Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do odsrodkowego odlewania metali, w formach dzielonych wzdluz poziomej osi wirowania.Urzadzenie przeznaczone jest do wykonywania w szczególnosci odlewów cylindrycznych z odwzorowany¬ mi na zewnetrznej powierzchni odlewu wglebieniami i wystepami wedlug konfiguracji wewnetrznej powierzchni zlozonej formy przy zachowaniu gladkiej walcowej powierzchni otworu przelotowego wewnatrz odlewu.Urzadzenie do odlewania odsrodkowego elementów uzebrowanych na zewnatrz znane z opisu patentowego RFN nr 2302760 posiada formy dzielone wzdluz osi wirowania, których segmenty maja wzdluz powierzchni podzialu przytwierdzone ucha na wlozenie srub dla wzajemnego mocowania tych segmentów za pomoca srub z nakretkami.Taka forma moze byc otwierana i zamykana poza stanowiskiem zalewania. Niedogodnoscia stosowania tej formy jest reczne laczenie srubami jej segmentów, niemal nie nadajace sie do mechanizacji z uwagi na zbyt duzy koszt.Inne rozwiazanie wedlug opisu patentowego USA nr 3825057 daje wprawdzie pelna mechanizacje otwierania i zamykania dzielonej wzdluznie formy, osiagnieta dzieki zamontowaniu lukowych sekcji formy poprzez wystepy teowe i rowki na tworzacych calosc z glowica obrotowa maszyn odlewniczych prowadnikach promieniowych, z których kazdy posiada na obu swoich koncach wzdluz osi wirowania po jednym segmencie stozka wspólosiowego z osia wirowania. Poniewaz segmenty stozków wspólnym ruchem osiowym dwóch pierscieni glowicy sa zaciskane odsrodkowo, tworzace ich stozków sa skierowane w jednym kierunku i jeden wieniec tych segmentów wymaga dodatkowej kompensacji sprezystej na swoim pierscieniu zaciskowym. Poza tym zastosowano tu ta sama forme w glowicy do wirowania i zalewania, co pociaga za soba koniecznosc chlodzenia jej woda dla zwiekszenia wydajnosci.W jeszcze innym rozwiazaniu znanym z opisu patentowego USA nr 2047588 zastosowano forma niedzielo- na, przeznaczona glównie do odlewania rur. Na obu koncach formy przewidziano koncentrycznie z osia2 105 912 wirowania stozki, skierowane przeciwnie do siebie zbieznoscia na zewnatrz. Tezakonczenia stozkowe formy, sluza do trzymania jej i centrowania miedzy przesuwna glowica napedowa, a ustalona osiowo glowica obrotowa bez napedu, przy czym glowica napedowa jest tu przesuwana wraz z calym zespolem mechanizmów napedowych celem uchwycenia formy w stozkowych gniazdach obu glowic.Forma nie jest tu dzielona wzdluznie, a jej stozkowe zakonczenia nie sluza do promieniowego sciskania segmentów dzielonej formy.Jeszcze inne rozwiazanie posadowienia formy w osi wirowania za pomoca dwóch gniazd stozkowych, skierowanych przeciwnie zbieznosciami na zewnatrz znane jest z opisu patentowego USA nr 3381616, w którym przedstawiono forme dzielona lecz z podzialem w plaszczyznie poprzecznej do osi wirowania. W urzadzeniu tym po obu koncach formy zastosowano niedzielone stozki, sluzace jednoczesnie do uchwycenia formy w osi wirowania jak i do docisniecia jej polówek w poprzecznej plaszczyznie styku, lecz nie posiadajace wlasciwosci zaciskania promieniowej formy. Kierunek porzeczny podzialu formy ograniczal znacznie mozliwosci konfiguracji zewnetrznej powierzchni odlewanych przedmiotów.Celem