Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia pretów o przekroju szesciokatnym i ciagadlo do wytwarzania takich pretów z metali i ich sto¬ pów, zwlaszcza z mdedzi luib aluminium i ich sto¬ pów.Znany sposób wytwarzania pretów o przekroju szesciokatnym jest dwuetapowy i polega na tym, ze najpierw wytwarza sie material wstepny o przekroju szesciokatnym przez wyciskanie luib wal¬ cowanie na goraco a nastepnie material ten pod¬ daje sie procesowi ciagnienia dla uzyskania odpo¬ wiednich wlasnosci mechanicznych oraz geometrii ksztaltu i wymiarów. Proces wyciskania stosuje sie przy wytwarzaniu pretów z metali niezelaz¬ nych, zwlaszcza miedzi lub aluminium i ich sto¬ pów, natomiast proces walcowania przy wytwa¬ rzaniu pretów ze stopów zelaza.Znany sposób realizowany jest w etapie ciag¬ nienia na ciaigarkach lawowych, bebnowych lub ciagatfko-prostarko-ofocinarkach, przy czym mate¬ rial wstepny o przekroju szesciokatnym otrzyma¬ ny metoda wyciskania lub walcowania, zwany prasówka lub waicówka jest najpierw przygoto¬ wywany do ciagnienia przez wytrawienie i wyko¬ nanie na jednym koncu uchwytu.Znane ciagadlo do wytwarzania pretów o prze¬ kroju szesciokatnym z materialu wstepnego o przekroju szesciokatnym ma czesc zgniatajaca szesciolboczna o liniowo malejacym przekroju, któ¬ rej kazda z szesciu scian jest plaska i nachylona 2 pod stosownym katem do kierunku ciagnienia oraz czesc kalibrujaca o scianach równoleglych do kie¬ runku ciagnienia i przekroju równym przekrojo¬ wi wytwarzanego preta.Znany sposób wytwarzania pretów o przekroju szesciokatnym nie zapewnia prostoliniowosoi pla¬ szczyzn bocznych preta na calej jego dlugosci i nie pozwala na unikniecie deformacji narozy i skrecenia plaszczyzn szesciokata, wskutek czego uzyskuje sie prety o duzym nasileniu wad ksztal¬ tu i powierzchni. W przygotowywaniu materialu wstepnego przez wyciskanie # wystepuje zjawisko szylbkiego zuzywania sie matryc z powodu wy¬ stepowania naprezen w ich narozach. Wycisniete prety o przekroju szesciokatnym sa podatne na skaleczenia narozy, na wybiegu prasy i podczas transportu, co obarcza wyrób gotowy wadami po¬ chodzacymi z pólfabrykatu. Dwuetapowosc pro¬ cesu powoduje znaczne odpady technologiczne wy¬ noszace okolo 30%.Przedmiotem wynalazku' jest sposób wytwarza¬ nia pretów o przekroju szesciokatnym z metali i ich stopów, zfwlasECza z miedzi lufb aluminium i ich stopów, metoda ciagnieraia, najpierw przez zgniatanie w ograniczonej szesciobocznej przestrze¬ ni o stopniowo malejacym przekroju, a nastepnie przez kalibrowanie w przestrzeni o przekroju rów¬ nym przekrojowi wytwarzanego preta.Istota wynalazku polega na tym, ze stosuje sie 30 material wstepny o przekroju kolowym i ciagnie 10 15 25 110 9403 110 940 4 sie go jednostopniowo, zgniatajac w przestrzeni o nieliniowo malejacym przekroju, powierzchnia¬ mi wypuklymi ku wnetrzu, przy czym stosuje sie naddatek materialu wstepnego dobierajac jego srednice d w granicach 1,2—1,5 wymiaru s szes¬ ciokata.Przedmiotem wynalazku jest takze ciagadlo do wytwarzania, pretów o przekroju szesciokatnym z metali i ich stopów, zwlaszcza z miedzi lub aluminium i ich stopów, majace szesciotooczna czesc zgniatajaca o stopniowo malejacym przekroju i szescioboczna czesc kalibrujaca o scianach równo¬ leglych do kierunku ciagnienia. Istota wynalazku iwflomi _llj, jj ni, ze kazda z szesciu scian czesci L^-fcSWkja^ej ma powierzchnie wypukla ku wnetrzu, /a jej wejsciowa gawedz jelst odcinkiem okregu, lcrzy czym podwodny kat