PL81700B1 - - Google Patents

Description

Uprawniony z patentu: J.W.S. Nominee Company, Limited, Londyn (Wielka Brytania) Ciba Limited, Bazylea (Szwajcaria) Sposób wykonczania wyrobów wlókienniczych Przedmiotem wynalazku jest sposób wykonczania wyrobów wlókienniczych, a mianowicie sposobu spilsniania wyrobów wlókienniczych, w tym rów¬ niez odziezy, zawierajacych wlókna keratynowe, z jednoczesna obróbka, nadajaca wyrobom odpor¬ nosc na kurczliwosc, co ma szczególne znaczenie w procesie wykonczania dzianiny, jak równiez tkanin wymagajacych wykonczania spilsniajacego.Znane procesy spilsniania wyrobów i nadawania im odpornosci na kurczliwosc sa prowadzone dwu¬ etapowo. Proces spilsniania, który poprawia wyglad i „chwyt" wyrobów, prowadzi sie róznymi meto¬ dami, np. w sposobie zwanym spilsnianiem roz¬ puszczalnikowym, wyrób wlókienniczy poddaje sie mieszaniu, np. bebnowaniu w srodowisku rozpusz¬ czalnika organicznego i wody, tworzacych ze soba emulsje. Odpornosc na kurczliwosc uzyskuje sie róznymi sposobami, przewaznie jednak przez obrób¬ ke wyrobu zywicami, przy czym czynnosc te pro¬ wadzi sie dopiero po procesie spilsniania, poniewaz w odwrotnej kolejnosci wykonywanych czynnosci wykonczeniowych, to jest spiilsnianiu wyrobów wló¬ kienniczych po nadaniu im cechy niekurczliwosci, nie uzyskuje sie dobrego efektu spilsniania.Stwierdzono nieoczekiwanie, ze obydwa te pro¬ cesy, obejmujace zupelnie inna obróbke wyrobów wlókienniczych, mozna polaczyc w jedna operacje.Sposób wedlug wynalazku wykonczania wyrobów wlókienniczych, calkowicie lub czesciowo z wlókien keratynowych, przez obróbke spieniajaca w cieczy Z organicznej zawierajacej zemulgowana wode i ob¬ róbke zywicami nadajacymi odpornosc na kurcz¬ liwosc polega na tym, ze wyrób spilsniony poddaje sie jednoczesnie obróbce zapobiegajacej kurczliwos- 5 ci, przez wprowadzenie do cieczy spilsniajacej roz¬ puszczonej zywicy nadajacej wyrobowi odpornosc na kurczliwosc, po czym z wyrobu usuwa sie nad¬ miar cieczy, a nastepnie utwardza zywiilce pozosta¬ jaca na wyrobie. 10 Stopien spilsniania zalezy od efektywnosci mie¬ szania wyrobu wlókienniczego i ilosci wody w cie¬ czy organicznej. Zazwyczaj wode stosuje sie w ilo¬ sci 2—30% w przeliczeniu na suchy wyrób pod¬ dawany obróbce. Okreslenie „suchy wyrób" ozna- 15 cza wyrób wlókienniczy o zawartosci wilgoci, be¬ dacej w równowadze z wilgotnoscia powietrza atmosferycznego.W procesie spilsniajacym korzystnie stosuje sie srodek powiierzchniowo czynny, który ulatwia pro- 20 ces spilsniania, a takze powoduje tworzenie sde emulsji wody w rozpuszczalniku organicznym i utrzymuje jej trwalosc.Jako srodki powierzchniowo czynne mozna sto¬ sowac substancje typu kationowego, niejonowego 25 i anionowego, jednak stwierdzono, ze najbardziej korzystnymi w uzyskaniu niekurczliwosci wyrobów wlókienniczych w sposobie wedlug wynalazku sa substancje typu kationowego. Ten typ substancji powierzchniowo czynnych wplywa równiez na 30 czesciowe wyeliminowanie problemu elektrostatycz- 8170081700 3 nosci, a takze na polepszenie chwytu wyrobu kon^ cowego. Dostepne srodki powierzchniowo czynne tego typu sa znane pod nazwa pomocniczych Srod¬ ków piilsniarskich lub mydel do prania na sucho.Srodek powierzchniowo czynny moze byc stosowany w emulsji w róznych ilosciach, lecz na ogól za¬ dowalajace wyniki uzyskuje sie przy zastosowaniu srodka powierzchniowo czynnego w ilosci 1—30 g emulsji, korzystnie 2—20 g/l natomiast w stosunku do wody zawartej w emulsji ilosc Srodka powie¬ rzchniowo czynnego korzystnie wynosi 1 g na 1—10 ml wody, zazwyczaj 1 g/3 ml wody. _ Jak wspomniano wyzej, stopien spilsnienia za- l lezy od efektu mieszania w pdlsniarce. Doskonalym ? urzadzeniem do $tosowania sposobu wedlug wy- } nalazku jest pralnica do czyszczenia na sucho, w ; któpej wyroby wlókiennicze poddaje sie bebnowa- „ jliuJw^b^bnie*^obrotowym, przy czym emulsje wy¬ twarza siie przed lub po wprowadzeniu wyrobów wlókienniczych do obróbki w bebnie. Stosunek wa¬ gowy wyrobów wlókienniczych do objetosci uzytego rozpuszczalnika na ogól wynosi 1 :70 — 6, zazwy¬ czaj 1 :10.Jako rozpuszczalnik mozna uzyc kazda ciecz orga¬ niczna nie dzialajaca szkodliwie na wlókno keraty- nowe, np. korzystnie benzyne ciezka, która