TR202012480A2 - YÜKSEK SESLİ STEREO AKUSTİK TELLİ ÇALGILAR: BAĞLAMA ve GİTAR - Google Patents

Abstract

Bu buluş, ses kutusu ve sapı olan akustik telli çalgılarından, özellikle bağlama ve gitardan, yüksek stereo ses elde etmeyle ilgilidir. Çalgıların sap içinin oyulması ve sap üzerinde ses kafesi ve ses deliklerinin açılması çalgıların yüksek stereo ses üretmesi ve yaymasını sağlar. Buluşun temel özelliği bağlama ve gitarın tekne (9) ve içi oyuk sap (5) kısmında yüksek ve stereo ses üretilmesi ve yayılmasıdır. Mevcut akustik telli çalgılarda ses üretiminin gerçekleştiği birincil yer tekne ses kutusudur (20), bu buluşta ise, teknenin yanı sıra sapın içi oyularak sap ikincil bir ses kutusuna (21) dönüştürülmüş ve sesin üretildiği ve yayıldığı yer haline getirilmiştir. Ayrıca, tekne ses kutusunda (20) üretilen sesin bir kısmı tekne ses kafesinden (15) yayılır, sesin diğer kısmı tekne (9) ve sap (5) arasındaki hava boşluğundan geçerek sap ses kafesi (4) ve sap ses deliklerinden (6) yayılır ve sesin bir kısmı da havaya karışır. Çalgılarda birbirine bağlı tekne ve sap ses kutusu (17), tekne-sap ses kafesleri (15 ve 4) ile sap ses delikleri (6) sayesinde yüksek şiddette stereo olarak üretilir ve yayılır. Özetle, mevcut akustik telli çalgılara göre, bu çalgılarda üretilen ses stereodur ve sesin şiddeti daha yüksektir.

Description

TARIFNAME YÜKSEK SESLI STEREO AKUSTIK TELLI ÇALGILAR: BAGLAMA ve Teknik Alan Bu bulus, özel olarak baglama ve gitarin genel olarak ise teknesi (ses kutusu) ve sapi olan akustik telli bütün çalgilarin yüksek stereo ses üretmesi ve yaymasiyla ilgilidir. Çalgi, müzik yapmak için kullanilan alete verilen isimdir. Çalginin tarihsel geçmisi insanlik tarihi kadar eskidir. Çesitli amaçlar için üretilen çalgilar zamanla gelismistir. Çalgi türlerini, tarihini ve yapimini inceleyen alana organoloji denir. Çalgi yapimi, akustik gibi bazi bilim alanlarini yakindan ilgilendirir. Akustik (ses bilimi), sesi inceleyen bir bilim dali olup çesitli hallerde bulunan maddelerin dalga yayiliminin fiziksel özelliklerini inceler. Çalgilarin bilimsel olarak ilk Siniflandirilmasi 16. yüzyilda yapilmistir. Çalgilar su bes Sinifa ayrilir: (1) telli çalgilar, (2) vurmali çalgilar, (3) nefesli çalgilar (4) yayli çalgilar ve (5) tuslu çalgilar. Telli çalgilar üç gruba ayrilir: tezeneli telli çalgilar (baglama, gitar vb.), yayli telli çalgilar (keman, kemençe vb.) ve vurmali telli çalgilar (piyano, perküsyon vb.).

Bu bulus genel olarak ses kutusu ve sapi olan akustik telli çalgilari (baglama, gitar, ut, tambur, cümbüs, mandolin, tar, vb.), özel olarak ise baglama (sazi) ve gitari kapsar.

Baglama, Türk halk müziginde yaygin olarak kullanilan akustik telli bir çalgidir.

Yörelere ve boyutlarina göre baglamaya degisik isimler (kopuz, cura, çögür, dombra, ikitelli, tambura Vb.) verilir. Baglama, mizrap denilen bir araç veya eller (daha çok parmaklar) kullanilarak icra edilir. Baglamanin özellikle tirnaklar, parmaklar ve ellerin diger bölümleriyle icra edilmesine selpe teknigi denir. Baglamaya teller genellikle üç grup (alt, orta ve üst) halinde takilir. Farkli boyutlarda üretilen baglamalar farkli amaçlara hizmet eder ve bunlar baglama ailesini (cura, tambura, baglama, divan, meydan, vb.) olusturur. Gitar, genellikle bati müziginde timakla, parmakla veya penayla çalinan, teknesi sekiz sekline benzeyen ve yaygin olarak kullanilan telli bir çalgidir.

Gitar türlerinin bazilari sunlardir: klasik, akustik, elektro, bas, perdesiz, lap steel, 7 telli, 12 telli, weissenborn, jazz vb. Gitarlar genelde alti tellidir ve farkli agaç türlerinden yapilirlar. Gitar, neredeyse bütün müzik türlerinde kullanilan bir çalgidir. Bu bulus, özellikle akustik telli çalgi olan baglama ve gitardan yüksek stereo ses üretmeyi ve yaymayi hedefler.

