TARIFNAME ADSORPSIYON SOGUTMALI SEBZE VE MEYVE TASIMA SETI Bulusun ilgili oldugu teknik alan: Bulus, hasat edilen yas meyve ve sebzelerin tüketiciye bozulmadan ulastirilabilmesini saglayan bir tasima seti ile ilgilidir. Bulus özellikle, hasat edilen yas meyve ve sebzelerin tüketiciye bozulmadan ulastirilabilmesini adsorpsiyonlu sogutma sistemi ile saglayan birtasima seti ile ilgilidir. Teknigin bilinen durumu: Tarim insanlik için her çagda önemli olmustur. Tarimin da önemli bir bölümünü yas meyve ve sebzeler olusturmaktadir. Yas meyve ve sebze sektörü, insanligin temel ihtiyaci olan bitkisel üretimi kapsamaktadir ve dünyadaki insan yasamini dogrudan ilgilendirmektedir. Insan beslenmesindeki önemi, ekonomik faaliyet olarak üretim ve ticareti yas meyve ve sebze sektörünü günümüzde de insanlik ugraslari içinde vazgeçilmez kilmaktadir. Yas sebze meyve sektörü; tarim sektörü içerisindeki en önemli alt sektörlerden biridir. Yas sebze meyve sektörü, meyve ve sebzelerin tarimsal faaliyetlerle yetistirilmesi ve yetistirilen ürünlerin dogal bozunum süresinin tamamlanmasindan önce ve üzerlerinde asli yapilarini degistirici bir islem yapilmadan nihai tüketicilere ya da isleme tesislerine ulastirilmasi faaliyetlerini içerir. Nihai tüketicilere ya da isleme tesislerine ulastirilmasi faaliyeti asamasinda hasat edilen bu yas sebze ve meyvelerin besin özelliklerini kaybetmeden ve bozulmadan ulastirilmasi veya depolanmasi önem arz etmektedir. Bu sebeple, hasat edilen sebze ve meyvelerin bünyesindeki gizli isi 24 saat içerisinde depolama sicakligina indirilmekte ve bu isleme ön sogutma islemi adi verilmektedir. Ön sogutma islemi hasattan hemen sonra yapilmakta olup hemen sonra bu ürünler tasiyici araçlarla pazara ya da daha sonra satilmak üzere depolara gönderilmektedir. Teknigin bilinen durumuna yönelik yapilan ön arastirma sonucunda, meyve ve sebzelerin tüketiciye bahçeden, tarladan hasat edildikleri gibi ulastirilabilmesi için gelistirilmis ön sogutma islemleri ve ön sogutma sonrasi tasima sistemleri inoelenmistir. Ön sogutma islemleri üç farkli yöntemle yapilmaktadir. Bunlar, havayla ön sogutma, suyla ön sogutma ve vakumla ön sogutmadir. Hava ile ön sogutma yönteminde hasat sicakligindaki ürün soguk hava etkisiyle dis yüzeyden baslayarak iç yüzeye dogru isi tasinimi (konveksiyon) yoluyla sogutulmaktadir. Sabit (duragan) havayla, hizli hava hareketi ile, buharlastirmayla ve absorpsiyonlu olmak üzere dört kisimda incelenmektedir. - Sabit (duragan) hava ile ön sogutma yönteminde kutulara yerlestirilmis hasat sicakligindaki ürünler ön sogutma odasina istiflenmektedir. Ön sogutma odasi çalisma prensibi olarak soguk hava depolarinin hacimsel olarak küçültülmüs bir benzeri olmaktadir. Sogutulmus hava, tavana yakin bir kisimdan 036-072 m3/h'lik bir debiyle ön sogutma odasina verilmekte ve böylece istiflenmis ürünlerin yukaridan asagiya dogru sogutulmasi saglanmaktadir. Duragan havayla (soguk hava deposunda) ön sogutma yöntemi, tüm kesme çiçeklerin sogutulmasi için uygun bir yöntemdir. Duragan