uzywa sie w przemysle pralniczym do prania na sucho, a takze stosuje sie ciekle chlorowcopochodne weglo¬ wodorów, zwlaszcza chloro- lub fluoro pochodne niskoczasteczkowych weglowodorów o 1—4 atomach wegla, np. czterochloroetylen, trójchloroetylen, czterochlorek wegla, 1, l,2-trójchloro-l,2,2-trójflu- oroetan i 1,1,1-trójchloroetan.Zywica stosowana w sposobie wedlug wynalazku moze byc kazda zywica rozpuszczalna w rozpusz- 35 czalniku i nadajaca wyrobom tekstylnym odpornosc na kuirczliwosc, przy czym zywiica taka nie moze reagowac z woda. Szereg znanych zywic, które na¬ daja wyrobom tekstylnym odpornosc na kurczliwosc, zawiera grupy funkcyjne zdolne do reakcji z woda 40 w warunkach stosowanych w procesie spilsniania, np. zywice zawierajace chlorki kwasowe i z tego powodu nie mozna ich stosowac w sposobie wedlug wynalazku. Odpowiednie sa jednak poliizocyjaniany pod warunkiem, ze ich grupy funkcyjne sa zablo- 45 kowane lub wówczas, gdy ich grupy reaktywne reaguja z woda dostatecznie powoli, nie powodujac zaklócenia procesu.Korzystnie stosuje sie zywice rozpuszczalne w uzytej cieczy organicznej, a jednoczesnie nieroz- 50 puszczalne w wodzie oraz tworzace ze soba i/lub z reaktywnymi centrami wlókna keratynowego i/lub z wprowadzona substancja na wlókno keratynowe, usdeciowanie przestrzenne.Jako przyklad zywic stosowanych w sposobie 55 wedlug wynalazku wymienia sie rozpuszczalne w cieczy organicznej zywice akrylowe, polibutadieno- we, karboksylowane pulibutadienowe silikony, zywice poliepoksydowe oraz poliitiolowe. Z zywic akrylo¬ wych wymienia sie zywice akrylowe bedace poli- w merami lub kopolimerami kwasu akrylowego, amidu kwasu akrylowego, akrylonitrylu lub estrów alkilo¬ wych lub hydroksyalkilowych kwasu alkilowego z alkoholami alifatycznymi o 1—8 atomach wegla, a takze ich metakrylowe analogi. U 4 Najbardziej odpowiednimi zywicami powyzszego typu sa zywice miekkie, tj. takie, których tempera¬ tura zeszklenia wynosi ponizej 0°C i które sa zdolne do usieciowania przestrzennego. 5 Korzystnymi sa zywice polibutadienowe o ciezarze czasteczkowym rzedu 2500—50000 i ewentualnie za¬ wierajace jako podstawniki grupy metylowe lub chlorometylowe.Z zywic polibutadienowych karboksylowanych ko¬ lo rzystnie stosuje sie zywice, bedace produktem re¬ akcji polibutadienów z kwasami merkaptokarbo- ksylowymi.Korzystnymi silikonami sa polidwumetylosiloksa- ny o przecietnym ciezarze czasteczkowym co naj- 15 mniej 1000.Zwiazki poliepoksydowe, które mozna uzyc w spo¬ sobie wedlug wynalazku stanowia etery poliglicy- dowe wielowodorotlenowych fenoli, o zawartosci grup epoksydowych, co najmniej 1 równowazni- 20 ka/1 kg.Odpowiednimi sa politjole, które zawieraja w cza¬ steczce kilka grup — SH bezposrednio zwiazanych z alifatycznymi atomami wegla, a zwlaszcza za¬ wierajace szkielet polioksyalkilenowy do którego sa przylaczone grupy tiolowe, tj. merkaptanowe, przy czym szkielet moze miec równiez strukture poliestru lub strukture zawierajaca jednostki alkilenoksylowe i polisiarczkowe.Szczególnie korzystne sa zywice politiolowe, które w czasteczce maja co najmniej dwie grupy tiolowe i zawieraja rodnik alkoholu wielowodorotlenowego, z przylaczonymi co najmniej 2 lancuchami polioksy- alkilenowymi, w których do atomów wegla sa przy¬ laczone poprzez atomy tlenu co najmniej 2 reszty rodnika acylowego kwasu karboksylowego zawiera¬ jacego grupe tiolowa lub jest przylaczona reszta po usunieciu grupy hydroksylowej z alkoholu ali¬ fatycznego, zawierajacego grupe tiolowa.Do najbardziej korzystnych z wyzej wymienionej grupy zywic naleza zywice wytwarzane na drodze reakcji alkoholu wielowodorotlenowego z tlenkiem alkilenu, a nastepnie estryfikacje koncowych grup hydroksylowych z kwasem merkaptokarboksylowym, korzystnie z kwasem tioglikolowym. Przykladem takiej zywicy jest zywica tiolowa „A" opisana w przykladzie I.Wymieniona zywice stosuje sie w sposobie wedlug wynalazku w ilosci 0,5—15% wagowych, korzystnie 1—5% wagowych w stosunku do wyrobu wlókien¬ niczego.Kapiel wykonczajaca, zawierajaca odpowiednia ilosc wody zemulgowanej w cieczy organicznej, przedstawia poczatkowo metna zawiesine, która w miare czasu mieszania w niej wyrobu, stopniowo klaruje sie i woda jest pochlaniana przez wyrób.Ta