Przedmiotem wynalazku jest uklad do przeksztalcania telewizyjnych sygnalów wizyjnych, a zwlaszcza uklad zawierajacy srodki przeznaczone do zmniejszania lub wytlumiania szumów wywolanych procesami nieustalo¬ nymi w urzadzeniach przeznaczonych do przeksztalcania telewizyjnych sygnalów wizyjnych. Takie uklady sa stoso¬ wane celem polepszenia jakosci obrazu telewizyjnego.Tlumienie niepozadanych szumów wywolanych proce¬ sami nieustalonymi w urzadzeniach przeznaczonych do przeksztalcania telewizyjnych sygnalów wizyjnych przez dlugi okres czasu stanowilo nie rozwiazany problem, zwlaszcza w ukladach przeznaczonych do przeksztalcania telewizyjnych sygnalów wizyjnych, w których stosowano obwody korekcyjne, przeznaczone do podbijania charakte¬ rystyk przenoszenia w górnym zakresie pasma, na przyklad w zakresie skladowych sygnalu luminancji wyzszego rzedu, majace na celu polepszenie ostrosci lub wyrazistosci od¬ twarzanego obrazu.Obecnosc szumów, wywolanych procesami nieustalonymi, w skladowej luminancji sygnalu wizyjnego oceniana jest wedlug obecnosci plamek w odtwarzanym obrazie.Szumy, wywolane procesami nieustalonymi, moga miec amplitudy odpowiadajace róznym poziomom szarego w odtwarzanym obrazie. Szumy wywolane procesami nieustalonymi, których amplituda jest zblizona do pozio¬ mu bieli, sa szczególnie niepozadanymi, poniewaz przeja¬ wiaja sie w postaci bialych plamek, które sa wyraznie wi¬ doczne na ekranie lampy obrazowej.Obecnosc skladowych szumów, wywolanych procesami nieustalonymi, vr sygnalach odpowiadajacych zarówno 10 15 20 30 bialym jak i czarnym obszarom odtwarzanego obrazu, jest niepozadana. Na przyklad, szumy wywolane procesami nieustalonymi, których amplituda jest zblizona do poziomu bieli, zawarte w sygnale odpowiadajacym czarnemu tlu przejawiaja sie w postaci wyraznie widocznych plamek.Te same szumy nalozone na sygnal, odpowiadajacy bialym elementom odtwarzanego obrazu, moga wywolac rozpro¬ szenie wiazki elektronów, nadmierny wzrost natezenia pradu w wiazce elektronów i zjawisko wyprostowywania sygnalu w lampie obrazowej zastosowanej do odtwarzania obrazu.Zródlami tego rodzaju szumów moga byc rózne uklady.Na przyklad, w odbiornikach telewizyjnych zródlem tego rodzaju szumów moga byc przebiegi nieustalone we wzmacniaczach posredniej czestotliwosci, w których sa stosowane filtry pasmowe. Te przebiegi nieustalone maja postac oscylacji pasozytniczych nakladanych na pod¬ stawowy sygnal impulsowy. Przy czym maksymalna energia odznaczaja sie te skladowe, oscylacji pasozytni¬ czych, których czestotliwosc odpowiada czestotliwosci srodkowej filtru pasmowego. Poniewaz nosne skladowych sygnalu wizyjnego sa przesuniete wzgledem srodkowej czestotliwosci filtrów pasmowych obwodów czestotliwosci posredniej moga powstac dudnienia miedzy oscylacjami pasozytniczymi a nosna, przejawiajace sie w postaci szumów, których widmo jest przesuniete w górny zakres czestotli¬ wosciowy skladowej sygnalu luminancji, to znaczy w zakres okolo 1,8 MHz.Szumy wywolane tego rodzaju procesami nieustalonymi, sa szczególnie niepozadane z tego wzgledu, ze sa one 108 517I0»5fT 0 obecne w pasmie czestotliwosciowym, zajmowanym przez sygnal luminancji, któr^mabyc selektywnie wzmacnia¬ ny celem polepszenia ostrosci lub wyrazistosci odtwarzane¬ go obrazu. Tak wiec wytlumienie szumów, wywolanych procesami nieustalonymi, b|z pogorszenia jakosci obrazu moze sie okazac bardzo trudnym zadaniem.Szczególnie duze szumy,'których przyczyna sa procesy nieustalone, powstaja w odbiornikach, w których sa zasto¬ sowane wzmacniacze posredniej czestotliwosci zawierajace detektor synchroniczny, natomiast w odbiornikach z detek¬ torem obwiedniowym tego rodzaju szumy sa mniejsze z tego powodu, ze w detektorze obwiedniowym dokonuje sie detekcji obwiedni calkowitego sygnalu wizyjnego, na skutek czego szumy, wywolywane procesami nieustalonymi zostaja przesuniete w jednym kierunku, zwykle w kierunku sygnalu, odpowiadajacego czarnym 'elementom obrazu, natomiast detektor synchroniczny symetrycznie odtwarza pasozytni¬ cze oscylacje powstajace w obwodach posredniej czestoli- wosci, na skutek czego na ekranie lampy obrazowej pojawiaja sie zarówno biale, jak i czarne plamki. Chociaz zarówno czarne jak i biale plamki nie sa pozadane, to jednak stwier¬ dzono, ze czarne plamki mniej przeszkadzaja widzowi, niz biale.Znane sa rózne uklady przeznaczone do wytlumiania szumów.Znane sa uklady do „obcinania" czesci sygnalu i szumów przewyzszajacych uprzednio ustalony poziom progowy.Jeden z takich ukladów jest opisany w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 2 834 884 na wynalazek pod tytulem „Ogranicznik amplitudy sygnalu elektrycznego" zgloszony przez R. W. Sonnenfeldt'a.Znane sa równiez uklady do wydzielania z sygnalu glównego, sygnalu pomocniczego, majacego odpowiednia amplitude i opóznienie czasowe wzgledem szumu wystepu¬ jacego w glównym sygnale —w celu wyeliminowania tego szumu, jezeli wystepuje on lacznie z sygnalem glów¬ nym.Uklady, w których sygnal eliminacji szumu jest oddzie¬ lany od skladowych telewizyjnego sygnalu wizyjnego w uprzednio Ustalonym zakresie czestotliwosci, jest opi¬ sany w opisie patentowym Stanów 'Zjednoczonych Ameryki nr 2 854 508 na wynalazek pod tytulem „Uklad do oddziela¬ nia sygnalów zaklócajacych w odbiornikach telewizyjnych", zgloszony przez P.J. H. Janssen'a oraz w opisie patento¬ wym amerykanskim nr 2 885 474 na wynalazek pod tytu¬ lem „Uklad do odfiltrowywania sygnalów szumów w odbior¬ nikach telewizyjnych", zgloszony przez P.J. H. Janssen'a i innych. Uklady, nazywane niekiedy „inwerterami szumów", sa równiez znane. Sa one przeznaczone do odwraca¬ nia biegunowosci czesci sygnalu przewyzszajacej uprzednio ustalony poziom progowy celem wyeliminowania szumów, wywolywanych procesami nieustalonymi. Jeden z takich ukladów jest opisany w amerykanskim opisie patentowym nr 3 862 361 na wynalazek pod tytulem „Uklad wzmacniacza wizyjnego przeznaczonego do stosowania z detektorem synchronkznym'% Zgloszony przez J. B. George'a.- Detektor synchroniczny odtwarzania nosnej, jaki moze byc zastosowany w ukladzie wstepnego przeksztalcania sygnalu telewizyjnego, jest opisany w opisie patentowym amerykanskim nr 3 812 289 wydanym na wynalazek pod tytulem „Odbiornik telewizyjny z detekcja synchro¬ niczna sygnalu wizyjnego", zgloszony przez J. Avins'a.Jest pozadanym, aby czesc ukladu przeznaczonego do przeksztalcania telewizyjnych sygnalów wizyjnych stoso¬ wana w celu wytlumiania szumów, nie powodowala pogor- .4: * szenia dzialania innych czesci skladowych tego ukladu.Jak bylo zaznaczone wyzej, pozadanym jest, aby obwody tlumienia szumów nie wspóldzialaly w sposób niekorzystny z innymi obwodami ukjacju, przeznaczonego do przeksztal- 5 cania sygnalów, a w szczególnosci z obwodami, których zadaniem jest zapewnienie ostrosci i wyrazistosci obrazu poprzez wyeksponowanie skladowych sygnalu luminancji wyzszego rzedu. Pozadanym jest równiez, aby obwody do wytlumiania szumów nie oddzialywaly, bez potrzeby, na io skladowe sygnalu, to znaczy na skladowe sygnalu luminanqi zajmujace zakres wzglednie malych czestotliwosci, w którym miesci sie wzglednie niewielka liczba skladowych szumów, wywolywanych procesami nieustalonymi. Z tego wynika, ze obwody przeznaczone do wytlumiania szumów, wywoly- 15 wanych procesami nieustalonymi, powinny wyeliminowac mozliwosc wprowadzania niepozadanych znieksztalcen nieliniowych w zakresie amplitud, odpowiadajacym sy¬ gnalowi skali kontrastów, zwiazanej ze skladowymi lumi¬ nancji wzglednie malej czestotliwosci. 