Przedmiotem wynalazku jest srodek do regulo¬ wania wzrostu roslin, zawierajacy jako substancje czynna nowe zwiazki o wzorze 1, w którym R o- znacza atom wodoru lub nizsza grupe alkilowa, Ri oznacza atom wegla lub azotu, R2 oznacza gru¬ pe pirydylowa, podstawiona grupe pirydylowa lub, jesli Ri oznacza atom azotu, to R2 moze dodatko¬ wo oznaczac podstawiona grupe fenylowa lub do¬ puszczalne w rolnictwie sole powyzszych zwiaz¬ ków.Okreslenie „podstawiona grupa pirydylowa" o- znacza grupy o wzorach 2, 3 lub 4, w których X i Y niezaleznie od siebie oznaczaja atom wodoru, chlorowca, grupe o wzorze —CF3, nizsza grupe alkilowa lub nizsza grupe alkoksylowa, przy czym ani X ani Y nie oznaczaja atomu chloru w pozy¬ cji 4 jesli atom azotu znajduje sie w pozycji 3.Okreslenie „podstawiona grupa fenylowa" ozna¬ cza grupe o wzorze 5, w którym X i Y maja zna¬ czenie podane powyzej.Okreslenie „dopuszczalna w rolnictwie sól" do¬ tyczy soli metali alkalicznych, soli z podstawiony¬ mi aminami, takimi jak izopropyloamina i tróje- tyloamina, i soli amoniowych.Okreslenia „nizsza grupa alkilowa" i „nizsza gru¬ pa alkoksylowa" oznaczaja grupy alkilowe i alko- ksylowe zawierajace 1—4 atomów wegla.Kwasy ftalamidowe o wzorze 1 mozna wytwa¬ rzac dodajac równowaznik odpowiedniej amidopi- rydyny do zawiesiny bezwodnika ftalowego w chlo- 10 15 20 25 30 roformie. Calosc miesza sie w temperaturze poko¬ jowej i wytracony osad odsacza sie i suszy na po¬ wietrzu. Ponizsze przyklady ilustruja wytwarzanie nowych kwasów ftalamidowych o wzorze 1, sta¬ nowiacych substancje czynna srodka wedlug wy¬ nalazku.Przyklad I. Do zawiesiny 0,1 mola bezwodni¬ ka ftalowego w 100 ml chloroformu dodaje sie jed¬ norazowo 0,1 mola 3-amino-2-chloropirydyny. Ca¬ losc miesza sie w ciagu 24 godzin. Wytracony 0- sad odsacza sie, suszy na powietrzu i otrzymuje z wydajnoscia 87% kwas N-/2-chloro-3-pirydylo/fta- lamidowy o temperaturze topnienia 203°C.Analiza elementarna: obliczono: Cl — 12,81, N — 10,12%; znaleziono: Cl — 12,94, N — 10,37%.Powtarzajac powyzej opisane postepowanie 0- trzymuje sie nastepujace zwiazki.Przyklad II. Kwas N-/6-metoksy-3-pirydylo/- -ftalamidowy.Analiza elementarna: obliczono: C — 61,80, H — 4,44, N — 10,30 znaleziono: C — 61,94, H — 4,42, N — 10,26 Przyklad III. Kwas N-/5-bromo-2-pirydylo/- -ftalamidowy obliczono: N — 8,72, Br — 24,88 znaleziono: N — 8,69, Br — 24,75 Przyklad IV. Kwas N-/4,6-dwumetylo-2-piry~ dyloMtalamidowy 106 9993 106 999 4 obliczono: C — 66,65, H — 5,22, N — 10,36 znaleziono: C — 66,53, H — 5,28, N — 10,35 Sole sodowe nowych kwasów ftalamidowych mo¬ zna wytwarzac mieszajac w ciagu jednej godziny równowazna ilosc 50% roztworu wodnego wodoro¬ tlenku sodowego w 400 ml wody z 0,1 molem kwa¬ su. W taki sposób otrzymuje sie nastepujace zwiaz¬ ki.Przyklad V. Sól sodowa kwasu N-/5-chloro- -2-pirydylo/ftalamidowego.Przyklad VI. Sól sodowa kwasu N-/2-chloro- -3-pirydylo/ftalamidowego.Sole amoniowe i sole z podstawionymi aminami mozna wytwarzac w sposób podany w ponizszych Ijczykladach.