PL 70 490 Y1 2 Opis wzoru Przedmiotem wzoru uzytkowego jest dokument zabezpieczony, zawierajacy warstwe materialu podlozowego z zabezpieczeniem w postaci warstwy nadruku. Dokument zabezpieczony to dokument, który na swym podlozu zawiera ceche trudna do skopio- wania, zwana zabezpieczeniem. Zabezpieczenie moze miec przykladowo postac nadruku na podlozu. Zabezpieczenia moga miec postac ciagu cyfr, liter lub innych oznaczen graficznych. Zabezpieczenia moga byc stale (tj. wspólne dla grupy dokumentów) lub personalizowane (tj. indywidualne dla kazdego dokumentu). Znane sa pigmenty do stosowania w kompozycjach powlokotwórczych do nadruku, które sa nie- widoczne dla nieuzbrojonego oka ludzkiego w swietle widzialnym, natomiast staja sie widoczne przy oswietleniu fala elektromagnetyczna o okreslonej dlugosci, innej niz zakres swiatla widzialnego (VIS), przykladowo promieniowaniem podczerwonym (IR) czy ultrafioletowym (UV). Przykladowo, znane sa pigmenty zwane pigmentami antystokesowskimi, wykazujace lumine- scencje odwrotna (ang. „up-conversion”) – sa one niewidoczne dla oka ludzkiego w swietle dziennym, natomiast podczas wzbudzenia w swietle podczerwonym z zakresu 900–1000 nm sa widoczne w okre- slonym kolorze, który zalezy od budowy i skladu chemicznego pigmentu. Zjawisko luminescencji odwrotnej – z emisja promieniowania antystokesowskiego, zachodzi w przypadku pigmentów luminescencji odwrotnej, gdy elektron wzbudzony w czasteczce pigmentu zaabsorbuje kolejny kwant energii w postaci fotonu, w wyniku czego elektron ulega dodatkowemu wzbudzeniu (przechodzi na jeszcze wyzszy poziom energetyczny). Elektron ten, przechodzac nastep- nie do stanu podstawowego, emituje foton o energii, która jest suma energii dwóch zaabsorbowanych fotonów pomniejszona o energie wzbudzenia oscylacyjno-rotacyjnego czasteczki pigmentu. Emito- wana przez czasteczke pigmentu energia ma zatem postac promieniowania (fali elektromagnetycznej) o dlugosci fali, która jest krótsza niz dlugosc fali promieniowania zaabsorbowanego. W zwiazku z tym emitowane promieniowanie jest przesuniete w kierunku wyzszych czestotliwosci. W przypadku gdy fotony zaabsorbowane przez elektron czasteczki pigmentu sa fotonami z zakresu promieniowania o czestosci podczerwonego, emitowane promieniowanie moze byc promieniowaniem z zakresu swia- tla widzialnego. Zjawisko luminescencji odwrotnej jest obserwowane w przypadku niektórych pigmen- tów o budowie krystalicznej, domieszkowanych jonami pierwiastków ziem rzadkich: lantanowców, to jest pierwiastków o liczbie atomowej od 59 do 71 (Ce – Lu). Celowym byloby opracowanie dokumentu zabezpieczonego zawierajacego podloze z warstwa nadruku zabezpieczajacego, wykorzystujacego zjawisko luminescencji odwrotnej do zabezpieczenia dokumentu przed falszerstwem oraz jednoczesnie umozliwiajacego jednoznaczna i szybka procedure weryfikacji autentycznosci dokumentu. Przedmiotem wzoru uzytkowego jest dokument zabezpieczony zawierajacy warstwe materialu podlozowego z warstwa nadruku zabezpieczajacego obejmujaca pierwszy obszar i drugi obszar, przy czym w obydwu obszarach (11a, 11b) warstwa nadruku zabezpieczajacego zawiera pigment podsta- wowy widoczny w swietle widzialnym, charakteryzujacy sie tym, ze pierwszy obszar zawiera ponadto pierwszy pigment dodatkowy o luminescencji odwrotnej wzbudzany w podczerwieni; a drugi obszar zawiera ponadto drugi pigment dodatkowy o luminescencji odwrotnej wzbudzany w podczerwieni, przy czym drugi pigment dodatkowy jest inny od pierwszego pigmentu dodatkowego. Korzystnie, pierwszy obszar znajduje sie na