20 Znanym jest, ze wymagana charakterystyke amplitudowa i/lub fazowa mozna uksztaltowac tak, iz nie beda obecne nieliniowosci fazowe lub znieksztalcenia fazowe wprowa¬ dzane przez uklady, w których to ukladach na ich zaciskach koncowych sa mieszane w odpowiedni sposób sygnaly 25 opóznione doprowadzane za pomoca linii opózniajacych lub podobnych urzadzen. Takie uklady, nazywane niekiedy „korektorami o nachylonej charakterystyce" lub „filtrami o nachylonej charakterystyce", sa opisane w amerykanskim opisie patentowym nr 2 263 376 na wynalazek pod tytulem £0 „Filtr elektryczny lub podobny", zgloszony przez A. D.Blumlein'a i innych, w artykule zatytulowanym „Filtry o nachylonych charakterystykach" H. E. Kallman'a, opublikowanym w czasopismie Proceedings of the I.R.E., Vol. 28, nr 7, str. 302—310, lipiec 1940 r., w artykule 35 zatytulowanym ,;Selektywnosc i zachowanie sie w warun¬ kach procesów nieustalonych" R.W. Sonneufeldfa opu¬ blikowanym w czasopismie I.R.E. Transactions on Bro- adcast and Television Receivers, Vol. BTR-1, nr 3, str. 1—8, lipiec 1955, oraz w artykule zatytulowanym „Korek- 40 tory o nachylonych charakterystykach dla urzadzen tele¬ wizyjnych" R.V. Sperry^go i D. Surenian'a, opubliko¬ wanym w czasopismie Bell System Technical Journal, Vol. 39, nr 2, str. 405—422, marzec 1960.Korektory o nachylonych charakterystykach sa zwykle 45 stosowane w róznych dziedzinach, zwiazanych z przeksztal¬ caniem sygnalów. Na przyklad, takie zespoly moga znalezc zastosowanie w ukladach korekcji apertury w kierunku pionowym i poziomym, jak to jest opisane w amerykanskim opisie patentowym nr 2 759 044 na wynalazek pod tytulem 50 „Korekcja apertury w kierunkach pionowym i poziomym" zgloszony przez B.M. 01iver'a.Obwód regulaqi korekcji jest skonstruowany w postaci obwodu wytwarzajacego sygnal sterujacy z czesci calkowi¬ tego sygnalu wizyjnego okreslajacej jakosc obrazu, jak to 55 jest opisane w zgloszeniu amerykanskim nr seryjny 516 491 dokonanym przez Josepha Petera Bingham'a.W opisie wynalazku zgloszonym za numerem 486 241 pod tytulem „Uklad do przeksztalcania sygnalu telewizyj¬ nego" przez Josepha Petera Binghama, opisane sa korektory, 60 które moga znalezc zastosowanie w ukladach przeznaczonych do przeksztalcania sygnalów telewizyjnych, a mianowicie korektory do podbijania amplitudy skladowych sygnalu luminanqi, stanowiacego czesc sygnalu wizyjnego i do tlu¬ mienia amplitudy skladowej chrominancji i/lub sygnalu 65 fonicznego.108 517 5 Uklady regulacji kontrastu i jasnosci sa opisane w opisie patentowym amerykanskim nr 3 804 981 na wynalazek pod tytulem „Regulacja jasnosci" zgloszony przez J.Avins'a.Przedmiotem wynalazku jest uklad do przeksztalcania 5 telewizyjnych sygnalów wizyjnych zawierajacy zródlo telewizyjnych sygnalów wizyjnych, obwody szerokopas¬ mowe reagujace na sygnaly wizyjne, które to obwody szerokopasmowe sa przeznaczone do wydzielania sygnalów zajmujacych wzglednie szerokie pasmo czestotliwosciowe, 10 zawierajacych skladowe mieszczace sie w pasmie czestotli¬ wosciowym od 0 Hz do f, obwody waskopasmowe reagu¬ jace na sygnaly wizyjne, które to obwody waskopasmowe przeznaczone sa do wydzielania sygnalów zajmujacych wzglednie waskie pasmo czestotliwosciowe i których to 15 obwolów waskopasmowych charakterystyka przenoszenia wykazuje maksimum na czestotliwosci lezacej miedzy 0 Hz i f i wzgledne minimum na czestotliwosciach równych 0 Hz i f. Wedlug wynalazku uklad zawiera obwody progowe reagujace na sygnal waskopasmowy przeznaczone do ogra- 28 niczania amplitud skladowych tegorsygnalu waskopasmowego przewyzszajacych uprzednio ustalony poziom progowy, oraz obwody wyjsciowe do szumowania ograniczonego amplitudowo sygnalu waskopasmowego z sygnalem szeroko¬ pasmowym przeznaczone do wytwarzania sygnalu wyjscio- 25 wego majacego wzglednie uwydatnione skladowe o wzgle¬ dnie wielkiej czestotliwosci i wzglednie wytlumione skla¬ dowe szumowe.Korzystnym jest, gdy obwody waskopasmowe sa obwo¬ dami o charakterystykach przenoszenia takich, iz amplitudy 30 skladowych o czestotliwosciach równych 0 Hz i f sa równe zeru.Korzystnym jest równiez, gdy obwody progowe zawieraja ograniczniki amplitudy ograniczajace sygnaly z góry na uprzednio ustalonym poziomie progowym. 35 Korzystnym jest poza tym, gdy obwody progowe zawiera¬ ja srodki do odwracania biegunowosci czesci sygnalów przewyzszajacych uprzednio ustalony poziom progowy.Opóznienie czasowe sygnalu szerokopasmowego wzgle¬ dem sygnalu wizyjnego jest zasadniczo równe opóznieniu 40 czasowemu sygnalu waskopasmowego wzgledem tego sygnalu wizyjnego.Uklad wedlug wynalazku zawiera obwody opózniajace polaczone ze zródlem sygnalów wizyjnych, które to obwody opózniajace zawieraja kilka odczepów przeznaczonych 45 do wydzielania opóznionych sygnalów o róznych opóznie¬ niach czasowych. Przy tym obwody waskopasmowe sa obwodami wytwarzajacymi pierwszy sygnal zlozony bedacy suma co najmniej dwóch opóznionych sygnalów, z których jeden jest opózniony w stosunku do drugiego o NT/2, 50 gdzie T jest odwrotnoscia czestotliwosci f, a N — liczba calkowita. Obwody szerokopasmowe sa obwodami wytwarza¬ jacymi sygnal szerokopasmowy przynajmniej z jednego sygnalu opóznionego, innego niz pierwszy i drugi syg¬ naly opóznione. Czas opóznienia sygnalu szerokopasmowego 55 jest srednia arytmetyczna opóznienia czasowego miedzy sygnalami tworzacymi pierwszy sygnal zlozony,.Korzystnym jest, gdy uklad wedlug wynalazku zawiera waskopasmowe obwody wytwarzajace sygnal waskopasmo¬ wy poprzez zlozenie sygnalu szerokopasmowego z pierw- 60 wszym sygnalem zlozonym.Korzystnym jest równiez, gdy obwody waskopasmowe sa obwodami wytwarzajacymi sygnal waskopasmowy odpowiadajacy róznicy miedzy sygnalem szerokopasmo¬ wym a pierwszym sygnalem zlozonym. 65 6 Korzystnym jest poza tym, gdy obwody wyjsciowe sa obwodami wytwarzajacymi sygnal wyjsciowy odpowiadajacy sumie zmodyfikowanego sygnalu waskopasmowego i sy¬ gnalu szerokopasmowego.Obwody waskopasmowe zawieraja srodki korekcji cha¬ rakterystyki przenoszenia w zaleznosci od sygnalu steru¬ jacego.Obwody progowe ukladu wedlug wynalazku zawieraja srodki reagujace na sygnal sterujacy przeznaczone do regulacji uprzednio ustalonego poziomu progowego.Obwody szerokopasmowe i obwody waskopasmowe sa zrealizowane w postaci korektorów zaporowych reagu¬ jacych na sygnaly wizyjne, przeznaczonych do uwydatniania skladowych tych sygnalów o wzglednie wielkiej czestotli¬ wosci, dokonywanego w celu wytworzenia sygnalu wyjscio¬ wego z nalozonymi wyskokami poprzedzajacymi i nastepu¬ jacymi, podkreslajacymi przejscia amplitudowe, a obwody progowe sa polaczone z korektorami zaporowymi celem wytlumienia wyskoków poprzedzajacych i nastepujacych do uprzednio zadanego poziomu.Uprzednio zadany poziom odpowiada poziomowi bieli odtwarzanego sygnalami wizyjnymi.Przedmiot wynalazku jest odtworzony w przykladzie . wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia schemat blokowy kolorowego odbiornika telewizyjnego, w którym zastosowano uklad wedlug wynalazku, fig. 2 — ksztalt przebiegów w poszczególnych punktach ukladu przedstawionego na fig. 1, fig. 3 — charakterystyki amplitudowe ukladu przedstawionego na fig. 1, fig. 4 — schemat ideowy fragmentu ukladu przedstawionego na fig. 1, fig. 5 — schemat blokowy