hizla sogutma yöntemindeki en büyük dezavantajlardan bir digeri ise ürünün bünyesinde nem azalmasina bagli olarak agirlik kayiplarinin meydana gelmesi olarak tanimlanabilmektedir. Ek olarak nem azalmasina bagli su kaybi sebze ve meyvelerde etilen sentezini inhibe etmektedir. Etilen sentezi nedeniyle ise zamanindan erken olgunlasma ve dolayisiyla çürüme gerçeklesmektedir. - Tarimsal ürünlerin sogutulmasinda kullanilan ön sogutma yöntemleri sistemlerinde akiskana basinç kazandirilmasi sivi fazda gerçeklestigi için, sisteme disaridan verilen enerji küçük olmaktadir. - Absorbsiyonlu sogutma sistemleri büyük hacimli sistemler oldugu için sogutma çevrimlerinde çok düsük sicakliklarin elde edilmesi mümkün olmamaktadir. Su ile ön sogutma yöntemi ise hizli bir ön sogutma islemi olup, ürün soguk suyun etkisiyle dis yüzeyden baslayarak iç yüzeye dogru isi tasinimi (konveksiyon) yoluyla sogutulmaktadir. Suyla ön sogutma yöntemi daldirma ile ön sogutma, püskürtme ile ön sogutma olarak iki kisimda incelenmektedir. Suyla ön sogutma dogal soguk su kaynaklariyla da gerçeklestirilebildigi gibi, buzla ön sogutma yöntemi de bu grup içinde inoelenebilmektedir. Daldirma ile ön sogutma yönteminde ön sogutma, ürünün soguk ya da buzlu suya daldirilmasiyla gerçeklestirilmektedir. Yöntem uygun sekilde kullanilirsa tekdüze bir ön sogutma saglanabilmektedir. Bu yöntemin en önemli dezavantaji, su kullaniminin fazla miktarda olmasi ve ürünün sogutulmasindan sonra geriye kalan suyun atik su niteligini tasimasidir. Daldirarak ön sogutma yöntemi hizli bir sogutma teknigi olmasi bakimindan bu yöntemde ürün sicakligi donma tehlikesine karsi kontrol altinda tutulmalidir. Suya dayaniksiz ürünlerin sogutulmasinda bu yöntemin kullanilmasi çesitli kalite kayiplarina hatta ürünün topyekün kullanilamaz hale gelmesine neden olabilmektedir. Ayrica bu yöntemde ürünlerin suya dayanikli ambalajlara konulmasi gerekmektedir. Püskürtme ile ön sogutma yöntemi, suyun ürünün üzerine küçük çapli memeler araciligiyla pülverize edilmesi prensibine dayanmaktadir. Püskürtme ile ön sogutma yöntemi hizli bir sogutma teknigidir. Bu yöntemde ürün sicakligi donma tehlikesine karsi kontrol altinda tutulmalidir. Suya hassas ürünlerin sogutulmasinda çok dikkatli uygulanmalidir. Ayrica sogutulacak ürünlerin suya dayanikli ambalajlara konulmasina dikkat edilmelidir. Vakum ile ön sogutma isleminde ise ürünün bünyesinde bulunan suyun buharlastirilmasi ile ürünün sicakliginin hizli bir sekilde azalmasi prensibine dayanmaktadir. Bu yöntem diger ön sogutma islemlerine göre oldukça maliyetli bir islem olup digerlerinden farkli olarak materyalin merkezinden dis yüzeylere dogru sogutma saglamaktadir. Vakumla sogutma islemi sirasinda, materyalin bünyesinde serbest halde bulunan su, kaynama noktasina yakin bir sicaklik degerinde buharlasmaktadir. Ürün vakuma maruz birakildiginda, ürünün bünyesinde bulunan suyun kaynama sicakligi düsmekte ve suyun bir kismi yeni denge sartlari olusana dek kaynamaktadir. Vakumla sogutma isleminin baslamasi ile