wynalazku jest wyeliminowanie wyzej opisanych niedogodnosci znanych rozwiazan które to niedogodnosci polegaja na pracochlonnym recznym zesrubowaniu najczesciej jeszcze goracej formy, albo na gwaltownym chlodzeniu powodujacym zmniejszenie zywotnosci tej samej zamontowanej na stale w maszynie odlewniczej formy. Cel zrealizowano za pomoca urzadzenia z.wymiennym i zestawami form, dajacymi sie latwo i predko zamykac i otwierac poza stanowiskiem odlewania, jak tez mocowac w osi wirowania z jednoczesnym zaciskaniem segmentów wzdluznie dzielonej formy na ich powierzchniach stykowych. Nacisk tego zaciskania trwa nadal podczas samego wirowania, kompensujac wszelkie mogace zaistniec odksztalcenia.Istote wynalazku stanowi urzadzenie do odsrodkowego odlewania metali, zwlaszcza do odlewania ksztaltowych odlewów cylindrycznych. Urzadzenie sklada sie z zespolu formy dzielonej, posadowionej miedzy dociskowymi nasadkami obrotowymi i wyposazonymi w otwory stozkowe, z których jedna jest ustalona. Przez otwór w ustalonej nasadce wprowadzona jest rynna zalewowa. Druga nasadka jest ruchoma; przesuwana mechanicznie wzgledem nasadki ustalonej. Przenosi ona ruch wirowy na forme z mechanizmu napedowego, o bezstopniowej regulacji obrotów. Zespól dzielonej formy sklada sie z segmentów osadzonych w obudowie, wyposazonej w obrzeze o obrysie kola lub kwadratu. Do zewnetrznych bocznych powierzchni obrzezy sa przytwierdzone pierscienie, umozliwiajace obracanie zespolu formy na stanowisku otwierania i wstepnego zwierania formy.Segmenty formy osadzone sa przesuwnie w kierunku promieniowym wzgledem poziomej osi obrotu za posrednictwem ruchomych prowadnic. Prowadnice te polaczone sa parami na sztywno poprzez uchwyty, które sluza do otwierania i zwierania formy. Prowadnice posiadaja po dwa wyciecia ustalajace polozenie segmentów formy w stanie otwartym lub wstepnie zamknietym za posrednictwem uchylnej zapadki, dociskanej stale do prowadnic za posrednictwem sprezyn i posiadajacej na swych koncach wystepujace czopy, sluzace do odchylania zapadki.Kazdy z segmentów ma na kazdej z zewnetrznych bocznych powierzchni, lezacych w plaszczyznie prostopadlej do osi obrotu, segmenty dzielonego czopa.Po obu stronach formy segmenty dzielonego czopa w stanie zwartym tworza na osi obrotu formy obrys wydrazonych bocznych stozków kolowych prostych o scietych wierzcholkach i podstawach zwróconych w kierunku srodka formy.Zewnetrzna powierzchnia obrysu stozka, utworzonego z segmentów dzielonego czopa od strony rynny zalewowej, jest zaciskana promieniowo nasadka, posiadajaca przelotowy otwór cylindryczny, przechodzacy od strony zaciskowej w stozkowy, o wymiarach i zbieznosciach odpowiadajacych obrysowi zewnetrznej powierzchni stozkowej segmentów dzielonego czopa.Natomiast zewnetrzna powierzchnia boczna obrysu stozka, utworzona z segmentów dzielonego czopa od strony nasadki przesuwnej, jest zaciskana promieniowo ta nasadka. Nasadka powyzsza posiada otwór stozkowy o zbieznosciach i wymiarach odpowiadajacych zewnetrznej powierzchni stozkowej segmentów dzielonego czopa osadzonego po tej stronie formy.Obrysy stozków utworzonych z segmentów dzielonego czopa w stanie zwartym formy maja katy wierz¬ cholkowe