Teknigin Bilinen Durumu Ses kutusu ve sapi olan mevcut telli çalgilarin (özellikle baglama ve gitarin) birincil ses üretme ve yayma kismi tekne ses kutusu ve tekne ses kapagidir. Mevcut baglama veya gitarda ses üretimi, tellere mizrap veya pena ile vurulmasi ya da tirnaklarin, parinaklarin kullanilmasi ile tellerde titresim (ses) üretilir; bu ses özellikle alt esik üzerinden tekne ses kapagina aktarilir; tekne ses kapagina aktarilan ses tekne ve tekne ses kutusu içinde bulunan havayla çogalir ve tekne ses kafesinden yayilir. Yani, mevcut akustik telli çalgilarda ses, daha çok tekne ses kapagi, tekne ve tekne ses kutusunda üretilir ve tekne ses kafesinden düsük siddette yayilir. Dolayisiyla, bu çalgilarda üretilen düsük siddetteki sesin yükseltilmeye ve stereo olarak üretilmeye ihtiyaci vardir. Bu yüzden, bu çalgilarin sesini stereo olarak yükseltmek için çesitli arayislar olmustur. Çalgi yapim ustalari, imalatta izledikleri çesitli yaklasimlarla akustik telli çalgilarin ses siddetini yükseltmeyi denemislerdir. Imalat sürecinde farkli boyutlarda teknelerin kullanilmasi, farkli agaçlardan degisen kalinliklarda tekne ses kapaklarinin kullanilmasi ve farkli boyutlarda ve sekillerde tekne ses kafeslerinin teknenin farkli yerlerinde kullanilmasi bu yaklasimlardan bazilaridir. Bu yaklasimlarin her biri çalgilardan degisik yüksekliklerde, uzunluklarda ve tinilarda ses üretilmesine yol açar. Bunlara ek olarak, her bir yaklasim çalgilarin hem yapisini degistirir hem de ses siddetinin yükselmesine veya düsmesine yol açar. Ayrica, bu yaklasimlar imalatta zaten yakalanamayan standarttan daha da uzaklasilmasina neden olur. Aslinda, bu yaklasimlar çalgilarin sadece ses siddetini yükseltmeye yöneliktir, çalgilarin stereo ses üretmesini saglamaz.

Patent veri tabanlari incelendiginde ülkemizde ve dünyada ses kutusu ve sapi olan akustik telli çalgilarindan yüksek stereo ses elde etmek için bazi basvurular vardir.

Ses kutusu ve sapi olan herhangi bir telli çalginin bilesenleri (tekne, tekne kapagi, tekne kafesi, sap, esik vb.) ve bunlarin özellikleri çok fazladir. Bunlarin her biri çalginin genel ses kalitesini etkileme potansiyeline sahiptir. Telli çalgilarin (baglama ve gitarin) genel ses kalitesi veya ses ile ilgili diger degiskenlerin (genislik, yükseklik, yogunluk, frekans, form, uzunluk vb.) her biri ayrintili olarak incelenerek çalginin akustigi gelistirilmelidir. Çalgilarin bilesenleri ve bunlarin Özelliklerinin bilimsel yöntemlerle arastirilmasi, alan bilgisi, veri toplama, veri analizi, hipotezlerin testleri ve sonuçlara varmayi (kisaca bilimsel süreci) gerektirir. Bu da alanda yetismis uzman ve arastirma ortami (ses laboratuvari vb.) gerektirir. Yani, çalgi imal eden ustalarinin, hatta bazen çalgi yapim bölümü mezunlarinin (luthier) bilgi, beceri ve imkânlarini asar.

Bu basvuru, özellikle baglama ve gitarin akustik olarak yüksek stereo ses üretmesine odaklanir. Amaci ne olursa olsun akustik telli bir çalgiya elektronik parça/devre eklenmesi çalginin akustik özelligini bozdugu/degistirdigi için konuyla ilgili veri tabanlari taranirken çok sayida olan bu tür basvurular kapsama alinmamistir. Bu baglamda, patent veri tabanlarinda yapilan incelemeler sonucu ses kutusu ve sapi olan akustik telli çalgilarin sesiyle ilgili basvurular iki sinifta toplanir: (l) çalginin tekne ses tabanlarindaki ilgili basvurularin tamami degil, konuyla dogrudan ilgili olan bazi basvurular dâhil edilmistir. Bu bulus konusuyla ilgili basvurularin çogu tekne ses kutusu ve kapagiyla ilgilidir, çok azi sap ile ilgilidir. Birinci sinifa giren basvurularda tekne ses kutusunun, tekne ses kapaginin ve/veya tekne ses kafesinin seklinde, büyüklügünde, yapisinda, sayisinda, konumunda, ses bosluklarinda vb. degisikler yapmaya agirlik verilmistir. Ikinci sinifa giren sap ile ilgili basvurularda ise daha çok sapin saglamlastirilmasi, tekneye montaji, portatif olmasi, katlanabilir olmasi, vb. konulara agirlik verilir. Yapilan siniflamadaki basvurular incelendiginde ise sadece iki basvuru etmeyi hedefledigi, digerlerinin telli çalgilann ses ile ilgili baska degiskenlerine odaklandigi görülür.

