-estratrienu Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania 7a-metylo-3,16a, 17a-trójhydroksy-zl,'3'5/10-estratrienu o wzorze 1, który stanowi nowy zwiazek o cennych wlasciwosciach farmakologicznych. Dziala on przede wszystkim estrogennie, antygonadotropo- wo, hamuje owulacje i/lub hamuje implantacje blastocytów. Nowy zwiazek wykazuje na przyklad dzialanie estrogenne w tescie Allen-Doisy'ego na szczurach plci zenskiej przy dawkach 0,001—0,01 mg/kg podskórnie, a od 0,02—0,3 mg/kg doustnie i • w tescie Bulbring-Burn'a na szczurach plci zenskiej przy dawkach 0,0003—0,003 mg/kg pod¬ skórnie, a od 0,003—0,03 mg/kg doustnie. Dalej wykazuje w znanym tescie parabiozy na szczu¬ rach dzialanie antygonadotropowe w dawkach od 0,0003—0,003 mg/kg podskórnie lub 0,004—0,3 mg/kg doustnie. Juz przy dawkach od 0,0001—0,001 mg/kg podskórnie lub 0,003—0,01 mg/kg doustnie podawa¬ nych normalnym szczurom plci zenskiej, zaznacza sie dzialanie hamujace owulacje. Dzialanie hamujace implantacje blastocytów moze byc wykazane przy podaniu normalnym szczurom po kopulacji dawek od 0,003—0,03 mg/kg podskórnie lub 0,03—0,1 mg/kg doustnie. Polaczenie zatt»m moze byc stosowane jako srodek estrogenny równiez do hamowania funkcji gonadotropowych i owulacji, jak równiez. ogólnie biorac do regulacji plodnosci.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze zwiazek o wzorze 2, w którym RO oznacza wolna, zestryfikowana lub zeterowana grupe hydroksylowa, 10 15 25 30 poddaje sie reakcji z czterotlenkiem osmu i otrzy¬ many osmian rozszczepia redukcyjnie, lub zwiazek o wzorze 3, w którym RO ma wyzej podane zna¬ czenie, a reszte acylowa stanowi reszta kwasu karboksylowego, zwlaszcza niskoczasteczkowego kwasu karboksylowego takiego jak kwas octowy* redukuje sie za pomoca nienasyconych wodorków dwu metali lekkich, po czym otrzymany zwiazek 16«, 17«-dwuhydroksylowy i jezeli w otrzymanym polaczeniu grupa hydroksylowa w polozeniu 3 jest zeterowana lub zes-tryfikowana rozszczepia sie ja do wolnej grupy hydroksylowej. - Reakcje Ain zwiazku o wzorze 2 z czterotlenkiem osmu oraz redukcyjne rozszczepienie osmianu na przyklad wodnym roztworem mannitu, kwasnym siarczynem sodu lub wodorkiem litowo-glinowym przeprowadza sie w znany sposób. Tak samo zna¬ nym sposobem przeprowadza sie redukcyjne otwie¬ ranie pierscienia 16, 17-epoksydowego. Jako zwiazku metali lekkich z wodorem uzywa sie przede wszyst¬ kim wodorku litowo-glinowego lub borowodorku sodowego, przy czym otrzymuje sie obok pozada¬ nego produktu 16a-17a równiez dwuhydroksy po¬ chodna 16a, 17/9. Te ostatnie daja sie latwo wydzie¬ lic z mieszaniny reakcyjnej na przyklad przez kry¬ stalizacje frakcjonowana lub chromatografie.Materialy wyjsciowe stosowane w tej metodzie do syntezy sa znane lub moga byc otrzymywane znanymi metodami. I tak mozna polaczenie 16,17- -epoksy-17-acyloksylowe otrzymac przez przepro- 7151171511 3 wadzenie znanego 7a-metyloestronu w jego 17-eno- loacylan i reakcje z nadkwasem jak kwas mety- chloronadbenzoesowy, kwas nadbenzoesowy, kwas nadbenzoesowy -lub nadftalowy. Jezeli natomiast 17-enoloacylan zada sie na przyklad bromem, a na- * stepnie otrzymany 16a-bromo-17-keton zredukuje sie na przyklad borowodorkiem sodowym i podda rozszczepieniu dzialaniem kwasu bromowodorowego, wówczas otrzyma sie zwiazek wyjsciowy A1% to jest 7a-metyloestron. w Nowe zwiazki wedlug wynalazku mozna stosowac jako lek w formie preparatów farmaceutycznych, zawierajacych farmaceutycznie stale lub plynne nosniki organiczne lub nieorganiczne, odpowiednie do podawania jelitowego na przyklad doustnego lub 15 pozajelitowego. Do wytwarzania preparatów stosuje sie takie substancje, które nie reaguja z nowym polaczeniem jak na przyklad woda zelatyna, cukier mleczny, skrobia, stearynian magnezu, talk, oleje roslinne, alkohole benzylowe, guma arabska, polial- 