najkorzystniej w zakresie od 7 do 10° a pomiedzy plaszczyznami podzialu tych obrysów stozków pozostaje stale szczelina podczas przylegania do siebie segmentów formy wzdluz ich plaszczyzn podzialu.Nasadka przesuwna ponadto jest polaczona sztywno z wieIowypustowym walkiem, przemieszczanym wewnatrz napedowego kola sprzezonego z bezstopniowym napedem obrotów. Ilosc wymiennych zespolów dzielonej formy, wspólpracujacych z urzadzeniem jej dowolna.Przedmiot wynalazku jest pokazany w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 4 przedstawia przekrój pionowy urzadzenia do odsrodkowego odlewania wraz z zespolem formy, fig. 2 —widok na uchylna105 912 3 zapadke blokujaca polozenie segmentów formy, fig. 3—widok z boku na zespól formy wstanie wstepnie zamknietym, a fig. 4 widok z boku na zespól formy w stanie otwartym.Urzadzenie do odsrodkowego odlewania posiada wymienne zespoly form I, które sa wprowadzone po stalym torze 1 na uchylny tor 2, znajdujacy sie pomiedzy stala obrotowa nasadka 3 i dociskowa napedowa nasadka 4. Stala obrotowa nasadka 3 jest ulozyskowana w zewnetrznym lozysku 5 i posiada przelotowy otwór 6, przez który wprowadzona jest rynna 7 urzadzenia dozujacego roztopiony stop metali do wneki formy. Otwór 6 od strony zespolu formy I ma ksztalt stozka. Dociskowa napedowa nasadka 4 ze stozkowym otworem polaczona jest na sztywno z wielowypustowym walkiem 8, osadzonym przesuwnie wewnatrz kola napedowego f 9. Kolo napedowe 9 ulozyskowane jest obrotowo i przesuwnie w lozysku 10 i posiada naciete rowki na paski klinowe 11, które przenosza ruch obrotowy napedowego mechanizmu 12, który posiadd benzstopniowa regulacje obrotów.Ruch posuwisty wielowypustowego walka 8 wraz z dociskowa nasadka 4 jest przekazywany od hydraulicz¬ nego silownika 13, którego tlokowy drag 14 jest polaczony poprzez lozysko 15 i oporowy pierscien 16 wielowypustowym walkiem 8. Zespól dzielonej formy I sklada sie z4-ch segmentów formy 17, osadzonych przesuwnie w obudowie 18 formy za posrednictwem prowadnic 19. Segmenty formy w stanie zwartym przylegaja wzajemnie do siebie plaszczyznami podzialu 20 i tworza jednolita caloscprzy czym wewnetrzna powierzchnia obrysu wneki formy wyznacza zewnetrzny ksztalt odlewu. Prowadnice 19 posiadaja po dwa wyciecia 21, 22 które ustalaja polozenie segmentu formy 17 wstanie otwartym lub wstepnie zamknietym za posrednictwem uchylnej zapadki 23, Równoczesnie prowadnice 19, zwiazane zdanym segmentem formy 17 sa na zewnatrz obudowy 28 polaczone na sztywno poprzez uchwyt 24. Uchwyt 24 sluzy do przemieszczania wraz z para prowadnic 19 danego segmentu formy 17, zamykajac ja badz otwierajac. - Uchylna zapadka 23 jest osadzona obrotowo w obudowie 18 poprzez os 25 i dociskana stale do prowadnic 19 przez sprezyne srubowa 26.Uchylna zapadka 23 posiada na swych koncach wystepujace czopy 27 dla umozliwienia odchylenia zapadki. Kazdy z segmentów formy 17 ma na jednej z zewnetrznych bocznych powierzchni lezacych wplasz czyznie prostopadlej do osi wirowania segment dzielonego czopa 28, zas na drugiej przeciwleglej bocznej powierzchni segment dzielonego czopa 29, które w stanie zwartym formy tworza obrys wydrazonych stozków kolowych prostych o scietych