} B-rify klad VII. Do zawiesiny 0,1 mola kwasu N-/2-chloro-3-pirydylo/ftalamidowego w 500 ml e- teru etylowego dodaje sie podczas mieszania jedno¬ razowo 0,11 mola^izopropropyloaminy. Calosc mie¬ sza sie w ciagu 24 gadzin w temperaturze 25—30°C, wytracony osad odsacza sie i suszy na powietrzu.Otrzymuje sie z 100% wydajnoscia produkt o tem¬ peraturze topnienia 147—148°C.Analiza elementarna: Rekrystalizacja z metanolu Rekrystalizacja z heptanu i izopropanolu Rekrystalizacja z NaOH/HCl Rekrystalizacja z izopropanolu obliczono: C — 57,23, H — 5,40, Cl — 10,56, N — 12,61%; znaleziono: C — 57,68, H — 5,45, Cl — 10,71, N — 12,59%.Przyklad VIII. Powtarzajac postepowanie z przykladu VI otrzymuje sie sól izopropyloamonio- wa kwasu N-/5-bromo-2-pirydylo/ftalamidowego z wydajnoscia 87%, o temperaturze topnienia 145— 146°C.Analiza elementarna: obliczono: C — 50,54, H — 4,77, N — 11,05%; znaleziono: C — 50,42, H — 4,73, N — 10,99%.Kwasy nikotynowe o wzorze 1, stanowiace sub¬ stancje czynna srodka wedlug wynalazku mozna wytwarzac dodajac 0,1 mola odpowiednio podsta- Estry mozna wytwarzac w nastepujacy sposób.Przyklad XVII. Do zawiesiny 27,7 g (0,1 mo¬ la) kwasu N-/2-chloro-3-pirydylo/ftalamidowego w 300 ml alkoholu metylowego dodaje sie podczas mieszania 71 g (0,5 mola) kompleksu trójfluorku boru z eterem etylowym [(C2H5)20-BF3], w jednej porcji. W wyniku egzotermicznej reakcji tempe¬ ratura wzrasta od 21 do 33°C. Calosc miesza sie i ogrzewa w temperaturze wrzenia w ciagu 24 go¬ dzin. Mieszanine ochladza sie do temperatury —10°C i dodaje powoli w temperaturze —10—0°C 1000 ml 10% roztworu wodnego wodoroweglanu so¬ dowego.Calosc miesza sie w ciagu 30 minut w tempera¬ turze 0—10°C, po czym odsacza osad, przemywa wionej aniliny lub aminochloropirydyny do zawie¬ siny 0,1 mola bezwodnika kwasu pirydynodwukar- boksylowego-2,3 w 100 ml chloroformu. Calosc miesza sie w ciagu 24 godzin w temperaturze 25— 30°C i wytracony osad odsacza sie i suszy na po¬ wietrzu w temperaturze 25—30°C.Powtarzajac powyzsze postepowanie wytwarza sie zwiazki z przykladów IX—XVI przedstawione w tablicy 1. woda do odczynu obojetnego i suszy na powietrzu w temperaturze 25—30°C. Otrzymuje sie ester me¬ tylowy kwasu N-/2-chloro-3-pirydylo/ftalamidowe- go o temperaturze topnienia 110—112°C, z wydaj¬ noscia 76%. Po dwukrotnej rekrystalizacji z hepta¬ nu i alkoholu izopropylowego produkt ma tempe¬ rature topnienia 122—124°C.Analiza elementarna dla C14HUCIN2O3: obliczono: C — 57,84, H — 3,81, Cl — 12,20, N — 9,64% znaleziono: C — 57,88, H — 3,57, Cl — 12,45, N — 9,41%.Stwierdzono, ze zwiazki o wzorze 1 dzialaja sku¬ tecznie w zmianie rozwoju skladników generatyw- nych, zarówno meskich (wiechy) jak i zenskich 10 15 20 blic cza a P; obli czon 59,6 54,2 48,7 47,6 51,9 48,7 54,2 54,2 (55 Tablica I Zwiazek o wzorze 1, w którym R oznacza atom wodoru, Ri oznacza atom wegla Przy¬ klad IX X XI XII XIII XIV XV XVI R2 wzór 6 )wzór 7 )wzór 8 Avzór 9 wzór 10 wzór 11 wzór 12 wzór 13 Temperatura topnienia °C 178—179 111—112 <»» 138—139 174^175 O) 150—151 184—185 163—164 182—183 Wydaj¬ nosc [% / 95 90 73 99 94 96 82 95 Procent C 1 obli- znale- czono 1 ziono 59,60 54,20 48,79 47,63 51,91 48,79 54,20 54,20 59,62 54,37 48,69 '47,89 51,47 48,68 54,08 