6° kilenoglikole, cholesterol lub inne znane nosniki leków.Preparaty moga byc w postaci stalej na przyklad tabletek, drazetek, kapsulek lub w postaci plynnej, jako roztwory, zawiesiny lub emulsje. W danym 2* przypadku sa to zwiazki sterylizowane i/lub zawie¬ rajace substancje pomocnicze jak srodki konserwu¬ jace, stabilizujace, srodki obnizajace napiecie po¬ wierzchniowe, emulgujace, sole powodujace zmiane cisnienia osmotycznego lub bufory. Omawiane pre- 30 paraty moga równiez zawierac i inne zwiazki cenne pod wzgledem terapeutycznym. Wynalazek jest bli¬ zej opisany w podanych przykladach. Temperatury sa podawane w stopniach Celsjusza.Przyklad I. 9,3 g S-acetoksy^e-metylo-zl1'3'5 35 (io),i«_estratetraenu rozpuszcza sie w 930 ml abso¬ lutnego eteru i 9,7 ml pirydyny i zadaje w tempera¬ turze pokojowej 8,0 g czterotlenku osmu w 110 ml absolutnego eteru. Mieszanine reakcyjna pozosta¬ wia sie przez okres 3 dni w temperaturze pokojo- *° wej bez dostepu swiatla. Nastepnie odsacza sie ester osmowy, przemywa eterem i gotuje go pod chlodnica zwrotna z 830 ml 95% etanolu i 830 ml 5% roztworu hydrosulfitu sodowego w ciagu 2 go¬ dzin. Po oziebieniu do temperatury pokojowej osm ** oddziela sie na cellicie, filtrat zageszcza sie pod zmniejszonym cisnieniem przy uzyciu pompy wod¬ nej, po czym zadaje woda i dwukrotnie ekstrahuje chloroformem.Ekstrakt chloroformowy przemywa sie woda i su- M szy siarczanem sodowym, nastepnie oddestylowuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem przy uzyciu pompy wodnej, a sucha pozostalosc w formie piany rozpuszcza sie w 220 ml alkoholu metylowego, po czym dodaje 4,8 g weglanu potasowego w 55 ml 6B wody i miesza przez 45 minut w temperaturze 60°C w atmosferze azotu. Po oziebieniu i wylaniu na mieszanine lodu z woda i zakwaszeniu rozcienczo¬ nym kwasem solnym otrzymany produkt odsacza sie, przemywa woda i rozpuszcza pozostalosc w w mieszaninie chlorku metylenowego i alkoholu metylowego, suszy siarczanem sodowym i krystali- * zuje z eteru. Otrzymany 7a-metylo-3,16a, 17a-trój- hydroksy-J18'5<10)-estratrien (7a-metylo-17-epiestriol) ma temperature topnienia 214—215°C. 65 [a] 20°= + 42° ± 1° (c = 0,973 w etanolu).Uzywane w tym przykladzie surowce mozna otrzymac na przyklad jak nastepuje: Z roztworu 30 g 7a-metyloestronu, 300 ml octanu izopropenylu i 18,2 ml roztworu z 40 ml octanu izopropenylu i 1,3 ml stezonego kwasu siarkowego oddestylowuje sie pod normalnym cisnieniem okolo 100 ml. Po dal¬ szym dodaniu 300 ml octanu izopropenylu i 19,2 ml roztworu z 40 ml octanu izopropenylu i 1,3 ml stezonego kwasu siarkowego oddestylowuje sie w ciagu dalszych 3 godzin pod normalnym cisnie¬ niem okolo 400 ml. Nastepnie po oziebieniu do 5°C dodaje sie roztwór 42 ml pirydyny w 300 ml eteru.Po rozcienczeniu lodem i woda ekstrahuje sie ciemna mieszanine dwukrotnie mieszanina eter — chlorek metylenu (4: 1), organiczne skladniki prze¬ mywa sie woda, lodowato zimnym rozcienczonym kwasem siarkowym, woda, nasyconym roztworem kwasnego weglanu sodowego i znów woda do re¬ akcji obojetnej. Suszy sie nad siarczanem sodowym i oddestylowuje do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem przy uzyciu pompy wodnej. Powstala po od¬ parowaniu brazowa piane poddaje sie chromato¬ grafii na 50 krotnej ilosci zelu krzemowego Przez eluowanie mieszanina toluenu i octanu etylowego (95:5) otrzymuje sie surowy 3,17-dwuaeetoksy- -7a-metylo-^1'8'5'<1018-estratetraen, który po jedno¬ razowym rozpuszczeniu i wytraceniu eterem/eterem naftowym topi sie w temperaturze 110—111CC. [a] 20 = + 770 ± 20 (c = 0,639). Do roztworu z 25 g tego polaczenia w 900 ml czterochlorku wegla do¬ daje sie 2,5 g weglanu potasowego i w ciagu 5 mi¬ nut przy temperaturze 0°C 134 ml 1,3 N roztworu bromu w czterochlorku wegla i nastepnie miesza sie 5 minut chlodzac lodem. Wylewa sie na mie¬ szanine lodu z