zmiana w wygladzie kapieli jest wskazówka o calkowitym wyczerpaniu wody przez wyrób wló¬ kienniczy i zakonczeniu procesu spilsniania. Czas utrzymywania mieszania wyrobu w tym procesie wynosi na ogól 1—25 minut, w zaleznosci od wla¬ snosci kapieli, wyrobu, efektywnosci mieszania i innych parametrów procesu.Po zakonczeniu mieszania wyrobu w procesie wykonczania usuwa sie nadmiar cieczy, korzystnie81700 5 pozostawiajac w wyrobie jeszcze 10—500% wago¬ wych w stosunku do wagi suchego wyrobu.Ciecz wykonczalnicza odprowadza sie w prosty sposób przez opróznianie bebna przewodeni spu¬ stowym lub w przypadku stosowania pralnicy do czyszczenia na sucho mozna poslugiwac sie wirów¬ ka, stosujac przy tym cykl ekstrakcji wodnej. Po odprowadzeniu nadmiaru cieczy, wilgotny wyrób korzystnie miesza sie jeszcze w stanie wilgotnym az do zupelnego ukonczenia procesu spilsniania, przy czym okres wykonczeniowy trwa zazwyczaj 1—10 minut i jest wystarczajacy dla wiekszosci tkanin.Nalezy zaznaczyc, ze proces spilsniania trwa tak dlugo, dopóki wystepuje obecnosc wody w cieczy organicznej i dlatego wlasciwy stopien spieniania podczas mieszania przebiega w obecnosci wody.Pozostala w wyrobie ciecz organiczna usuwa sie zwykle przez ogrzewanie.Wyroby wlókiennicze po zakonczeniu obróbki wy¬ konczajacej przechowuje sie przez pewien okres czasu w celu utwardzenia zywicy i uzyskania w ten sposób maksymalnego efektu niekurczliwosci.Warunki utwardzania ustala sie dla kazdej zywicy oddzielnie, w zaleznosci od jej wlasciwosci che¬ micznych i fizycznych. Na ogól jednak lagodne ogrzewanie w temperaturze 25—120°C, a nawet do 150°C jest korzystne dla wszystkich zywic. Utwar¬ dzanie zywic mozna przyspieszyc stosujac wlasciwy katalizator i/lub koreagent, który dodaje sie do jednego ze skladników kapieli wykonczeniowej tj. do rozpuszczalnika lub do wody wchodzacej w sklad emulsji lub dodaje sie go bezposrednio do wyrobu wlókienniczego przed lub po obróbce wykonczajacej.Zywice akrylowe mozna poddawac usieciowaniu aminoplastami, zywicami epoksydowymi lub feno- plastami. Reakcje sieciowania mozna przyspieszyc za pomoca odpowiedniego katalizatora, np. mocne kwasy, takie jak kwas p-toluenosulfonowy, katalizu¬ ja reakcje zywicy akrylowej zawierajacej grupy hydroksylowe, z aminoplastami. Niektóre rodzaje zywic akrylowych, np. pochodne amidu kwasu N-/hydroksymetylo/-akrylowego, tworza wiazania poprzeczne same z soba i proces utwardzania tych zywic mozna przyspieszyc mocnymi kwasami. Kata¬ lizatorami utwardzania zywic typu poliibutadienowe- go i pollibutadienowych sa sykatywy, takie jak ka- prylan zelazawy i sól zelazawa lub manganowa kwasu naftalenowego.Do przyspieszenia reakcji utwardzania silikonów stosuje sie sykatywy sposród zwiazków metaloorga¬ nicznych, np. dwulaurynian dwubutylocynowy lub katalizatory z wolnymi rodnikami, takie jak nad¬ tlenki lub wodoronadtlenki np. nadtlenek dwuben- zoilu.Zywice epoksydowe moga byc sieciowane prze¬ strzennie z koreagentami, takimi jak poliaminy i poli/aminoamidy/ lub przez homopolimeryzacje przy uzyciu Ill-rz. amin lub kwasów LeWis'a, np. BC13.W. przypadku wyzej okreslonych zywic politiolo- wych jako katalizatorów do utwardzania uzywa sie zasady organiczne lub nieorganiczne, sykatywy, katalizatory z wolnymi rodnikami i utleniacze. Jako zasady organiczne uzywa sie I-rzedowe lub II-rze- dowe aminy, takie jak nizsze alkanoloaminy, np. 6 mono- i dwuetanoloamina (MEA i DEA), polia¬ miny, np. etylenodwuamina, dwuetylenotrójamina (DETA), trójetylenoczteroamina, czteroetylenopiecio- amina, szescioetylenodwuamina (HMD), polietyleno- " 5 imina (PEI). Jako nieorganiczne zasady odpowied¬ nie sa rozpuszczalne w wodzie tlenki i wodoro¬ tlenki, np. wodorotlenek sodu lub amoniak, a tak¬ ze weglan sodu, wodoroweglan sodu i czteroboran sodu. Wszystkie te katalizatory sa rozpuszczalne io w wodzie i moga byc dodane do wody emulgowa¬ nej w cieczy organicznej. Katalizatory rozpuszczal¬ ne w rozpuszczalniku stosuje sie w srodowisku rozpuszczalnika razem z zywica. Jako tego rodzaju katalizatory stosuje sie nafteniiany wapnia, miedzi, 15 zelaza, olowiu, ceru i kobaltu, wolne rodniki w po¬ staci nadtlenków i wodoronadtlenków, takie jak wodorotlenek kumenu, wodoronadtlenek