54,07 Procent H obli¬ czono ; 4,67 ; 2,92 1 2,34 2,13 / 2,90 ] 2,34 1 2,92 2,92 znale¬ ziono 4,69 3,07 2,31 v 2,10 3fi2 ' 2,25 l 2,88 v 2,89 Procent N obli¬ czono i 9,27 — 8,13 7,41 15,13 8,13 9,03 — znale¬ ziono 9,31 — : 8,18 7,30 15,47 ' 8,04 v 9,18 —106 999 (kolby) roslin kukurydzy. Stosowane w opid*e o- kreslenie „zmiana w rozwoju skladnika generatyw¬ nego" nalezy rozumiec jako modyfikacje normal¬ nej kolejnosci rozwoju skladnika generatywnego az do osiagniecia okresu dojrzalosci. Takie modyfika¬ cje sa najlepiej zauwazalne w postaci hamowania wzrostu kwiatostanu meskiego, hamowania wzrostu bocznych odnóg kwiatostanu meskiego, zmian w ilosci kolb, ksztaltu, polozenia, ilosci ziaren, zmian w miekkosci itp.Celem wynalazku jest dokonywanie zmian w roz¬ woju skladników generatywnych zdrowych ziaren kukurydzy, na drodze stosowania skutecznej, nie powodujacej zamierania roslin ilosci, kwasów o wzorze 1, w okresie poprzedzajacym lub w czasie wczesnego stadium rozwoju omawianych skladni¬ ków generatywnych, co okresla sie mianem rózni¬ cowania generatywnego. W wyniku stosowania srodków wedlug wynalazku uzyskuje sie zmniej¬ szanie ilosci lub eliminacje kwiatostanu meskiego i tym samym unika sie pracy wykonywanej przez, producentów hydryd kukurydzy, zwiazanej z ko¬ niecznoscia recznego usuwania kwiatostanu me¬ skiego w uprawach kukurydzy. Oprócz tego, sto¬ sowanie skutecznej ilosci skladnika aktywnego, przed lub we wczesnym stadium rozwoju, umozli¬ wia zwiekszenie ilosci ziaren na jednostke po¬ wierzchni uprawy.Srodek wedlug wynalazku zawiera skladnik ak¬ tywny sam lub w polaczeniu z cieklymi lub sta¬ lymi substancjami pomocniczymi. W celu przygoto¬ wania kompozycji do regulowania wzrostu roslin skladnik aktywny miesza sie z substancjami, taki¬ mi jak rozcienczalnik, wypelniacz, nosnik lub sro¬ dek kondycjonujacy i otrzymuje kompozycje w po¬ staci doskonale rozdrobnionego proszku, granulek, pastylek, zwilzalnych proszków, pylów, roztworów i wodnych zawiesin lub emulsji. Takwiec, skladnik aktywny mozna stosowac z dodatkiem, takim jak doskonale sproszkowana substancja stala, rozpusz¬ czalnikiem organicznym, woda, srodkiem zwilzaja¬ cym, rozpraszajacym lub emulgatorem, albo z do¬ wolna odpowiednia mieszanina powyzszych sklad¬ ników.Przykladowymi, doskonale sproszkowanymi sta¬ lymi nosnikami i wypelniaczami, uzytecznymi dla wytwarzania srodków wedlug wynalazku do regu¬ lowania wzrostu roslin sa takie jak: talki, glinki, pumeks, tlenek krzemu, ziemia okrzemkowa, kwarc, ziemia Fullera, siarka, sproszkowany korek, sproszkowane drewna, maczka orzechowa, kreda, pyl tytoniowy, wegiel aktywny i inne. Typowymi cieklymi rozcienczalnikami, sa takie jak: rozpusz¬ czalnik Stoddarta, aceton, alkohole, glikole, octan etylu, benzen i podobne. Srodki wedlug wynalaz¬ ku do regulacji wzrostu roslin, w szczególnosci cie¬ cze i zwilzalne proszki, zawieraja zwykle jeden lub kilka srodków powierzchniowo czynnych w ilosci wystarczajacej dla latwego dyspergowania danej kompozycji w wodzie lub w oleju. Okreslenie „srodek powierzchniowo czynny" oznacza srodki zwilzajace, rozpraszajace i emulgatory. Takie