Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie synchronizujace, w szczególnosci do skrzynki biegów pojazdów mechanicznych, przesuwna osiowo tuleja przelaczajaca, zaopatrzona w zeby przelaczajace, osadzona na umoco¬ wanym trwale na walku przekladnikowym dzwigarze tiilei i czlonem sprzegajacym, polaczonym bezposrednio z przelaczanym kolem zebatym, przy czym na drodze suwu sprzegania tulei przelaczajacej przecietny, sprezynujacy i szorstki pierscien synchronizatora znajduje sie blizej, a zeby przelaczajace kola zebatego dalej od tej tulei, powierzchnie zas czolowe zeby w tulei przelaczajacej oraz pierscien synchronizatora maja stozkowe powierzchnie sprzegajace, powodujace zaciskanie, jak równiez laczace sie z nimi odcinki powierzchni slizgajace sie po sobie i powodujace odprezanie.W urzadzeniach synchronizujacych, tego rodzaju sprzegania zebów przelaczajacych tulei przelaczajacej z zebami przelaczajacymi czlonu sprzegajacego, sprawia trudnosci o ile zeby tych podzespolów nie znajduja sie naprzeciw wyciec. Przyczyna tego jest znaczna sila zapierajaca pierscienia synchronizacyjnego wzgledem tulei przelaczajacej. W celu usuniecia tej wady znane jest (niemiecki opis publikacyjny nr 1630948) osadzanie pomie-' dzy powierzchniami centrujaca i cierna pierscienia synchronizujacego elementu, na którym po osiagnieciu wspólbieznosci tuleja przelaczajaca daje sie latwo obrócic w stosunku do zebów czlonu sprzegajacego przela¬ czanego kola zebatego.W tym urzadzeniu po doprowadzeniu do wspólbieznosci tuleja przelaczajaca w znacznym stopniu zostaje obciazona od sil zapierajacych pierscien synchronizujacy i daje sie w nastepstwie latwo obrócic wobec czlonu sprzegajacego. Wady tego urzadzenia polegaja obok wysokich kosztów produkcji na duzej awaryjnosci tego urzadzenia synchronizujacego, spowodowanej bardzo skomplikowana budowa.Celem wynalazku jest unikniecie wymienionych wad, a zadaniem technicznym wiodacym do tego celu jest opracowanie urzadzenia synchronizujacego, w którym sprzeganie tulei przelaczajacej z przelaczanym kolem mogloby nastepowac latwo, bez zahaczania sie czlonów przekladni.2 94 857 Wedlug wynalazku zadanie to rozwiazano tak, ze powierzchnie czolowe zebów przelaczajacych tulei przelaczajacej maja od strony skrajnej podwójne, stozkowe uksztaltowanie zlozone w czesci blizszej skraju z powierzchni zbieznej, a w czesci dalszej — rozbieznej; w kierunku odcinka srodkowego, pierscien synchroniza¬ tora, natomiast ma podwójne stozkowe uksztaltowanie zlozone z usytuowanych odpowiednio do uksztaltowa¬ nia zebów przelaczajacych stozkowych powierzchni nabieznej i rozbieznej, tworzac lacznie na drodze suwu sprzegania tulei przelaczajacej na pierscieniu synchronizatora poczatkowo odcinek zaciskajacy, nastepnie zwal¬ niajacy ten pierscien, a nastepnie obszar zazebienia zebów przelaczajacych tulei przelaczajacej z zebami przela¬ czajacymi czlonu sprzegajacego, przy czym podwójne, stozkowe uksztaltowanie zebów przelaczajacych tulei przelaczajacej na powierzchni zbieznej, po stronie zwróconej ku pierscieniowi synchronizatora ma postac szor¬ stkiej powierzchni ciernej i na powierzchni rozbieznej, odwróconej od pierscienia synchronizatora — postac glad¬ kiej powierzchni slizgowej, uksztaltowanie zas pierscienia synchronizatora ma na stozkowej powierzchni nabiez¬ nej postac szorstkiej powierzchni ciernej, a na stozkowej powierzchni rozbieznej — postac gladkiej powierzchni slizgowej. ' l