III-rzed. butylu, nadtlenek dwukumylu, nadtlenek dwulau- rylowy, nadtlenek ketonu metyloetylowego, pero- 20 ksydwuweglan dwuizopropylowy i nadtlenek dwu- -(4-chlorobenzóilu).Mozna równiez stosowac inne katalizatory, np. siarke i zwiazki organiczne zawierajace siarke, w których siarka niekoniecznie musi wystepowac 25 w grupach merkaptanowych, a mianowicie moga byc to zwiazki, takie jak merkaptobenzotiazole lub ich pochodne, dwutiokarbaminiany, siarczki tiura- mu, "tiomoczniki, dwusiarczki dwualkilowy, dwu- cykloalkilowy lub dwuaryloalkilowy, dwusiarczek 30 alkiloksantogenowy i ksantogeniany alkilowe. Jesz¬ cze innymi katalizatorami sa sole metali ciezkich z kwasami o stalej dysocjacji ponizej 5 lub zwiazki chelatowe metali ciezkich, lacznie z ich solami.Jako metal ciezki okresla sie metale wymienione 35 pod ta nazwa w Lange'a Handbook of Chemistry, wyd. 10 McGraw-Hill Book Co, str. 60—61, tzn. metale grup I B, IIB, III B, IV B, V B, VIB, VII B, lub VIII, metale grupy III A o liczbie atomowej co najmniej 13, metale grupy IV A o liczbie ato- 40 mowej co najmniej 32, lub metale grupy V A o licz¬ bie atomowej co najmniej 51. Korzystnie stosuje sie zwiazki metali z grupy IB, IIB, IV B, V B, VIB, VIIB i VIII, zwlaszcza pierwszej serii tych metali, tj. tytan, wanad, chrom, mangan, nikiel, 45 a zwlaszcza zelazo, kobalt i miedz.Odpowiednimi, tworzacymi sól i nie osuszajacy¬ mi kwasami sa kwasy nieorganiczne, zwlaszcza kwas solny, bromowodory, azotowy, siarkowy, fos¬ forowy i fosforawy oraz kwasy organiczne, takie 50 jak kwas chloroootowy, fumarowy, maleinowy, szczawiowy, salicylowy, a. zwlaszcza kwas cytryr nowy. Odpowiednimi czynnikami chelatujacymi sa takie zwiazki, w których atomami chelatujacymi sa atomy tlenu i/lub azotu, np. 1,2- i 1,3-dwuketo- 55 ny, takie jak acetyloaceton, alkilenodwuaminy, np. etylenodwuamina, a szczególnie kwas etyleno- dwuamiooczterooctowy. Katalizator korzystnie sto¬ suje sie w ilosci 0,001—10% wagowych w stosunku do wagi wyrobów wlókienniczych poddanych ob- 60 róbce.Wyrazenie wyroby wlókiennicze stosowane w opisie obejmuje odziez, tkaniny i inne materialy tekstylne wymagajace spilsnienia i zmniejszenia kurczliwosci. Termin „wlókno keratynowe', doty- 65 czy welny alpaki, kaszmiru, moheru „vicuny",81700 7 8 guanafei, z siersci wielbladziej, lamy, a przede wszystkim wlókna welny owczej. Wlókna keraty- nowe moga byc równiez mieszane z innymi wlókno- twórczymi materialami, np. z wlóknami z tworzyw poliamidowych, poliestrowych, poliakrylonitrylo- wych, z jedwaibiem, bawelna i regenerowana celu¬ loza. Stwierdzono równiez, ze sposób wedlug wyna¬ lazku jest szczególmie korzystny do spilsniania i na¬ dawania niekurczliwosci odziezy z welny szetlandz¬ kiej iii jagniecej.Zanim przystapi sie do wlasciwego opisu sposobu wedlug wynalazku, nalezy przed tym wyroby tek¬ stylne oczyscic, to znaczy usunac z nich zanieczy¬ szczenia, na przyklad tluszcze.W przypadku, gdy sposób wedlug wynalazku przeprowadza sie w pralnicach do prania na sucho, czyszczenie wyrobów wlókienniczych mozna rów¬ niez dokonywac w tych samych maszynach. W ta¬ kim przypadku nie zachodzi potrzeba suszenia po praniu przed podadniem wyrobu obróbce wykon¬ czeniowej sposobem wedlug wynalazku.Sposób wedlug wynalazku ilustruja nizej podane przyklady, w których wszystkie czesci, jezeli nie podano inaczej, oznaczaja czesci wagowe.W opisanych próbach stosowano 2 rodzaje prania.Pranie lagodne prowadzono wedlug miedzynarodo¬ wej normy badania materialów wlókienniczych na kurczliwosc (International Cubex Shrinkage Testing Machine), w pojemniku 50 I i proporcji plynu w stosunku do wyrobu 25 :1, przy ladunku 1 kg suchego wyrobu. Jako ciecz stosowano roztwór bu¬ forowy o wartosci pH 7, w temperaturze 40°C i w czasie 30 minut Pranie pelne prowadzono w tym samym pojem¬ niku i takich samych warunkach zaladowania ma¬ terialu, rodzaju plynu i temperatury procesu, lecz w proporcji plynu do uzytego wyrobu 15 :1 i czasie trwania procesu 1 godziny.Efektywnosc splisniania wyrobu okreslano we¬ dlug nastepujacej oceny: doskonaly — bardzo dobry, doskonaly chwyt i wy¬ glad, dobry — wzglednie miekki chwyt, wyglad bez za¬ strzezen, dostateczny — wzglednie miekki chwyt, lecz ze¬ wnetrznie zróznicowany.W