ukladu wedlug innego przykladu realizacji wynalazku, a fig. 6 — charakterystyki amplitudowe ukladu przedstawionego na fig. 5.Na fig. 1 przedstawiono schemat blokowy kolorowego odbiornika telewizyjnego zawierajacego uklad do zmniejsza¬ nia lub wytlumiania szumów, wywolywanych przebiegami nieustalonymi wedlug wynalazku.Odbiornik zawiera uklad 12 przeznaczony do wstepnego przeksztalcania sygnalu telewizyjnego odebranego przez antene. Uklad ten zawiera obwody czestodiwosci posred¬ niej i obwody detekcyjne. Na wyjsciu ukladu 12 wstepnego przeksztalcania sygnalu otrzymywany jest calkowity sygnal wizyjny obrazu kolorowego zawierajacy skladowe chromi¬ nancji, luminancji, fonii i synchronizacji. Uklad 12 wstep¬ nego przeksztalcania sygnalu telewizyjnego moze, na przy¬ klad, zawierac detektor synchroniczny odtwarzania nosnej albo tez detektor iloczynowy dobrze znanego typu, zwykle stosowanego w danej dziedzinie techniki telewizyjnej.Wyjscie ukladu 12 wstepnego przeksztalcania sygnalu telewizyjnego jest polaczone z torem chrominancji 14, torem luminancji 16, torem 18 przeksztalcania impulsów synchronizacji i torem przeksztalcania sygnalu dzwieku (który nie jest pokazany na rysunku).Tor chrominancji 14 zawiera uklad 20 do przeksztalcania skladowej chrominancji i do wydzielenia sygnalów koloru, to znaczy róznicowych sygnalów koloru R-Y, G-Y, i B-Y ze skladowej chrominancji calkowitego sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego.Tor luminancji 16 zawiera uklad 22 przeznaczony do przeksztalcania skladowej luminancji calkowitego sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego. Ten uklad 22 jest przezna¬ czony do wytlumiania niepozadanych skladowych sygnalu przedostajacych sie do toru luminancji 16, a zwlaszcza do wytlumiania skladowych chrominanqi i/lub fonii i do podbijania amplitud skladowych sygnalu luminancji wzgle-108 517 7 dnie wyzszego rzedu, co ma na celu zapewnienie mniejszej podatnosci urzadzenia telewizyjnego na przebiegi nieusta¬ lone i zwiekszenie zdolnosci rozdzielczej odbiornika tele¬ wizyjnego. Uklad 22 przeksztalcania sygnalu luminancji zawiera równiez srodki do zmniejszania lub wytlumiania skladowych o wzglednie duzej czestotliwosci, których amplitudy przewyzszaja uprzednio ustalony poziom pro¬ gowy. Ma to na celu wytlumienie zaklócen powodowanych nalozonymi przebiegami nieustalonymi lub szumami.Poza tym uklad 22 przeksztalcania sygnalu luminancji moze równiez sluzyc do korekcji czasów opóznienia sygna¬ lów przeksztalcanych w torze chrominancji 14 i torze lu¬ minancji 16.Wyjscie ukladu 22 przeksztalcania sygnalu luminancji jest polaczone ze wzmacniaczem sygnalu luminancji 24, który jest przeznaczony do wzmacniania i do innej obróbki sygnalu luminancji doprowadzanego z ukladu 22 przeksztal¬ cania sygnalu luminancji. W wyniku tej obróbki na wyjsciu wzmacniacza sygnalu luminancji otrzymywany jest wyjscio¬ wy sygnal luminancji Y, który jest jednoczesnie wyjscio¬ wym sygnalem toru luminancji.Wyjsciowy sygnal luminancji Y oraz róznicowe sygnaly koloru R-Y, G-Y i B-Y sa doprowadzane z wyjscia toru luminancji 16 i z wyjscia toru chrominancji 14 do wejsc macierzy sumujacej 26, na której wyjsciu otrzymywane sa sygnaly kolorów podstawowych R, G i B. Wyjsciowe sygnaly kolorów podstawowych R, G i B sa doprowadzane do kineskopu 28. Uklad 30 regulacji kontrastu moze byc równiez polaczony z ukladem 20 przetwarzania skladowej chrominancji celem zapewnienia regulacji amplitudy sygnalów chrominancji i regulacji nasycenia koloru elemen¬ tów obrazu odtwarzanego na ekranie kineskopu 28. Uklad 32 regulacji jasnosci jest polaczony ze wzmacniaczem sygnalu luminancji 24 celem regulacji poziomu skladowej stalej w sygnale luminancji i regulacji jasnosci obrazu odtwa¬ rzanego kineskopem 28.Tor 18 sygnalu synchronizacji zawiera separator 34 sygnalu synchronizacji, który sluzy do wydzielenia impul¬ sów synchronizacji linii i impulsów synchronizacji pola z calkowitego sygnalu wizyjnego obrazu kolorowego.Impulsy synchronizacji sa doprowadzane z wyjscia separa¬ tora 34 do wejscia ukladu odchylania 36. Uklad odchylania 36 jest sprzezony z kineskopem 28 oraz z ukladem wysokiego napiecia 38 celem zapewnienia odchylania wiazki elektro¬ nów w kineskopie 28. Uklad odchylania 36 generuje rów¬ niez impulsy wygaszania linii i impulsy wygaszania pola, które to impulsy sa równiez doprowadzane do wzmac¬ niacza sygnalu luminancji 24 w czasie powrotu plamki wybierajacej w kierunkach pionowym i poziomym — celem zabezpieczenia kineskopu 28 przed przepieciami w tych okresach czasu poprzez jego zatkanie.Uklad 22 przeksztalcania sygnalu luminancji zawiera obwody opózniajace 110, przedstawione na fig. 1 jako li¬ nia opózniajaca z kilkoma odczepami 112a, 112b, 112c, 112d rozmieszczonymi w odpowiednich punktach wzdluz linii opózniajacej 110, do której jest doprowadzany sygnal wizyjny Vi. Na fig. 1 pokazane jest zastosowanie linii opózniajacej indukcyjnej, jednakze jako linia opózniajaca moze byc zastosowane dowolne inne urzadzenie, zapewniaja¬ ce opóznienie sygnalu wizyjnego, na przyklad takie jak mozaika elementów pólprzewodnikowych o sprzezeniu ladunkowym (CCD) lub elementów pólprzewodnikowych dzialajacych na zasadzie przenoszenia ladunków (CTD).Na fig. 1 pokazano, ze odprowadzenia 112a, 112b, 112c i 112d sa bezposrednio polaczone z linia opózniajaca 110, 8 jednakze moga byc one sprzezone z linia opózniajaca w dowolny inny sposób, zapewniajacy przekazywanie sygnalów do innych skladowych elementów ukladu, na przyklad poprzez sprzezenie pojemnosciowe lub inne 5 podobne.Odczepy 112a, 112b, 112c i 112d sa rozmieszczone na linii opózniajacej 110 w takich odstepach, aby zapewnic opóznionym sygnalom wizyjnym a, b, c i d opóznienie wzgledem sygnalu wizyjnego Vi odpowiednio Td, Td-Tj, 10 Td—Tx+T2 i Td+Ti+Ta+Ta.Odcinek 1161inii opóznia¬ jacej 110 któremu odpowiada opóznienie Td sygnalu a odprowadzanego przez odczep 112a wprowadza sie celem wyrównania czasów opóznienia sygnalów przeksztalconych w torach chrominancji i luminancji odbiornika telewizyjne- 15 gO.Do skorygowania czasów opóznienia sygnalów przetwa¬ rzanych w torach chrominancji i luminancji, pozadanym jest, aby suma czasów Td, Tx i—(T2) byla równa róznicy 20 miedzy czasami opóznienia sygnalów przetwarzanych w torach chrominancji i luminancji. Poza tym nalezy zau¬ wazyc, ze sygnal otrzymywany jako suma sygnalów wypro¬ wadzanych przez odczepy symetrycznie rozmieszczone wzgledem danego punktu linii opózniajacej moze byc 25 rozpatrywany jako majacy opóznienie czasowe równe sredniemu opóznieniu czasowemu sygnalów skladowych.Z tego wynika, ze jezeli odczepy 112a, 112b 1.12c i 112d sa symetrycznie rozmieszczone wzgledem punktu linii opózniajacej 110 lezacego posrodku miedzy odczepami 33 112a i 112d, to sygnal wyjsciowy otrzymywany jako suma sygnalów wyprowadzanych z odczepów 112a, 112b, 112c i 112d bedzie takze mial opóznienie czasowe równe opóz¬ nieniu czasowemu wymaganemu do wyrównania opóz¬ nien czasowych sygnalów przetwarzanych w torach lumi- c5 nancji i chrominancji.Opóznione sygnaly b i c sa doprowadzane do obwodu sumujacego 118, w którym nastepuje ich sumowanie algebraiczne, w wyniku czego na wyjsciu obwodu sumuja¬ cego 118 otrzymywany jest wzglednie szerokopasmowy sygnal Vb. Szerokosc pasma ukladu 22 przetwarzania sygnalu luminancji w glównej mierze okresla sie szerokoscia pasma zajmowanego sygnalem Vb. Jako obwód