Korzystne wykonanie zakonczen powierzchni czolowych zebów przelaczajacych czlonu sprzegajacego z uksztaltowaniem pierscienia synchronizatora powoduje, ze w czasie suwu sprzegania tulei przelaczajacej pier¬ scien synchronizatora zostaje uwolniony zanim zeby przelaczajace tulei przelaczajacej zazebia sie z zebami czlonu sprzegajacego.Podczas zmiany biegu powierzchnia cierna tulei przelaczajacej przechodzac przez strefe powierzchni ciernej pierscienia synchronizatora wywoluje efekt synchronizacji skutkiem zacisniecia pierscienia synchronizujacego.Dalszy przesuw tulei powoduje, ze zaczynaja wspólpracowac ze soba powierzchnie slizgowe tulei przelaczajacej i pierscienia synchronizatora powodujac jego zwolnienie, zanim zeby przelaczajace tulei przelaczajacej zazebia sie z zebami czlonu sprzegajacego.Zalety wynalazku polegaja na tym, ze pierscien synchronizatora i ewentualnie elementy wspomagajace sa zwalniane przed zazebieniem sie zebów tulei przelaczajacej i czlonu sprzegajacego, to powoduje, ze dzialanie zapierajace zanika i jest mozliwe obrócenie tuiei przelaczajacej wobec czlonu sprzegajacego. Nawet wtedy, gdy zeby tulei czlonu sprzegajacego nie pokrywaja sie osiowo z wycieciem w czlonie sprzegajacym zazebienie w urzadzeniu wedlug wynalazku nastepuje bez wysilku i dodatkowych urzadzen.Urzadzenie wedlug wynalazku dokladniej objasniono w przykladowym wykonaniu uwidocznionym na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia urzadzenie synchronizujace dla pierwszego biegu skrzynki biegów pojazdu mechanicznego w przekroju czesciowym, fig. 2 — przekrój wzdluz linii II—II na fig. 1, fig, 3—5 oddzielne fazy zmiany biegu w obszarze wycinka przedstawionego na fig. 1.Czesc przekladni uwidoczniona na rysunku (fig. 1 i 2) ma na wale przekladni osadzone swobodnie obroto¬ wo kola zebate 2 i 3 jednak bez mozliwosci przesuwu wzdluznego. Kola zebate 2 i 3 znajduja sie w stalym zazebieniu z kolami zebatymi dalszego walu przekladni i sa polaczone z czlonami sprzegajacymi 4 i 5. Czlony sprzegajace 4 i 5 daja sie sprzegac z tuleja przelaczajaca 6 przesuwna osiowo na wysiegniku 7 dzwigara tulei przelaczajacej 8. Dzwigar tulei przelaczajacej 8 jest polaczony z walem przekladni 1 w sposób wykluczajacy obrót i ustalony osiowo tarczami zderzakowymi 9.Powierzchnie czolowe zebów przelaczajacych 10 tulei przelaczajacej 6 wspólpracujacej z pierscieniami 11, 12 synchronizatora osadzonymi z zacisnieciem wstepnym na piascie 13 czlonu sprzegajacego 4 ewentualnie 5 przelaczanych kól zebatych 2, 3. Kazdy pierscien 11, 12 synchronizatora, jest zaopatrzony w powierzchnie centrujaca 14 i powierzchnie cierna 15. Pomiedzy koncami 16 i 17 pierscienia 11 synchronizatora znajduje sie rowek 18 kamienia slizgowego 19, utrzymywanego przesuwnie obwodowo w piascie 13 czlonu sprzegajacego.Pomiedzy piasta 13 i powierzchnia wewnetrzna 20 pierscienia* 11 synchronizujacego jest osadzony element zapierajacy 21 w postaci tasmy, której powierzchnia 22 wspólpracuje z pierscieniem 11. Element zapierajacy 21 na powierzchni czolowej ksztaltowej podstawy, ma przeciwlegle promieniowe rowki 23 i 24, do których wcho¬ dza zebra 25 i 26 zderzaka 27 i za pomoca których zderzak 27 wiaze sie z elementem zapierajacym. Zebra 25 i 26 ograniczaja rowek 28 przebiegajacy obwodowo w zderzaku 27, który opiera sie o przeciwlegla do rowka 28 strone w wycieciu 29 czlonów sprzegajacych 4, 5.Podczas synchronizacji zderzak 27 opiera