przykladach stosowano nastepujace materialy.Zywica tiolowa A. Otrzymano w sposób naste¬ pujacy. Mieszanine 800 g (0,2 M) triolu o srednlim ciezarze czasteczkowym 4000, otrzymanego z glice¬ rolu i tlenku propylenu, 55,2 g (0,6 M) kwasu tio- glikolowego, 5 g kwasu p-tolenosulfonowego i 350 ml toluenu, mieszajac ogrzewano pod chlodnica zwrotna w atmosferze azotu. Wode tworzaca sie w wyniku reakcji usuwano azeotropowo, w ilosci 10,8 ml (0,6 M). Po ochlodzeniu i przemyciu woda, z oddzielonej warstwy organicznej odparowano roz¬ puszczalnik pod zmniejszonym cisnieniem, otrzy¬ mujac jako pozostalosc 796 g, co stanowi 94% wy¬ dajnosci teoretycznej trójtioglikonianu glicerolu (zy¬ wica tiolowa A) o zawartosci merkaptanu 0,59 równowazników/kg.Zywice tiolowe B—G. Zywice te, bedace polimer- kaptanami, otrzymano w taki sam sposób jak zy¬ wice tiolowa A z ta róznica, ze w przypadku wy¬ twarzania zywic E—G stosowano czterochloroetylen zamiast toluenu, a w przypadku wytwarzania zy¬ wic B—D mieszaniny poreakcyjnej nie przemy¬ wano woda, lecz nieprzereagowane kwasy usunieto razem z toluenem przez oddestylowanie pod zmniej¬ szonym cisnieniem w wyparce obrotowej.Produkty wyjsciowe oraz charakterystyke otrzy¬ manych zywic przedstawiono w tablicy I.Zywica tiolowa H, znana równiez pod nazwa „Tiokol LP-3", stanowi zwiazek o wzorze ogólnym 10 15 20 25 blic oliol Przyj enek rilenu PO zEO PO PO PO PO Lenek 50 55 60 Tablica I Politiol (Zywica tiolowa) B C D E F G Poliol Przecietny ciezar czastecz¬ kowy 3000 5000 1000 700 N 1500 4000 Przygotowany z tlenek alkilenu PO POzEO PO PO PO PO ¦ alkohol gliceryna „ „ » heksano- 1,2,6-triol gliceryna Kwas stosowany do estryfi- kacji tioglikolowy i „ » 2-merka- ptopropro- pionowy PO — tlenek propylenu, EO = tlenek etylenu HS(C2H4OCH2OCH4SS)6C2H4OCH2OC2H4SH, o sred- 50 nim ciezarze czasteczkowym 1000, lepkosci 700—1200 centypuazów w temperaturze 27°C i 2% wiazan po¬ przecznych.Zywica tiolowa J. Otrzymano w sposób nastepu¬ jacy. Mieszanine 23 g (0,25 M) glicerolu, 425 g gli- 55 kolu pollioksypropylenowego o srednim ciezarze czasteczkowym 425, 1,46 (1 M) g kwasu adypino- wego, 69 g (0,75 M) kwasu tioglikolowego, 5 g kwa¬ su p- lenu ogrzewano pod chlodnica zwrotna w atmosfe- 60 rze azotu, w ciagu 5 godzin. Tworzaca sie wode w ilosci 48 ml usuwano azeotropowo. Mieszanine poreakcyjna przemyto woda do wartosci pH 5—6 i z oddzielonej warstwy organicznej odparowano rozpuszczalnik pod zmniejszonym cisnieniem. Po- $5 zostalosc stanowi zywice tiolowa J o liczbie tiolo-81700 9 wej 1,10 równowazników/kg. Teoretyczna liczba tiolowa wynosi 1,22 równowazników/kg.Zywica epoksydowa I, stanowiaca eter poliglicy- dowy 2,2'-dwu-(p-hydroksyfienylo)-propan, o za¬ wartosci epkosydów 5,2-równowazników/kg.Zywica poli(aminoamidowa) I, znana jako po- li(aminoamid) otrzymany z dwuetylenotrójaminy i mieszaniny dimerów i trimerów nienasyconych kwasów monokarboksylowych, o liczbie aminowej 350—400 mg KOH/g.Zywica poli(aminoamidowa) II jest produktem po¬ dobnym do zywicy poli(aminoamidowej) I z ta róz¬ nica, ze jej liczba aminowa wynosi 210—230 mg KOH/g.Zywica melaminowa I jest n-butylowana zywica melaminoformaldehydowa ii znana pod nazwa „Epok U 9193" o zawartosci 63—67% substancji sta¬ lej w n-butanolu.Zywica akrylowa I jest zywica akrylowa dajaca sie usieciowac i zawierajaca grupy hydroksylowe.Znana jest pod nazwa „Epok D 2100" o zawartosci 54—56% substancji stalej.Zywica akrylowa II jest lepkim polimerem estru akrylowego i ulega polimeryzacji w rozpuszczal¬ niku, stanowiacym mieszanine metanolu i octanu etylu, o zawartosci grup aktywnych 40%.Katalizator MS, zawierajacy 10% substancji ak¬ tywnej w mieszaninie metanolu i octanu etylu.Karboksylowany polibutadien I, otrzymano w wy¬ niku reakcji roztworu 375 g polibutadienu „Intene 35S" w 3375 g heksanu, z 37,5 g kwasu tiogliko- lowego, w obecnosci 0,3% dwuazoizobutyronitrylu, w temperaturze 60°C, w ciagu 24 godzin. Zawartosc siarki pq oczyszczeniu polimeru wynosila 1,75%, co odpowiada 3% podwójnych wiazan w czasteczce polibutadienu poddanego sieciowaniu grupami kar- boksylowymi.Zywica silikonowa I jest dwumetylosilikonem, znanym pod nazwa „MS 200".Przyklad I—V. Zastosowanie wynalazku w produkcji welnianej odziezy