pochylenia tej powierz- i qfoju '^P^st&swnkuf ydp kierunku ciagnienia mierzony Sr^-Tmfljftru'jgj maksymalnej wypuklosci zawiera sie w granicacn8-^3'2°, natomiast podwojony kat pochylenia krawedzi styku sasiednich scian jest od wyzej wymienionego kata wiekszy o 3—18°.Podczas badan nad poprawa jakosci wytwarza¬ nych pretów szesciokatnych, zwlaszcza geometrii ksztaltu i gladkosci powierzchni oraz zmniejsze¬ niem odpadów technologicznych procesu okazalo sie, ze jezeli sie podda obróbce ciagnienia pret o iprzekroju kolowym przez wstepne zglniatanie w strefie o nieliniowo malejacym przekroju, nie zas jak dotad o przekroju liniowo' malejacym, staje sie mozliwe zarówno uproszczenie technologii jak tez zarazem polepszenie parametrów preta. Powyz¬ szy fakt nie byl z góry mozliwy do przewidzenia.Zadanie to najlepiej mozna wykonac na ciagadle, którego nieliniowosc zmian przekroju czesci zgnia¬ tajacej okresla sie na podstawie przenikania wal¬ ca z szesciobocznym ostroslupem, to jest wówczas, gdy wejsciowa krawedz bocznej sciany czesci zgniatajacej ciagadla jest odcinkiem okregu, a krawedz [miedzy czescia zgniatajaca i kalibruja¬ ca jest juz odcinkiem prostej. Wielkosc tej wypu¬ klosci ma takze odpowiednie znaczenie zwlaszcza dla uzyskania stosownej geometrii narozy, na co ma wplyw takze naddatek wymiarów okraglego preta w stosunku do wymiarów zadanego szescio¬ kata.Sposobem wedlug wynalazku uzyskuje sie go¬ towe szesciokatne prety o malym promieniu za¬ okraglenia, do ty5 mm, od razu z prasówki lub walcówki o iprzekroju okraglym, w jednej tylko operacji ciagnienia. Uzyskanie ksztaltu szesciokat¬ nego o takich promieniach zaokraglenia mozliwe bylo dotychczasowym sposobem na znanym ciaga¬ dle w co najmniej dwóch operacjach ciagnienia.Stosowanie materialu wstepnego o przekroju okra¬ glym w sposobie zgodnym z wynalazkiem zapew¬ nia eilimiinacje skaleczen powierzchni i skrzywie¬ nia pretów, poniewaz material wstepny jest mniej podatny na skaleczenia podczas procesu ciagnie¬ nia i transjpOTjtu. Moze on tez byc stosowany w postaci pretów lub kregów. W rezultacie uzyskuje sie zmniejlszenie odpadu technologicznego, przy¬ najmniej dwukrotnie w porównaniu do znanego sposobu z klasycznym ciagadlem. Uzyskane prety wytworzone sposobem wedlug wynalazku na cia¬ gadle zgodnym z wynalazkiem maja znacznie mniej wad powierzchnii geometrii ksztatlu niz wytworzone znanym sposobem i narzedziem. Spo¬ sób ten realizowany jest przy mniejszym zuzyciu 5 narzedzi zwlaszcza sluzacych do wyciskania i w krótszym czasie, bez koniecznosci wstepnej obrób¬ ki materialu, stanowiacego surowiec.Przedmiot wynalazku jest przedstawiony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym 10 fig. 1 przedstawia ciagadlo w widoku z góry fig. 2 ciagadlo w przekroju pionowym wzdluz linii A—A, fig. 3 zas w przekroju wzdluz linii B—B, natomiast fig. 4 przedisltawia ciagadlo z wprowa¬ dzonym wen ciagnionym pretem w przekroju po- 15 przecznym przez pret, a fig. 5 w przekroju po¬ dluznym wzdluz linii C—C.Przykladowy sposób zgodny z wynalazkiem w przykladowym ciagadle realizowany jest naste¬ pujaco. Material wyjsciowy, w postaci preta 1 o 20 przekroju kolowym z mosiadzu olowiowego, o - skladzie 35% wag. cynku, 1,5—3% wag. olowiu i reszta miedzi, uzyskany w.operacji wyciskania na goraco, poddaje sie ciagnieniu, dobierajac sred¬ nice d równa 1,20 w stosunku do wymiaru s za- 25 danego szesciokata.Sposób ten realizuje sie na ciagadle 2, które ma zgniatajaca czesc 3 i kalibrujaca czesc 4. Zgnia¬ tajaca czesc 3 ciagadla ma przekrój szesciokatny o nieliniowo1 malejacym przekroju. Kazda z sze- 30 sciu scian, np. EFGH, zgniatajacej czesci 3, ma po¬ wierzchnie wypukla ku wnetrzu, o zmiennej wy¬ puklosci po srodkowej 5, która wyznaczaja punkty R i T, przy czym wejsciowe krawedzie scian, np.ME, EF, stanowia odcinek okregu. Geometria M zgniatajacej czesci 3 ciagadla jest równiez okre¬ slona przez podwojony kat 2 klej''powierzchni w miejscu jej maksymalnej wy¬ puklosci, utworzony przez przedluzenie tworzacych x—y, i x'—y', który wynosi 16° oraz przez po- dwojony kat 2ai pochylenia krawedzi M—N i, M'— N', który wynosi 24°. 'Kalibrujaca czesc 4 ma scia¬ ny równolegle do kierunku ciagnienia i przekrój równy przekrojowi uzyskiwanego preta 1. Dlu¬ gosc c kalibrujacej czesci 4 wynosi 0,5 s wymiaru szesciokata. W ciagadle mozna wyróznic dwie stre¬ fy, pierwsza strefe I i druga strefe II w zgnia¬ tajacej czesci 3 oraz trzecia strefe III w kalibru¬ jacej czesci 4.W pierwszej strefie I, rozpoczynajacej sie w miejscu zrównania sie srednicy preta 1 z wy¬ miarem s szesciokata, ksztaltowane sa boczne pla¬ szczyzny szesciokatnego preta 1. W strefie I cia¬ gniony pret 1 o srednicy d wydluza sie i jest roz¬ pychany w kierunku narozy. W strefie II, rozpo- czynajacej sie w obszarze pierwszego kontaktu ciagnionego materialu z szescioma narozami cia¬ gadla, ksztaltowane sa naroza szesciokata i boczne plaszczyzny. Pelny ksztalt szesciokata uzyskuje ciagniony pret 1 na koncu strefy II, w miejscu przenikania sie zgniatajacej czesci 3 ciagadla z je¬ go kalibrujaca czescia 4. W trzeciej strefie IH, kalibrujacej, nastepuje stabilizacja wymiarowa przekroju preta i jego prostoliniowosci.Wytworzony szesciokatny pret przykladowym 65 sposobem wedlug wynalazku w przykladowym cia- 30 35 40 45 501109 5 gadle, z wymienionego materialu, ma zaokragle¬ nia narozy nie przekraczajace 0,5 mm, prawidlowa geometrie ksztaltu, jest nieskrecony i ma nieusz¬ kodzona powierzchnie. 5 Zastrzezenia patentowe • 1. Sposób wytwarzania pretów o przekroju szes¬ ciokatnym z metali i ich stopów, zwlaszcza z mie¬ dzi luib aluminium i ich stopów, metoda ciagnie¬ nia, najpierw przez zgniatanie w ograniczonej szesciobocznej przestrzeni o stopniowo malejacym- przekroju, a nastepnie kalibrowanie w przestrze¬ ni o przekroju równym przekrojowi wytwarzane¬ go preta, znamienny tym, ze stosuje sie wstepny material (1) o< przekroju kolowym i ciagnie sie go jednostopniowo, zgniatajac w przestrzeni (3) o nie¬ liniowo malejacym przekroju, powierzchniami wy¬ puklymi ku wnetrzu, przy czym stosuje sie nad- M 6 datek wstepnego materialu (1) dobierajac jego srednice (d) w granicach 1,2—ii,5 wymiaru (s) sze- sciokata. 2. Ciagadlo do wytwarzania pretów o przekroju szesciokatnym z metali i ich stopów, zwlaszcza z miedzi lub aluminium i ich stopów, majace szescioboczna czesc zgniatajaca o stopniowo ma¬ lejacym przekroju i szescioboczna czesc kalibru¬ jaca o scianach równoleglych do kierunku ciag¬ nienia, znamienne tym, ze kazda z szesciu scian (EFGH) zgniatajacej czesci (3) ma powierzchnie wypukla ku wnetrzu, a jej wejsciowa krawedz (EF) jest odcinkiem okregu, przy czym podwojo¬ ny kat (2 ku do kierunku ciagnienia mierzony w miejiscu jej maksymalnej wypuklosci (RT), zawiera sie w granicach 8—32°, natomiast podwojony katt (2ai) pochylenia krawedzi (MN, EH) styku sasiednich scian (MNHE, EHGF) jest od wyzej wymienionego kata (2a) wiekszy o 3—18°.Fig.2110 940 PZGraf. Koszalin D-410 115 egz. A-4 6ena I00;jizl. PL