wierzcholkach i podstawach zwróconych w kierunku srodka formy. Zewnetrzna powierzchnia obrysu stozka, utworzonego z segmentów dzielonego czopa 28, jest zaciskana promieniowo nasadka 3 posiadajaca otwór stozkowy o wymiarach i zbieznosciach odpowiadajacych obrysowi zewnetrznej powierzchni stozka, utworzonego z segmentów dzielonego czopa 28, natomiast zewnetrzna powierzchnia boczna obrysu stozka utworzonego z segmentów dzielonego czopa 29 jest zaciskana promieniowo nasadka 4 posiadajaca otwór stozkowy o wymiarach i zbieznosciach odpowiadajacych zewnetrznej powierzchni obrysu stozka, utworzonego z segmentów dzielonego czopa 29.Gdy forma jest wstanie zwartym, segmenty formy 17 przylegaja do siebie wzdluz podzialu obrysu stoików, utworzonych segmentów 28 i 29 a pomiedzy nimi stale pozostaje szczelia 33.Obudowa 18 zespolu dzielonej formy I posiada obrzeza 30 tworzace pierscienie kolowe, celem umozliwienia toczenia sie zespolu formy I po stalym torze I. W drugim przykladzie wykonania w miejsce obrzeza 30 zastosowano obrzeza 31 o obrysie kwadratu, które umozliwiaja przesuwanie zespolu formy I po torze rolkowym.Do bocznych powierzchni obrzezy 30 lub 31 obudowy 18 sa przytwierdzone na stale pierscienie 32 dla umozliwienia obracania zespolu dzielonej formy I za posrednictwem rolek na stanowisku otwierania i zawierania zespolu formy oraz usuwania odlewu.Urzadzenie wedlug wynalazku moze byc stosowane w linii zmechanizowanej lub jako pojedyncze stanowisko do odlewania odsrodkowego odlewów cylindrycznych z odwzorowaniem na zewnetrznej powierzchni wglebien i wystepów np. odlewów kadlubów silników elektrycznych.Dzialanie urzadzenia polega na tym, ze zespól dzielonej formy I, których ilosc moze byc dowolna, zostaje wstepnie zlozony do postaci jak pokazano na fig. 3 i poprzez tor staly 1 wtaczany jest do miejsca wspólsrodko- wego z osia urzadzenia jak pokazano na fig. 1.Torstaly 1 wewnatrz urzadzenia przechodzi w tor uchylny 2.Z chwila wtoczenia zespolu formy I na tor uchylny 2 wspólsrodkowo z osia urzadzenia nastepuje zadzialanie silownika 13, który poprzez drag tlokowy 14 i lozysko 15 przemieszcza walek wielowypustowy 8, na koncu którego jest osadzona napedowa nasadka 4.Napedowa nasadka 4 zachodzi na czop 29, a nastepnie powoduje przemieszczenie calego zespolu formy I w kierunku obrotowej nasadki 3. W koncowej fazie nastepuje zacisniecie zespolu formy I poprzez obrotowa nasadke 3 i napedowa nasadke 4. W tym momencie zostaje uruchomiony mechanizm napedowy 12, który4 105 912 powoduje poprzez paski klinowe 11 kolo napedowe 9 obrót walka wielowypustowego 8 a wraz z nim zespolu formy I. Do wneki wirujacej formy 17 zostaje wlany roztopiony metal za posrednictwem rynny 7. Nastepuje krzepniecie odlewu po czym zostaje wylaczony naped 12 a nastepnie uruchomiony zostaje silownik hydraulicz¬ ny 13, Dzielone czopy 28 i 29 zostaja wysuniete z obrotowej nasadki 3 i napedowej nasadki 4 a zespól formy I wraz z odlewem spoczywa na torze uchylnym 2. Z kolei zespól formy I zostaje przetoczony na tor staly 1 i poza stanowiskiem wirowania zostaje otwarta forma do postaci przedtawionej na fig. 4. Odlew zostaje usuniety z formy i po ponownym wstepnym zlozeniu formy cykl powtarza sie. PL PL