TARIFNAME BIR JET KUMAS BOYAMA MAKINESI Teknolojik Alan: Bulus, tekstil endüstrisinde kullanilan ham kumaslarin çektirme yöntemi ile boyanmasi için üretilen jet kumas boyama makinalari üzerinde yapilan gelistirmeler ile ilgilidir. Bu bulus, balon tip diye adlandirilan, içerisinde J harfi formunda j-box diye adlandirilan kumas sepetlerine sahip, silindirik yapida bir gövdeden içeren ve bu gövdeye monte bir kule ile kumasa çektirme islemi uygulayarak kumasin bir düzede boyanmasini saglayan jet kumas boyama makinalari ile ilgilidir. Teknigin Bilinen Durumu: Jet kumas boyama makinalari kumasin çektirme yöntemi ile düzede boyanip J- box Içerisinde tur atmasi prensibi ile çalisan makinalardir. Bu boyama esnasinda makina gövdesi içerisindeki banyo, uygulanacak prosese göre isitma ve sogutma islemine tabi tutulmaktadir. Tarifname konusu bulus, burada bahsedilen jet kumas boyama makinalari üzerinde yapilan gelistirmeleri tarif etmektedir. Bilinen teknikteki jet kumas boyama makinalari genellikle ana gövde, filtre, pompa, esanjör, kule, düze, j-box, yan tanklar, rezerv tank, elektrik panosu ve bunlarin yan elemanlarindan olusmaktadir. Çektirme yöntemi ile çalisan bu makinalarda, boyanmak istenen kumaslar ana gövde içerisinde konumlandirilan j-boxlar içerisine alinmakta ve kule ile tur attirilarak boyanmaktadir. Ana gövde içerisinde çesitli kimyasal ve boya maddelerinin, su ile karisimindan olusan banyo, ana pompa tarafindan emilerek düzeye basilmakta ve düzede kumasa islenmektedir. Banyo suyu, sirküle edilirken esanjör tarafindan isitilip sogutulmaktadir. Esanjör silindirik bir yapi içerisinde yerlestirilmis sirali borulardan olusmaktadir. Borularin silindirik bir gövde içerisine yerlesiminden dogan tasarim sonucu borular arasinda bosluklar bulunur. Isitma ve sogutma islemi için bu bosluklara isletmenin hatlarindan buhar veya soguk su basilir ve esanjörün içerisindeki borularin arasindaki bosluklara dolarak borularin yüzey alanlarina temas eder. Bu sayede bu bosluklara dolan buhar veya soguk su ile esanjör borulari içerisinden geçen banyo suyu arasinda isi degisimi gerçeklesebilmektedir. Esanjörün bir ucundan giren isitma ve sogutma hatti diger ucundan çikarak tekrar isletmenin hatlarina gönderilmektedir. Örnegin banyo suyunu 100°C`ye çikarmak ve sonrasinda 30°C'ye düsürmek istenirse, önce esanjöre giren buhar hattinin vanasi açilarak buhar basilmakta ve banyo sirkülasyonu saglandikça isitilarak istenilen sicakliga getirilmektedir. Bu islem için kullanilan buhar, boru yüzeylerine temas ettikçe sicakligini borulara ve dolayli olarak borularin içerisinden geçen banyoya aktarmakta ve borularin içerisindeki banyo suyunu isitarak tekrar isletme hattina ilerlemektedir. Tam tersi sogutma islemi için de esanjör soguk su hatti vanasi açilmaktadir. Esanjörün bir ucundan giren 30°C soguk su, 100°C'ye ulasmis banyo suyunun geçtigi esanjör içindeki borulara temas ederek 50°C "ye ulasir ve isletmenin hattina geri gönderilir. Mevcut uygulamada kullanilan makinalarin en büyük dezavantaji enerji kaybinin fazla, verimliligin ise düsük olmasidir. Bunun esas sebebi mevcut teknikte 30°C civari olan soguk su hattindan gelen soguk suyun esanjörden geçerek isi transferi sonucu 50°C'ye ulasmasi ve tekrardan isletme hattina gönderilmesidir. Yani her bir banyo sogutma isleminde esanjör için sogutma suyu girisi olmakta ve daha yüksek bir sicakliga ulasarak isletme hattina geri gönderilmektedir. Banyo sogutma islemi sonrasi ortaya çikan sicak suyun kullanilmadan hatta geri gönderilmesi enerji, zaman ve maliyet kayiplarina sebebiyet vermektedir. Sonuç olarak teknigin bilinen durumunun asildigi, dezavantajlarinin giderildigi birjet kumas boyama makinasina ihtiyaç duyulmaktadir. Bulusun Kisa Açiklanmasi: Bulus, teknigin bilinen durumunun