TR200602443U numarali ve “Çift rezonans kutusuna sahip telli müzik enstrümani” isimli basvuruda telli çalginin üst esik kismina sabit bir ses kutusu eklendigi ve bu ses kutusu sayesinde tek telden ayni anda 2 ses üretildigi, böylece çalgi ses kapasitesinin oktav olarak 1,5-2 katina çiktigi ifade edilmistir. Ayrica, üst esik kismina eklenen ses kutusunun zayif olan üst esik seslerini güçlendirdigi açiklanmistir. Sonuç olarak, telli çalgidan akustik ve yüksek stereo ses elde edildigi belirtilmistir. Üst esige ikinci ses kutusu ekleme yaklasiminin üst esigi olan bütün telli çalgilara uygulanabilecegi vurgulanmistir. Üst ses kutusunun sekli, ses kafesi ve imalatinda kullanilabilecek malzemeler hakkinda bilgiler verilmistir. Ilaveten, çalgiya ek esik eklenerek çalginin ses kapasitesinin 4-5 oktava kadar çikarilabilecegi vurgulanmistir.

Söz konusu basvuruda (TR200602443U) özellikleri verilen telli çalgida herhangi bir elektronik parça olmadigi için çalgi akustik ses üretir. Ancak, çalgiya eklenen ikinci (üst) ses kutusu çalginin agirligini artirir ve çalginin uzun süreli profesyonel icrasini zorlastirir. Bununla birlikte, çalginin geleneksel yapisini/formunu köklü olarak degistirir ve imalatini güçlestirir. Çalgida özellikle üst esige eklenen ses kutusu, çalginin tellerine vurulunca üretilen ve üst esige aktarilan sesin siddetini yükseltir. Bu üst ses kutusu, çalgida sesin en zayif oldugu saptaki sesin yankilanarak yükselmesini saglar. Bu da sesin stereo duyumunu saglar. Bu bulusta sabit olarak üst esige eklenen ikinci ses çesitli yerlerine (sap, tekne vb.) takilabilir olarak tasarlanmistir. Ancak, bu bulus da önceki gibi çalgiya ek bir agirlik yükler, çalginin profesyonel icrasini zorlastirir ve çalgiyi geleneksel formundan uzaklastirir. Bu portatif ses kutusunun çalginin kendisi gibi ayrica muhafazasi, bakimi ve tasinmasi da söz konusudur.

Bulusun Amaci Bulusun temel amaci, ses kutusu ve sapi olan akustik telli çalgilarin (özelde baglama ve gitarin) ürettigi sesi stereo yapmak ve üretilen sesin siddetini yükseltmektir. Bu amaca erismek için birçok çalgiya çesitli mekanik/elektronik parça/devre eklenmistir, fakat bu eklemeler çalginin akustigini bozar/degistirir, hatta çalgiyi akustik olmaktan çikarir. Bu yüzden, bu basvuruda mekanik/elektronik parça/devre ekleme yaklasimlari kapsam disi tutulmus, akustik telli çalgilarin akustik kalmasina özen gösterilmistir.

Bu bulusta, akustik telli çalginin (baglama ve gitar) sapi oyularak ve sapin üzerinde ses kafesi ile ses delikleri açilarak çalginin agirligi hafifletilir. Böylece, hafifleyen çalgi daha ergonomik hale gelir, çalgmin profesyonel ve uzun süreli kullanimi kolaydir.

Ayrica, herhangi bir ekleme yapilmadigi için çalginin geleneksel dis formu korunur, bu yüzden imalatinda köklü bir degisim söz konusu degildir. Daha da önemlisi, çalgi sapi içinin oyulmasi, sapin üzerine ses kafesi ve ses deliklerinin açilmasi aslinda klavye olan sapi çalgida birincil ses kutusu olan tekne gibi ses kutusuna dönüstürür. Dolayisiyla çalgi aralarinda hava geçisine izin veren birbiriyle birlesik iki ses kutusuna sahip olur.