sumujacy 118 moze byc zastosowany jakikolwiek obwód zapewniajacy algebraiczne sumowanie sygnalów, na przyklad wzmacniacz operacyjny, macierz rezystancyjna lub podobny. Obwód sumujacy 118 moze równiez sluzyc do modyfikowania amplitudy sygnalów b i c przed ich sumowaniem.Opóznione sygnaly a i d oraz Vb sa doprowadzane do drugiego obwodu sumujacego 120, który sluzy do algebra¬ icznego odejmowania sygnalów a i d od sygnalu Vb w celu otrzymania wzglednie waskopasmowego sygnalu Vp.Obwód sumujacy 120 moze byc skonstruowany w taki sam sposób, jak obwód sumujacy 118 i moze zawierac srodki do modyfikowania amplitudy sygnalów a, d i Vb przed odejmowaniem. Jak bedzie pokazane nizej, wlasci¬ wosci korygujace ukladu 22 przetwarzania sygnalu lumi¬ nancji w glównej mierze sa okreslone sygnalem Vp.Sygnal wyjsciowy Vp z wyjscia obwodu sumujacego 120 eo jest doprowadzany do wejscia obwodu 122 regulacji wz¬ mocnienia, który sluzy do modyfikowania amplitudy sygnalu Vp w taki sposób, ze na wyjsciu obwodu 122 regu¬ lacji wzmocnienia otrzymywany jest sygnal Pvp, gdzie P — wspólczynnik wzmocnienia (lub tlumienia) obwodu 122 65 regulacji wzmocnienia. Obwód 122 regulacji wzmocnienia108 517 9 moze byc, na przyklad, skonstruowany jako wzmacniacz o regulowanym wzmocnieniu przeznaczonym do zapewnie¬ nia wzmocnienia w zakresie od wartosci mniejszych od jednosci do wartosci wiekszych od jednosci — w odpowie¬ dzi na sygnal sterujacy doprowadzany z obwodu 124 regu¬ lacji korekcji. Obwód 124 regulacji korekcji moze byc, na przyklad skonstruowany w postaci jakiegokolwiek obwodu zapewniajacego wytwarzanie sygnalu sterujacego w odpowiedzi na reczne nastawienie elementu regulacyj¬ nego.Sygnal wyjsciowy Pvp z wyjscia obwodu 122 jest dopro¬ wadzany do obwodu progowego 128, który sluzy do ogra¬ niczenia lub wyeliminowania skladowych sygnalu Pvp przewyzszajacych uprzednio ustalony poziom progowy — ¦celem wyeliminowania lub wytlumienia szumów, wywola¬ nych procesami' nieustalonymi. Obwód progowy 126 moze, na przyklad, zawierac ogranicznik lub selektor amplitudowy celem zapewnienia mozliwosci otrzymania zmodyfikowanego ksztaltu sygnalu Pvp, w którym skladowe wywolane procesami nieustalonymi przewyzszajace uprze¬ dnio ustalony poziom sa „odcinane". Odpowiedni obwód ograniczajacy jest pokazany jako czesc skladowa ukladu 22 przetwarzania sygnalu lumin&icji ni fig. 4.Obwód progowy 126 moze równiez, na przyklad, zawie¬ rac inwerter szumowy stosowany celem zapewnienia mody¬ fikowania ksztaltu sygnalu Pvp, w którym skladowe wy¬ wolane procesami nieustalonymi przewyzszajace uprzednio ustalony poziom progowy sa odwracane. Takie uklady sa opisane w patencie George'a, wymienionym powyzej.Dzialanie obwodu 126 jest blizej wyjasnione na fig. 2.Na fig. 2 w sposób pogladowy przedstawiony jest jako ^krzywa 212a ksztalt sygnalu Pvp zawierajacego skladowa 214a spowodowana przejsciem od bialego do czarnego, skladowa 216a spowodowana przejsciem od czarnego do bialego oraz skladowa 218a wywolana szumami powstalymi na skutek procesów nieustalonych, na przyklad, przy po¬ budzeniu obwodów czestotliwosci posredniej ukladu 12 wstepnego przetwarzania sygnalów telewizyjnych. Na fig. 2 czesci sygnalu znajdujace sie powyzej osi czasu t odpowia¬ daja przejsciom w kierunku bialego, natomiast czesci sygnalu ponizej osi czasu t odpowiadaja przejsciom w kie¬ runku czarnego.Mozna zauwazyc, ze sygnal Pvp jest sygnalem zajmuja¬ cym stosunkowo waskie pasmo czestotliwosciowe zawiera¬ jacym jedynie skladowe sygnalu luminancji o wzglednie wielkiej czestotliwosci. Dzialanie obwodu 126 przeksztal¬ cajacego sygnal zapewniajace stosunkowa waska amplitu- dowoczestotliwoscia charakterystyke przenoszenia odpowia¬ dajaca sygnalowi Pvp bedzie wyjasnione przy omówieniu fig. 3.Ksztalt przebiegu 212b odpowiada ksztaltowi sygnalu Pvp po jego ograniczeniu przez przedstawiony na fig. 1 obwód progowy 126 zawierajacy ogranicznik amplitudy.Czesc sygnalu Pvp przewyzszajaca uprzednio ustalony poziom progowy 220b zostala ograniczona, „odcieta", na poziomie 220b na odcinku 222b. Tak wiec tylko ta czesc sygnalu ~Pvp zostala zmodyfikowana, która prze¬ wyzszala uprzednio ustalony poziom progowy.Ksztalt przebiegu 212c odpowiada ksztaltowi sygnalu £vp po jego przeksztalceniu w przedstawionym na fig. 1 obwodzie progowym 126 zawierajacym inwerter szumowy.Czesc przebiegu 212c przewyzszajaca uprzednio ustalony ppziom progowy 220c jest odwrócona. Tak wiec tylko ta czesc sygnalu Pvp zostaje zmodyfikowana, która przewyzsza uprzednio ustalony poziom progowy. 10 Chociaz dzialanie obwodu progowego 126 zostalo opi¬ sane tylko w odniesieniu do ograniczenia czesci sygnalu Pvp przewyzszajacej uprzednio ustalony poziom progowy w kierunku bialego, to jednak nie wyklucza to mozliwosci 5 zastosowania takiego obwodu progowego, który by ograni¬ czal czesci sygnalu o poziomie nizszym niz uprzednio ustalony poziom progowy w kierunku czarnego, jak równiez obwodu ograniczajacego sygnal Pvp zarówno od góry jak i od dolu. 10 Sygnaly Pvp i Vb z wytlumionymi skladowymi szumów wywolanych procesami nieustalonymi sa doprowadzane do wejsc obwodu sumujacego 128. Obwód 128 jest takim samym obwodem jak i obwody sumujace 118 i 120. Obwód sumujacy 128 sluzy do sumowania algebraicznego sygnalu 15 Pvp o wytlumionej skladowej szumu wywolanego proce¬ sami nieustalonymi, i sygnalu Vb doprowadzanego z wyj¬ scia pierwszego obwodu sumujacego 118. W wyniku sumo¬ wania tych dwóch sygnalów na wyjsciu obwodu sumujacego 128 otrzymywany jest wyjsciowy sygnal Vo. 20 Uprzednio ustalony poziom progowy obwodu progo¬ wego 126 moze byc regulowany w zaleznosci od amplitudy sygnalu Pvp. W tym celu sygnal sterujacy wytwarzany przez obwód 124 regulaqi korekcji jest doprowadzany za pomoca lacza 130 do obwodu progowego 126. W wyniku 25 tego zapewnia sie regulacje poziomu progowego w zalez¬ nosci od amplitudy sygnalu Pvp. W tym celu pozadanym jest, aby sygnal wytwarzany przez obwód 124 regulacji korekcji byl sygnalem stalopradowym. W podobny sposób do obwodu progowego 126 moze byc doprowadzony — za 30 pomoca lacza 132 — sygnal sterujacy wytwarzany przez obwód regulacji kontrastu 30 — celem regulacji poziomu progowego obwodu 126 w prostej zaleznosci od amplitudy sygnalu luminancji Y.Dzialanie ukladu 22 przetwarzania sygnalu luminancji 35 staje sie bardziej zrozumialym po dokladnym zapoznaniu sie z amplitudowo-czestotliwosciowymi charakterystykami li¬ nii opózniajacej z odczepami lub podobnego urzadzenia.Amplitudowo-czestodiwosciowa charakterystyka czesci li¬ nii opózniajacej, która wprowadza opóznienie czasowe t wyprowadzonego z tej linii sygnalu moze byc przedstawiona w postaci znormalizowanej jako wspólczynnik, który zmienia sie wykladniczo w funkcji czestotliwosci, to jest zgodnie z zaleznoscia matematyczna e-Jwt, gdzie e — pod¬ stawa logarytmu naturalnego, a co = 2nf9 gdzie f—cze¬ stotliwosc. Amplitudowo-czestotliwosciowa charakterysty¬ ka przenoszenia odpowiadajaca sygnalowi otrzymywanemu poprzez sumowanie algebraiczne dwóch takich samych sygnalów wytwarzanych na odpowiednich odczepach roz¬ mieszczonych symetrycznie wzgledem punktu odniesienia (to jest w czasach — t i +t) zmienia sie zgodnie z funkcja kosinusoidalna, Celem wyjasnienia mozna zalozyc, ze odczepy 112a, 112d, 112b i 112c rozmieszczone symetrycznie wzgledem punktu linii opózniajacej 110 lezacym posrodku miedzy, odczepami 112a i 112d i ze opóznienia czasowe