materyalin iç kisminda bulunan su, düsük basincin etkisi ile kaynayarak materyalin dis kisimlarina çikmakta ve dis kismindan da buharlasmaktadir. Bu buharlasma sirasinda ortamdan isi çekildigi için tarimsal ürünler sogumaktadir. Böylece sogutma süresinde önemli ölçüde azalma meydana gelmektedir. Vakumla sogutma sirasinda üründe meydana gelen her 5-6°C"Iik sicaklik düsüsü ürünün bünyesinde yaklasik %17Iik bir agirlik kaybina neden olmaktadir. Tarimsal ürünlerde olusan bu agirlik kaybi ürünün yapisal özelliklerinin bozulmasina neden olmaktadir. Sogutma çemberine konulmadan önce ürüne su püskürtülmesi ile tarimsal ürünlerde olusan agirlik kaybi en alt seviyeye indirilebilmektedir. Ancak ürüne gereginden fazla su püskürtülmesi, materyalin bünyesinde bozulmalara ve hastalik riskinin artmasi gibi olumsuz etkilere yol açmaktadir. Ön sogutmaya dair asamalardan sonra, sebze ve meyvelerin nihai tüketicilere ya da isleme tesislerine ulastirilmasi asamasina gelinmektedir. Bu asamada ise iki farkli tasima sistemi öne çikmaktadir. Bunlardan ilki, konvansiyonel tasima sistemidir. Konvansiyonel tasima isleminde, ön sogutma islemine tabi tutulmus ya da tutulmamis sebze ve meyvelerin kamyon vb. tasiyici araçlara direkt yüklenerek tasinimi saglanmaktadir. Bu araçlarla yalnizca malzeme tasinimi saglanmakta tasinan malzemenin tazeligi, besin degerleri vb. özellikleri korunumu ile ilgili bir amaç bulunmamaktadir. Ikinci tasima yöntemi ise, frigorifik araçlarla tasima sistemidir. Bu araçlar soguk olarak nakliyesi yapilmasi gereken ürünleri nakliye sirasinda dis ortam sartlarindan etkilenmemeleri için araç izolasyonlari yapilmis olan kasa veya kamyon dorsesine sogutucu klimalar takilmak suretiyle belli bir soguklukta tutulmasina yarayan izolasyonu yapilmis tasima vasitalaridir. Bu araçlar ise malzemenin yalnizca araç içerisinde bulundugu zaman dilimince soguklugunu saglamakta, nihai tüketiciye ya da isleme islemine tabi tutuluncaya kadar soguk kalmasi ile ilgili bir çözüm saglayamamaktadir. Ek olarak, bu araçlar bagil nemi kontrol etme ya da yükseltme Sonuç olarak yukarida anlatilan olumsuzluklardan dolayi ve mevcut çözümlerin konu hakkindaki yetersizligi nedeniyle ilgili teknik alanda bir gelistirme yapilmasi gerekli kilinmistir. Bulusun kisa açiklamasi ve amaci: Bulus, hasat edilen yas meyve ve sebzelerin tüketiciye bozulmadan ulastirilabilmesini adsorpsiyonlu sogutma sistemi ile saglayan bir tasima seti ile ilgilidir. Bulusun en önemli amaci, uzun bir süre soguk ortamda koruyabilmesi ile yas sebze ve meyvelerin, tüketiciye veya isleme tesisine bahçeden, tarladan hasat edildikleri tazelikte ve besin degerinde ulastirilmasini saglamaktir. Bulusun bir diger önemli amaci, meyve ve sebzelerce üretilen ve solunum ve olgunlasma hizini artiran etilen gazinin, adsorplanarak meyve ve sebzelerin zamanindan çok önce olgunlasarak bozulmasinin, çürümesinin önlenmesidir. Bulusun bir diger amaci, yas sebze ve meyvelerin tüketiciye veya isleme tesisine ulastirilmasi esnasinda çevreye zarari olmayan, çevre