Olusturulan sap ses kutusunun tekne ses kutusuyla birlestirilerek çalginin ses kutusu hacminin büyütülmesi, sap üzerine ses kafesi ile ses deliklerinin açilmasi, hem teknede hem de sapta akustik yüksek stereo ses üretilmesini ve yayilmasini saglar. Ayrica, birincil ses kutusu olan teknede üretilen sesin havayla ikincil ses kutusu olan sap ses kutusuna aktarilmasi ve bu sesin sap ses kafesi ve sap ses deliklerinden yayilmasi söz konusudur. Özellikle, baglamanin tellerine tekne üzerinde degil, daha çok sap üzerinde vurulan ve selpe olarak isimlendirilen icra yaklasiminda sapta üretilen sesin siddeti yükselir ve yayilmasi artar. Akustik baglama ve gitarin ses siddeti açik alanlarda veya büyük kapali mekânlarda dinlemek için oldukça düsüktür. Bulus, açiklanan akustik telli çalgilarin ses siddetini yükselterek bu sorunu çözmeye yardimci olur. Bu bulusa konu olan çalgilarin yüksek stereo ses üretmesi, dinleyicileri dinlemeye, çalgi icracilarini ise icra etmeye tesvik eder.

Sekillerin Açiklamasi Tarifnamenin sonunda verilen detayli sekillerin temel amaci bulusun teknik ayrintilarin ve istemlerin daha iyi anlasilmasini saglamaktir. Baglama ve gitarin imalatinda benzer malzemelerin kullanilmasi, icrasinda mizrap/pena veya tirnaklarin/parrnaklarin kullanilmasi ve siniflandirmada ayni sinifa (tezeneli telli çalgilar) girmesi ve çok fazla ortak özelligi olmasindan dolayi bulusun detayli teknik açiklamasinda kullanilan sekillerde baglama ve gitar birlikte ayni referans numaralariyla gösterilmis ve açiklanmistir. Açiklamalarin çogunda baglama ve gitar tek bir çalgiymis gibi ifade edilmistir ve yapilan açiklamalar her iki çalgi için geçerlidir. Asagida isimleri verilen dört sekil sayesinde bulus kavramsal ve islevsel olarak çok daha iyi anlasilabilir.

Sekil 1. Çalgilarin ön görünüsü Sekil 2. Çalgilarin ön görünüsü Sekil 3. Çalgilarin yan görünüsü Sekil 4. Çalgilarin yan görünüsü Sekil 5. Çalgilarin tekne, sap ve burguluk ön görünüsü (ses kapaksiz) Sekil 6. Çalgilarin tekne, sap ve burguluk ön görünüsü (ses kapaksiz) Sekil 7. Çalgilarin tekne ve sap ses kapagi ön görünüsü Sekil 8. Çalgilarin tekne ve sap ses kapagi ön görünüsü Sekillerdeki Referanslarin Açiklamasi 1: Burguluk 2: Burgular 3: Üst esik 4: Sap ses kafesi : Içi oyuk sap 6: Sap ses delikleri 6a: Ön yüz sap ses delikleri 6b: Üst- alt yüz sap ses delikleri 7: Perdeler 8: Perde basma yerleri 9: Tekne : Tekne ve sap ses kapagi 12: Alt esik 13: Mizrap/Pena 14: Tel takacagi/Köprü : Tekne ses kafesi 16: Burgu delikleri 17: Tekne ve sap ses kutusu 18: Tekne ve sap gövdesi 19: Tekne-Sap saglamlastirici metal : Tekne ses kutusu 21: Sap ses kutusu 22: Tekne ses kapagi 23: Sap ses kapagi 24: Tel takacagi/Köprü delikleri Bulusun Detayli Teknik Açiklamasi Ses kutusu ve sapi olan akustik telli çalgilardan baglama ve gitarin yüksek stereo ses üretmesini hedeHeyen bu bulusun detayli teknik açiklamasi ancak asagida verilen dört seklin kapsamli anlatimiyla yapilabilir. Bu sekillerden yardim alarak bulusun her ayrintisi kavramsal ve islevsel olarak örneklerle ve referans numaralariyla birlikte açiklanmistir.

Sekil 1”de çalgilarin ön görünüsü verilmistir. Bu görünüste burguluk (1), burgular (2), üst esik (3), sap ses kafesi (4), içi oyuk sap (5), ön yüz sap ses delikleri (6a), perdeler (7), perde basma yerleri (8), teller (11), alt esik (12), mizrap/pena (13), tel takacagi/köprü (14) ve tekne ses kafesi (gitar215) görünür. Baglama ve gitar, burgulukta (l) bulunan burgular (2) kullanilarak akort edilir. Çalginin akordu bir ucu tel takacagma/köprüye (14) bagli diger ucu burgulara (2) sarili tellerin (11) gevsetilmesi veya sikilmasi ile yapilir. Akort yapilirken tellere (1 l) mizrapla/penayla (13) vurulur ve teller (11) istenilen notalan (sesleri) verene kadar burgular (2) gevsetilir veya sikilir. Çalgi alt esik (12) ile üst esik (3) arasi mesafe tellerin uzunlugunu belirler ki bu da çalgin büyüklügünü ve sesini etkiler. Baglamanin sapi üzerinde bulunan notalarin konumlari genellikle siyah misinadan yapilan perdelerle (7) belirlenir; gitarin sapindaki perdeler (7) ise genellikle metaldir. Çalgida her nota sap (klavye) üzerinde iki perde arasinda kalan araliktir. Duyulmak istenen notayi seslendirmek için ilgili nota araliginin sinirlarinda bulunan iki perdeden alt esik (12) tarafindaki perdeye en yakin noktada tele parmakla basilir ve mizrap/pena (13) ile vurulur. Sekil llde çalgida notalarin elde edilmesi için perdelerin (7) neresine basilacagi perde basma yerleri (8) ile gösterilmistir.