warstwie materialu podlozowego w odstepie od dru- giego obszaru. Korzystnie, pierwszy obszar na warstwie materialu podlozowego jest styczny do drugiego obszaru. Korzystnie, pierwszy obszar na warstwie materialu podlozowego pokrywa sie czesciowo z drugim obszarem. Korzystnie, warstwa nadruku zabezpieczajacego znajduje sie pomiedzy dwoma warstwami ma- terialu podlozowego. Przedmiot wzoru uzytkowego zostal przedstawiony w róznych postaciach wykonania na rysunku, na którym: Fig. 1A przedstawia schematycznie dokument zabezpieczony w przekroju poprzecznym w jednej postaci; Fig. 1B przedstawia schematycznie dokument zabezpieczony w przekroju poprzecznym w drugiej postaci; PL 70 490 Y1 3 Fig. 2A–2C przedstawiaja schematycznie rózne mozliwe rozmieszczenia obszarów warstwy nadruku zabezpieczajacego; Fig. 3 przedstawia schematycznie pigmenty stosowane w róznych obszarach nadruku zabezpie- czajacego. Dokument zabezpieczony 10, przedstawiony w przekroju w pierwszej postaci na Fig. 1A, zawiera warstwe materialu podlozowego 12 z warstwa nadruku 11. Dokument zabezpieczony, przedstawiony w przekroju w drugiej postaci na Fig. 1B, tym rózni sie od pierwszej postaci z Fig. 1A, ze warstwa nadruku 11 znajduje sie pomiedzy dwoma warstwami mate- rialu podlozowego 12, 13 – przykladowo, jest nadrukowana na jedna z warstw 12, a nastepnie przykryta druga warstwa 13, które sa nastepnie zalaminowane ze soba. Warstwa materialu podlozowego 12, 13 moze byc wykonana z róznych materialów, na przyklad z jednego rodzaju materialu, lub tez wiecej niz jednego rodzaju materialu i moze miec postac przykla- dowo pojedynczej warstwy, laminatu lub kompozytu. Przykladowo, warstwa materialu podlozowego 12, 13 moze byc wykonana z papieru lub z tworzyw sztucznych, termoplastycznych lub termoutwardzal- nych, przykladowo takich jak: poliweglan (PC), polietylen (PE), polipropylen (PP), akrylonitryl-butadien- -styren (ABS), poli(metakrylan metylu) (PMMA), poli(styren-co-akrylonitryl) (SAN), poli(chlorek winylu) (PVC), czy tez róznego rodzaju zywic na przyklad: fenolowych, fenolowo-formaldehydowych. Warstwa nadruku 11 pelni funkcje zabezpieczenia dokumentu 10. Warstwa nadruku 11 jest wykonana z kompozycji powlokotwórczej, która moze byc nanoszona na podloze 12 za pomoca róznych technik, takich jak na przyklad: drukowanie atramentowe (ang. inkjet), drukowanie offsetowe, staloryt- nicze czy sitodruk. Warstwa nadruku zawiera pierwszy obszar 11a oraz drugi obszar 11b. W jednej postaci wzoru, jak przedstawiono na Fig. 2A, pierwszy obszar 11a moze znajdowac sie na podlozu 12 w odstepie od drugiego obszaru 11b. W innej postaci wzoru, jak przedstawiono na Fig. 2B, pierwszy obszar 11a moze byc styczny do drugiego obszaru 11b. W kolejnej postaci wzoru, jak przedstawiono na Fig. 2C, pierwszy obszar 11a moze pokrywac sie czesciowo z drugim obszarem 11b. Obszary 11a, 11b moga tworzyc rózne ksztalty, przykladowo symboli graficznych, liter lub cyfr. Warstwa nadruku 11 jest wykonana z pigmentowanej kompozycji powlokotwórczej, takiej jak farba, lakier, emalia czy tusz. W sklad kompozycji wchodza pigmenty widoczne w swietle widzialnym i pigmenty wzbudzane w podczerwieni. Istotna cecha wszystkich postaci niniejszego wzoru uzytkowego jest to, ze warstwa nadruku zawiera dwa obszary: pierwszy obszar 11a i drugi obszar 11b. Obydwa obszary zawieraja pigment pod- stawowy widoczny w swietle widzialnym (VIS). Ponadto, pierwszy obszar 11a zawiera pierwszy pigment dodatkowy o luminescencji odwrotnej wzbudzany w podczerwieni (IR), a drugi obszar 11b zawiera drugi pigment dodatkowy o luminescencji