z umiarkowanym spil- snieniem oraz doskonala odpornoscia na kurczli- wosc.Proces spilsniaraia i uodpornienia wyrobu na kurczliwosc prowadzono jednoczesnie w jednej ka¬ pieli, w urzadzeniu do suchego prania lub w pral¬ nicy do obróbki spilsniajacej.We wszystkich próbach 500 g dzianiny z welny jagniecej lub szetlandzkiej odtluszczono czterochlo- roetylenem, po czym nadmiar cieczy odciagnieto na wirówce. Wyroby bebnowano w czterochloroetylenie zawierajacym zemulgowana wode, katalizator oraz roztwór zywicy wraz ze srodkami pomocniczymi do spilsniania, dopóki cala ilosc wody zawartej w cie¬ czy i katalizator nie zostaly wchloniete przez wy¬ roby. Kapiel stosowano o nastepujacym skladzie: Czterochloroetylen 5 litrów Pomocnicze srodki splisniajace KFS (Allied Colloids) 75 gramów Zywica tiolowa A 320 gramów Katalizator 4% w stosunku do welny Woda 25% w stosunku do welny 10 Po usunieciu cieczy z bebna usuwano z próbek nadmiar cieczy do zawartosci w odpowiedniej pro¬ porcji i w dalszym ciagu bebnowano, w celu do¬ konczenia procesu spilsniania. Po zakonczeniu spil- 5 sniania dzianine suszono, pozostawiajac zywice na powierzchni wlókien.W powyzszych próbach stosowano nastepujace czasy poszczególnych operacji: Czyszczenie rozpuszczalnikiem 3 minuty 10 Odciagniecie nadmiaru rozpusz¬ czalnika przez ekstrakcje 2 minuty Spilsnianie 12 minut Odciagniecie, cieczy spilsniajacej 15 sekund Bebnowanie na zimno (II) 5 minut 15 Suszenie w temperaturze 70°C 10 minut Bebnowanie na zimno 2 minuty We wszystkich stosowanych przypadkach po za¬ konczeniu spilsniania. otrzymano tkaniny o miek¬ kim chwycie.W tablicy II przedstaw-Jono wyniki uzyskane w próbach spilsniania dzianin w warunkach prania pelnego.Tablica II Welna szetlandzka 1 Przyklad I II III Próba kon¬ trolna IV V Próba kon¬ trolna Katalizator DETA PEI MEA — Welna DETA MEA — Procent stosowanej zywicy (do wagi welny) 3,1 3,1 3,2 0,0 jagnieca 2,8 3,0 0,0 ¦ Procent skurczu po¬ wierzchni spilsnionej 10 3 10 51 12 5 61 Przyklady VI—rIX. Zastosowanie sposobu do 45 wyrobów z wlókien sztucznych zawierajacych welne oraz do wyrobów z mieszanek welny z wlóknem niewelnianym, pochodzenia naturalnego. Wyroby poddano spilsnieniu w podobny sposób, jak przy dzianinach welnianych. 30 200 g wyrobu odtluszczono w rozpuszczalniku • w ciagu 4 minut, po czym odciagnieto rozpuszczal¬ nik przez ekstrakcje w ciagu 2 minut i próbki pod¬ dano spilsnianiu w srodowisku emulsji o skladzie: Katalizator (DETA) 4 g, 2% w stosunku do wagi 55 wyrobu Woda 36 ml, 18% w stosunku do wagi wyrobu Czterochloroetylen 21 Srodki pomocnicze do spilsniania, KFS 6 g Zywica tiolowa A 163 g 80 Po zakonczeniu procesu spilsniania pozostawiano w wyrobie 65% cieczy spilsniajacej i bebnowano jeszcze w ciagu 5 minut, a nastepnie wysuszono w temperaturze 70°C. Otrzymano próbki o przy¬ jemnym chwycie i dobrej odpornosci na kurczli- 65 wosc.11 81700 12 W poszczególnych przykladach stosowano jako próbki nastepujace wyroby: Przyklad VI — tkanina welniana o faktu¬ rze 420 g/m2 Przyklad VII — tkanina wiskozowo-welniana 50 :50 o fakturze 422 g/m2 Przyklad VIII — sweter dziany z welny jag¬ niecej, wspólczynnik pokrycia (CF) 1,05 Przyklad IX — sweter z welny szetlandzkiej CF 0,90.Uzyskane wyniki przedstawiono w tablicy III.Tablica III Przyklad VI próba kontrolna VII próba kontrolna VIII próba kontrolna IX |próba kontrolna Wyniki prób % uzytej zywicy (do wagi tkaniny) 3,4 0,0 3,4 0,0 2,7 0,0 3,0 00 % skurczu powie¬ rzchni spilsnionej lagodne ^pilsnienie 0 3 1 2 1 24 0 20 pelne spilsnie- nie | 1 23 4 19 3 61 0 55 | Przyklad X—XVII. Zastosowanie róznych zywic tjiolowych w celu uodpornienia wyrobu na kurczliwosc w procesie spilsniania wyrobów wel¬ nianych. Uzywano do prób welny jagniecej jak w przykladach VI—IX, stosujac zywice o róznej strukturze chemicznej, róznych ciezarach,.czastecz¬ kowych i róznej zawartosci tiolu. W kazdej próbie stosowano 3% zywicy na wage welny. Wyniki prze- prowadzionych prób przedstawiono w tablicy IV. 10 20 25 30 35 procesu spilsniania przedstawiono w tablicach V i VI.Tablica V Przyklad XVIII XIX XX Rodzaj zywicy Zywica akrylo¬ wa II Karboksylowany polibutadien I Zywica silikono¬ wa I Katalizator w rozpuszczalniku (procent wagi zywicy) Nadtlenek