Bu basvurudaki baglama ve gitarin klavyesi olan içi oyuk sap (5), basvuruyu bulus yapan en temel özelliktir. Sekil l”deki çalginin önden görünüsü incelendiginde bu çalginin mevcut çalgilardan farkli olarak içi oyuk sap (5), sap ses kafesi (4) ve ön yüz sap ses delikleri (6a) dikkat çeker. Bu çalgida notalara ait perdeler (7) ve perde basma yerlerinin (8) konumlari dikkate alinarak çalgidaki sap ses kafesleri (4), ön yüz sap ses delikleri (6a) ve üst-alt yüz sap ses deliklerinin (6b) konumlari ve büyüklükleri tasarlanmistir. Bu tasarimda, içi oyuk sapin (5) ön yüz sap ses delikleri (6a) baglama için iki adet, gitar için bes adettir. Çalginin tel (grubu) sayisi, ön yüz sap ses deliklerinin (6a) sayisini belirlemistir. Genellikle baglamada 3 grup tel oldugu için bu tellerin aralarina 2 adet, gitarda 6 tel oldugu için bu tellerin aralarina 5 adet delik vardir.

Ayrica, ön yüz sap ses delikleriyle (6a) dikey olarak ayni hizada her nota için 2 adet üst- alt yüz sap ses deligi (6b) vardir. Yani, baglamada her nota için 4 adet (2°si ön yüzde ve 2°si üst-alt yüzde), gitarda 7 adet (5'i ön yüzde ve 2°si üst-alt yüzde) sap ses deligi (6) vardir. Çalgidaki sap ses delikleri (6), perde basma yerlerine (8) denk gelmeyecek konumda ve büyüklükte, yani çalgi icrasini etkilemeyecek sekilde tasarlanmistir. Benzer olarak çalginin sap ses kafesleri (4), üst esigin (3) hemen öncesinde ön yüz sap ses deliklerine (6a) ve üst-alt yüz sap ses deliklerine (6b) ve perde basma yerlerine (8) denk gelmeyecek konumda ve büyüklükte tasarlanmistir. Bu tasarim, çalgi icrasini olumsuz etkilemez, hatta sapin içinin oyulmasi, sap üzerinde ses kafesi ve deliklerinin açilmasi çalgiyi hafifletir ve icrasini kolaylastirir. Içi oyuk sap (5), sap ses kafesi (4) ve sap ses delikleri (6) çalginin yüksek stereo ses üretmesini saglayan temel özelliklerdir. Çalgida yüksek stereo ses üretme ve yayma süreci su sekilde gerçeklesir. Alt esik (12) ve üst esige (3) temas eden teller (11) ses üretiminin baslangiç noktasidir. Çalgida ses yolculuga buralardan (12 ve 3) çikar. Perdelere (7) basilmadan tele vuruldugunda sesin bir kismi temas ettigi alt (12) ve üst esige (3) aktarilir, diger kismi havaya karisir. Telli çalginin ierasi, perdelerde (7) tele basmayi gerektirdigi için çalgida ses üretimi perdelerde tele basildigi durumlar dikkate alinarak açiklanmistir. Perdelerde tele basilarak tele vuruldugunda titresen tel sesinin bir kismi alt esige (12) aktarilir, bir kismi havaya karisir ve sesin kalan kismi da tele basan parmak ve parmak basilan perde tarafindan sogurulur (emilir). Perdelerde tele basilarak tele vuruldugunda, üretilen ses tel alt esige (12) ve parmak ve parmagin bastigi perdeye aktarilir, üst esige (3) ise çok daha az aktarilir. Yani, aslinda tele temas eden parmak ve parmagin bastigi perde üst esigi (3) islevsiz hale getirir. Dolayisiyla, vurulan telin sesi parmak ve parmagin bastigi perde (misina) tarafindan soguruldugu için ses çok büyük oranda alt esige (12) aktarilir ve havaya karisir. Yani, üst esige (3) sogurulmadan geriye kalan çok çok az bir ses aktarilir. Bu yüzden, akustik telli çalgida üst esik (3) sesin en düsük/zayif oldugu bilesendir. Perdelerde tele basilarak tele vuruldugunda esiklere (3 ve 12) aktarilan ses, tekne ve sap ses kapaklarina (22 ve 23) iletilir, bu ses tekne ve ses kutularindaki (20 ve 21) havanin basincini degistirerek çogalir ve tekne ve sap ses kafesleri (15 ve 4) ile sap ses deliklerinden (6) yayilarak yolculuguna devam eder. Sesin bu üretim sürecinde ve yayilim yolculugunda ses çalginin hem teknesinde (9) hem sapinda (5) yüksek siddette stereo olarak üretilir hem de tekneden sapa aktarilan ses tekne ve sap ses kafesleri (15 ve 4) ile sap ses deliklerinden (6) yayilir.