dostu, yenilenebilir enerji kaynaklarina uyumlu ve ekolojik bir yöntem ile saglanmasidir. Bulusun bir diger önemli amaci, dogal ve ucuz bir malzeme olan zeolit kullanilarak uzun süre bakim gerektirmeden (yaklasik otuz yil), rejenere olarak ve sürekli çalisabilen bir sistem gelistirilmesidir. Bulusun bir diger amaci, buhar sikistirmali pompalara göre daha küçük hacimli ve hafif ve enerji depolayabilen bir sistem olusturularak pratik kullanimin saglanmasidir. Bulusun en önemli avantaji, su buharini adsorplamak için kullanilan dogal zeolitlerin kullanildiktan sonra toprak düzenleyici olarak tarimda degerlendirilebilmesidir. Bulusun bir diger önemli avantaji, ekonomik bir sogutma saglamasidir. Bulusun bir diger önemli avantaji, ek olarak su, süt, ilaç, vb. sivi maddeleri korumada kullanilabilmesidir. Bulusun yapisal ve karakteristik özellikleri ve tüm avantajlari asagida verilen sekiller ve bu sekillere atif yapilmak suretiyle yazilan detayli açiklama sayesinde daha net olarak anlasilacaktir. Bu nedenle degerlendirmenin de bu sekiller ve detayli açiklama göz önüne alinarak yapilmasi gerekmektedir. Sekillerin açiklamasi: SEKIL -1; Zeolit-su ikilisi adsorpsiyonlu sogutma çalisma prensibini gösteren akis semasi SEKIL -2; Kondensörün yandan görünümünü veren çizimdir. SEKIL -3; Kondensörün önden görünümünü veren çizimdir. SEKIL -4; Kondensörün tasima kasasi içerisindeki görünümünü veren çizimdir. SEKIL -5; Düzlem günes toplayicisinin üzerine yerlestirilen zeolit kolonlarinin üstten görünümünü veren çizimdir. SEKIL -6; Parabolik günes toplayicisinin üzerine yerlestirilen zeolit kolonlarinin yandan görünümünü veren çizimdir. SEKIL -7; Bulusa konu ön sogutma sistem özelliklerini tasiyan iç yalitimli kasanin dis görünümü Referans numaralari: . Zeolit 11. Zeolit kolonu 12. Su 14. Sogutucu kondenser . Düzlem günes toplayici 16. Parabolik günes toplayici 17. Tasima kasasi 18. Su buhari 19. Vakum girisi . Zeolit kolonu- sogutucu kondenser baglanti bölümü Bulusun açiklamasi: Bulus, hasat edilen yas meyve ve sebzelerin tüketiciye bozulmadan ulastirilabilmesini adsorpsiyonlu sogutma sistemi ile saglayan bir tasima seti ile ilgilidir. Gaz, buhar, çözünmüs maddelerin ve sivi moleküllerinin bir kati yüzeyine tutunmasi/toplanmasi olayina veya derisim (konsantrasyon) degisimine adsorpsiyon adi verilmektedir. Adsorpsiyon esnasinda, yüzeyde tutunan maddeye tanecik veya moleküllerin yüzeyden ayrilmasina ise "desorpsiyon" adi verilir. Adsorpsiyon yüzeyde tutunma olarak da tanimlanabilir. Adsorpsiyon çesitleri ise adsorbe edilenin yüzeyde tutulmasini saglayan kuvvet çesitlerine göre fiziksel adsorpsiyon ve kimyasal adsorpsiyon olarak ikiye ayrilamaktadir. Fiziksel adsorpsiyonda etkilesim zayip baglar ve çekim kuvvetleri sonucu meydana gelmektedir. Bu çekim kuvvetleri temelde Van der Waals kuvvetleridir. Kimyasal adsorpsiyonda ise adsorbat ile adsorbent arasinda kimyasal reaksiyon olusmasi, elektron alis-verisi olmasi sonucunda gerçeklesmektedir. Bu iki adsorpsiyon çesidinde bir kiyaslamaya gidilecek