dwu- -(2,4-dwuchloro- benzoilu) Tablica VI Przyklad XVIII XIX XX Próba kontrolna % zy¬ wicy do wagi welny 3,5 3,25 3,5 0,0 Jakosc dostateczna dobra b. dobra % skurczu powie¬ rzchni spilsnionej lagodne spils- nianie 10 5 9 24 pelne spils nianie 44 22 44 61 Przyklady XXI—XXIV. Zastosowanie mie¬ szaniny zywic. Próby prowadzono w sposób jak w przykladach XVIII i XX, stosujac nastepujace mieszaniny zywic.Przyklad XXI: zywica akrylowa I i zy¬ wica melaminowa I w proporcji 70 :30 Tablica IV Przyklad X XI XII XIII XIV XV XVI XVII próba kontrolna Rodzaj zywicy tiolowej B C D E F G H J Zawartosc tiolu (równowaz¬ nik/kg) 0,77 0,46 2,36 3,22 1.63 0,60 1,72 Funk- cyjnosc 3 3 3 3 3 3 2 3 Ciezar czastecz¬ kowy 3.200 5.200 1.200 900 1.700 4.2 0 1.000 Jakosc dobra dobra dobra dobra dobra dobra dost. dobra % skurczu powie¬ rzchni spilsnionej lagodne spilsnie- nie 2 5 2 3 3 3 19 9 24 pelne spilsnie- nie 3 18 ¦ 12 7 18 61 | Przyklady XVIII—XX. Zastosowanie innych zywic. Stosowano zywice rozpuszczalne w rozpusz¬ czalnikach organicznych i malej reaktywnosci z woda. Proces spilsniania prowadzono w sposób jak opisario w przykladach X—XVII, z ta róznica, ze do spilsniajacej wody nie wprowadzono katali¬ zatora. Rodzaj i ilosc uzytej zywicy oraz wyniki 60 65 Przyklad XXIII: zywica epoksydowa I i zy¬ wica poli(aminoamidowa) I w proporcji 50:50, przyklad XXIII: zywice jak w przykladzie XXII, lecz w proporcji 25 :7 i w przykladzie XXIV zy¬ wice jak w przykladzie XXIII z ta róznica, ze za¬ stosowano zywice poli(aminoamidowa) II zamiast zywicy poli(aminoamidowej) I.81700 13 14 Uzyskane wyniki procesu wykonczeniowego przedstawiono w tablicy VII.Tablica VII Przyklad XXI XXII XXIII XXIV Próba kontrolna % mie¬ szaniny zywic (do wagi welny) 3,50 3,25 3,25 3,61 0,0 Jakosc dostateczna % skurczu powierzehni spi'snionej lagodne spils- nianie 8 1 0 0 21 pelne spils- nienie 34 3 2 2 61 | Przyklady XXV—XXXV. Zastosowanie róz¬ nych srodków emulgujacych wode w rozpuszczal¬ nikach zwanych srodkami pomocniczymi do spil- sniania. Srodki emulgujace stosowane do spilsniania daja trwala emulsje wody z rozpuszczalnikiem, mozna jednak uzyskac dosc trwala emulsje przy uzyciu zywic tiolowych bez stosowania srodków emulgujacych, lecz obecnosc tych srodków w cieczy wykonczalniczej powoduje wieksza trwalosc emul¬ sji. Przebadano srodki pomocnicze do spilsniania typu anionowego, kationowego i niejonowego w pró¬ bach przeprowadzonych w sposób opisany w przy¬ kladach VI—IX, stosujac zywice tiolowa A i próbki z welny jagniecej o wspólczynniku CF 1,05. Jako katalizator uzyto DETA w ilosci 2% w stosunku do wagi welny.Stosowane srodki emulgujace jako srodki po¬ mocnicze do spilsniania oraz uzyskane wyniki przedstawiono w tablicy VIII.Przyklady XXXVI^XLIX. Zastosowanie róz¬ nych katalizatorów rozpuszczalnych w wodzie, ta¬ kich jak aminy, alkalia, poliaminy, tiokarbaminia- ny i nadtlenki przyspieszajacych proces utrwardza- nia zywic i zwiekszajacych efekt niekurezliwosci.Tablica VIII Przyklad XXV XXVI XXVII XXVIII XXIX XXX XXXI XXXII XXXIII XXXIV XXXV Próba kontrolna Srodek pomocniczy spilsniajacy Nie stosowano Srodek spilsniajacy KFS (Allied Colloids Ltd.) Tembo AV (Bayer) Solusoft WJ (Hoechst) Avivan WB (Pfersee) Imerol DCAL (San doz) Typ Emulsyfikator kationowy Emulsyfikator anionowy Emulsyfikator niejonowy » Emulsyfikator anionowy » Mydla rozpuszczalne w rozpuszczalniku Stezenie w rozpusz¬ czalniku w g/l 3 10 3 10 3 10 3 3 10 Jakosc b. dobry ii dobry a a a % skurczu powierzchni spilsnionej lagodne spilsnianie 0 0 0 8 4 3 1 6 2 2 8 24 pelne spilsnianie 5 5 4 16 22 61 | 10 15 20 25 30 35 40 Jakkolwiek zywice ulegaja pod wplywem powie¬ trza utwardzeniu bez udzialu katalizatora, to jed¬ nak proces ten przebiega powoli i zastosowanie od¬ powiednich przyspieszaczy uzyskuje sie duzo lepsze wyniki. Próby prowadzono w sposób opisany w przykladach VI—IX, stosujac próbki z welny jag¬ niecej o wspólczynniku CF 1,05 i zywice w ilosci 3% w stosunku do wagi welny. Rodzaj i ilosc kata¬ lizatora oraz uzyskane wyniki przedstawiono w ta¬ blicy IX.Tablica IX Przyklad XXXVI XXXVII XXXVIII XXXIX XL XLI XLII XLIII XLIV XLV XLVI XLVII XLVIII XLIX Próba kontrolna (bez zywicy) Katalizator (% do wagi welny) bez 1% DETA 1% HMD , 