woda, ekstrahuje dwukrotnie mie¬ szanina eter — chlorek metylenu (4 : 1), organiczna faze przemywa roztworem tiosiarczanu sodowego, woda, nasyconym roztworem lodowato zimnego kwasnego weglanu sodowego i znów woda do re¬ akcji obojetnej, suszy nad siarczanem sodowym i oddestylowuje do sucha pod zmniejszonym cisnie¬ niem przy uzyciu pompy wodnej w temperaturze 40°C.Do roztworu okolo 28 g otrzymanego bromoketonu w 300 ml czterohydrofuranu dodaje sie wolno, pod¬ czas mieszania 600 ml metanolu, po czym dodaje 6,58 g borowodorku sodowego i miesza sie w ciagu 2 godzin w temperaturze pokojowej w atmosferze azotu. Nastepnie dodaje sie 30 ml 99—100% kwasu octowego, wylewa na lód i woda i ekstrahuje dwu¬ krotnie mieszanina eteru i chlorku metylenowego.Organiczna faze przemywa sie woda, nasyconym roztworem kwasnego weglanu sodowego i znów woda do reakcji obojetnej.Ekstrakt suszy sie siarczanem sodowym i oddesty¬ lowuje do Sjucha pod zmniejszonym cisnieniem przy uzyciu pompy wodnej w temperaturze okolo 40°C.Otrzymana bromohydrozyne rozpuszcza sie w 100 ml 95°/o alkoholu, dodaje 100 g pylu cynkowego i go¬ tuje 5 godzin pod chlodnica zwrotna;. Po oziebieniu odsacza sie, przemywa etanolem i chlorkiem mety¬ lowym, po czym ekstrahuje odparowany przesacz,71511 po dodaniu wody, dwukrotnie mieszanina eteru i chlorku metylenowego.Ekstrakt przemywa sie woda, nasyconym roztwo¬ rem kwasnego weglanu sodowego i woda, suszy siarczanem sodowym i oddestylowuje pod zmniej¬ szonym cisnieniem, przy uzyciu pompy wodnej. Po¬ zostalosc rozpuszcza sie w 100 ml pirydyny i 100 ml bezwodnika kwasu octowego i gotuje sie 5 1/2 go¬ dziny pod chlodnica zwrotna. Zwykla przeróbka prowadzi do uzyskania czerwonej piany, która chromatografuje sie na 50 krotnej ilosci zelu krze¬ mowego. Przez eluowanie toluenem otrzymuje sie 3-acetoksy-7a-metylo-Zl1's'5'<10)16-estratetraenu w po¬ staci bezbarwnego oleju: [a] 20 = + 84° ± 2° (c = 8,508).Przyklad II. Do zawiesiny 2,85 g wodorku litowo-glinowego w 285 ml czterohydrofuranu do¬ daje sie w temperaturze okolo 10—15°C roztwór 7,14 g 3,17jff-dwuacetoksy-7a-metylo-16a, 17a-epoksy- _^ji,»,5.(io)_estratrienu w 285 ml czterohydrofuranu i po splukaniu 140 ml czterohydrofuranu gotuje sie pod chlodnica zwrotna 2 godziny. Nastepnie dodaje sie ostroznie w temperaturze okolo 10°C 30 ml octanu etylowego, nastepnie 550 ml 2 N kwasu solnego i dalej 1000 ml chloroformu, miesza sie przez 10 minut w temperaturze pokojowej i oddziela sie warstwa organiczna. Ekstrakt przemywa sie wo¬ da, suszy siarczanem sodowym i oddestylowuje do sucha pod zmniejszonym cisnieniem przy uzyciu pompy wodnej. Po zaadsorbowaniu pozostalej piany na 50 krotnej ilosci zelu krzemowego i wyeluowa- niu mieszanina toulenu i octanu etylowego (7:3) otrzymuje sie 7a-metylo-3,16a, 17a-trójhydroksy- _^i,a,5, z mieszaniny chlorku metylenowego, metanolu i eteru ma temperature topnienia 214—215°C.Uzyte w danym przykladzie substancje wyjsciowe mozna otrzymac na przyklad w sposób opisany po¬ nizej. Do roztworu 3,38 g opisanego w przykladzie I 3,17-dwuacetoksy-7a-metylo-'ie-estratetraenu w 70 ml chlorku metylenowego dodaje sie w tempe¬ raturze okolo 18°C 2,3 g okolo 88% kwasu m-ehloro- b nadbenzoesowego i miesza przez 30 minut w tempe¬ raturze pokojowej. Nastepnie rozciencza iie mie¬ szanine reakcyjna eterem, przemywa roztworem Jodku potasowego, roztworem tiosiarczanu sodo¬ wego; woda, nasyconym roztworem kwasnego we- io glanu sodowego i znów woda do reakcji obojetnej, wode od przemycia ekstrahuje eterem i suszy pola¬ czone organiczne fazy siarczanem sodowym.Po odparowaniu rozpuszczalnika, rozpuszczeniu i ponownym wytraceniu przy uzyciu chlorku mety- 15 lenowego, eteru i eteru naftowego otrzymuje sie 3r17/?-dwuacetoksy-7a-metylo-16a,17a-epoksy-j1»,•5• (io)-estratrienu o temperaturze topnienia 156—157°C.M 20 = + 51° ± 2° (c = 0,635). 60 PL