Sekil 2”de çalgilann yan görünüsü verilmistir. Bu görünüste burguluk (1), burgular (2), üst esik (3), içi oyuk sap (5), üst-alt yüz sap ses delikleri (6b), perdeler (7), tekne (9), teller (1 1), alt esik (12), tel takacagi/köprü (14) ve tekne ses kafesi (15) görünür. Sekil 2, çalginin aslinda üç ana bölümden olustugunu gösterir. Bunlar, içi oyuk sap (5), tekne (9) ve burguluktur (l). Içi oyuk sap (5) hem perdeleri (7), yani notalari, içerir hem de stereo ses üretimini ve yayilimini saglar. Tekne (9), özellikle asil ses üretimini ve yayilimini saglayan bölümdür. Çalgi teknesinin (9) boyutu, ses siddeti ve ses kalinligi ile dogru orantilidir. Yani, tekne (9) büyüdükçe sesin siddeti yükselir ve sesin kalinligi artar. Mevcut çalgilarda tekne ses kutusu (20) ile tekne ses kapagi (22) sesin üretilmesinde ve tekne ses kafesi (15) sesin yayilmasinda birincil düzeyde etkilidir.

Ancak bu basvuruya konu olan çalgida bunlarin (20, 22 ve 15) yani sira sesin hem tekne ses kutusu (20) ve sap ses kutusunda (21) bir bütün olarak üretilmesi hem de daha çok tekne ses kutusunda (20) üretilen sesin sap ses kutusuna (21) aktarilmasi söz konusudur.

Geleneksel çalgilara göre bu çalgida sap ses kutusunun (21) eklenmesiyle birlikte çalginin toplam ses kutusu (17: 20 ve 21) hacmi büyür, bu da sesin siddetini arttirir.

Sonuç olarak, ses kutularinda (20 ve 21) üretilen sesin bir kismi havaya karisir, bir kismi tekne ses kafesinden (15) yayilir, bir kisini sap ses kafesinden (4) yayilir ve bir kismi da sap ses deliklerden (6) yayilir. Çalginin her iki tarafinda (tekne ve sap) ses üretilmesi ve bu sesin her iki tarafta yayilmasi, yüksek stereo ses duyumunu saglar. Özetle, ses çalgida daha büyük bir ses kutusunda (17: 20 ve 21) üretildigi için ve daha büyük ses kafesleri (4 ve 15) ve sap üzerindeki deliklerinden (6) yayildigi için yüksek siddette ve stereo olarak duyulur.

Sekil 3lte çalgilarin tekne, sap ve burguluk ön görünüsü ses kapagi olmadan verilmistir.

Bu görünüste, burguluk (l), üst esik (3), içi oyuk sap (5), tekne (9), tel takacagi/köprü (14), burgu delikleri (16), tekne ve sap ses kutusu (17), tekne ve sap gövdesi (18), tekne-sap saglamlastirici metal (19), tekne ses kutusu (20), sap ses kutusu (21) ve tel takacagi/köprü delikleri (24) vardir. Çalgi tellenirken genellikle önce tel takacagi/köpiü (14) deliklerine (24) takilan teller burgulara (2) sarilir ve burgular (2) burgu deliklerine (16) yerlestirir ve çalgi akort edilir. Tekne ve sap gövdesi (18) tek parça halinde agaçtan oyularak üretilir ve bu gövdenin içi tekne ve sap ses kutusudur (17). Tekne ve sap ses kutusu (17) ise, tekne ses kutusu (20) ve sap ses kutusunun (21) birlesiminden olusur. Çalgida tekne ses kutusu (20) ve sap ses kutusu (21) içindeki havanin kutular arasi geçisini engelleyen bir parça olmadigi için bu ses kutulari (20 ve 21) tek bir ses kutusu (17) gibi düsünülebilir. Bu baglamda, ses üretimi özellikle tekne ve sap ses kutusunda ( 17) bir bütün olarak gerçeklesir. Bunun yani sira, çalginin tekne ses kutusu (20) ile sap ses kutusu (21) arasindaki hava geçisini daha etkili hale getirmek için çalginin tekne-sap birlesim yeri biraz daha genis tutularak tasarlanabilir. Böylece, tekne ses kutusu (20) ile sap ses kutusu (21) arasinda hava geçis kapasitesi artirilmis olur. Bu durum, çalginin icrasini ve imalatini etkilemez, bilakis çalginin daha da yüksek ve stereo ses üretme potansiyelini artirir. Tekne ve sap ses kutusu (17) tek parça halinde ve birbirine hava geçisi saglayacak sekilde üretildigi için mevcut baglamalara göre tellerin geriliminden daha çok etkilenecektir. Tekne ve sap ses kutusunun (20 ve 21) birlesim yerini tellerin gerilimine karsi güçlendirmek için tekne-sap saglamlastirici metal (19) kullanilir. En fazla 1 mm kalinliginda sert bir metal (alasim alüminyum vb.) olan tekne-sap saglamlastirici metal (19), çalgi imal edilirken tekne ses kutusu (20) ile sap ses kutusu (21) arasina yapistirilip sabitlenir. Çalgilarda kullanilan tellerin (l 1) gerilim degerleri dikkate alinarak tekne-sap saglamlastirici metalin (19) çalgilarda nasil kullanilacagi tasarlanmistir. Baglainada tel gerilimi daha az oldugu için tekne-sap saglamlastirici metal (19) sadece tekne (9) ile sap (5) birlesim yerine yerlestirilmis; gitarda tel gerilimi daha çok oldugu için bu metal (19) bütün sap (5) ve tekne (9) boyunca yerlestirilmistir.