1% PEI 1% MEA 2% MEA (1,5 H20) 1% NaHCOg 1% NasCOg 1% boraksu 1% dwuetylo- dwutiokar- baminianu sodu 2% 2%NaOH 5% amoniaku 1% nadsiar¬ czanu amo¬ nu Jakosc V b. dobra b. dobra b. dobra dobra b. dobra dobra dobra dobra dostat. dostat. dostat. dobra dobra dobra % skurczu powierzchni spilsnionej la¬ godne spils¬ nianie 10 1 1 3 0 \ 0 2 1 — ' — — 13 13 7 24 pelne spils¬ nianie 45 15 5 22 4 7 10 7 18 26 10 —. — — 61 |15 81700 16 Przyklady L—LII. Zastosowano katalizator rozpuszczony razem z zywica w rozpuszczalniku organicznym. Jako katalizator uzyto sykatywy i nadtlenki. Próby prowadzono w sposób opisany w przykladach VI—IX z ta róznica, ze wode spil- sniajaca wprowadzono do wyrobu, a katalizator i zywice czerpano z fazy rozpuszczalnika. Stoso¬ wano zywice w ilosci 3% w stosunku do wagi welny.Rodzaj i ilosc katalizatora oraz uzyskane wyniki przedstawiono w tablicy X. PL PL

Claims (10)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wykonczania wyrobów wlókienniczych wytworzonych calkowicie lub czesciowo z wlókien keratynowych, przez obróbke spilsniajaca w cieczy organicznej zawierajacej zemulgowaiia wode w po¬ staci emulsji i obróbke zywicaimi nadajacymi od¬ pornosc na kurczliwosc, znamienny tym, ze wyrób spilsniany poddaje sie jednoczesnie obróbce za¬ pobiegajacej kurczliwosci, przez wprowadzenie do cieczy spilsniajacej rozpuszczonej zywicy nadajacej wyrobowi odpornosc na kurczliwosc, po czym z wy¬ robu usuwa sie nadmiar cieczy, a nastepnie utwar¬ dza zywice pozostajaca na wyrobie.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie zywice, które tworza usieciowanie prze¬ strzenne ze soba i/lub z reaktywnymi centrami wlókna keratynowego i/lub z substancja wprowa¬ dzona na wlókno keratynowe.

3. Sposób wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze zywice nierozpuszczalne w wodzie, takie jak zywice politiolowe, poliepoksydowe, akrylowe, polibutadlienowe, polifoutadienowe karboksylowane lub silikonowe, rozpuszcza sie w cieczach organicz¬ nych.

4. Sposób wedlug • zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze stosuje sie zywice tiolowa, która w cza¬ steczce ma co najmniej dwie grupy tiolowe i za¬ wiera rodnik alkoholu wielowodorotlenowego z przylaczonymi co najmniej dwoma lancuchami 5 polioksyalkilenowymi, w których do atomu wegla sa przylaczone poprzez atomy tlenu co najmniej dwie reszty rodnika acylowego alifatycznego kwasu karboksylowego zawierajacego grupe tiolowa lub jest przylaczona reszta po usunieciu grupy hydro¬ ksylowej z alkoholu alifatycznego zawierajacego grupe tiolowa. Tablica X Przyklad L LI LII Próba kontrolna (bez zywicy) Katalizator (% do wagi welny) 1% naftenianu wapnia 1% naftenianu miedzi 1% wodoronad- tlenku kumenu Jakosc dostat. dostat. dobra % skurczu powierzchni spilsnionej lagodne spils- nianie 8 10 10 24 pelne spils- nianie 39 31 43 61 lica X % skurczu powierzchni spilsnionej Jakosc i lagodne pelne spils- spils- nianie nianie dostat. 8 39 dostat. 10 31 dobra I 10 I 43 24 61

5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zywice stosuje sie w ilosci 0,5—15% wagowych, 35 korzystnie 1—5% wagowych w stosunku do wagi wyrobu wlókienniczego.

6. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie katalizator sieciujacy zywice, przy czym katalizator rozpuszcza sie w wodzie lub w fazie 40 organicznej cieczy spilsniajacej, w ilosci 0,001—10% wagowych w stosunku do wagi wyrobu wlókienni¬ czego.

7. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze wyrób wlókienniczy, po oddzieleniu od nadmiaru 45 cieczy ogrzewa sie do temperatury 25—150°C, ko¬ rzystnie nie przekraczajacej 120°C.

8. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie do cieczy spilsniajacej dodatkowo emul¬ gujacy srodek powierzchniowo czynny w ilosci 50 1—30 g/l, korzysitnie 2—20 g/L

9. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako ciecz organiczna do kapieli spilsniajacej sto¬ suje sie rozpuszczalnik stosowany do prania na sucho. 55

10. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze nadmiar cieczy spilsniajacej usuwa sie, pozostawia¬ jac na wyrobach wlókienniczych w ilosci 10—500% wagowych w stosunku do pierwotnej wagi wyro¬ bów wlókienniczych. 10 PZG Bydg., zam. 421/76, nakl. 120+20 Cena 10 zl PL PL