T15 T2, T3 1 sa jednakowe i równe —, gdzie f— czestotliwosc sklado¬ wi wej sygnalu Vi, która jest skladowa zaklócajaca, podlegajaca 60 wyeliminowaniu z toru luminancji 16. Na przyklad f moze odpowiadac czestotliwosci sygnalu z zakresu czestotliwosci wlasciwego dla podnosnej chrominancji i/lub fonii.W szczególnosci zgodnie ze standardem Stanów Zjed¬ noczonych Ameryki f moze byc czestotliwoscia podnosnej 65 koloru równa 3,58 MHz lub róznicowej nosnej dzwieku108 517 li równej 4,5 MHz. Mozna równiez zalozyc, ze obwód su¬ mujacy 118 jest skonstruowany tak, iz zapewnia modyfiko¬ wanie amplitud sygnalów opóznionych b i c przy wadze -. Obwód sumujacy 120 jest skonstruowany tak, iz zapew¬ nia modyfikowanie amplitud opóznionych sygnalów a i d przy wadze — oraz sygnalu Vb, zajmujacego wzglednie 2 szerokie pasmo, z waga 1.Ogólnie jest pozadane, aby przesunac opóznione sygnaly a i d w czasie o uprzednio ustalony przedzial czasowy NT równy — , gdzie N — jest liczba calkowita, a T — jest odwrotnoscia czestotliwosci f. Korzystnym jest, gdy liczba calkowita N zawiera sie miedzy 2 a 5. W przykladzie opisanym powyzej, N jest wybrane równe 3. Inne znaczenia N moga byc pozyteczne w innych rozwiazaniach przykla¬ dowych.Przy uwzglednieniu przyjetych wyzej zalozen, mozna ustalic relacje miedzy sygnalami Vb, Vp, Pvp i Vo a opóznionymi sygnalami a, b, c i d. Relacje te sa wyrazone nastepujacymi równaniami: (1) Vb = ^-(b+c), (2) Vp = Vb-l(a+d) = i- (b+c)--^- (a+d), (3) Pvp = p[i(b+ c)-^(a+d)], (4) Vo = Vb + Pvp=i(b +c)+pMr(b+c) — 2 L 2 -|(»+d)].Na fig. 3 przedstawiono w postaci graficznej znormali¬ zowane amplitudowo-czestotliwosciowe charakterystyki 1 przenoszenia majace zwiazek z sygnalami — (a+d), Vb, Pvp i Vo. Charakterystyka przenoszenia zwiazana z sygna¬ lem Vb jest wyrazona funkcja kosinusoidalna okresowa o okresowosci 4f, natomiast charakterystyka przenoszenia 1 zwiazana z sygnalem postaci —(a+d) jest funkcjakosinu- 4 soidalna o okresowosci —f. W zakresie czestotliwosciowym o rozciagajacym sie od czestotliwosci zerowej (skladowa pradu stalego) do f sygnal Vb zajmuje stosunkowo szerokie pasmo czestotliwosciowe. Szerokosc pasma zajmowanego przez ten sygnal jest okreslona opóznieniem czasowym miedzy opóznionymi sygnalami b i c.Charakterystyka przenoszenia przyporzadkowana sygna¬ lowi Vp wskazuje, ze 9ygnal ten zajmuje stosunkowo waskie pasmo i ze ma skladowe o amplitudach zerowych w zakresie czestotliwosci zerowej oraz w zakresie czestotli¬ wosci f oraz skladowe o maksymalnych amplitudach 2 w zakresie czestotliwosci —f. 3 Zakres czestotliwosciowy, w którym skladowe sygnalu Vp maja maksymalne amplitudy okresla sie opóznieniem czasowym miedzy opóznionymi sygnalami a i d. Charak¬ terystyka przenoszenia przyporzadkowana sygnalowi Vo jest taka, ze wskazuje na wzgledne uwydatnienie skladowych 12 2 w zakresie czestotliwosci równym —fi wzgledne wytlumienie 3 skladowych w zakresie czestotliwosci f.Poniewaz skladowe sygnalu Vp o czestotliwosciach 5 zerowych i f maja zerowe amplitudy, jak to wynika z cha¬ rakterystyki przenoszenia przyporzadkowanej temu sygna¬ lowi Vp, przy regulacji P reguluje sie tylko amplitudy skladowych sygnalu Vp o czestotliwosciach zblizonych 2 20 do -f i nie zmienia sie charakteru widma sygnalu Vp- w obszarach czestotliwosci zerowej i f. Jest to korzystne dlatego, ze tylko amplitudy tych skladowych sygnalu Vq, otrzymywanego poprzez sumowanie sygnalu Vb i Pvp (równanie (4)), moga byc regulowane, których czestotli- 15 wosci znajduja sie w obszarach czestotliwosci bliskich do 2 -f —bez powodowania zmian amplitud skladowych o czestotliwosci zerowej i f. Tawlasciwosc ma szczególnie duze znaczenie, poniewaz skladowa stalopradowa sygnalu 20 Vo ma zwiazek z jakoscia jasnosci obrazu odtwarzanego przez sygnal Vo a charakter charakterystyki widmowej ma zwiazek z tlumieniem niepozadanych skladowych w sygnale Vor Krzywe przedstawione na fig. 2 wskazuja, ze na sygnal 25 Vo sa nakladane przebiegi nieustalone w postaci wyskoków zarówno dodatnich jak i ujemnych. Te wyskoki przeja¬ wiaja sie w podkresleniu przejsc tonalnych w obrazie utworzonym z sygnalu Vo, a mianowicie pojawiajacy sie bezposrednio przed przejsciem od bialego do czarnego 33 wyskok spowoduje, ze odtwarzany obraz bedzie wydawac sie bardziej bialym, niz w oryginalnej scenie, natomiast taki wyskok pojawiajacy sie bezposrednio po przejsciu spowoduje, ze odtwarzany obraz bedzie sie wydawac bardziej ciemnym, niz w oryginalnej scenie. 35 Poza tym fazowo-czestotliwosciowe charakterystyki prze¬ noszenia maja zwiazek z wyskokami dodatnimi i ujemnymi.Na przyklad liniowa fazowo-czestotliwosciowa charakterys¬ tyka przenoszenia odpowiada formowaniu równych wys¬ koków dodatnich i ujemnych. Dodatnie i ujemne wyskoki 40 sa okreslane sygnalem uksztaltowanym poprzez sumowanie opóznionych sygnalów a i a. I chociaz wagi sygnalów a i d przed sumowaniem w obwodzie sumujacym 120 byly wybrane równe i jednakowymi byly wybrane przedzialy czasowe TL i T3, co dalo w wyniku liniowa charakterystyke fazowo- 45 czestotliwosciowa, uklad 22przetwarzania sygnaluluminancji moze byc zmodyfikowany celem zapewnienia mozliwosci wytworzenia niejednakowych wyskoków dodatnich i ujem¬ nych, co z kolei ma na celu skompensowanie nieliniowosci charakterystyk fazowo-czestotliwosciowych innych czesci 50 skladowych ukladu przetwarzania sygnalu wizyjnego.Jak zauwazono wczesniej, obwód progowy 126 przedsta¬ wiony na fig. 1 sluzy do ograniczania amplitudy czesci sygnalu Pvp przewyzszajacej uprzednio ustalony górny lub dolny poziom progowy — celem wytlumienia szumów 55 wywolanych procesami nieustalonymi. Obwód progowy 126 jest obwodem przeznaczonym do przetwarzania sygna¬ lów wielkiej czestotliwosci zajmujacych waskie pasmo czestotliwosciowe, wzglednie pozbawionych skladowych malej czestotliwosci. Z tych wzgledów praca obwodu 60 progowego 126 nie wplywa na skladowe wzglednie malej czestotliwosci.Jezeli wspólczynnik wzmocnienia P przypadkowo zwie¬ kszy sie powyzej przyjetej górnej granicy, obwód 126 bedzie ograniczal wynikajace z tego faktu nadmierne 65 wyskoki dodatnie i ujemne przewyzszajace uprzednio108 517 13 14 ustalony poziom progowy. Nadmierne biale wyskoki maja tendencje do wywolywania nadmiernego pradu w strumieniu elektronów, co jest zwiazane z rozproszeniem wiazki elektronów.Warto równiez zaznaczyc, ze z powodu równosci opóz¬ nienia czasowego sygnalów Vb i Pvp, wynikajacej z wlas¬ ciwosci zastosowanego rozwiazania, sygnaly te znajduja sie w odpowiedniej relacji czasowej i maja odpowiednie bie¬ gunowosci wówczas, gdy sa one sumowane w celu wytwo¬ rzenia sygnalu Vo bez potrzeby wprowadzania dodatko¬ wych obwodów opózniajacych/ Korzystnym jest, gdy przedzialy czasowe T19 T2 i T3 sa wybrane równymi 140 ns — dla telewizyjnego standardu amerykanskiego (co odpowiada odwrotnosci czestotliwosci podnosnej koloru wynoszacej 3,58 MHz). Jest to korzystne z tego wzgledu, ze amplitudowo-czestotliwosciowa charak¬ terystyka zwiazana z sygnalem Vo bedzie wówczas miala maksimum przy wzglednie wielkiej czestotliwosci w poblizu 2 - ¦ 3,58 MHz, w przyblizeniuprzy czestotliwosci- • 3,58 MHz, to jest przy 2,4 MHz, co zapewni skuteczne eliminowanie skladowej o czestotliwosci 3,58 MHz.Mozna równiez wybrac inne wartosci przedzialów czaso¬ wych T13 T2 i T3. Na przyklad T2 równe 110 ns, a Ty i T3 równe 140 ns. W tym przypadku amplitudowo-czestotli¬ wosciowa charakterystyka