Böylece, tek parça halinde üretilen tekne ve sap ses kutusuna (17) ve içi oyuk sapa (5) sahip çalgi daha saglam olur, tellerin (l 1) sikilmasi sonucu olusan gerilimlere dayanir ve çalgida sap (5) atma sorunu büyük ölçüde engellenir.

Sekil 4,te tekne ve sap ses kapagi ön görünüsü verilmistir. Bu görünüste, sap ses kafesi (4), ön yüz sap ses delikleri (6a), tekne ve sap ses kapagi (10), tekne ses kapagi (22) ve sap ses kapagi (23) vardir. Sap ses kafesi (4) ve sap ses delikleri (6), tekne (9), tekne ses kutusu (20) ve sap ses kutusunda (20 ve 21) üretilen sesin yayilmasini saglar. Çalginin tellerine (11) mizrap/pena veya elle vurulan yer ses üretiminin baslangiç noktasini büyük oranda belirler. Yani, herhangi bir perdede tele parmakla basmadan çalginin tellerine (11) tekne ses kapagi (22) üzerinde vurulursa ses üretimi daha çok tekne (9) bölgesinde, sap ses kapagi (23) üzerinde vurulursa ses üretimi daha çok sap (5) bölgesinde gerçeklesir. Dolayisiyla, sap ses kafesi (4) ve sap ses delikleri (6), özellikle baglamanin selpe teknigiyle icrasinda etkilidir. Tekne ve sap gövdesinde (18) oldugu gibi tekne ve sap ses kapagi (10) da tek parçadir. Çalginin imalatinda bu kapak (10), tekne ve sap gövdesinin (18) üzerine yapistirilir. Yani, çalginin imalatinda aslinda Sekil 3,te verilen burguluk (1) ile tekne ve sap gövdesi (18) tek parça olarak üretilir; Sekil 49te verilen tekne ve sap ses kapagi (10) da tek parça olarak üretilir. Sonra bunlar (1-18 ve 10) yapistirilip birlestirilerek çalginin kaba üretimi tamamlanir ve üst yüzey islemleri olan perdah, renklendirme, cila, vernik vb. adimlarina geçilir. Bu adimlar tamamlaninca çalgi tellenerek kullanima hazir hale gelir.