srod¬ ki powierzchniowo czynne sa dobrze znane i opi¬ sane w opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 2 547 724.Skladniki aktywne sa na ogól stosowane w po¬ staci kompozycji zawierajacej jeden lub kilka srodków pomocniczych, które umozliwiaja równo¬ mierne jego rozprowadzenie. Ciekle i stale kom¬ pozycje zawierajace skladnik aktywny mozna roz¬ prowadzac za pomoca zwykle stosowanych sposo¬ bów i urzadzen, takich jak np. rozpryskiwacze, rozpylacze do proszków, mechaniczne i reczne roz¬ pylacze i podobne. Kompozycje ciekle i pyliste mozna takze rozpylac z samolotów.Srodki wedlug wynalazku zawieraja na ogól 1— 99 czesci wagowych skladnika aktywnego, 1—50 czesci srodka powierzchniowo czynnego oraz 4—94 czesci rozpuszczalników, przy czym wszystkie cze¬ sci sa czesciami wagowymi w stosunku do calko¬ witej masy kompozycji.Przy wyborze odpowiedniej dawki skladnika ak¬ tywnego nalezy wziac pod uwage, ze jej dokladna wielkosc zalezy takze od sposobu stosowania, od¬ miany roslin, warunków glebowych i róznych in¬ nych czynników znanych fachowcom. Chociaz ko¬ rzystna dawka wynosi 0,056—5,6 kg/hektar, to w zaleznosci od omawianych wyzej czynników moz¬ na stosowac równiez wyzsze dawki, wynoszace do 56 kg/hektar.Wynalazek nie dotyczy stosowania dawek fito-, toksycznych i uzyskiwania efektu chwastobójcze¬ go. Ponadto, w celu osiagniecia pozadanego wyni¬ ku skladniki aktywne moga byc stosowane jedno- lub wielokrotnie.Nastepujace przyklady ilustruja wynalazek, nie ograniczajac jego zakresu.Przyklad XVIII. Hodowle kukurydzy odmia¬ ny A-619 przerywano w celu uzyskania jednorod¬ nej populacji. Przed stosowaniem chemikaliów u- suwano wszystkie tygodniowe lub mlodsze'sadzon¬ ki. Skladnik aktywny stosowano w mieszaninie za¬ wierajacej 50 lub 100 mg tego skladnika w i$ ml acetonu i 7,5 ml wody, do której dodano 0,25% Tweenu 20, jako srodka powierzchniowo czynnego.Sadzonki kukurydzy spryskiwano we wczesnych stadiach róznicowania generatywnego za pomoca spryskiwacza Devilbis 152, stosujac 10 tub 20 mg na jedna sadzonke.Wyniki analizowano porównujac sadzonki spry¬ skiwane z sadzonkami nie spryskiwanymi chemi¬ kaliami. Zwiazki uwazano za aktywne pod wzgle¬ dem wywolywania zmian w rozwoju generatyw- co nym roslin kukurydzy, jesli wywolywaly one co najmniej 25% hamowania wzrostu bocznych odnóg kwiatostanu meskiego, w porównaniu.z .sadzonka¬ mi kontrolnymi.Na podstawie tak prowadzonych testów stwier- 55 dzono, ze zwiazki z przykladów I, II, V, VI, lx¬ xi hamuje w 50—74% rozwój bocznych odnóg kwiatostanu meskiego. Zwiazki z przykladów III, VII, VIII, XII—XVI wykazuja takie hamowanie w 25-^9%. Oprócz tego, zostaje zahamowany wzrost 60 kwiatów, co zostalo przedstawione w tablicy II.Przyklad XIX. W innym tescie sadzonki ku¬ kurydzy spryskiwano kwasem N-/2-chloro-3-piry- dylo/ftalamidowym w postaci powyzej opisanej kompozycji. Obserwowano wyniki w zakresie es zmiany wysokosci kolb, zwiekszenia szybkosci 15 20 25 U 35 40 45f iósdtó 8 Tablica II Zwiazek 2 przykladu Kontrolny I III IV Kwiaty (cm) 224 67 132 75 miekniecia i czesciowej sterylnosci. Wyniki te przedstawiono w tablicy III.Jak z