przenoszenia zwiazana z sygnalem Vo bedzie przechodzila przez zero przy czestotliwosci równej w przyblizeniu 4,1 MHz, a maksimum tej charakte¬ rystyki przypada na czestotliwosc równa w przyblizeniu 2 - • 3.58 MHz, to znaczy 2,4 MHz. W ten sposób uklad przetwarzania sygnalu telewizyjnego przedstawiony na fig. 1 moze byc zmodyfikowany tak, ze skladowe czestotliwosciowe mieszczace sie w pasmie zajmowanym przez podnosne chrominancji i fonii sygnalu wizyjnego sa wzglednie wytlu¬ mione, natomiast skladowe sygnalu luminancji o wzglednie wielkiej czestotliwosci moga byc wzglednie uwydatnione.Na fig. 4 pokazany jest schemat ideowy przykladu reali¬ zacji ukladu 22 przetwarzania sygnalu luminancji, przed¬ stawionego na fig. 1. Czesc tego ukladu ograniczona linia kreskowana szczególnie nadaje sie do zrealizowania w postaci ukladu scalonego.Uklad przedstawiony na fig. 4, z okreslonymi wartosciami rezystanq'i rezystorów, jest skonstruowany tak, aby zapew¬ nic otrzymanie sygnalów odpowiadajacych pod wzgledem ich charakterystyk, opisowi zasady dzialania ukladu przed¬ stawionego na fig. 1. Nalezy wziac pod uwage, ze uklad przedstawiony na fig. 4 moze byc modyfikowany celem przystosowania go do innych zastosowan.Na fig. 4 linia opózniajaca 410 jest wybrana celem skorygowania opóznien czasowych sygnalów przetwarzanych w torze chrominancji 14 i torze luminancji 16 z fig. 1..Linia opózniajaca 410 ma odczepy 412a, 412b, 412c i 412d dzieki czemu sygnaly wizyjne a, b, c i d maja wzgledem wejsciowego sygnalu VI opóznienia czasowe opowiednio rówiie ToT, Td+T13 Td+Ti+T,, Td+Ti+T^+Ta.Zródla sygnalu wizyjnego, które na fig. 4 nie jest pokazane, ma impedanq'e wyjsciowa równa w przyblizeniu impedancji charakterystycznej linii opózniajacej. Dzieki temu zmniej¬ sza sie do nrnimum odbicie sygnalów na zaciskach wej¬ sciowych linii opózniajacej 410. Linia opózniajaca 410 jest zamknieta na obciazenie 408, którego impedanqa jest równa impedanqi charakterystycznej linii opózniajacej 410. 10 15 20 25 30 35 40 45 55 60 65 Dzieki temu zmniejsza sie do minimum odbicie na koncu linii opózniajacej.Odczepy 412a i 412d sa odpowiednio polaczone z dwoma wejsciami wzmacniacza róznicowego 414 zawierajacego tranzystory npn 411 i 418. We wzmacniaczu róznicowym 414 opóznione sygnaly a i d sa wazone i sumowane, aby otrzymac na wyjsciu wzmacniacza róznicowego 414 1 sygnal —(a+d).Zaciskiem wyjsciowym wzmacniacza róznicowego jest wspólny punkt polaczenia rezystorów 420 i 422. Impedan- cja wejsciowa wzmacniacza róznicowego 414 jest wzglednie duza w porównaniu z impedancja charakterystyczna linii opózniajacej 410. Osiaga sie to poprzez odpowiedni dobór wartosci rezystanqi rezystorów zalaczonych w obwo¬ dach emiterów tranzystorów 411 i 418.Odczepy 412b i 412c sa odpowiednio polaczone poprzez rezystory 424 i 426 z baza tranzystora 416, zalaczonego w ukladzie o wspólnym kolektorze. Obwód na tranzystorze 416 oprócz rezystorów 424 i 425 zawiera inne elementy, zapewniajace wazenie i algebraiczne sumowanie opóznio¬ nych sygnalów b i c. Rezystory 424 i 426 sa dobrane tak, aby ich rezystancja byla stosunkowo duza w porównaniu z wartoscia impedancji charakterystycznej linii opózniaja¬ cej 410. W ten sposób zapewnia sie, ze obwody dolaczone do odczepów b i c nie obciazaja linii opózniajaca 410.Sygnal otrzymywany na emiterze tranzystora 416 równy 1 jest — (b+c), to jest Vb.Nalezy zauwazyc, ze sygnal równy—(b+c) moze byc otrzymywany w taki sam sposób, jak i sygnal —(a+d), jednakze w przykladzie wykonania przedstawionym na fig. 4 jest podane, ze otrzymuje sie ten sygnal w obwodzie sumujacym zawierajacym tranzystor 416 i rezystory 424 i 426, co jest bardziej korzystnym w przypadku wykorzys¬ tania techniki ukladów scalonych, gdyz w ten sposób zabezpiecza sie zaciski wejsciowe ukladu scalonego. 1 1 Sygnaly —(b + c) i —(a+d) poprzez odpowiednie wtórniki emiterowe zrealizowane na tranzystorach 428 i 430 sa doprowadzane do dwóch wejsc wzmacniacza róznicowego 432.Wzmacniacz róznicowy 432 zawiera tranzystory npn 436 i 434. We wzmacniaczu róznicowym realizuje sie odejmowanie sygnalu— (a+d) od sygnalu— (b+c). W wy- niku tego otrzymuje sie sygnal P —(b +c) (a+d)|, to jest sygnal Pvp, który jest wyprowadzany z kolektora tranzystora 434. Wspólczynnik P jest wspólczynnikiem wzmocnienia wzmacniacza róznicowego 432.Wzmocnienie P wzmacniacza róznicowego 432 moze byc regulowane w wyniku regulaq'i napiecia na zacisku regula¬ cji korekcji obwodu regulacji korekcji zawierajacego tranzy¬ story npn 438,448 i 450. Taregulaqa odpowiada ustawieniu wzmocnienia obwodu o regulowanym wzmocnieniu 122 na fig. 1. Obwód regulaq'i korekq'i jest polaczony z obwodem kolektora i obwodem emitera tranzystora 434 w taki sposób, ze wzmocnienie wzmacniacza róznicowego 432 moze byc re¬ gulowane bez zasadniczej zmiany napiecia stalego na wyjsciu wzmacniacza róznicowego 432 w odpowiedzi na zmiane na-108 517 15 piecia regulacji korekcji. W ten sposób zapewnia sie, ze na¬ tezenie pradu w obwodzie kolektora tranzystora 448 zmienia sie w odpowiedni sposób tak, aby utrzymac skladowa stalo- pradowa w sygnale wyjsciowym wzmacniacza róznicowego 432 na zasadniczo niezmiennym poziomie niezaleznie od zmian napiecia korekcyjnego.Sygnal wyjsciowy Pvp z wyjscia wzmacniacza róznico * wego 432 jest doprowadzany do emitera tranzystora pnp 452. Tranzystor452 jest polaczony z rezystorem nastawnym 456, rezystorami 454 i 458 oraz z obwodem ograniczajacym przeznaczonym do usuwania lub odcinania tych czesci sygnalu Pvp które przewyzszaja uprzednio ustalony po¬ ziom progowy — celem wytlumienia szumów wywoly¬ wanych procesami nieustalonymi.Uprzednio ustalony poziom progowy jest okreslony ustawieniem suwaka potencjometru 456, to znaczy napie¬ ciem na bazie tranzystora 452. Jezeli amplituda sygnalu Pvp przewyzsza napiecie na bazie tranzystora 452 co naj¬ mniej o 0,6 V, zlacze baza emiter tranzystora 452 zostaje spolaryzowane w kierunku przewodzenia i tranzystor zaczyna przewodzic prad. W wyniku amplituda sygnalu Pvp zostaje ograniczona do poziomu odpowiadajacego napieciu na bazie tranzystora 452 plus okolo 0,6 V.Chociaz obwód ograniczajacy przedstawiony na fig. 4 jest skonstruowany tak, aby ograniczac sygnal Pvp na górnym poziomie progowym, to jest ograniczac szumy wywolane procesami nieustalonymi mieszczacymi sie w obszarach sygnalów odpowiadajacych poziomowi bialego, nie oznacza to, ze nie mozna zastosowac ograniczników, przeznaczonych do ograniczania sygnalu Pvp na dolnym poziomie progowym, to znaczy do ograniczania szumów mieszczacych sie w obszarach sygnalów odpowiadajacych poziomowi czarnego, albo tez ograniczania sygnalu jak od góry tak i od dolu.Nalezy równiez zauwazyc, ze moga byc zastosowane inne obwody odpowiednie do ograniczania szumów wy¬ wolywanych procesami nieustalonymi przewyzszajacych uprzednio ustalony poziom progowy, na przyklad inwertery szumów. Poza tym do tranzystora 452 moze byc doprowa¬ dzone napiecie stale do regulacji kontrastu tak, iz zapewniona moze byc w takim przypadku regulacja uprzednio ustalonego poziomu progowego zgodnie z napieciem sterowania.Sygnal Pvp o zmodyfikowanym w wyniku jego obróbki w obwodzie ograniczajacym ksztalcie jest doprowadzany do bazy tranzystora 440 zalaczonego w ukladzie o wspólnym kolektorze. W obwodzie emitera tranzystora 440 zalaczone sa szeregowo rezystory 442, 444 i 446. 