezulosci tloka i otwiera komara 76A po lewej stronie glowicy, umozliwiajac naladowa¬ nie plynem pod cisnieniem komór 110, 76D przy spadku cisnienia w komorze 76A od punktu 220 do cisnienia! odpowiadajacego punktowi 222. Przy dalszym zmniejiszaniai objetosci- komory HO cis¬ nienie po lewej stronie tloka wzrasta wzdluz linii 224 osiagajac wartosc szczytowa przy uderzeniu tloka o trzpien udarowy 42 w punkcie 226 (fig. 5).Polozenie tloka 70 w chwili uderzenia nie jest ustalone i moze zmieniac sie w pewnym zakresie, poniewaz podczas przesuwania sie tloka w prawo komora 76D pochlania znaczna czesc energii po¬ wstajacej przy ruchu glowicy 108 przez komore 110 oraz wyplywie plynu z komory 76A, zmniej¬ szajac w ten sposób wypadkowe opory przeply¬ wu przy ruchu tloka w prawo. Gdyby opory prze¬ plywu nie ulegly zmniejszeniu pochlanialyby cne znaczna czesc energii kinematycznej tloka uzalez¬ niajac prace swidra od polozenia tloka w chwili uderzenia. Utrzymywanie energii plynu pod cis¬ nieniem w komorze 76D w czasie ruchu tloka w prawo zwieksza czas, w którym tlok 70 styka sie z trzpieniem udarowym 42 po uderzeniu, co za¬ pewnia wieksza sprawnosc przekazania energii a ponadto zapewnia wstepny zapas energii do przy¬ spieszenia tloka w jego ruchu w lewo.Po odbiciu od trzpienia udarowego1 tlok 70 po¬ rusza sie ruchem przyspieszonym w lewo pod wplywem impulsu cisnienia plynu w komorze 76D przy jednoczesnym doprowadzaniu plynu z komo¬ ry 76A na lewa strone tloka,. Gdy objetosc komo¬ ry 110 wzrasta, cisnienie spada po linii 228 do punktu 230, w którym zamylka sie przelot na lewa strone tlcika. W punkcie 230' komora wydechowa 76C otwiera sie po lewej stronie tloka 70 a za¬ mylka po prawej stronie tloka-, a cisnienie po le¬ wej stronie tloka gwaltownie spada, wzdluz linii 232 po wyczerpaniu energii plynu w komorach 110, 76D. Plyn hydrauliczny sprezony wzdluz linii 234 do punktu 230' w komorach 112, 76B, zostaje dalej sprezany wzdluz linii 236 gdy glowica 108 mija komore 112. Pompa 132 spreza plyn w ko¬ morze 76A wzdluz linii 238 az do osiagniecia punk¬ tu 240. Gdy tlok osiagnie w czasie ruchu w lewo punkt 209, który konczy strefe nieezulosci tloka, otwór wlotowy otwiera sie po prawej stronie glo¬ wicy doprowadzajac plyn z komory 76A, w któ¬ rej cisnienie spada wzdluz linii 242, wyrównujac sie z cisnieniem po prawej stronie tloka rosnacym wzdluz linii 244. Cisnienie po lewej stronie tloka spada wzdluz linii 232 (fig. 5). Pod wplywem im¬ pulsu cisnienia w komorach 76A, 110, 76B tlok zatrzymuje sie w lewymi skrajnym polozeniu, ograniczonym wielkoscia cisnienia w punkcie 200 i natychmiast zawraca w prawo rozpoczynajac 5 kolejny suw roboczy.Mozliwe jest zastosowanie tloka o róznych ksztaltach, jak równiez róznych ukladów kemór i kanalów doprowadzajacych plyn hydrauliczny.Korzystnie cykl roboczy tloka obejmuje odcinek na którym komora 76C jest odizolowana od komór po obu stronach glowicy tloka, lub tez odcinek na którym komora 76C jest otwarta jednoczesnie z lewej i prawej strony tloka.Zastrzezenia patentowe 1. Mlotek do wiercenia skal, zawierajacy cy¬ linder majacy otwór przelotowy, trzpien udarowy, osadzony w cylindrze, tloik o ruchu postepowo- -zwrotnym, osadzony w cylindrze, przekazujacy impulsy udarowe na trzpien, plaszcz otaczajacy cylinder, co najmniej dwie komory zbiorcze ply¬ nu hydraulicznego polaczonego' z dwiema komo¬ rami napedowymi otworu cylindra, znamienny tym, ze w sciance otworu przelotowego (88) cy¬ lindra (72) jest wykonana komora pierscieniowa, majaca pierscien wylotowy (150), zas tlok (70) obej¬ muje glowice (108) osadizona w komorze pierscie¬ niowej, dzielaca komore w kierunku osiowym na dwie komory napedowe (110, 112), majaca dlugosc odpowiadajaca dlugosci pierscienia wylotowego (150), co pozwala na seleMywne odprowadzanie plynu hydraulicznego' z komór napedowych (110, 112). 2. Mlotek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze tlok (70) zawiera zwezajace sie odcinki (162), usy¬ tuowane po przeciwnych stronach glowicy (108), sterujace przeplywem plynu hydraulicznego' od¬ prowadzanego z komór napedowych (110, 112). 3. Mlotek wedlug zastrz. 1 aUbo 2, znamienny tym, ze tlok (70) zawiera odcinki pierscieniowe (162), przesuniete wzgledem zwezajacych sie od¬ cinków (162), wspólpracujace z pierscieniowym wycieciem (168) komory pierscieniowej cylindra (72), zapewniajac utrzymanie cisnienia plynu w komorach napedowych (110, 112). 4. Mlotek wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze dlugosc glowicy (108) tloka (70) jest w przyblize¬ niu równa dlugosci pierscienia wylotowego (150)." 5. Mlotek wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze komory napedowe (110, 112) lacza sie z komorami zbiorczymi (76D, 76B) plynu hydraulicznego za po¬ moca przewodów (144, 146). 6. Mlotek wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze komory zbiorcze <76B, 76D) plyou hydraulicznego sa usytuowane wewnatrz zespolu cylindra (72) i plaszcza (74). 7. Mlotek wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze komory napedowe (110, 112), sa polaczone ze wspólnym przewodem (134) oraz komora zbiorcza (76A), przy czym powierzchnie czolowe glowicy (1(18) tloka (70) przerywaja selekitywnie doplyw plynu hydraulicznego do komor napedowych (110, 112). 15 20 25 30 35 40 45 50 55 \114 335 FIG. Z FIG. I FIG. 3 108 Ra P PZGraf. Koszalin D-268 105 A-4 Cena 45 zl PL