asildigi, dezavantajlarinin giderildigi, ilave olarak ekstra avantajlar içeren birjet kumas boyama makinasidir. Bulusun amaci, esanjör sogutma suyunun, proses sicakliginda (bulusa konu proseste 50°C) bir rezerv tanka depolanarak bir sonraki banyo için kullanmak üzere bekletildigi yeni birjet kumas boyamam makinasi ortaya koymaktir. Tarifname konusu bulus, jet kumas boyama makinalarinda banyo sogutma islemi yapilirken olusan isi degisimi sonrasi istenilen dereceye ulasan sogutma suyunu enerji ve zaman tasarrufu yapmak adina rezerv tankta depolamaya yarayan bir sisteme sahip bir jet kumas boyama makinasidir. Mevcut teknikte isletmenin soguk su hattindan gelen 30°C sicakliktaki soguk su esanjörden geçerek 50°C sicakliga ulasmakta ve tekrardan isletme hattina gönderilmektedir. Tarifname konusu bulusta 50°C sicakliga ulasan esanjör sogutma suyu, rezerv tanka depolanarak bir sonraki banyo için kullanmak üzere bekletilebilmektedir. Normal sartlarda rezerv tanka 30° soguk su alip rezerv tanktaki suyu bir sonraki banyoda istenilen sicakliga ulastirmak için bir isitma islemi uygulanmali ve su 0 dereceye getirilmelidir. Bu islem için ekstra enerji harcanmalidir. Tarifname konusu bulus elektrik buhar ve sudan tasarruf ederek yapilmak istenen islemi yerine getirmektedir. Tarifname konusu bulusun anlatimindaki degerler (yukaridaki 30 derece ve 50 derece degerleri) örnek degerler olup isletme hatlarina ve yapisina göre degismektedir. Bahsedilen sicaklik degerleri degiskenlik göstermekle birlikte mantik aynidir. Sekillerin Açiklanmasi: Bulus, ilisikteki sekillere atifta bulunularak anlatilacaktir, böylece bulusun özellikleri daha net anlasilacaktir. Ancak, bunun amaci bulusu bu belli düzenlemeler ile sinirlamak degildir. Tam aksine, bulusun ilisikteki istemler tarafindan tanimlandigi alani içine dâhil edilebilecek bütün alternatif, degisiklik ve denkliklerinin kapsanmasi da amaçlanmistir. Gösterilen ayrintilar, sadece mevcut bulusun tercih edilen düzenlemelerinin anlatimi amaciyla gösterildigi ve hem yöntemlerin sekillendirilmesinin, hem de bulusun kurallari ve kavramsal özelliklerinin en kullanisli ve kolay anlasilir tanimini saglamak amaciyla sunulduklari anlasilmalidir. Bu çizimlerde; Bulus konusu jet kumas boyama makinasi perspektif görünümüdür. Bulus konusu jet kumas boyama makinasinin farkli bir açidan perspektif görünümüdür. Bulus konusu jet kumas boyama makinasi üst görünümüdür. Bulus konusu jet kumas boyama makinasinin farkli bir açidan perspektif görünümüdür. Bu bulusun anlasilmasina yardimci olacak sekiller ekli resimde belirtildigi gibi numaralandirilmis olup isimleri ile beraber asagida verilmistir. Referanslarin Açiklanmasi: Ana gövde Sirkülasyon pompasi Esanjör Rezerv tank 8. Elektrik panosu 9. Esanjör buhar ve soguk su giris hatti vanasi .Esanjör buhar dönüs vanasi 11.Esanjör sogutma suyu dönüs vanasi 12.Esanjör sogutma suyu rezerv tanka transfer vanasi 13.Rezerv tank su alma vanasi Bulusun Açiklanmasi: Bu detayli açiklamada bulus konusu jet kumas boyama makinasi sadece konunun daha iyi anlasilmasina yönelik olarak, hiçbir sinirlayici etki olusturmayacak örneklerle açiklanmaktadir. Tarifnamede balon tip diye adlandirilan, içerisinde J harfi formunda j-box diye adlandirilan kumas sepetlerine sahip, silindirik yapida bir ana gövde (1) içeren ve ana gövdeye (1) monte bir kule (4) ile kumasa çektirme islemi uygulayarak kumasin bir düzede (5) boyanmasini saglayan jet kumas boyama makina anlatilmaktadir. Bulusa konu jet kumas boyama makinasi makineye iliskin tüm unsurlarin konumlandirildigi ya da iç bünyesine alindigi silindir seklinde bir ana gövde (1) içermektedir. Ana gövde (1) altinda, ana gövdeye (1) doksan derecelik bir açi ile hizalandirilmis ve ana gövde (1) altindan birden fazla boru yardimi