1 Sygnal — (b+c) z emitera tranzystora npn 428 jest doprowadzany do wspólnego punktu polaczenia rezystorów 444 i 446 poprzez rezystor 45fl. W wyniku tego realizowane jest sumowanie algebraiczne modyfikowanego sygnalu Pvp i sygnalu—(b+c), a otrzymywany jest sygnal wyj- sciowy Vo.Na fig. 5 przedstawiony jest schemat blokowy innego przykladu realizacji wynalazku. Uklad ten moze byc zasto¬ sowany zamiast ukladu 22 przetwarzania sygnalu luminancji.Nalezy zaznaczyc, ze przyklad realizacji przedstawiony na fig. 5 w pewnym sensie jest podobny do ukladu 22 przetwarzania sygnalu luminancji z fig. 1, lecz mniej roz¬ budowany. W tym ukladzie poza tym przewiduje sie zasto¬ sowanie linii opózniajacej z mniejsza liczba odczepów, niz w linii opózniajacej z fig. 1. 16 Uklad przetwarzania sygnalu luminancji przedstawiony na fig. 5 zawiera linie opózniajaca 510, do której wejscia doprowadzany jest sygnal wizyjny Vi. Linia opózniajaca 510 ma kilka odczepów 512a, 512b i 512c rozmieszczonych 5 w pewnych odstepach wzdluz linii opózniajacej. Te odczepy sluza do odprowadzania odpowiednio sygnalów a', b' i c' opóznionych wzgledem sygnalu Vi' o przedzialy czasowe Td Td'+T'i i Td+T^+T,'. Na linii opózniajacej 510 przewidziany jest odcinek 516 poczatkowy od poczatku 10 linii opózniajacej do odczepu pierwszego 512a, zapewniajacy sygnalowi a' wyprowadzanemu z odczepu 512a opóznienie czasowe równe T'r To opóznienie czasowe T'rj jest wybrane tak, aby skorygowac opóznienia czasowe sygnalów przetwarzanych w torach luminancji i chrominancji 15 odbiornika telewizyjnego.Opóznione sygnaly a', b' i c' sa doprowadzane do ob¬ wodu sumujacego 518, w którym realizowane jest algebra¬ iczne odejmowanie sygnalów a' i c' od sygnalu b' celem utworzenia sygnalu V'p zajmujacego wzglednie waskie 20 pasmo czestotliwosciowe. Sygnal wyjsciowy V'p obwodu sumujacego 518 jest doprowadzany do obwodu 522 o regulowanym wzmocnieniu, który sluzy do modyfiko¬ wania amplitudy V'p do postaci P'V'p, gdzie P' jest wspólczynnikiem wzmocnienia obwodu 522 regulowanym w wyniku oddzialywania sygnalu sterujacego generowanego przez obwód 524 regulacji korekcji. Sygnal wyjsciowy P'V'p z wyjscia obwodu 522 o regulowanym wzmocnieniu jest doprowadzany do obwodu progowego 526, przeznaczo¬ nego do wytlumiania czesci sygnalu P'V'p przewyzszaja¬ cych uprzednio ustalony poziom progowy.Ma to na celu zmniejszenie lub wytlumienie szumów impulsowych.Poziom progowy obwodu 526 moze byc regulowany w zaleznosci od wartosci amplitudy sygnalu P'V'p. Rea¬ lizowane jest to poprzez doprowadzenie sygnalu sterujacego z obwodu regulacji korekqi 524 laczem 530 zaznaczonym na fig. 6 linia kreskowana do obwodu progowego 526.Poziom progowy obwodu 526 mozebyc równiez regulowany w zaleznosci od amplitudy sygnalu luminancji. Jest to realizowane poprzez doprowadzenie do obwodu progo¬ wego 526 sygnalu sterujacego z obwodu regulacji kontrastu.Modyfikowany sygnal P'V'p oraz sygnal b' sa doprowadzane do obwodu sumujacego 528, w którym realizowane jest sumowanie algebraiczne tych sygnalów, w wyniku czego otrzymywany jest sygnal wyjsciowy Vo'.Dzialanie ukladu przetwarzania sygnalu luminancji przedstawionego na fig. 5 bedzie objasnione dla przypadku, 1 gdy czasy opóznienia T\ i T'2 sa wybrane równymi — , 50 gdzie f' — czestotliwosc skladowej sygnalu V'j, na przyklad podnosnej chrominancji lub podnosnej fonii, której obec¬ nosc w sygnale luminancji przetwarzanym przez tor lumi¬ nancji 16 jest niepozadana. Obwód sumujacy 518 w roz¬ patrywanym przykladzie realizacji wynalazku jest skonstru- 55 owany w taki sposób, ze zapewnia uprzednie wazenie 11 skladowych sygnalów a', b' i c' w proporcji—, 1 i —.- Wówczas miedzy sygnalami Vp', P'Vp' i V<*' a opóz¬ nionymi sygnalami a", b' i c' sa zachowane nastepujace 60 zaleznosci: (5) Vp' = b'-i(a'+ c') (6) P'Vp' - P'[b'-4 65 |_ 2 J108 517 17 (7) V©' = b'+P' [b — i-ra' + c)J.Ogólnie nalezy stwierdzic, ze pozadanym jest, aby odstep czasowy miedzy opóznionymi sygnalami a' i c' NT' . odpowiadal uprzedmo ustalonej wartosci równej , gdzie N' jest liczba calkowita, a T' — jest odwrotnoscia czestotliwosci f'. Korzystnym jest, gdy liczba calkowita N' jest liczba z zakresu liczb od 2 do 5. W przykladzie realizacji wynalazku, przedstawionym na fig. 5, liczba N' jest wybrana równa 4. Inne znaczenia liczby N' moga byc korzystne w innych realizacjach wynalazku.Na fig. 6 przedstawiono w sposób graficzny amplitu- dowo-czestotliwosciowe charakterystyki przenoszenia zwia¬ zane z sygnalami b', —(a'+c')3 Vp'3 P'Vp' i Vo', to znaczy odpowiadajace charakterystykom widmowym tych sygnalów.Charakterystyka przenoszenia zwiazana z sygnalem b' jest plaska, co oznacza, ze sygnal b' zajmuje wzglednie szerokie pasmo czestotliwosciowe. Charakterystyka prze- 1 noszenia zwiazana z sygnalem—(a'+c') ma ksztalt kosinu- soidalny po okresowosci fv- Ksztalt tej krzywej wskazuje na to, ze skladowa sygnalu—(a'-|-c') o czestotliwosciach *L równych wielokrotnosciom—f' maja minimalne amplitudy.Charakterystyki przenoszenia zwiazane z sygnalami Vp' i P'vp' wskazuja na to, ze te sygnaly zajmuja wzglednie waskie pasmo czestotliwosciowe i ze ich skladowe stale o czestotliwosciach zerowych i o czestotliwosciach równych wielokrotnosci f naja amplitudy równe zeru, natomiast skladowe tych sygnalów o czestotliwosciach równych 1 wielokrotnosci— f' maja maksymalne amplitudy.Charakterystyka przenoszenia zwiazana z sygnalem Vo' wskazuje na to, ze skladowe tego sygnalu o czestotliwosciach 1 równych wielokrotnosci—f maja maksymalne amplitudy, a skladowe stalopradowe i o czestotliwosci równej wielo¬ krotnosci f' odpowiadajace znormalizowanemu poziomowi równemu jednosci. Na fig. 6 przedstawiono przypadek, gdy P' zostalo wybrane równym 0,5. W tym przypadku maksymalne amplitudy skladowych sygnalu Vo' beda równe 2.Z fig. 6 mozna wywnioskowac, ze w sygnale Vo' skladowe 1 o czestotliwosci—f' sa stosunkowo uwydatnione, a skladowe o czestotliwosci równej f sa stosunkowo wytlumione.Z tego wynika, ze jezeli f jest wybrana równa czestotli¬ wosci podnosnej koloru, co dla przypadku amerykanskiego standardu telewizyjnego odpowiadaczestotliwosci 3,58 MHz, to sygnaly o czestotliwosciach zblizonych do czestotliwosci podnosnej koloru, to znaczy skladowe sygnalu chrominancji, beda stosunkowo stlumione, a sygnaly o czestotliwosciach zblizonych do czestotliwosci równej 1,8 MHz, to znaczy skladowe sygnalu luminancji, beda stosunkowo uwydatnione.Poniewaz amplitudy skladowych o czestotliwosciach równych 3,58 MHz w tym przykladzie sa równe 1, moze okazac sie pozytecznym zastosowanie obwodu filtrujacego lub obwodu zaporowego przed ukladem przetwarzajacym 18 sygnal luminancji albo za tym ukladem celem dalszego wytlumiania skladowych sygnalu chrominancji.Nalezy dalej zaznaczyc, ze zmiany biegunowosci sygnalu Vo' wywoluja stany przejsciowe przejawiajace sie w wys- 5 kokach poprzedzajacych zbocza impulsów i w wyskokach nastepujacych za zboczami impulsów. Na skutek tego obraz odtwarzany sygnalem Vo' zawierajacy przejscia od bialego do czarnego bedzie bardziej bialy niz oryginal przed przejsciem i bardziej czarny niz oryginal po przejsciu. 