powyzszego wynika, srodek wedlug wyna¬ lazku stosuje sie przed lub podczas wczesnych sta¬ diów róznicowania generatywnego. Róznicowanie generatywne zachodzi w róznym czasie w zalezno¬ sci od odmiany kukurydzy i czynników srodowi¬ skowych.Tablica III Stosowna Uosc, kg/hektar 9 dzien <• 1,12 1,12 W2 1,12 0,56 \ 0,56 10,56 0^6 12 dzien 0 1,12 0 ,0,56 0 ,0 0,56 0 ,15 dzien <° , 0 0 1,12 0 0,56 , 0 1,12 0 0,56 Wyso¬ kosc kolb Kem) 48 73 54 57 52 60 48 55 48 •/• ste¬ rylnych wiech 0 80 88 75 89 68 95 74 88 <* Od momentu wschodu.Przykladowo, róznicowanie generatywne sklad¬ ników meskich odmiany Gaspe rozpoczyna sie pod¬ czas formowania ziaren, podczas gdy proces ten w przypadku odmiany A-619 zachodzi po 8—12 dniach od momentu wschodu. Okreslenie czasu za¬ chodzenia róznicowania generatywnego jest w za¬ siegu wiedzy fachowców. Dla przykladu jedynie i ilustracji mozna podac, ze okres stosowania zwiaz¬ ków dla wiekszosci odmian stosowanych na srod¬ kowym Zachodzie rozpoczyna sie od 3 do 25 dnia po wschodzie roslin. Odmiany stosowane w innych krajach moga wymagac stosowania w okresie od 1 do 40 dnia po wschodzie roslin. Ponizsze przy¬ klady udowadniaja, ze w przypadku odmiany ku¬ kurydzy A-619 korzystne jest stosowanie zwiazków w okresie 7—12 dni po wschodzie roslin.Przyklad XX. Kukurydze, odmiane A-6ld, sa¬ dzono na pólkach w ilosci 64 000 sadzonek na hek¬ tar. Sadzonki spryskiwano 0,56—1,68 kg/hektar zwiazku z przykladu VI w kompozycji zawieraja- 15 cej 50*/o acetonu, 0,25% Tweenu 20 i wode, w ta¬ kiej ilosci by ilosc kompozycji stosowanej na jeden hektar wynosila 320 litrów. W czesci przypadków zwiazek stosowano wczesnie, przed lub 12 dnia po wschodzie roslin, w innych po uplywie 12 dni. 10 Po zbiorze wydajnosc spryskiwanych roslin po¬ równywano z nie opryskiwanymi roslinami kontrol¬ nymi. Wyniki testu przedstawiono w tablicy IV.« TablicaIV Wydajnosc z upraw kontrolnych 1 1300 2060 1940 1650 1740 1700 1910 1810 1850 1770 Srednia 1773 Ilosc g/pólko Wczesne stosowanie 2940 1540 1680 1740 2170 2430 2230 1730 2057 Rózne stosowanie 1720 1660 1390 1480 1130 1476 Zastrzezenia patentowe ' 1. Srodek do regulowania wzrostu roslin zawie¬ rajacy substancje czynna i jeden lub wiecej od- 40 powiednich nosników, rozcienczalników i/lub adju- wantów, znamienny tym, ze jako substancje czyn¬ na zawiera 1^99 czesci wagowych zwiazku o wzo¬ rze 1, w którym E oznacza atom wodoru lub niz¬ sza grupe alkilowa, Ri oznacza atom wegla lub a- 41 tom azotu, R2 oznacza gmpe pirydylowa lub pod¬ stawiona grupe pirydylowa, albo gdy Ri oznacza atom azotu, R* moze oznaczac dodatkowo podsta¬ wiona grupe fenylowa, lub jego dopuszczalnych w rolnictwie soli. *9 2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera kwas N-/2-chloro- -3^pirydylo/ftalamidowy. 3. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera sól sodowa kwasu w N-/2-chlóro-3-pirydyIo/ftalamidowego.106 999 O aC—OR C - NH -- R2 Ri ii 1 0 Wzór 1 X Y Wzór 2 N/X -GC Wzór 3 Wzór A / Wzór 5106 999 ,CCH3 'OCH, Wzór 6 /CF -O' Vte;r 7 Cl CF. 3 Wzór 8 CR, CF, Wzór 9 /w Cl Wzór 10 CFo F3C\ -o \=/ Wzór Wzór 11 12 -O- CFa Wzór 13 DN-3, z. S9/80 Cena 45 zl PL