olursa; - Fiziksel adsorpsiyonda bag kuvvetleri moleküller arasinda olurken kimyasal adsorpsiyonda moleküller içindedir. - Fiziksel adsorpsiyon tersinir iken kimyasal adsorpsiyon tersinir degildir. Buna göre fiziksel adsorbent rejenere edilerek yeniden kullanilabilirken, kimyasal adsorbent rejenere edilemez. Bu özellik fiziksel adsorpsiyonun en büyük üstünlügüdür. e Fiziksel adsorpsiyonda etkilesim hizli gerçeklesirken kimyasal adsorpsiyonda etkilesim hizi sicakliga baglidir. Dolayisiyla, fiziksel adsorpsiyon enerjisi düsük ve hem tek hem de çok tabakali olabilirken kimyasal adsorpsiyon enerjsi yüksek ve yalnizca tek tabakali olabilmektedir. Adsorpsiyonda, adsorbentin özellikleri, yüzey etkilesimleri, adsorbat ve çözücünün özellikleri ve sistemin özellikleri önemli etkenlerdir. Adsorbentin yüzey özellikleri arasinda adsorpsiyon islemini etkileyen en önemli parametre yüzey alan degeridir ve artan yüzey alan degeri ile adsorpsiyon miktari artis gösterir. Dolayisiyla gözenekli malzemeler veya çok ufak parçalara bölünmüs katilar yüksek adsorpsiyon kapasitesi saglamaktadirlar. Adsorbentler temelde "dogal adsorbentler" ve yapay/sentetik adsorbentler" olarak ikiye ayrilmaktadir. Bahsi geçen dogal adsorbentler ise "inorganik adsorbentler" ve "organik adsorbentler" olarak ikiye ayrilmakta olup, bulusa konu adsorpsiyonlu sogutma sisteminde inorganik adsorbentlerden yararlanilmaktadir. Inorganik adsorbentler ise zeolit, kil ve perlit olarak çesitlenebilir. Zeolitler, alkali ve toprak alkali elementlerin kristal yapiya sahip sulu alüminyum silikatlari olarak tarif edilmektedir. gösterilmekte olup, - M+ katyonu Na+ veya K+ gibi tek degerli katyondan, M++ katyonu Ca++ veya Mg", Ba++ gibi iki degerli bir katyondan olusmaktadir. Ayrica SiOz/ AIO2 mol orani (y/x) zeolit türüne göre degismektedir. Mineral içindeki Alüminyum (Al) ve Silisyum (Si) oranina bagli olarak su, metal katyonlari ve diger kimyasallari yakalayabilen güçlü adsorpsiyon yetenegine sahiptir. Vakumlu adsorpsiyon sistemleri çalisma yöntemleri bakimindan ikiye ayrilmaktadir. Bunlar, açik vakum ve kapali vakum adsorpsiyon sistemleridir. Kapali vakum adsorpsiyon sistemlerinde hem isitma hem sogutma bölümleri birlikte bulunmakta iken, bulusa konu adsorpsiyonlu sogutma sistemine sahip bir tasima kasasi (1?) açik vakum adsorpsiyon sistemine sahiptir. Bu sistemde, kapali vakum adsorpsiyon sisteminden farkli olarak kapali sistem içerisinde yalnizca sogutma bölümü bulunmaktadir. Sogutma bölümü olarak nitelendirilen bulus unsuru sogutucu kondenserdir (14). Bulusa konu adsorpsiyonlu sogutma sistemine sahip bir tasima kasasi (17); sebze ve meyvelerin tasinmasini saglayan çesitli ölçülerde yalitimli tasima kasasindan (17), düzlem günes toplayicisinin (15) içine paralel olarak ya da parabolik günes toplayicisina yerlestirilerek aktive edilebilen ve içerisinde adsorbent malzeme olarak zeolit (10) bulunan en az bir zeolit kolonundan (11), enerjisi fotovoltaik günes panelinden veya rüzgar türbininden elde edilen vakum pompasindan