10 Te wyskoki sa regulowane sygnalami opóznionymi a* i c'.Nalezy przy tym podkreslic, ze wyskoki poprzedzajace i nastepujace sa zwiazane z liniowoscia charakterystyki fazowej ukladu przetwarzania sygnalu luminancji przedsta¬ wionego na fig. 5. I chociaz sygnaly opóznione a' i c' sa 15 dobierane tak, aby zapewnic zasadniczo jednakowe wyskoki poprzedzajace i nastepujace, co ma odzwierciedlac, ze tor ma liniowa charakterystyke fazowo-czestotliwosciowa, opó¬ znione sygnaly a' i c' moga byc dobrane tak, aby zapewnic niejednakowe amplitudy wyskoków poprzedzajacych i na- 20 stepujacych celem skompensowania nieliniowosci fazowych innych skladowych czesci odbiornika telewizyjnego.Wybór wspólczynnika P' celem regulacji amplitudy skladowych sygnalu o czestotliwosciach odpowiadajacych maksimum charakterystyki przenoszenia zwiazanej z sy¬ gnalem Vo' nie wplywa na amplitudy skladowych sygnalu Vo' o czestotliwosciach mieszczacych sie w zakresie czesto¬ tliwosci zerowej (skladowa stalopradowa) i w zakresie czestotliwosci f\ Wynika z tego, ze jasnosc zwiazana z sygnalem Vo' lub tlumienie niepozadanych skladowych sgynalu Vo' nie zmieniaja sie w wyniku regulacji wspólczyn¬ nika wzmocnienia P'.Ze wzgledu na to, ze sygnal P'Vp' zajmuje stosunkowo waskie pasmo w zakresie stosunkowo wielkiej czestotliwosci, skladowe o wzglednie malej czestotliwosci nie oddzialy¬ waja na wlasnosci tlumieniowe obwodu progowego 526 przedstawionego na fig. 5. Wynika z tego, ze obwód 526 nie powoduje pogorszenia skali kontrastu obrazu odtwarzanego z sygnalu Vo', która to skala kontrastu jest zwiazana ze skladowymi sygnalu Vo' o wzglednie malej czestotliwosci.Obwód 526 sluzy równiez do zabezpieczenia kineskopu przed nadmiernym pradem w wiazce elektronów i zwia¬ zanym z tym rozmyciem brzegów plamki swietlnej na ekaranie kineskopu, wywolanym nadmiernie duzymi wys- 45 kokami poprzedzajacymi i nastepujacymi, jezeli wspólczyn¬ nik wzmocnienia P' bedzie zwiekszony powyzej poziomu mozliwego do przyjecia.Sygnal b' zajmujacy wzglednie szerokie pasmo, oraz zmodyfikowany sygnal P'Vp' zajmujacy wzglednie waskie 50 pasmo czestotliwosciowe wytwarzane ukladem przetwa¬ rzania sygnalu luminancji przedstawionym na fig. 5, maja odpowiednie zaleznosci czasowe i amplitudowe i maja odpowiednie biegunowosci przed ich polaczeniem celem utworzenia sygnalu Vo'. 55 Nalezy podkreslic, ze chociaz wynalazek jest opisany w odniesieniu do szczególnych przykladów jego urzeczy¬ wistnienia, to jednak nie wyklucza to mozliwosci dodatko¬ wych modyfikacji ukladu o ile nie wykraczaja one poza zakres wynalazku. Przykladowo sygnaly szerokopasmowe 60 i waskopasmowe sa otrzymywane za pomoca odpowiednich filtrów przepustowych, jednakze moga byc zastosowane inne srodki, zapewniajace mozliwosc otrzymania sygnalów o takich samych charakterystykach widmowych, jakie maja sygnaly otrzymywane w opisywanych ukladach, przedsta- 65 wionych na fig. 1, 4 i 5.108 517 19 Zastrzezenia patento w e 1. Uklad do przeksztalcania telewizyjnych sygnalów wizyjnych zawierajacy zródlo telewizyjnych sygnalów wi¬ zyjnych, obwody szerokopasmowe reagujace na sygnaly wizyjne, które to obwody szerokopasmowe sa przeznaczone do wydzielania sygnalów zajmujacych wzglednie szerokie pasmo czestotliwosciowe, zawierajacych skladowe mieszcza¬ ce sie w pasmie czestotliwosciowym od OHz do f, obwody waskopasmowe reagujace na sygnaly wizyjne, które to obwody waskopasmowe przeznaczone sa do wydzielania sygnalów zajmujacych wzglednie waskie pasmo czestotli¬ wosciowe i których to obwodów waskopasmowych charakte¬ rystyka przenoszenia wykazuje maksimum na czestoliwosci lezace) miedzy OHz i f i wzgledne minimum na czestotli¬ wosciach równych OHz i f, znamienny tym, ze zawiera obwody progowe reagujace na sygnal waskopasmowy przez¬ naczone do ograniczania amplitud skladowych tego sy¬ gnalu waskopasmowego przewyzszajacych uprzednio usta¬ lony poziom progowy, oraz obwody wyjsciowe do sumowa¬ nia ograniczonego amplitudowo sygnalu waskopasmowego z sygnalem szerokopasmowym przeznaczone do wytwa¬ rzania sygnalu wyjsciowego majacego wzglednie uwy¬ datnione skladowe o wyzszych czestotliwosciach i wzgle¬ dnie wytlumione skladowe szumowe. 2. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze opóz¬ nienie czasowe sygnalu szerokopasmowego wzgledem sygnalu wizyjnego jest zasadniczo równe opóznieniu czaso¬ wemu sygnalu waskopasmowego wzgledem tegoz sygnalu wizyjnego. 3. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zawiera obwody waskopasmowe o charakterystykach przenoszenia takich, iz amplitudy skladowych o czestotliwosciach rów¬ nych OHz i f sa równe zeru. 4. Uklad wedlug zastrz. 1 albo 3, znamienny tym, ze obwody progowe zawieraja ograniczniki amplitudy ograni¬ czajace sygnaly z góry na uprzednio ustalonym poziomie progowym. 5. Uklad wedlug zastrz. 1 albo 3, znamienny tym, ze obwody progowe zawieraja srodki do odwracania bieguno¬ wosci czesci sygnalów przewyzszajacych uprzednio usta¬ lony poziom progowy. 6. Uklad wedlug zastrz. 1 albo 3, znamienny tym, ze zawiera obwody opózniajace polaczone ze zródlem sygnalów wizyjnych, które to obwody opózniajace zawieraja kilka 20 odczepów przeznaczonych do wydzielania opóznionych sygnalów o róznych opóznieniach czasowych, przy czym obwody waskopasmowe sa obwodami wytwarzajacymi pierwszy sygnal zlozony bedacy suma co najmniej dwóch 5 opóznionych sygnalów, z których jeden jest opózniony w stosunku do drugiego o NT/2, gdzie T jest odwrotnoscia czestotliwosci f, a N- liczba calkowita, obwody szeroko¬ pasmowe sa obwodami wytwarzajacymi sygnal szeroko¬ pasmowy przynajmniej z jednego sygnalu opóznionego, io innego niz pierwszy i drugi sygnaly opóznione, którego to sygnalu szerokopasmowego czas opóznienia jest srednia arytmetyczna opóznienia czasowego miedzy sygnalami tworzacymi pierwszy sygnal zlozony, oraz waskopasmowe obwody wytwarzajace sygnal waskopasmowy poprzez 15 zlozenie sygnalu szerokopasmowego z pierwszym sygnalem zlozonym. 7. Uklad wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze obwody waskopasmowe sa obwodami wytwarzajacymi sygnal waskopasmowy odpowiadajacy róznicy miedzy sygnalem 20 szerokopasmowym a pierwszym sygnalem zlozonym. 8. Uklad wedlug zastrz. 7, znamienny tym, ze obwody wyjsciowe sa obwodami wytwarzajacymi sygnal wyjsciowy odpowiadajacy sumie zmodyfikowanego sygnalu waskopas¬ mowego i sygnalu szerokopasmowego. 25 9. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze obwody waskopasmowe zawieraja srodki korekcji charakterystyki przenoszenia w zaleznosci od sygnalu sterujacego. 10. Uklad wedlug zastrz. 9, znamienny tym, ze obwody progowe zawieraja srodki reagujace na sygnal sterujacy 20 przeznaczone do regulacji uprzednio ustalonego poziomu progowego. 11. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze obwody szerokopasmowe i obwody waskopasmowe sa zrealizowane w postaci korektorów zaporowych reagujacych na sygnaly 35 wizyjne, przeznaczonych do uwydatniania skladowych tych sygnalów o wzglednie wielkiej czestotliwosci dokonywanego w celu wytworzenia sygnalu wyjsciowego z nalozonymi wyskokami poprzedzajacymi i nastepujacymi, podkresla¬ jacymi przejscia amplitudowe, a obwody progowe sa po- 40 laczone z korektorami zaporowymi celem wytlumienia wyskoków poprzedzajacych i nastepujacych do uprzednio zadanego poziomu. 12. Uklad wedlug zastrz. 11, znamienny tym, ze uprzed¬ nio zadany poziom odpowiada poziomowi bieli obrazu 45 odtwarzanego sygnalami wizyjnymi.108 517 , ' ..-Y^w^^-or, o.p-.,,, 4- / V Tlg. I. ' ' 1 - \\\ \\\ 1 1' 1, fig 3 IKig. 2.108 517 Z0-6S0fl|~lr ^4l2o 424- YYWYYYVYYYYYVYYVYTOnc •4l2c 4261 -4l2b £20 k 20k: 410 -412(1 408 680A ,L6J_____f«'L ? r?24k p JElg.4. r^ /5io Wig. 5.LZQ Z-d 3, z. 777/1400/80, n. 100+20 egz.Cena 45 zl PL