odwrotnej wzbudzany w podczerwieni (IR). Pierwszy pigment dodatkowy jest inny od drugiego pigmentu dodatkowego. Korzystnie, pigmenty sa rozmieszczone w obszarach 11a, 11b równomiernie, tak ze obszary 11a, 11b sa widoczne jako powierzchnie o takim samym zabarwieniu w swietle widzialnym (VIS). W rezultacie, gdy warstwa nadruku zabezpieczajacego 11 jest ogladana w swietle widzialnym, w obydwu obszarach 11a, 11b widoczna jest ta sama barwa podstawowa P zalezna od zastosowanego pigmentu podstawowego. Natomiast gdy warstwa nadruku zabezpieczajacego 11 jest wzbudzana w podczerwieni, pierwszy obszar 11a jest widoczny makroskopowo jako pierwsza barwa (1) zalezna od zastosowanego pierwszego pigmentu dodatkowego, inna niz druga barwa (2) zalezna od zastoso- wanego drugiego pigmentu dodatkowego, w której jest widoczny drugi obszar 11b. Przedstawiono to schematycznie na Fig. 3. Pierwszy i drugi pigment dodatkowy moga byc korzystnie dobrane tak, aby pierwsza i druga barwa, w których te pigmenty sa widoczne po wzbudzeniu swiatlem podczerwieni, byly wyraznie rózne od siebie. Korzystnie, róznica ?E1-2 pomiedzy pierwsza a druga barwa, w przestrzeni CIELab wynosi co najmniej 5, a korzystniej co najmniej 10. Róznice ?E okresla sie ogólnie wzorem: gdzie L to jasnosc (luminancja), a – barwa od zielonej do magenty, b – barwa od niebieskiej do zóltej. Podane powyzej definicje CIELAB opisano przykladowo w publikacji CIE 15.2 (1986 r.) lub stan- dardzie ISO 11664-4:2008. PL 70 490 Y1 4 Pierwszy i drugi pigment dodatkowy moga byc korzystnie dobrane tak, aby pierwsza i druga barwa byly wyraznie rózne od barwy podstawowej. Korzystnie, w przestrzeni CIELab róznica ?E1-P pomiedzy pierwsza barwa a barwa podstawowa, jak równiez róznica ?E2-P pomiedzy druga barwa a barwa podstawowa, wynosi co najmniej 5, a korzystniej co najmniej 10. Jako pigment podstawowy mozna stosowac dowolne znane pigmenty do kompozycji powloko- twórczej. Jako pigmenty dodatkowe, o luminescencji odwrotnej, mozna stosowac pigmenty oparte o zwiazki zawierajace matryce w postaci sieci krystalicznej domieszkowanej trójwartosciowymi pier- wiastkami ziem rzadkich w tym: Ho 3+ , Er 3+ , Gd 3+ , Yb 3+ , jonami pierwiastków ziem alkalicznych: Ca 2+ , Sr 2+ , Ba 2+ lub niektórymi metalami przejsciowymi, w tym przykladowo Zr 4+ , Ti 4+ , przy czym do wytwo- rzenia matryc tych pigmentów stosowac mozna niektóre halogenki: NaYF4, YF3, LaF3, tlenki, na przy- klad: Y2O3, ZrO2 czy tiotlenki: Y2O2S, La2O2S. Dokument zabezpieczony 10 wedlug wzoru uzytkowego moze miec postac papieru wartoscio- wego, banknotu, dowodu tozsamosci, prawa jazdy, paszportu, karty kredytowej, dyplomu, certyfikatu czy swiadectwa. Przedmiotem wzoru uzytkowego jest wiec dokument zabezpieczony, zbudowany z podloza 12, na którym znajduje sie warstwa nadruku zabezpieczajacego 11 obejmujaca dwa obszary 11a, 11b, z których kazdy zawiera okreslone pigmenty widoczne w okreslonym swietle. Uzytecznosc dokumentu zabezpieczonego przejawia sie tym, ze zabezpieczenie dokumentu w postaci warstwy nadruku zabezpieczajacego na podlozu jest widoczne dla nieuzbrojonego oka ludz- kiego jako nadruk, który jest jednokolorowy w swietle widzialnym, natomiast po wzbudzeniu swiatlem podczerwieni z zakresu 900–1000 nm jest widoczny jako nadruk dwukolorowy lub wielokolorowy. Takie zabezpieczenie umozliwia szybka oraz wygodna lokalizacje warstwy nadruku zabezpieczajacego na podlozu dokumentu, w swietle widzialnym, a nastepne weryfikacje autentycznosci obszaru zabez- pieczajacego poprzez oswietlenie swiatlem z zakresu podczerwieni. PL PL