sie swoja prostopadla powierzchnia 30 na prostopadlej powie¬ rzchni 31 wyciecia 29, a skosna powierzchnia 32 na prostopadlej powierzchni 33 wyciecia 29. Powierzchnie czolowe zebów przelaczajacych 10 tulei przelaczajacej 6 maja uksztaltowanie ze stozkowych powierzchni zbieznej 34, ciernej i rozbieznej 35, slizgowej. Powierzchnia nabiezna 15, cierna i centrujaca 14 pierscienia synchronizujacego 11 sa polaczone ze soba powierzchnia rozbiezna 36, slizgowa.Czlony sprzegajace 4, 5 maja zeby przelaczajace 37 i 38, które po osiagnieciu wspólbieznosci zazebiaja sie z zebami przelaczajacymi 10 tulei przelaczajacej 6. Uksztaltowanie 39 utworzone z powierzchni 14, 15 na pierscieniu synchronizujacym odpowiada uksztaltowaniu 40 utworzonemu z powierzchni 34 i 35 na tulei przela¬ czajacej 6.94 857 3 Przy zalaczeniu pierwszego biegu przy stojacym pojezdzie i uruchomionym silniku tuleja przelaczajaca 6 przesuwa sie osiowo w stosunku do dzwigara tulei 8 na lewo, na fig. 1 i powierzchnia zbiezna 34 cierna, tulei przelaczajacej 6 styka sie z powierzchnia nabiezna 15, cierna pierscienia 11 synchronizatora (fig. 3), przez co zabiera pierscien 11 synchronizatora w kierunku A (fig. 2). Przez nabiegniecie konca 17 pierscienia slizgowego kamien slizgowy zostaje nacisniety w tym samym kierunku tak, ze element zapierajacy 21 dziala na zderzak 27, który nastepnie prostopadla powierzchnia 31 opiera sie na prostopadlej powierzchni 30 wyciecia 29, przez co lewa czesc (fig. 2) elementu zapierajacego 21 zostaje zacisnieta.Tarcie pomiedzy powierzchnia cierna pierscienia synchronizatora i tulei przelaczajacej daje w wyniku prze¬ suniecia wzglednego sile naprezajaca promieniowo pierscien synchronizujacy. Gdy wspólbieznosc zostaje osia¬ gnieta z jednej strony praca tarcia ciernych powierzchni pierscienia i tulei przelaczajacej, z drugiej zas elementu zapierajacego i wewnetrznej powierzchni pierscienia synchronizujacego, to urzadzenie synchronizujace odpreza sie. Tym samym tuleja przelaczajaca 6 moze byc dalej przesunieta przez pierscien 11. synchronizujacy, na jego powierzchni slizgowej i powierzchni slizgowej tulei przelaczajacej 6, co odpreza element zapierajacy 21 i pier¬ scien 11 synchronizujacy (fig. 4).Po odprezeniu urzadzenia synchronizujacego zeby przelaczajace 10 tulei przelaczajacej 6 zazebiaja sie z zebami przelaczajacymi 38 czlonu sprzegajacego 4, skutkiem dalszego przesuniecia w lewo tulei przelaczajacej 6 (fig. 5), co konczy proces wlaczania biegu. Przy redukcji biegu z drugiego na pierwszy tuleja przelaczajaca 6 przesuwa sie w prawo, na fig. 1 i powierzchnia cierna zebów przelaczajacych 10 trze sie o powierzchnie cierna pierscienia 12 synchronizatora skutkiem czego pierscien 12 synchronizatora zostaje zabrany w kierunku B (fig-2).Nadbiegajacy koniec 16 pierscienia 12 synchronizatora naciska przy tym na kamien slizgowy 19 w tym samym kierunku tak, ze element zapierajacy 21 oddzialywa na zderzak 27, który opiera sie ukosna powierzchnia 32 na prostopadlej powierzchni 33 wyciecia 29, przez co prawa czesc elementu zapierajacego 21 zostaje doci¬ snieta do powierzchni wewnetrznej 20 pierscienia 11 synchronizujacego w wiekszym stopniu niz lewa powodu¬ jac, ze sila tarcia pomiedzy elementem zapierajacym 21 a powierzchnia wewnetrzna 20 pierscienia 11 synchroni¬ zatora jest wieksza niz przy wlaczaniu pierwszego biegu przy stojacym pojezdzie. Wlaczenie biegu nastepuje dalej jak poprzednio. PL PL PL