ve tasima kasasinin içerisine ters T seklinde yerlestirilmis sayisi kasa büyüklügüne göre sayisi ve büyüklügü ayarlanabilir en az bir sogutucu kondenserden (14) olusmaktadir. Bulusa konu açik vakum adsorpsiyon sisteminde sogutucu kondenser (14) içindeki basincin vakum pompasi yardimiyla düsürülmesiyle sogutucu kondenser (14) içinde bulunan su buharlastirilmakta, buharlasan su etrafindan isi soguracagi için sogutucu kondenser (14) ve civari soguyacaktir. Su buhari (18) ise tasima kasasinin (17) disinda konumlandirilan zeolit kolonuna (11), vakum girisine (19) sahip zeolit kolonu- sogutucu kondenser baglanti bölümünden (20) ulasarak içinde bulunan zeolit (10) tarafindan adsorplanacak ve su buharinin (18) tekrar sogutucu kondenser (14) içerisine dönmesi engellenecektir. Böylece tasima kasasi (17) istenilen sicakliga kadar sogutulmus olacaktir. Tasima kasasi (17) istenilen sicakliga kadar sogutulduktan sonra zeolit kolonlari (11) kasadan ayrilarak tekrar aktiflenmek üzere tercihe göre düzlem veya parabolik sekle sahip, düzlem günes toplayicilari (15) veya parabolik günes toplayicilari (16) içerisine alinmaktadir. Su (12) buhari ile dolu zeolit kolonlari (1 1) günes toplayicisi içinde 1-2 saat içerinde vakum altinda ve 110°C sicaklikta aktive edilerek (rejenere edilerek) tekrar kullanima hazir hale getirilebilmektedir. Günes enerjisi veya tarim atigi yakan sobalarla bu islem gerçeklestirilebilir. Zeolit kolonlarinin (11) rejenere olmasi içerisinde bulunan zeolitlerin (10) sicakliga maruz birakilarak adsorbe ettikleri su buharini desorbe etmeleri islemidir. Günes toplayicilari temelde, zeolit kolonlarinin (11), içerisinde bulunan zeolitlerin (10), adsorbe ettikleri su buharini sicaklik etkisiyle desorbe etmelerini ve tekrar kullanilabilir hale gelmelerini saglamaktadir. Bu sistemin tasarimi ve gerçeklestirilmesi daha kolay olup, sogutucu kondenser (14) içinde vakum olusturulmasi ve vakumun tutulmasi için ileri teknoloji gerektirmemektedir. Kullanilan zeolit çesitleri ise dogal veya modifiye dogal zeolitler olabilir. Zeolit-su adsorpsiyon sisteminde, zeolitin (10) su molekülünü (12) iç kafesinde tutma diger deyisle suyu (12) adsorplama özelligi kullanilmaktadir. Suyu (12) sogutmak ve dondurmak için zeolit (10) kullanilarak adsorpsiyon olayina dayali bir sogutma sistemi tasarimlanmistir. Suyun (12) donma süreci iki adim içermektedir. Birinci adim zeolit parçaciklarinin havadaki su buharini adsorbe etmesi ve daha sonra adsorpsiyon isisini ortama salivermesidir. Bu olay asagidaki reaksiyon ile Sekil 1`deki gösterilen akis semasina göre gerçeklesir: Vakum pompasi vakum girisi (19) araciligiyla sistemde bos alandaki veya vakum ortamindaki hava moleküllerini ortamdan uzaklastirmakta ve suyun (12) buharlasmasini saglamaktadir. Su buhari (18) olusmasi endotermik (isi alan) bir süreç oldugundan bu esnada suyun (12) bulundugu ortam gitgide sogumakta ve buharlasan bu su molekülleri es zamanli olarak zeolit (10) parçalari tarafindan adsorplanmaktadir. Bu sebeple, su buhari (18) olusturma