Bulusun Sanavive Uygulanma Biçimi Bu bulus, ses kutusu ve sapi olan akustik telli çalgilardan (özellikle baglama ve gitardan) yüksek stereo ses elde edilmesiyle ilgilidir. Aslinda, bulus ses kutusu ve sapi olan bütün akustik telli çalgilarin yüksek stereo ses üretmesine yöneliktir. Yani, organoloji alaninda ses kutusu ve sapi olan bütün akustik telli çalgilarin imalatinda bulus uygulanabilir. Her çalginin kendine özgü imalat süreci olmasina ragmen, bu çalgilarin imalatinda sapin içinin oyulmasi ve üzerine ses kafesi ile ses deliklerinin açilmasi çalginin yüksek stereo ses üretmesini saglar. Çalgi üretimi genel imalat ve özel (siparis) imalat olmak üzere ikiye ayrilir. Genel imalatta belli ölçüleri ve özelikleri dikkate alarak çok sayida çalgi otomasyon sistemleriyle seri olarak üretilir. Özel imalatta ise, müsterinin istekleri (ölçüler, malzeme vb.) dogrultusunda çalgi üretilir. Özellikle akustik telli çalgilarin (özelde baglama ve gitarin) genel imalat sürecinde önce CAD/CAM yazilimina çalgiya ait tasarimlar ve veriler (ölçüler) girilir, uygun ölçülerde ve özelliklerde kütük (hammadde) CNC tezgâhina baglanir, tekne ve sap gövdesi (18), tel takacagi/köprü (14) ile burguluk (1) islenerek üretilir. Tel takacagi/köprü delikleri (24), burgu delikleri (16) ve üst-alt yüz sap ses delikleri (6b) delinir ve tekne-sap saglamlastirici metal (19) tekne ile sapin birlestigi bölgeye yapistirilip sabitlenir. Sonra, tekne ve sap kapagi (10) ölçüye göre CNC tezgâhinda islenerek üretilir ve sap ses kafesi (4) ile ön yüz sap ses delikleri (6a) açilir. Son olarak tekne ve sap gövdesi (18) üzerine tekne ve sap kapagi (10) yapistirilir ve üst yüzey islemleri (perdah, renklendirme, cila, vernik vb.) yapilarak çalgilar tellenir. Sonuç olarak, baglama ve gitar özelinde ses kutusu ve sapi olan bütün akustik telli çalgilarin genel (veya özel) imalati sanayinin ilgili alanindaki otomasyon sistemleriyle seri olarak kolayca üretilebilir, dolayisiyla bulus sanayiye uygulanabilir özellikler tasimaktadir.

Claims (1)

1. ISTEMLER . Bulus, yüksek stereo ses veren ve ses kutusu ile sapi olan akustik telli çalgilar (baglama ve gitar) olup, özelligi: burguluk (1), burgular (2), üst esik (3), sap ses kafesi (4), içi oyuk sap (5), sap ses delikleri (6), ön yüz sap ses delikleri (6a), üst-alt yüz sap ses delikleri (6b), perdeleri (7), perde basma yerleri (8), tekne (9), tekne ve sap ses kapagi (10), teller (11), alt esik (12), mizrap/pena (13), tel takacagi/köprü (14), tekne ses kafesi (15), burgu delikleri (16), tekne ve sap ses kutusu (17), tekne ve sap gövdesi (18), tekne-sap saglamlastirici metal (19), tekne ses kutusu (20), sap ses kutusu (21), tekne ses kapagi (22), sap ses kapagi (23) ve tel takacagi/köprü deliklerini (24) içerir. . Istem 1°e uygun telli bir çalgi olup, sesi yüksek stereo yapan özelligi sapin içinin oyulmasi ve içi oyuk sapin (5) ikincil ses kutusuna (21) dönüsmesidir. . Istem 1 ve 2lye uygun telli bir çalgi olup, sesi yüksek stereo yapan özelligi üst esik (3) ile ona en yakin perde arasinda çalginin icrasini etkilemeyecek konum ve büyüklükte bir sap ses kafesi (4) içermesidir. . Istem 1 ve Istem 2”ye uygun telli bir çalgi olup, sesi yüksek stereo yapan özelligi içi oyuk sap (5) üzerinde çalginin icrasini etkilemeyecek konum ve büyüklükte her nota için baglamada dört adet -2 adet ön yüz sap ses deligi (6a) ve 2 adet üst-alt yüz sap ses deligi (6b)- gitarda 7 adet -5 adet ön yüz sap ses deligi (6a) ve 2 adet üst-alt yüz sap ses deligi (6b)- sap ses deligi (6) içermesidir. . Istem 1 ve Istem 2”ye uygun bir telli çalgi olup, sesi yüksek stereo yapan özelligi sapin içi oyularak ikincil ses kutusuna (21) dönüsen içi oyuk sapin (5) birincil ses kutusu olan tekne ses kutusu (20) ile arasinda hava geçisine izin verecek sekilde (genislikte) üretilmesidir. . Istem 1 ve Istem 27ye uygun bir telli çalgi olup, özelligi tellerin geriliminden dolayi çalgida yasanan sap atma sikintisinin çözümüne yönelik ve tekne (9) ile içi oyuk sap (5) birlesim bölgesinin saglamligini arttirmaya yönelik bu bölgeye tekne-sap saglamlastirici metalin (19) yapistirilip saglamlastirilmasidir. . Istem l, 2, 3, 4 ve Sie uygun bir telli çalgi olup, sesi yüksek stereo yapan özelligi tekne (birincil) ses kutusuyla (20) birlesmis sap (ikincil) ses kutusuna dönüsen içi oyuk sapin (5) da çalgida yüksek stereo ses üretmesi ve bu sesin sap ses kafesi (4) ile sap ses deliklerinden (6) yayilmasidir. . Istem 1, 6 ve Tye uygun bir telli çalgi (baglama) olup, sesi yüksek stereo yapan özelligi baglamanin özellikle selpe teknigiyle icrasinda sap ses kutusu (21) üzerinde tellere vurulmasindan dolayi yüksek stereo sesin daha belirgin olmasidir.