ile emilen sivilarin, kimyasal ve boya hazirlik tanklarinda hazirlanan çözeltilerin içerisindeki kumas elyaflari ve partikülleri delikli yapidaki iç sistemde filtreleyen ekipman olan bir filtre yer almaktadir. Yine ana gövde (1) içerisinde J harfi formunda kumasin birikiminin, ve sirkülasyonun saglandigi sabit eleman olan J- box bulunmaktadir. Bulusta ana gövdedeki (1) sivinin emilerek hareketli düze (5) mekanizmalarina basilmasini ve banyonun sirküle edilmesini saglayan ana sirkülasyon pompasi (2) bulunmaktadir. Ana sirkülasyon pompasi (2) yardimi ile ana gövdeden (1) emilen banyo suyu, hareketli düzelere (5) basilirken, esanjör (3) içerisindeki borulardan geçirilerek buhar ile isitilip soguk su ile sogutulmaktadir. Bulusta kumasin kayis kasnak baglantili motor ile döndürülerek kumas sepetinin ön kismindan çekilmek sureti ile düzeye (5) aktarilmasini saglayan hiz ayarli yapi olan bir kule (4) bulunmaktadir. Kulenin (5) alt kisminda, kizakli hareket mekanizmali basinç ayarli, siviyi dairesel formda basinçli bir sekilde kumasa püskürterek isleyen sistem olan bir düze (5) bulunmaktadir. Bulusta yardimci kimyasallar ve boyar maddelerin kazana aktarilmadan önce çözülüp seyreltildigi hazirliginin yapildigi makinanin saginda veya solunda yer alabilen makinaya borular ve yan elamanlar yardimi ile baglantili 2 adet hazirlik tanki olan yan tanklar (6) kullanilmaktadir. Bulusta makinenin tün elektriksel tesisatinin bulundugu ve makina kontrolünün saglandigi pano olan elektrik panosu (8) bulunmaktadir. Bulusun ayrit edici özelligi makine banyolari için istenen sicakliktaki suyu proses esnasinda sonraki banyoya hazirlamak için kullanilan makinenin arka tarafinda konumlandirilmis tank olan rezerv tanki (7) içermesidir. Tarifname konusu bulusta su, bahsedilen rezerv tanka (7) proses sicakliginda (örnegin 50°C) depolanarak bir sonraki banyo için kullanmak üzere bekletilebilmektedir. Bulusta, rezerv tankinin (7) islevini yerine getirebilmesi amaci ile esanjör buhar ve soguk su giris hatti vanasi (9), esanjör buhar dönüs vanasi (10), esanjör sogutma suyu dönüs vanasi (11), esanjör sogutma suyu rezerv tanka transfer vanasi (12) ve rezerv tank su alma vanasi (13) kullanilmaktadir. Silindirik gövdeli jet kumas boyama makinelerinde kumas ilk olarak ön kapaktan makineye doldurulmaktadir. Kumas giris kapagindan operatör yardimi ile kule (4) içerisindeki tambura aktarilan kumas ucu, tamburun hareketi ile düzeye (5), düzenin (5) devaminda makine içerisinde bulunan kumas borusunu takip ederek ana gövde (1) içerisinde konumlandirilan J harfi formundaki kumas sepetine yani j-boxa, arka agzindan doldurulmaktadir. Kumas sepetinin arka agzindan sepet içerisine doldurulan kumas, ayni yörüngeyi takip ederek j-box ön agzindan tekrar kuleye (4) çekilmektedir. Kumasin ayni kismi düzeden (5) tekrar geçtiginde bir tur tamamlanmis olmaktadir. Boyama islemi prosese göre degisiklik göstermekte olup, genel olarak bu sirkülasyon ve turun tekrar edilmesi ile sürmektedir. Kumas tur atarken, boyama islemi için gerekli kimyasal-boyar maddeler ve tuz gibi maddeler makineye belirli bir proses izlenerek yan tanklardan (6) dozajlanmaktadir. Bu dozajlama islemi makinenin hazirlik yari tanklari (6) kullanilarak yapilmaktadir. Boyamanin gerçeklesmesi için makine içerisine su, boya-kimyasal ve tuz gibi gerekli maddeler alinmaktadir. Makine içerisinde olusturulan çözelti, kumas tipine ve prosese göre isitilip sogutulmali ve bu islem bir sarj boyama için birden fazla kez gerçeklestirilmektedir. Banyonun isitma ve sogutma islemi için makine üzerinde isi degistirici esanjör (3) bulunmaktadir. Isi degistirici esanjör (3) silindirik bir gövde içerisine konumlandirilmis birden fazla borudan olusan ve dis bölümünde esanjör buhar ve soguk su giris vanasi (9), esanjör buhar dönüs vanasi (10), esanjör soguk su dönüs vanasi (11), esanjör sogutma suyu rezerv tank transfer vanasi (12) ve rezerv tank su alma vanasi (13) içeren bir yapidir. Ana sirkülasyon pompasinin (2) ana gövdeden (1) emisini yaptigi banyo suyu, filtreden geçerek isi degistirici esanjöre (3) basilmaktadir. Devaminda, banyo suyu isi degistirici esanjör (3) içerisindeki borulardan geçerek düzelere (5) aktarilmaktadir. Borular esanjör (3) içerisine belirli bir sira ile dizilmekte ve aralarinda bosluklar bulunmaktadir. Banyo sirkülasyonu saglanirken isi degistirici esanjöre (3) isletme hattindan buhar veya soguk su verilmektedir. Buhar veya soguk su esanjör buhar ve soguk su giris hatti vanasindan (9) verilmektedir. Soguk su veya buhar borularin aralarinda bulunan bosluklarda dolasimini saglayarak yüzeylerine temas etmekte ve esanjör buhar dönüs vanasi (10) veya esanjör sogutma suyu dönüs vanasindan (11) tekrardan isletmenin hattina gönderilmektedir. Soguk su için esanjör sogutma suyu dönüs vanasindan (11), buhar için ise esanjör buhar dönüs vanasi (10) kullanilmaktadir. Bu islem tekrarlandikça ana gövde (1) içerisinde dolasimdaki banyo suyu, yapilan isleme göre zaman içerisinde isitilmakta ve sogutulmaktadir. Boyama islemi gerçeklestirilebilmesi için belirli bir proses izlenmekte ve bu proses birden çok adimdan olusmaktadir. Bu adimlar izlenirken ana gövde (1) içerisindeki banyo belirli adimlarda tamamen bosaltilmaktadir. Yeni adimdaki banyo için ana gövde (1) içerisine temiz su alinmakta ve tekrardan gerekli kimyasallar, boyar maddeler veya tuz eklenmektedir. Yeni bir banyoya geçis yapildiginda, ana gövde (1) içerisindeki banyo tamamen bosaltildigi için yeni banyo olusturulmalidir. Bu banyonun da belirli bir sicakliga çikarilmasi gerekmektedir. lsitma islemi zaman alacagi için, sicak su hazir bir sekilde rezerv tankinda (7) bekletilmektedir. Proses devam ederken bir sonraki adimda kullanilacak su, rezerv tankinda (7) istenilen sicakliga getirilmek üzere isitilmaktadir. Ana gövde (1) içerisindeki banyo bosaltildiginda rezerv tanktaki (7) sicak su direkt olarak ana gövdeye (1) alinarak zamandan tasarruf saglanmaktadir. Bulusta esanjör (3) üzerine bagli tesisatta yer alan esanjör buhar ve soguk su giris hatti vanasi (9), esanjör buhar dönüs vanasi (10), esanjör sogutma suyu dönüs vanasi (11) ve esanjör sogutma suyu rezerv tanka transfer vanasi (12) görevleri asagida açiklanmaktadir. Bulusta kumas boyama proseslerinde 100°C'ye ulasmis banyo suyu sogutulurken esanjöre (3), isletmenin hattindan basilan ve genellikle 25-35 derece olan sogutma suyu, esanjör buhar ve soguk su giris hatti vanasindan (9) girerek boru yüzeylerine temas etmekte ve isinarak 45-55°C olarak çikmaktadir. Esanjörden (3) çikan esanjör sogutma suyu sogutma suyu dönüs vanasi (11) açilarak isletme hattina gönderilmektedir. Bulusumuzda bu su hatta gönderilmek yerine, rezerv tanka (7) alinmaktadir. Bunun için esanjör sogutma suyu dönüs vanasinin (11) kapatilarak esanjör sogutma suyu rezerv tanka transferi vanasi (12) açilmakta ve 55 derecelere kadar ulasan su rezerv tanka (7) doldurulmaktadir. Rezerv tank (7) istenilen seviyeye yani tam kapasiteye ulastiginda rezerv tank (7) üzerindeki isi algilayici eleman pt100 sayesinde istenilen seviyeye geldigi anlasilmakta ve esanjör sogutma suyu rezerv tank transfer vanasi (12) otomatik olarak kendini kapamaktadir. Bu durumda, esanjör sogutma suyu dönüs vanasi (11) kendini açarak rezerv tanka gönderilemeyen su yine isletmenin hattina gönderilmektedir. Bu sayede buhar zaman elektrik ve sudan kazanç elde edilmektedir. Sistem tam otomatik komutlar ile elektrik panosu (8) üzerinden yönetilmektedir. Komutlar önceden ekrana girilerek proses süresince islemlerin yerine getirilmesi saglanir. TR TR TR