süreci su donuncaya ya da zeolit (10) parçalarinin su buharini (18) adsorplayacak daha fazla yüzeyi kalmayana kadar devam etmektedir. Meyve-sebze tasima kasasi (17) içindeki havayi sogutmak için yapilan bu islemle kasa sicakligi yaklasik 1 saat içinde 5°C'ye kadar düsürülebilmektedir. Bulusa konu adsorpsiyonlu sogutma sisteminde zeolit kolonlari (11) tasima kasasinin (17) disarisinda konumlandirildigi için yukarida belirtilen zeolitin (10) su buharini (18) adsorplamasi sonrasinda açiga çikan isi kasa içerisindeki sicakligi etkilememektei kasa içerisindeki sogutma islemi gerçeklestikten sonra kasadan ayrilarak sistem için bir dezavantaj olusturmamasi saglanmaktadir. Su buhari (18) ile dolu zeolit kolonlari (11) günes toplayicisi içinde 1-2 saat içerinde vakum altinda ve 110°C sicaklikta aktive edilerek (rejenere) tekrar kullanima hazir hale getirilebilmektedir. Vakum pompasinin elektrigi ise foto voltaik günes panelinden ve rüzgar türbininden saglanabilmektedir. Böylece sistem tamamen yenilenebilir enerji kaynaklarina dayali olarak çalistirabilmekte ve bu sayede atmosferde 002 emisyonu azaltilmasina katki saglanmaktadir. Vakum sistemi günes toplayicilari (özellikle düzlem günes toplayicisi (15) ile birlikte kullanilarak zeolitin (10) aktiflenme süresi düsürülebilir. Tasima kasasi (17) içindeki sogutucu kondenser sayisi, tasima kasasi (17) büyüklügüne göre artirilabilecek sekilde gelistirilmistir. Zeolit parçaciklari, asiri derecede yüksek sicakliklara maruz kalmadiklari sürece 1000 defadan fazla tekrar kullanilabilir. Bulusa konu sistemde, 1,17-2,5 mm boylarinda (Ca++) modifiye dogal zeolit olarak klinoptilolit ((Na0_5K2_5)(Cai.0Mgo.s) CaCl2 çözeltisi ile dogal zeolitin 98°C'de 2 saat süre ile yikanmasi ile elde edilmektedir. Bulusa konu sistemde kullanilan modifiye dogal zeolitin (Ca++) 80°C'de aktiflenmesi ile oda sicakliginda ve atmosfer basincinda su tutma kapasitesi O.17"dir bu deger dogal zeolitin toplam hidroskopik suyunun 1.5 katidir. Bu sayede daha fazla su tutarak sistemin daha fazla sogumasi saglanmaktadir. Ek olarak performans katsayisi (COP) dogal zeolitlerde 0.15 iken sentetik zeolitlerde 0.04-O.14 degerleri arasindadir. Bulusa konu sistemde kullanilan modifiye dogal zeolitler (ekonomik olmalarinin yanisira kullanma periyotlari sona erdiginde, adsorplama yeteneklerini kaybettiginde sera, tarla ve saksilarda toprak düzenleyici olarak kullanilabilmektedir. Bu bakimdan çevre için ekolojik bir yöntem saglamaktadir. Düzlem günes toplayicilari (15), parabolik günes toplayicilari (16), silindirik günes toplayicilari ve özellikle kis aylarinda tarim atiklarinin yakildigi sobalar sayesinde modifiye dogal zeolitlerin 80°C'de aktiflenmesi (rejenere olmasi) mümkün olabilmektedir. Bulusa konu sistem için, 300°C gibi sicakliklara ulasabilen parabolik günes toplayici (16) tercih edilmekte olup, bu sayede zaman ve sistem verimi saglanabilmektedir. Bulusa konu set ile tasima kasasinda (17), meyve-sebzeye ek olarak su, süt, ilaç, vb. sivi maddeler de tasinabilmektedir. TR